Portfolio GE VS2 2009-2010 Augustus - De Student

Arteveldehogeschool – Kattenberg 9, 9000 Gent 

Portfolio VS Geschiedenis 

2de semester- Lector: Joke Brackeva 

Sonny Coddens-Cornelis 

1 OSO 12 – GE VS groep C 

2009-2010

Portfolio VS Geschiedenis Sonny Coddens-Cornelis 2009-2010 

1 OSO 12 – GE VS groep C Arteveldehogeschool – Kattenberg 9, 9000 Gent 

1 Inhoudsopgave 

1 Inhoudsopgave 1 

2 Pers 4 

2.1 Hellas 5 

2.1.1 Historische artikels 6 

2.1.1.1 Politiek domein 6 

2.1.1.1.1 Alexander de Grote geveld door bacterie 6 

2.1.1.2 Cultureel domein 8 

2.1.1.2.1 Geheime code in Plato’s boeken 8 

2.1.2 Actuele maatschappelijke artikels 10 

2.1.2.1 Economisch domein 10 

2.1.2.1.1 Te koop: Griekse eilanden… 10 

2.1.2.2 Sociaal domein 11 

2.1.2.2.1 Duitse kerk erkent nalatigheid 11 


2.1.2.3.1 Fabiola krijgt weer bescherming tijdens 21 juli-defilé 12 


2.1.2.4.1 Toerisme maakt Kretenzers ziek 14 

2.2 Rome 16 

2.2.1 Historische artikels 17 


2.2.1.1.1 Het zout der aarde 17 


2.2.1.2.1 Hier is de post 20 

2.2.1.2.2 Soldatenseks met ‘draaiende vrouwen’ 27 


2.2.1.3.1 Waarom is het Romeinse Rijk in tweeën gedeeld? 30 

2.2.1.3.2 Italiaanse stadstaten 34 


2.2.1.4.1 Nieuwe technologie: Onderzoeker leest verkoolde tekstrollen 38 

2.2.2 Actuele maatschappelijke artikels 40 


2.2.2.1.1 Italië houdt grote uitverkoop 40 

1




2.2.2.2.1 Hoogste woontoren komt in Brussel: 140 meter 42 


2.2.2.3.1 Oudst dienende VS-senator werd 92 47 


2.2.2.4.1 Catalonië verbiedt stierengevechten 51 

3 Wetenschappelijke tijdschriften 66 

3.1 Histoire antique & medievale, nr 49, mai/juin 2010 66 

3.1.1 Hértodote Les différentes facettes du « Père de l’Histoire » (Pollini, 2010) 66 

3.1.2 Hértodote Biographie du Père de l’Histoire (Pollini, 2010) 66 

3.1.3 Hértodote historien La méthode historique et l’invention d’une discipline (Pollini, 

2010) 66 

3.1.4 Hértodote ethnographe Récits des peuples barbares (Pollini, 2010) 67 

3.1.5 Hértodote géographe La description du monde connu (Pollini, 2010) 67 

3.1.6 Hértodote aux pays dex merveilles (Pollini, 2010) 67 

3.1.7 Hértodote archéologue Les trésors de Delphes (Montel, 2010) 67 

3.2 Histoire antique & medievale, nr 50, juillet/août 2010 68 

3.2.1 Hérode Atticus (Bonte, 2010) 68 

3.2.2 Pline le jeune (Aude, 2010) 68 

3.2.3 Alexandrie (Battistini, 2010) 68 

3.2.4 Les initiés du culte de Mithra (Vassal, 2010) 68 

3.3 Historia, nr 3, 2010 69 

3.3.1 Het zout der aarde (Rendsmark, 2010) 69 

3.3.2 Hier is de post (Stampe, 2010) 69 

3.3.3 Vraag het historici; Waarom is het Romeinse Rijk ik tweeën gedeeld? (Munch, 2010) 69 

3.3.4 Italiaanse stadstaten (Stampe, 2010) 70 

3.3.5 Nieuwe technologie: Onderzoeker leest verkoolde tekstrollen (Sütcü, 2010) 70 

4 Initiatieven 71 

4.1 Historische strip: Alex (Roma, Roma…) (Moralès & Martin, 2005) 71 

4.1.1 De strip 71 

4.1.2 Algemeen kritisch verslag 71 

4.1.3 Korte samenvatting 71 

4.1.4 Bespreking 72 

4.1.4.1 Situering in de ruimte 72 

2



4.1.4.2 Situering in de tijd 74 

4.1.4.3 Personages 75 

4.1.5 Verwijzing(en) naar hoofdstuk(ken) in het handboek Historia 2: 75 

4.1.6 Concrete toelichting bij het gebruik in de klas: 76 

4.2 Historische strip:De Romeinen in Asterix en Obelix 78 

4.2.1 Beknopte beschrijving: 78 

4.2.2 Verslag: 78 

4.2.3 Verwijzing naar hoofdstuk(ken) in het handboek Historia 2: 78 


4.3 Museumbezoek: Jubelparkmuseum. 81 

4.3.1 Beknopte beschrijving: 81 

4.3.2 Verslag: 81 

4.3.3 Verwijzing naar hoofdstuk(ken) in het handboek Historia 2: 81 


5 Varia 84 

5.1 Oudste wiskundige vondst reuzegroot op Muntplein 84 

5.2 Reis door de evolutie (Shreeve, 2010) 85 

5.3 Dacht de neanderthaler net als wij? (Wong, 2010) 85 

6 Bibliografie 86 

3



2 Pers 

i 

4



2.1 Hellas 

ii 

5



2.1.1 Historische artikels 

2.1.1.1 Politiek domein 

2.1.1.1.1 Alexander de Grote geveld door bacterie 

Alexander de Grote geveld door bacterie’ 

GESCHIEDENIS 4 augustus 2010 om 10:51 uur 4 reacties Auteur: Caroline Hoek 

Volgens Amerikaanse wetenschappers was het geen malaria, tyfus of 

vergiftiging, maar een bacterie die Alexander de Grote in 323 voor Christus het leven kostte. 

De Macedonische koning zou gedronken hebben uit de rivier de Styx en via dat water een 

zeer giftige bacterie hebben opgelopen. 

De wetenschappers baseren zich op de symptomen die Alexander kort voor zijn dood had. De 

koning werd ziek terwijl hij in het paleis van Nebukadnesar II een drinkgelag bijwoonde. Hij 

klaagde ten overstaan van de gasten over plotselinge en zeer pijnlijke steken in de lever. 

Vervolgens bracht hij twaalf dagen in bed door. Hij kreeg hoge koorts en klaagde over 

ondraaglijke pijn in de gewrichten. Hij ging snel achteruit, verloor zijn stem, raakte in coma 

en overleed. 

Goden 

Opvallend genoeg komen deze symptomen nauw overeen met de symptomen die de Griekse 

goden opliepen wanneer ze hun eed braken. De goden moesten nabij het water van de rivier 

de Styx een eed afleggen en wanneer ze deze braken, moesten ze van het rivierwater drinken. 

Dat was zo giftig dat de goden volgens de legende een jaar lang niet konden spreken, noch 

bewegen. 

