De Collendoorn. Opkomst en ondergang van een havezate.

Het Huis Collendoorn
Opkomst en ondergang van een oude havezate
door Dick van Faassen
Rond 1500 was de buurtschap Collendoorn een Marcke bij Hardenberg. Het bestond uit een
paar havezaten, de Hofstede en de Oldenhof, met daaromheen enkele pachtboerderijen.
Het landschap is gevarieerd; in het Noorden een veengebied "Collendoornerveen", in de kern
en richting Gramsbergen gemengd landbouw- en veeteelt gebied, in het Westen bos en een
lastige zandverstuiving (de naam van boerderij Stoevebelt verwijst hiernaar), terwijl naar het
Zuiden de marsgronden langs de rivier de Vecht liggen. Hier worden schapen, koeien en
paarden geweid in de gemeenschappelijke weidegrond van de Marcke Heemse en
Collendoorn. Door Collendoorn stroomt een riviertje naar een meer, met overloop naar de
Vecht. In dit riviertje en het meer mogen de Markebewoners vissen.
In het veen in het Noorden wordt turf gegraven. Alles is aan strenge regels gebonden.
Rond 1534 koopt Lubbert Blankvoort, zoon van Boldewijn Blankvoort tot de Hofstede, het
Huys De Oldenhof, dat hij later De Collendoorn noemt.
Lubbert wordt daarmee "Heer tot Collendoorn". De Havezate is een leengoed en dat betekent
dat de eigenaar recht zou hebben op een plaats in de Ridderschap en het Provinciaal Bestuur.
Lubbert doet pogingen om tot de Ridderschap van Overijssel verschreven te worden.
Aanvankelijk wil men hem niet accepteren, maar in 1546 lukt het alsnog en compareert hij ten
landdage in 1566, 1570, 1571, 1573 en 1580.
In die tijd bestonden er al een soort wetboeken met voorschriften, verboden en straffen.
Lubbert Blankvoort wordt in het Marckeboek van Heemse en Collendoorn meermalen
genoemd als handhaver en Marckerighter.
Artikel uit het Marckeboek van Heemse & Collendooren 1551.
""18. Item die semptlicken únde gemiene Erffgenamen van Heemse únde Collendooren
hebben met Lubbert Blanckevoort overcomen omme die groote gevaerlicke Santstuve die
in Onse Marcke soe grooten schade brenget, soe voele mogelick te dempen únde te
verwinnen waertoe Blanckevoort die semptlicke Buiren únde Inwonners van Heemse
únde Collendooren sall mogen gebruijcken, mit sulcke middelen únde gelegentheijt als
daertoe op den besten mogen dienstelicken únde bequaem wesen, únde die daertoe
onwillich bevonden worden, mit sulcken straffe únde pena to dwingen als behoort, únde
Blanckevoort goetduncket waer in wij semptlicken Erffgenamen tot stuir der voorß
Santstuue Blanckevoort in alles volcomen macht geven, gelijck wij selven
tegenwoordich weeren únde van allen diensten únde voordelen die Blanckevoort aen ons
únde onse Marricke bewijset, daer voor beloven wij Blanckevoort toe bevredigen únde
vergoedinge toe doene. ""