Styx 

De conclusie lijkt voor de hand te liggen: ook Alexander liep de ziekte in de rivier de Styx op. 

Daarmee zouden mythe en werkelijkheid naadloos in elkaar overlopen. En die kans is groter 

dan u op het eerste gezicht zou denken: wetenschappers nemen al langer aan dat de mythische 

rivier ook echt bestaan heeft en in Griekenland ontsprong. 

Halfgod 

De onderzoekers denken zelfs een wetenschappelijke verklaring te hebben voor de giftige 

werking van de rivier: calicheamicine. Deze stof wordt aangemaakt door bacteriën. “Het is 

extreem giftig,” weet onderzoeker Antoinette Hayes. “Het groeit op kalksteen en daarvan is er 

genoeg in Griekenland.” Zo’n heilig gif dat door de goden gebruikt werd, zou zeer geschikt 

zijn voor Alexander,” meent onderzoeker Adrienne Mayor. “Hij werd tenslotte toch al als een 

halfgod beschouwd.” 

Waar? 

Het onderzoek van de wetenschappers wordt onderbouwd door de verhalen van de oude 

Grieken. Maar daarmee is de mythe of het vermoeden dat de onderzoekers hebben nog niet 

6



direct waar. Zo is nooit bewezen dat de rivier de Styx echt bestaan heeft. Het is dan ook een 

onderzoek met losse eindjes. Maar dat maakt het niet minder interessant. 

Historici speculeren al lang over de doodsoorzaak van Alexander. Op basis van zijn 

symptomen dachten ze eerder aan malaria, tyfus, vergiftiging, ontsteking van de alvleesklier 

of het West-Nijlvirus. 

Bronmateriaal: "Alexander the Great poisoned by the River Styx" - Telegraph.co.uk 

(s.n., ‘Alexander de Grote geveld door bacterie’ - Scientias.nl - wetenschap nieuws, 2010) 

Bronvermelding: 

Alexander de Grote geveld door bacterie, http://www.scientias.nl/alexander-de-grote-geveld-doorbacterie/13896 

, geraadpleegd op 13 augustus 2010. 

Korte toelichting bij het artikel: 

Volgens enkele wetenschappers zou Alexander de Grote gestorven zijn door het drinken van het 

water uit de Styx. De Styx is een mythologische rivier waarvan de goden zouden moeten drinken als 

ze hun goddelijke eed verbraken, waarna ze een jaar lang niet meer zouden kunnen bewegen. De 

wetenschappers denken dat deze rivier mogelijks echt bestaan zou hebben en dat Alexander 

gestorven is aan een bacterie die een giftige stof aanmaakt. 

Verwijzing(en) naar hoofdstuk(ken) in het handboek Historia 2: 

Hoofdstuk 24, De Griekse greep op het Midden-Oosten. 

Hoofdstuk 25, De hellenistische beschaving. 

Concrete toelichting bij het gebruik in de klas: 

Aan de hand van dit artikel is een les over Alexander de Grote snel op gang gebracht. Alexander is 

een figuur die blijft tot de verbeelding spreken, ook bij de leerlingen. Echter zou ik samen met de 

leerlingen na het lezen van dit artikel een klasgesprek opstarten om hen met een kritische blik naar 

het artikel te laten kijken. Volgende vragen kunnen het klasgesprek activeren: Zou de Styx echt 

bestaan hebben?, Was Alexander een god?, Is dit een betrouwbaar artikel?. De leerlingen moeten 

hun eigen mening onderbouwen met argumenten uit het artikel of door zelf een logische (correcte) 

onderbouwing te geven. Dit zal de mondigheid van de leerlingen bevorderen. 

7



2.1.1.2 Cultureel domein 

2.1.1.2.1 Geheime code in Plato’s boeken 

‘Geheime code in Plato’s boeken’ 

GESCHIEDENIS 29 juni 2010 om 18:18 uur 5 reacties Auteur: Tim Kraaijvanger 

Een historicus van de universiteit van Manchester beweert dat hij de Plato 

Code heeft gekraakt. Dr. Jay Kennedy vond dat Plato patronen van symbolen gebruikte om 

zijn boeken een muzikale structuur te geven. Plato probeerde de geheime raadsels 

waarschijnlijk te verbergen. 

“Plato’s boeken spelen een grote rol in de opbouw van de westerse cultuur, maar ze zijn 

mysterieus en eindigen met raadsels”, zegt Dr. Kennedy. “Ik kan aantonen dat de geschriften 

van Plato codetaal bevatten. Dit is een grote ontdekking, geen simpele re-interpretatie.” 

Dr. Kennedy onderzocht Plato’s geschriften vijf jaar lang en ontdekte clusters van woorden na 

iedere een twaalfde deel van de tekst. Dit komt overeen met de twaalf noten van de Griekse 

muziekschaal. Sommige van die noten waren harmonisch, andere dissonant. Op de plekken 

van harmonische noten beschrijft Plato geluiden die geassocieerd zijn met liefde en geluk, op 

plaatsen van dissonante noten heeft de beroemde Griek het over oorlog en dood. 

Plato leidde een bijzonder leven. Hij leefde vier eeuwen voor Jezus, toen Sparta het door 

plagen getroffen Athene versloeg. Plato schreef dertig boeken en stichtte ‘s werelds eerste 

universiteit. Hij was feminist (hij liet vrouwen toe aan de universiteit), verdedigde 

homoseksualiteit en was een groot voorstander van romantische liefde. 

“Tegenwoordig zijn onze helden Einstein en Shakespeare, en niet de ridders in blinkend 

zilver”, zegt Kennedy. “Dit komt door Plato, die de mensheid van oorlog naar wijsheid 

dreef.” 

Bronmateriaal: "Science historian cracks the 'Plato code'" - Physorg 

(s.n., ‘Geheime code in Plato’s boeken’ - Scientias.nl - wetenschap nieuws, 2010) 


Geheime code in Plato’s boeken, http://www.scientias.nl/geheime-code-in-platos-boeken/12079, 

geraadpleegd op 13 juli 2010. 


Een historicus aan de universiteit van Manchester beweert dat hij in de geschriften van Plato een 

muziekstuk heeft terug gevonden. Plato leidde een bijzonder leven, hij stichtte de eerste universiteit, 

was feminist, verdedigde homoseksualiteit, en was een voorstander van romantische liefde. 

8




Hoofdstuk 20, De Grieken gingen anders denken over de natuur en de mens. 


Dit artikel toont aan dat zelfs vandaag de dag de werken van Plato nog belangrijk zijn en dat er nog 

steeds nieuwe ontdekkingen worden gedaan. Het artikel kan worden gebruikt om de culturele 

eenheid van Griekenland luchtiger te maken. 

Plato was ook een filosoof met verschillende ideeën over wat liefde is, wat vriendschap is. Het artikel 

kan een aanzet zijn om samen met de klas te filosoferen over één van deze belangrijke thema’s. 

Laat de leerlingen groepjes van vier tot vijf studenten vormen, in elke groep is er een woordvoerder . 

De groep zoekt gezamenlijk naar een antwoord. De leerkracht bepaalt welke vraag besproken wordt. 

Vragen zoals “Wat is liefde?”, “Wat is een echte vriend?”, “Is er een leven na de dood?”, etc. Men 

kan een cirkel met de stoelen van elke groep maken. Een tafel in het midden met daaromheen de 

leerlingen is ook een mogelijkheid. De woordvoerder moet aantekeningen maken en deze dan 

gebruiken voor de presentatie van een gezamenlijk antwoord. Leg als leerkracht op voorhand een 

tijdslimiet op. Als de tijd om is geven de woordvoerders hun groepsstandpunten weer. Als leerkracht 

ga je op zoek naar de verschillen tussen de verschillende groepjes. Aan de hand van deze verschillen 

kun je dan een klasdiscussie voeren. Het is best vooral de studenten aan het woord te laten. 

9



2.1.2 Actuele maatschappelijke artikels 

2.1.2.1 Economisch domein 

2.1.2.1.1 Te koop: Griekse eilanden… 

Griekenland gaat een aantal van zijn 6.00 eilanden te koop stellen, om zo de enorme overheidsschuld 

terug te dringen. Volgens de Britse krant The Guardian zoekt de Griekse regering ook een 

investeerder die luxueuze toeristische faciliteiten wil ontwikkelen op het eiland Mykonos, een 

populaire toeristische bestemming. Volgens de krant zouden de meeste potentiële investeerders 

Russen of Chinezen zijn. (BLG) 

(s.n., Te koop: Griekse eilanden..., 2010) 


Te koop: Griekse eilanden… De Gentenaar, 26 juni 2010, p. 26. 


Griekenland verkoopt enkele van zijn eilanden om de staatsschuld terug te dringen, vooral Russen en 

Chinezen zijn de doelgroep. 


Hoofdstuk 5, De Egeïsche wereld: het toneel van de Griekse geschiedenis. 


Griekenland heeft heel veel eilanden (blijkbaar zoveel dat er wel enkele kunnen worden gemist 

volgens de overheid). De geografische ligging van Griekenland verklaart het grote aantal eilanden. Dit 

korte artikel kan gebruikt worden als instap voor een les over de geografische ligging en de fysische 

omstandigheden in en rond Hellas. 

10



2.1.2.2 Sociaal domein 

2.1.2.2.1 Duitse kerk erkent nalatigheid 

BERLIJN (AP) - De Duitse aartsbisschop Robert Zollitsch erkent dat de kerk fouten heeft gemaakt toen 

ze geen aandacht schonk aan de verhalen over seksueel misbruik bij een congregatie in 

Oberharmersbach. Een priester van die congregatie wordt ervan beschuldigd dat hij tussen 1968 en 

1991 misdienaren en andere jongens heeft misbruikt. Zollitsch was in die periode verantwoordelijk 

voor het personeelsbeleid van het bisdom. 

Hij zegt dat hij geschokt is door de omvang van het misbruik. In een geschreven bericht 

verontschuldigde Zollitsch zich voor het feit dat hij in maart had verklaard dat hij vóór 1995 niet op 

de hoogte was van de beschuldigingen, terwijl hij eigenlijk als van 1992 de verhalen over misbruik 

kende. 

Vorige maand hebben openbare aanklagers een onderzoek ingesteld naar de aartsbisschop naar 

aanleiding van een andere pedofiliezaak. In het bisdom van aartsbisschop Zollitsch zijn vierenveertig 

priesters beschuldigd van pedofilie. 

In Duitsland, het land waar paus Benedictus XVI vandaan komt, is het pedofilieschandaal in het begin 

van dit jaar losgebarsten. Honderden mensen hebben er verklaard dat ze misbruikt zijn. 

(s.n., Duitse kerk erkent nalatigheid, 2010) 


Duitse kerkt erkent nalatigheid. De Standaard, 10 juli 2010, p. 3. 


Een Duitse bisschop geeft toe dat er fouten gemaakt zijn in verband met meldingen over seksueel 

misbruik. Hij zegt dat hij geschokt is door de omvang van het gebeuren. Er is een onderzoek ingesteld 

naar 44 priesters. 


Te linken aan de sociale verhoudingen besproken in hoofdstuk 17, Ongelijkheid tussen de Atheense 

bevolkingsgroepen. 


Ook in de Griekse oudheid bestond er een relatie tussen oudere mannen en jongelingen, dit artikel 

kan een aanzet zijn om het te hebben over pederastie en de verschillende sociale relaties binnen de 

Griekse samenleving. Ook de positie van de vrouw en de slaaf kan naar aanleiding van het artikel in 

het lesgebeuren worden opgenomen. 

11




2.1.2.3.1 Fabiola krijgt weer bescherming tijdens 21 juli-defilé 

Fabiola krijgt weer bescherming tijdens 21 juli-defilé 

Het hangt haar naar verluidt de keel uit, maar ook dit jaar zal koningin Fabiola verscherpte beveiliging 

krijgen op het 21 juli-defilé. Reden: de doodsbedreigingen aan het adres van de koningin-weduwe 

zijn nog altijd niet gestopt. 

Fabiola mag de doodsbedreigingen aan haar adres dan wel weglachen, bij het Crisiscentrum van 

Binnenlandse Zaken nemen ze het toch ernstig. 'De koningin-weduwe werd dit jaar opnieuw 

bedreigd. Dat kunnen we niet van tafel vegen', zegt directeur-generaal Jaak Raes. En dus wordt 

Fabiola op 21 juli, net zoals vorig jaar, opnieuw goed in de gaten gehouden. Of ze effectief een extra 

bataljon bodyguards met zich meekrijgt, of nog iets anders, wordt de komende dagen onderzocht 

door het Coördinatieorgaan voor Dreigingsanalyse (OCAD). 'Zij maken nu een laatste stand van zaken 

op over het dreigingsniveau', luidt het. 

Zure regen 

Als het van Fabiola zelf afhangt, zijn speciale veiligheidsmaatregelen niet zo nodig. Toen ze vorig jaar 

voor het eerst extra bewaking kreeg -nadat een mysterieuze briefschrijver zei haar te willen 

vermoorden met een kruisboog- zwaaide ze tijdens het nationaal defilé breed glimlachend met een 

appel. Daarmee verwees ze niet alleen naar de legende van Willem Tell, ze maakte ook een 

uitdrukkelijk statement. De kans dat ze dat volgende week -op geheel eigen wijze- opnieuw zal doen, 

is bovendien niet klein. Want ook nu zou ze volgens bronnen niet staan te springen om een 'speciale 

behandeling'. 

Maar de doodsbedreigingen, die stoppen maar niet. Zo kreeg ze in mei dit jaar nog een dreigement, 

waarbij haar gevraagd werd om zich publiekelijk te verontschuldigen, onder meer voor haar dotaties 

en over geld dat ze aan het Vaticaan zou hebben geschonken. Zoniet werd gedreigd met een aanslag 

op 21 juli. 'Er zal zure regen vallen op de deelnemers van het defilé' en 'de politiemensen zullen 

verpletterd worden door een auto', klonk het in de brief. 