Lubbert's zoon Steven (geb.1552) volgde hem op en stierf in Heemse op 19 mei 1620. Hij
heeft een zoon Willem Blankvoort (1577-1672) en deze heeft 2 zonen Jan (23-2-1615 - 13-
10-1682) en Willem, geboren in 1630.
De dochter van deze Willem is Johanna Judith Blankvoort (1669-1739) die huwt met Pico
Galenus van Sytzama. Kennelijk zijn er geen andere mannelijke erfgenamen van de
Blankvoorts. Het eigendom van De Collendoorn komt daarmee in handen van Van Sytzama.
Hun dochter, de bekende dichteres Clara Feyoena (5-4-1729 - 1-9-1807) trouwt met baron
Isaak Reinder van Raesfelt te Heemse.
Huize Collendoorn komt nu in handen van de Raesfelts.
In 1723 koopt Van Raesfelt het landgoed De Groote Scheere in Holthone. Het landhuis De
Scheer wordt op dat moment bewoond door de rentmeester Engbert Rutger Vaassen.
Waarschijnlijk wordt deze ontslagen als rentmeester maar hij krijgt het recht op de havezate
De Collendoorn te gaan wonen. Het rapport van een volkstelling in 1748 vermeldt als
bewoner van "t Huijs" (Collendoorn): Engbert R. Vaassen met zijn vrouw, drie kinderen en
vader Jannes, alsmede een knecht en een meid.
Huize Collendoorn wordt aangekocht door graaf Reindert Borchart Rutger van Rechteren,
Heer van Gramsbergen.
Op 14 maart 1771 laat deze het Huijs Collendoorn met 5 bijbehorende boerenerven taxeren.
De waarde komt op 25.470,== guldens.
Reindert verkoopt op 21 maart 1771 Collendoorn met toebehoren aan zijn broer Adolph
Henrik graaf van Rechteren.
De Van Raesfelts in Heemse krijgen in 1757 een dochter Ermgard Ebella Juliana die in het
huwelijk treedt met Christiaan Lodewijk Graaf van Rechteren.
Deze Van Rechteren is Capitein ter Zee en Lieutenant Collonel bij de Zeemacht der
Verenigde Nederlanden. Hij is in dienst van de Friese Admiraliteit en commandant van het
fregat-linieschip "Harlingen". Bestrijding van de zeeroverij in de Middellandse zee en later
bescherming van de Zeeuwse stromen onder vice-admiraal P.H. Reijnst is zijn voornaamste
bezigheid.
Christiaan van Rechteren trouwt in 1775 met baronesse Ermgard Ebella van Raesfelt, dochter
van de bekende dichteres Clara Feyoena. Ze krijgen een dochter Maria Clara, die op 7 juli
1796 in het huwelijk treedt met Jhr. Jakob van Foreest.
Christiaan verlaat in 1785 de zeedienst en koopt De Collendoorn van zijn broer. Als Heer van
Collendoorn treedt hij toe tot de Ridderschap van Overijssel en wordt tevens Landdrost van
Salland.
Bij de afschaffing van het leenstelsel 1771 is de Leenkamer opgeheven en wordt De
Collendoorn op 6 september 1797 uit het leenverband ontslagen tegen betaling van 120
gulden. Van Rechteren koopt in 1800 Huize Welgelegen te Heemse.
Uiteindelijk eenzaam en berooid sterft Christiaan Lodewijk in zijn landhuis De Collendoorn
op 12 augustus 1820. Hij wordt begraven in Heemse.
Jakob van Foreest wordt nu Heer van Collendoorn. Het echtpaar Van Foreest heeft 8 dochters
en 1 zoon, die al op 23-jarige leeftijd overlijdt. Dochter Theodora Sophia trouwt op 20
augustus 1835 met Jan Arent baron van Ittersum.

Jakob woont in Huize Heemse. Hij verblijft nauwelijks op de havezate en laat zijn bezit
verwaarlozen.
Omdat hij niet bemiddeld is, probeert hij De
Collendoorn in 1807 eerst te verhuren en
daarna het huis te verkopen.
De Collendoornse schoolmeester Jan van de Poll koopt de havezate in 1842. In 1834 trouwt
dochter Johanna van de Poll met Jan Odink, die het goed in 1875 erft. Christina Odink,
dochter van Jan Odink en Johanna van de Poll trouwde met Hendrik Tempelman.
In 1899 verkocht dit echtpaar het landgoed aan Roelof Geertjes.
In 1907 is een nieuwe boerderij gebouwd, waarna de resten van het oude Huijs Collendoorn
in 1914 werden gesloopt.
Zo kwam er een einde aan de eens zo trotse havezate.
In 1930 kwam het goed door vererving toegescheiden aan Zwaantje, dochter van Roelof
Geertjes en haar echtgenoot Frederik Jan Meijerink.
Het goed werd in 1977 ingebracht in de ruilverkaveling, waarmee een einde kwam aan het
landgoed, Het landschap veranderde, maar delen van de oude structuur zijn hier en daar nog
terug te vinden. Bij het pand Havezateweg 3 bevindt zich nog een oude waterput en is de
toegangslaan van eertijds nog in het landschap te herkennen.
Het bedrijf aan de Havezateweg 3 is thans een maatschap van F.J. en J.H. Meijerink.

Hier lag de oprijlaan.
Vanaf de Kerkdijk, tussen Lutten en Heemse, liep een met bomen omzoomde oprijlaan naar
het landgoed.
Hoewel het landgoed is verdwenen, zijn nog sporen van de oprijlaan, een deel van de gracht
en een oude waterput op het erf van Meijerink aanwezig.
De oude waterput van huize Collendoorn op Erve Meijerink.

Dit is een deel van de oude gracht.

Ook een oude kadasterkaart uit 1824 geeft heel duidelijk de situatie weer. Hier is de havezate
achter het woord Collendoorn zichtbaar.

Borne, maart 2013.
Dick van Faassen.
Bronnen:
Gevers/Mensema:
"Havezaten van Salland en hun bewoners"
Schoutambt Hardenberg
Google Maps