Kop van Jut 

Als het een troost mag zijn voor Fabiola: ze is lang niet de enige VIP die de laatste tijd bedreigd 

wordt. Het Crisiscentrum van Binnenlandse Zaken had vorig jaar dertig dossiers op tafel liggen rond 

bedreigde personen. En dat is gevoelig meer dan vijf jaar geleden, toen ze nog maar drie of vier 

dreigementen moesten onderzoeken. Opvallend is alvast dat vooral magistraten, 

onderzoeksrechters, politieagenten en politici kop van Jut zijn. 

(Hermans, 2010) 


HERMANS, Dajo. Fabiola krijgt weer bescherming tijdens 21 juli-defilé. De Gentenaar, 13 juli 2010, p. 

4. 

12




Net zoals vorig jaar zal Fabiola extra bescherming krijgen tijdens de defilé. De doodsbedreigingen die 

ze krijgt worden door het crisiscentrum van binnenlandse zaken heel serieus genomen. Vorig jaar op 

het eind van het defilé op de nationale feestdag, haalde Fabiola al spottend een appel uit haar tas en 

zwaaide er vrolijk met rond. Dit was haar antwoord op een dreigbrief waarin stond dat ze zou 

worden doodgeschoten met een kruisboog. Fabiola zelf vindt het onaangenaam om extra 

bescherming te krijgen en zou liever door iedereen gewoon behandeld worden. 


Over de koningen in Hellas word gesproken in hoofdstuk 7, de gesloten burchtencultuur van de 

Achaeërs. In volgende hoofdstukken wordt daar echter niet meer over gesproken. 


Ook Griekenland heeft koningen gekend. Oorspronkelijk hadden de koningen veel macht. Enkele 

bekende voorbeelden zijn Aegeus en zijn zoon Theseus. Rond hen bestaan veel verhalen. Een 

rollenspel op basis van één van die verhalen is een leuke verwerking op het einde van een les over 

politiek. Het verhaal “De jeugd van de held” (Schwab, 1994, pp. 180-181) is kort genoeg om op het 

einde van een les door enkele leerlingen naar voor te laten brengen. 

De benodigde personages zijn: 

- Koning Aegeus 

- Het Delphische orakel 

- Pittheus vriend van koning Aegeus 

- Aethra vrouw van koning Aegeus 

- Theseus zoon van koning Aegeus 

13




2.1.2.4.1 Toerisme maakt Kretenzers ziek 

De opkomst van het toerisme op het Griekse eiland Kreta heeft de gezondheid van de inwoners 

bedorven. 

Voor de toeristen werden steeds meer grote supermarkten gebouwd, waar veel ongezonder voedsel 

te koop is dan wat de Kretenzers eerder aten. Tegenwoordig komen kanker, vetzucht en hart- en 

vaatziekten op Kreta bijna net zo vaak voor als elders, terwijl Kretenzers in de jaren zestig nog een 

opvallend gezond volk waren. 

Dat heeft medicus Constantine Vardavas van de Universiteit Maastricht uitgezocht in opdracht van 

de prefectuur van Kreta. De toename van welvaartsziekten onder Kretenzers was de afgelopen tien 

jaar zo opvallend, dat de Griekse overheid wilde weten of die mogelijk door milieuvervuiling of 

andere invloeden van buitenaf kon komen. Vardavas, zelf afkomstig van Kreta, concludeert dat haar 

landgenoten ver verwijderd zijn geraakt van hun gezonde leefstijl met veel groenten en fruit, veel 

olijfolie en nauwelijks rood vlees. 

Meer vlees 

Vardavas onderzocht 662 boeren tussen 18 en 79 jaar. Zij waren veel meer vlees en minder groente 

en fruit gaan eten, omdat ze ontdekten dat kopen in de supermarkt veel makkelijker was dan op het 

land werken. Bovendien zijn de meeste Kretenzers nu gemotoriseerd. Zelfs de schaapherders, de 

allergezondste bewoners, gaan nu op de motor naar hun kudde, aldus de onderzoekster. 

(s.n., Toerisme maakt kretenzers ziek, 2010) 


Toerisme maakt Kretenzers ziek. De Gentenaar, 7 juli 2010, p. 21. 


Door de opkomst van het toerisme op Kreta komt de gezondheid van de Kretenzers in gevaar. Voor 

de toeristen zijn er nieuwe supermarkten gebouwd die ongezonder voedsel aanbieden. Toename van 

welvaartsziekten was de laatste tien jaar zo groot dat de prefectuur dacht dat het misschien door 

milieu vervuiling kwam. De eilandbewoners zijn ver afgeweken van hun gezonde levensstijl met veel 

groenten en fruit, veel olijfolie en weinig rood vlees. 


hoofdstuk 6, De open paleizencultuur van de Kretenzers. In dit hoofdstuk wordt Kreta als kruispunt 

van handel besproken. 


De openburchtencultuur op Kreta maakte van Kreta een centrum voor handel. Nu is het een 

toeristische trekpleister. Het is vooral door de handelaars van buiten Kreta dat Kreta zo een grote 

cultuur is geworden. Maar zoals in het artikel blijkt, heeft alles ook een negatieve kant. Dit artikel kan 

gebruikt worden in een les over de openburchtencultuur, of als inleiding op deze les. De ligging en 

het klimaat zijn zowel nu als ten tijde van de Minoïsche beschaving twee belangrijke factoren. Een 

14



onderwijsleergesprek neemt de minste tijd in. Als er meer tijd voor handen is kun je de leerlingen 

laten brainstormen over hoe het zou komen dat er zo een prachtige cultuur is ontstaan op Kreta. De 

leerlingen moeten dus zelf factoren aanbrengen die zouden kunnen hebben geleid tot de grootse 

Minoïsche beschaving. 

15



2.2 Rome 

iii 

16



2.2.1 Historische artikels 


2.2.1.1.1 Het zout der aarde 

17



(Rendsmark, 2010) 


RENDSMARK, M. Het zout der aarde. Historia, nr. 3, 2010, p. 106-107. 


Zout speelde een belangrijke rol in vele imperia en grote rijken doorheen de geschiedenis. Het is al 

18



5000 jaar een van de meest belangrijke grondstoffen op de wereld. Hele beschavingen konden 

ontstaan door het gebruik van zout om de houdbaarheid van voedsel te verlengen. 

Romeinse legionairs streden om zoutmijnen 

Romeinse veldheren waren altijd op zoek om gebieden te veroveren waar men aan zoutwinning kon 

doen. Het zout werd doorheen heel het rijk vervoerd. De soldaten werden niet in zout uitbetaald 

maar de legionairs die deelnamen aan een veldtocht om zoutmijnen te veroveren of om de wacht te 

houden aan de zoutroutes kregen een toeslag. 


Het belang van zout in de Romeinse wereld wordt niet aangehaald in Historia 2 


Dit artikel is een overzichts artikel over zout en de betekenis van zout doorheen de geschiedenis. We 

zijn echter iets meer geïnteresseerd in het omkaderde blokje tekst. Het blokje tekst kan worden 

gebruikt in een les die gaat over de Romeinse economie; dan gaat het om het economisch belang van 

zout in de Romeinse wereld. Een korte klassikale verwerkingsopdracht hierbij: 

Waarvoor werd zout bij de Romeinen gebruikt? 

- Om de houdbaarheid van voedsel te verlengen. 

- Als smaakmaker. 

- Als ruilmiddel. 

Op welke manieren kan met zout verkrijgen? 

- Zoutpannen langs de kust. 

- Uit ondergrondse zoutmijnen. 

Een andere invalshoek zou zijn om het belang/de invloed van de politieke (militaire) veroveringen op 

de Romeinse economie te bekijken. Dit leent zich minder voor een interactieve verwerkingsopdracht 

omdat de leerlingen deze zelf nog niet zullen kunnen afleiden aan de hand van hun gekende 

leerinhouden. Een kort doceermoment is hier een beter alternatief volgens mij. 

Inhoud doceermoment 

Hoe meer de Romeinen veroverden hoe meer rijkdom en landbouwgrond ze ter beschikking 

hadden. Hierdoor werden de Romeinen rijker en konden ze meer voedsel produceren. Een 

stijgende welvaart zorgde voor een demografische groei (bevolkingstoename). Wanneer er te veel 

inwoners waren, ontstonden er voedseltekorten waardoor het volk in opstand kwam. Om dit 

probleem op te lossen moesten weer nieuwe gebieden worden veroverd waar de bevolking zich 

kon vestigen om aan landbouw te doen. Op die manier kon weer genoeg voedsel te geproduceerd 

worden. 

19




2.2.1.2.1 Hier is de post 

20



21



22



23



24



(Stampe, Hier is de post, 2010) 


STAMPE, P. Hier is de post. Historia, nr. 3, 2010, p. 90-95. 


Perzen van post naar post. 

25



De Perzische postdienst wordt beschreven door Herodotus rond 450 v.C. Er waren verschillende 

posten op één dagreis van elkaar, bodes moesten de koning op die manier berichten over wat er in 

de uithoeken van zijn rijk gebeurde. De brieven werden geschreven in gedroogde kleitabletten in 

gekerfd spijkerschrift. 

Gevleugelde boodschapper. 

Al sinds de oudheid zijn duiven een snelle manier om berichten over te brengen. De perzen 

gebruikten ze al 5000 jaar geleden. De Grieken gebruikten ze om door te geven welke atleten de 

Olympische spelen hadden gewonnen. Persbedrijf Reuters had in 1860 45 postduiven in dienst. 

Posterijen in Rome onder Augustus. 

Onder keizer augustus hadden postkoeriers altijd voorrang op de heirweg. Er bestond een systeem 

met om de 20 kilometer een wisselplaats zodat koeriers per dag een afstand van 150 km konden 

afleggen. Het Romeinse postwezen, de Cursus Publicus bestelde ook de post van gewone burgers. 


Het postwezen wordt aangehaald in hoofdstuk 38, Alle wegen leidden naar Rome. 


Teken een tijdsbalk met de data die in het artikel staan. Gebruik 2 A4-bladen die je in de lengte 

achter elkaar legt. De tijdsbalk loopt van 3500 v.C. tot nu. Schaal: 1cm is honderd jaar. Benoem de 

data met de bijhorende tussentittels. IJk en benoem correct. 

26



2.2.1.2.2 Soldatenseks met ‘draaiende vrouwen’ 

27



(Tassier, 2010) 

28




TASSIER, M. Soldatenseks met ‘draaiende vrouwen’. De Standaard, 07-08 augustus 2010, p. 46-47. 


De Romeinen die de handelswegen beveiligden in Egypte hadden niet veel voor handen. Er is een 

inscriptie van meer dan drie meter terug gevonden van een soldaat die in een fort langsheen één van 

de karavaanroutes de wacht had. De lengte van de inscriptie is in verhouding met de mate van 

verveling. Er zijn ook vele inscripties terug gevonden over prostituees in de legerkampen. Voor een 

zesde van hun soldij konden 15 legionairs samen één maand een prostituee betalen. De prostitués 

waren waarschijnlijk slavinnen en werden niet altijd goed behandeld. Ze deden continu de ronde in 

het kamp. 


Het Romeinse leger komt voor in hoofdstuk 32, Het Romeinse leger. In Historia 2 wordt echter niet 

gesproken over prostitutie. 


De Romeinen namen het niet zo nauw als het kwam op huwlijkstrouwheid. Seks binnen het huwelijk 

diende alleen voor voortplanting en ze hadden dan ook vele losbandige relaties. Het artikel kan 

gebruikt worden om de relaties tussen een Romeinse man en zijn vrouw te duiden, maar kan ook 

worden aangewend om het belang van de militairen in de economie te benadrukken. Ook kan het 

artikel worden aangewend om de expansie van het Romeinse rijk te duiden. Het is wel een redelijk 

lang artikel voor de leerlingen dus is het misschien niet direct bruikbaar in de les. Fragmenten eruit 

als achtergrond documentatie voor de leerlingen meegeven is hier een oplossing voor. 

29




2.2.1.3.1 Waarom is het Romeinse Rijk in tweeën gedeeld? 

(Munch, 2010) 


MUNCH, J. Vraag het historici; Waarom is het Romeinse Rijk ik tweeën gedeeld? Historia, nr. 3, 2010, 

p. 8. 


De Romeinse bloeitijd duurde tot 200 n.C.. Daarna viel het ten prooi aan rivaliserende generaals, 

opstanden, economische crisis (door teveel import van luxe oosterse waren)en invasies van 

Germaanse stammen. 

Diocletianus werd in 284 n.C. keizer van een Rome dat op bestuurlijk, politiek en militair gebied op 

instorten stond. 

Diocletianus wou het rijk niet opdelen in autonome staatjes, hij hervormde het en splitste het in 

twee. Hij riep Maximianus uit tot medekeizer. Ze regeerden respectievelijk het oosten en het westen. 

Er ontstonden nieuwe problemen en het rijk werd in 395 definitief in twee gesplitst. 


De splitsing van het Romeinse Rijk wordt behandeld in hoofdstuk 51, Het Latijnse Westen en het 

Griekse Oosten. 


Dit artikel leent zich ideaal voor een korte actualisatie, het splitsen van het romeinse rijk kan even 

door de leerkracht worden vergeleken met het communautaire probleem in België en de mogelijke 

splitsing tussen Vlaanderen en Wallonië. Enkele van de leerlingen zullen hier misschien een kleine 

30



inbreng in kunnen doen maar de meeste van de leerlingen zullen niet in staat zijn om over dit conflict 

mee te spreken. 

Omdat dit echter een heel summiere verwerking zou zijn, is een kaartoefening ook een mogelijke 

verwerking bij het gebruik van dit artikel. 

31



Duid aan op de volgende kaart (van der Wal, Bauters, & Brackeva, 2009): Rome, Constantinopel, 

Athene, Ionische zee, Egeïsche zee, Tyrrheense zee, Adriatische zee, West-Romeinse Rijk (groen 

arceren), Oost-Romeinse Rijk (oranje arceren). Gebruik de volgende kaarten uit je historische atlas 

(Adams, 2007): kaart 1 op pagina 17, kaart 1 op pagina 19, kaart 2 op pagina 23. 

32



Duid aan op de volgende kaart: Rome, Constantinopel, Athene, Ionische zee, Egeïsche zee, 

Tyrrheense zee, Adriatische zee, West-Romeinse Rijk (groen arceren), Oost-Romeinse Rijk (oranje 

arceren). Gebruik de volgende kaarten uit je historische atlas (Adams, 2007): kaart 1 op pagina 17, 

kaart 1 op pagina 19, kaart 2 op pagina 23. 

Constantinopel 

Rome 

Adriatische zee Ionische zee Athene Egeïsche zee 

Tyrrheense 

zee 

33



2.2.1.3.2 Italiaanse stadstaten 

34



(Stampe, Italiaanse stadstaten, 2010) 


STAMPE, P. Italiaanse stadstaten. Historia, nr. 3, 2010, p. 104-105. 


Wat na de val van Rome? Hoe gaat het verder na 476? Het Italiaanse schiereiland valt uiteen in kleine 

stadstaten. Enkel de sterkste stadstaten konden zelfstandig blijven. Achter de stadsmuur leefden de 

35



Romeinse cultuur en de republikeinse staatsvorm voort. Sommige steden werden echte 

grootmachten. 

Venetië werd een rijke stad door een tussenstation te zijn voor de kruisvaarders. 

Genua werd rijk door de overtocht van kruisvaarders. 

Modena was een belangrijke pelgrimsstad. 

Florence was de bakermat van de renaissance. 

Bologna werd een intellectuele universiteitsstad. 

Pisa werd een grootmacht door de piraten te bestrijden. 

Verona was een handelsstad die zich continue moest verdedigen tegen anderen. 


Wat er precies met de door de Romeinse veroverde gebieden gebeurd na de val van het Romeinse 

Rijk staat niet in Historia 2. Er wordt echter wel gesproken over de overgang naar een middeleeuwse 

beschaving in hoofdstuk 49, Van een Romeinse naar een middeleeuwse beschaving. 


Ik vind dit persoonlijk wel een interessant artikel, ik denk dat sommige leerlingen zich wel afvragen 

wat er gebeurd met al die steden die opgenomen waren in het Romeinse Rijk op het moment dat het 

Romeinse Rijk valt. Om dit eerder informatief artikel te gebruiken in de klas zou ik tijdens het lezen 

van het artikel samen met de leerlingen op een kaart aanduiden waar de verschillende stadstaten te 

situeren zijn, aan de hand van de achtergrond kaart van het artikel. De (bovenstaande) kaart van de 

verwerkingsopdracht rond de splitsing van het Romeinse rijk is hiervoor bruikbaar. Op die manier 

weten de leerlingen de behandelde stadstaten te situeren ten opzichte van de verschillende 

machtscentra. 

36



Constantinopel 

Rome 

Adriatische zee Ionische zee Athene Egeïsche zee 

Tyrrheense 

zee 

37




2.2.1.4.1 Nieuwe technologie: Onderzoeker leest verkoolde tekstrollen 

(Sütcü, 2010) 


SUTCU, E. Nieuwe technologie: Onderzoeker leest verkoolde tekstrollen. Historia, nr. 3, 2010, p. 5. 


Al vele jaren willen historici honderden Romeinse papyrusrollen lezen die in 79 n.C. door de as van de 

Vesuvius werden bedekt. De rollen zijn heel fragiel en tot nu toe slaagt men er niet in ze af te rollen. 

Amerikaan Brent Seates wil de rollen lezen met behulp van een CT-scanner, die kan een drie 

dimensionaal beeld maken op de computer en dit dan op het scherm afrollen. 

De papyrus rollen zijn in de 18 de eeuw ontdekt bij de opgraving van Herulaneum. De rollen zouden 

onbekende Griekse en Romeinse filosofische teksten bevatten. 


Hoe omgaan met historische bronnen wordt besproken in hoofdstuk 56, Hoe werk je met historische 

bronnen?. 

38




We maken zelf onze eigen papyrusrollen! Bij gebrek aan een goede omgeving om papyrus te groeien 

in België gebruiken we echter de iets meer voorkomende en makkelijker te verkrijgen rabarberplant 

om onze tekstrollen te fabriceren. 1iv 

Wat hebben we nodig om een papyrusrol te maken? 

• Twee stukken vilt 

• Twee plankjes 

• Rabarber stelen (niet de bladeren, die zijn giftig!) 

• Vier (of meer) wasknijpers 

• Gewichten (dikke boeken, bakstenen, …) 

• Enkele kranten 

• Een mesje 

Hoe gaan we te werk? 

1. Schil de stelen van de rabarber, smijt de schillen weg (GFT!). 

2. Snij van de geschilde rabarber zo breed mogelijke reepjes van ongeveer een 2 à 3 millimeter 

dik. 

3. Leg één stuk vilt op een krant. 

4. Plaats de reepjes horizontaal naast elkaar op het stuk vilt. Leg boven op deze laag reepjes 

nog een laag reepjes maar nu verticaal. 

5. Leg het andere stuk vilt boven op de twee lagen. 

6. Druk de stapel stevig aan zodat zoveel mogelijk van het sap er al uit is. Langzaam en 

gelijkmatig duwen. 

7. Plaats de rabarber (voorzichtig dat hij niet scheurt) tussen twee plankjes en klem de plankjes 

vast met wasknijpers. 

8. Plaats enkele gewichten of een paar zware boeken boven op de plankjes, en wacht minimum 

een tweetal uur. 

9. Haal het blad van tussen de plankjes en laat drogen in de zon. Het blad zal zoals een echte 

tekstrol beginne oprollen. 

10. Als het blad helemaal droog is kun je het gebruiken om op te schrijven. 

Deze iets creatievere opdracht is natuurlijk enkel uit te voeren als er veel tijd is. Er kan misschien wel 

vakoverschrijdend gewerkt worden in samenspraak met de leerkrachten Plastische Opvoeding, 

Technologische Opvoeding of biologie. 

1 Uitgewerkte opdracht zit niet in portfolio omdat de rabarberrollen indien niet 100% gedroogd zouden durven 

rotten. 

39



2.2.2 Actuele maatschappelijke artikels 


2.2.2.1.1 Italië houdt grote uitverkoop 

Om de hallucinante Italiaanse overheidsschuld van 1.760,7 miljard euro weg te werken, zet de 

regering-Berlusconi zo'n 19.000 'palazzi' en burchten, stranden en eilanden, en zelfs stukken van de 

Dolomieten, in de etalage. Tot grote ergernis van oppositie en natuurbeschermers, die er het begin 

van een gigantische vastgoedoperatie in zien. 

Italië zit in slechte papieren. De overheidsschuld is opgelopen tot een astronomische 1.760,7 miljard 

euro, dat is ruim vijf keer onze openbare schuld. En dus zet de regering-Berlusconi een aantal 

kroonjuwelen in de uitverkoop. Het ideetje is afkomstig van Lega Nord, de separatistische partner in 

de centrumrechtse coalitie onder leiding van Silvio Berlusconi: staatseigendommen worden 

'geschonken' aan de lagere overheden die ze te gelde kunnen maken - lees: verpachten, verhuren of 

zelfs verkopen - op voorwaarde dat de opbrengst ervan aangewend wordt om de openbare schuld te 

verminderen. 

Pareltjes te koop 

In afwachting van de definitieve lijst, die eind deze maand klaar moet zijn, heeft het Agenzia del 

Demanio, dat de overheidsbezittingen beheert, alvast een shortlist opgesteld met vastgoed en 

terreinen die in aanmerking komen. Die lijst bevat een rist adembenemende pareltjes. Onder meer 

een strand aan het Comomeer - met wat geluk loopt u er George Clooney tegen het lijf; de acteur 

heeft er een buitenverblijf - of de kilometerslange strook hagelwitte stranden van het Caprera-eiland 

ten noordoosten van Sardinië, in 2007 uitgeroepen tot 'meest sexy strand van de wereld'. In de 

Tyrreense Zee springt het eilandje Santo Stefano in het oog, voor wie zich graag eigenaar wil noemen 

van een gevangenis die in de jaren 1700 werd gebouwd. 

Of zoekt u het liever een ietsje historischer? Wat dan gedacht van het 9de-eeuwse Palazzo dei 

Normanni in Palermo, de zetel van het regionale parlement van Sicilië en de voormalige uitvalsbasis 

van de koningen van Sicilië. Of misschien is de Villa Giulia wel geknipt voor u: de Romeinse villa uit de 

16de eeuw herbergt Italiës grootste collectie Etruskische kunst die teruggaat tot 600 voor Christus. 

Het gebouw, aan de rand van Rome, kijkt uit op het Villa Borghese-park, een van de groene longen 

van Italiës hoofdstad. Al moeten we er eerlijkheidshalve aan toevoegen dat het niet zeker is dat u de 

inhoud er bij krijgt... 

Of wat gedacht van enkele echte Dolomietentoppen: op de lijst staan er enkele in de buurt van de 

mondaine wintersportplaats Cortina d'Ampezzo, het stadje waar de Pink panther-film in 1963 en For 

your eyes only uit de James Bond-reeks werden opgenomen. 

'Pure waanzin' 

De voorlopige lijst van ruim 19.000 'loten' heeft een inventariswaarde van dik 3 miljard euro. Een 

peulschil van de ruim 1.760 miljard euro schuld die de Italiaanse staat meesleurt. 'Dit is dan ook pure 

waanzin', schreeuwt Stefano Delpieri van Friends of the earth, 'het gaat hier stuk voor stuk om 

beschermde zones. Als die verkocht worden, zullen ze ten prooi vallen aan projectontwikkeling'. Ook 

40



de groenen van Angelo Bonelli stellen dat het Berlusconi & Co niet zozeer te doen is om die 3 miljard 

euro opbrengst: 'Achter deze uitverkoop zit de grootste bouw- en vastgoedoperatie in de 

geschiedenis van Italië.' 

(Simoens, 2010) 


SIMOENS, Kristof. Italië houdt grote uitverkoop. De Gentenaar, 6 juli 2010, p.18-19. 


Om de immense staatsschuld van 1760 miljard euro die Italië heeft af te betalen zet regering- 

Berlusconi een groot aantal paleizen, stranden, kastelen en eilanden te koop. Er is nog geen 

definitieve lijst maar de voorlopige lijst bevat enkele pareltjes. Het strand aan het Comomeer, het 

hagelwitte strand van het Caprera-eiland, het eiland Santo Stefano waar een uit 1700 daterende 

gevangenis op staat. Ook het historische 9 de eeuwse Palazoo dei Narmanni in Palermo, de zetel van 

het regionale parlement en de voormalige uitvalbasis van de Siciliaanse koningen zit in de collectie. 

De Villa Giulia, een Romeinse villa uit de 16 de eeuw met Italiës grootste collectie Etruskische kunst die 

terug gaat tot 600 v.C. staat te koop. De dolomiettoppen staan ook op de verkoop lijst. De lijst is zo 

een dikke 3 miljard euro waard. De oppositie in Italië denkt dat achter de uitverkoop een grootse 

bouw- en vastgoedoperatie zit. 


De etruskische achtergrond van de Romeinen wordt aangehaald in hoofdstuk 11, De wereld waarin 

Rome geboren werd. 


Dit artikel dat de slechte economische staat van het huidige Italië aantoont kan worden gebruikt als 

een inleiding op een les over de Romeinse economie. Er valt echter niet zo veel te zeggen over de 

Romeinse economie, dus kan met dit artikel ook worden gelinkt naar de Etruskische achtergrond van 

de Romeinen. 

41




2.2.2.2.1 Hoogste woontoren komt in Brussel: 140 meter 

Projectontwikkelaar Atenor heeft van de stad Brussel een vergunning gekregen voor de bouw van de 

hoogste woontoren van het land: 42 verdiepingen, of 140 meter hoog. De toren maakt deel uit van 

het totaalproject ‘Premium' tegenover Tour & Taxis langs het kanaal in Brussel. Naast het flatgebouw 

komen daar ook voor 1.972 m2 winkels, 29.615 m2 kantoren en gezinswoningen. Het project zou 

meer dan 100 miljoen euro kosten. De werken starten volgende maand en duren meer dan drie jaar. 

(s.n., Hoogste woontoren komt in Brussel:140 meter, 2010) 


Hoogste woontoren komt in Brussel: 140 meter. De Gentenaar, 30 juni 2010, p. 3. 


Een gigantische woontoren zal worden gebouwd in Brussel, 42 verdiepingen op 140 meter hoog zal 

hij worden. Het project heeft een waarde van 100 miljoen euro. De werken starten in juli en gaan 

meer dan drie jaar duren. 


De woningen van de Romeinen worden aangehaald in hoofdstuk 37, Het leven in Rome anno 300 


Grote hoogbouw bestond ten tijde van de Romeinen ook al. De lage sociale klasse (arme mensen) 

leefden in grote insula. Het artikel is te gebruiken als inleiding op een les over de woning van de 

Romeinen. De arme Romeinen leefden in grote insulae en de rijke Romeinen leefden in een domus. 

De domus had een heel typische indeling. Hierop kunnen de leerlingen thuis een internetopdracht 

over maken nadat er les is gegeven over de insula en de domus. 

Verwerkingsoefening (s.n., Huis, 2004) 2 (s.n., KCV Romeinse sagen en cultuur, 2004): 

2 De link naar de ala werkt niet altijd. Site geeft een 404-foutmelding, ligt aan de server van de site. 

42



Naam: Klas: Datum: 

Geschiedenis Huistaak domus 2 de jaar 

Vul met behulp van onderstaande tekening en de 

website http://kinderenwebhotel.be.previewmysite.com/romeinen/huis.htm 

het volgende overzicht van een Romeinse domus in. 

1. 

Naam: 

Functie: 

2. 

Naam: 

Functie: 

3. 

Naam: 

Functie: 

4. 

Naam: 

Functie: 

5. 

Naam: 

Functie: 

43



6. 

Naam: 

Functie: 

7. 

Naam: 

Functie: 

8. 

Naam: 

Functie: 

9. 

Naam: 

Functie: 

10. 

Naam: 

Functie: 

44



Naam: Klas: Datum: 

Geschiedenis Huistaak domus 2 de jaar 

Vul met behulp van onderstaande tekening en de 

website http://kinderenwebhotel.be.previewmysite.com/romeinen/huis.htm 

het volgende overzicht van een Romeinse domus in. 

1. 

Naam: Tabernae 

Functie: Rijke Romeinen verhuurden de voorste kamers van hun huis voor winkels. Deze kamers 

hadden aparte deuren en hadden dus geen toegang tot de rest van het huis. 

2. 

Naam: Vestibumum 

Functie: De huizen stonden meestal dicht tegen de straat. Als je door de voordeur stapt, dan zie je 

een lange gang van de voordeur tot aan het atrium: dit is het vestibulum (ook wel keel genoemd). 

3. 

Naam: Cubicula 

Functie: Cubicula waren kleine kamers die voor verschillende dingen werden gebruikt: ze werden 

gebruikt als slaapkamers boven of in het midden van het huis, in het atrium werden de kleine 

kamertjes gebruikt voor ontmoetingen, bibliotheken, .... 

4. 

Naam: Ala 

Functie: Links en rechts van het atrium had je de zogenaamde vleugels, kamertjes open naar het 

atrium, waar nog meer privé kostbaarheden van de familie bewaard werden. 

5. 

Naam: Atrium 

Functie: Het atrium, nu is dat een hal, was een heel grote kamer met een opening in het dak. Het was 

de kamer waar gasten werden ontvangen, een kamer voor familiebezoekjes, ... 

45



6. 

Naam: Triclinium 

Functie: Het triclinium is genoemd naar de 3 banken die in de kamer staan, dit is typisch voor een 

eetkamer van de rijkere Romeinen. De banken waren meestal gemaakt van hout met bronzen 

versieringen. Verschillende soorten en maten van banken werden gebruikt om te slapen, eten, ... 

Een stoel met rugleuning vond men enkel geschikt voor vrouwen of oude mannen. 

7. 

Naam: Tablinum 

Functie: Onmiddellijk na het atrium is er een kamer die open is aan de 2 kanten. Beide kanten waren 

dan toch meestal gesloten door gordijnen. Deze zaal is even breed als het atrium, Het werd gebruikt 

als salon. 

8. 

Naam: Culina 

Functie: De keuken was meestal klein, donker en er was nauwelijks wat verluchting. Rijke moeders 

maakten hun eten niet zelf, dat moesten hun huishoudslaven doen. Het was dus niet erg dat de 

kamer heet en vol rook was. 

9. 

Naam: Exedra 

Functie: Het exedra was een grote, elegante kamer. Het werd gebruikt voor bezoekjes en eetfeestjes. 

De muurschilderingen in deze kamer zetten het tuinthema verder. Deze kamer was ideaal voor 

vrienden en familie om zich een beetje te kunnen ontspannen. 

10. 

Naam: Peristylium 

Functie: In plaats van rond het huis een tuin aan te leggen, deden de Romeinen dat binnen in hun 

huis. Dit was het peristylium. Het was een open tuin middenin het huis. 

46




2.2.2.3.1 Oudst dienende VS-senator werd 92 

De vlag aan het Capitol in Washington hing gisteren halfstok ter ere van Robert Byrd. In een 

ziekenhuis in Arizona was de Democratische senator op 92-jarige leeftijd overleden. Byrd was de 

ouderdomsdeken van het Congres, waarin hij meer dan 57 jaar heeft gezeteld. De laatste jaren 

verplaatste hij zich met een rolstoel in de Senaat. 

Byrd werd in januari 1953 eerst afgevaardigde, op het ogenblik dat Harry Truman de sleutels van het 

Witte Huis doorgaf aan Dwight Eisenhower. Sinds 1959 was Byrd senator. 

President Barack Obama kon tijdens de verkiezingscampagne van 2008 steunen op de senator, die 

zijn verontschuldigingen heeft aangeboden omdat hij lid van de Ku Kux Klan is geweest en omdat hij 

in 1964 heeft meegedaan aan een parlementair manoeuvre om de wet op de burgerrechten te 

vertragen. 

(s.n., Oudst dienende VS-senator werd 92, 2010) 


Oudst dienende VS-senator werd 92. De Gentenaar, 29 juni 2010, p. 20. 


Robert Byrd stierf op 28 juni 2010, hij was 92. Byrd was de ouderdomsdeken van het Congres, waar 

hij meer dan 57 jaar heeft gezeteld. De laatste jaren kwam hij per rolstoel. Byrd werd in 1953 

afgevaardigde en is sinds 1959 senator. President Obama kreeg tijdens de verkiezingen in 2008 steun 

van de senator. 


De politieke instellingen en politieke functies worden in hoofdstuk 30, Rome koos voor de republiek 

behandeld in Historia 2. 


Dit artikel gaat over de senaat van Amerika, in de Romeinse republiek was er ook een senaat met 

senatoren. Om het tot de politieke top te maken in de senaat moest je eerst een hele hoop andere 

functies gehad hebben, dat wordt de Cursus Honorum genoemd, om deze Cursus Honorum in te 

oefenen aan de hand van de les in handboek (Berings, et al., 2008) p 70 hoofdstuk 30:”Rome koos 

voor de republiek”, kan een kwartetspel (Declerq, 2009) gespeeld worden en een schema worden 

ingevuld. 

Hieronder zie je een versimpelde versie van de kaartjes uit het kwartetspel (mooie versie bijgevoegd 

in portfolio). Per twee leerlingen moet er zo een blad verknipt worden. Daarna meng je alle stukjes 

en zorg je dat elk groepje drie kaartjes heeft van elke kleur, natuurlijk zo dat er dubbele tussen zitten. 

Op die manier heeft elk groepje in totaal 21 kaartjes. 

Naar idee van Thomas Declercq, leerkracht geschiedenis op het Mariagaard instituut te Wetteren. 

47



Quaestoren 

Aedilen 

(vanaf 28 jarige leeftijd) (vanaf 36 jarige leeftijd) Volksvergadering 

· wetsvoorstellen 

· staatsfinanciën · hoofd van politie en brandweer stemmen 

· beslissen over 

oorlog en vrede 

· belastingcontrole 

· magistraten 

· Spelen oprichten · Leiding graan-bevoorrading aanstellen 

Praetoren 

(vanaf 40 jarige leeftijd) 

· Rechtspraak 

· aanvoeren v/H leger 

Censoren 


Consuls 


· hoogste Rechtspraak 

· voorzitter Senaat 

· Opperbevelhebber van het leger 

· voorzitter volksvergadering 

Senaat 


· Senatoren 

benoemen/ontslaan 

· volkstelling 

organiseren · leiding buitenlandse politiek 

· Over de goede 

zeden waken 

· staatseigendommen 

verhuren 

· raad geven aan de magistraten 

· schatkist beheren 

Het republiekkwartetspel (Declerq, 2009) 

Spelregels: 

De klas wordt verdeeld in groepjes van 2 leerlingen. 

Ieder groepje krijgt 21 kaartjes van 7 verschillende kleurtjes. 

Zodra de leerkracht het startsein geeft mogen de groepjes kaartjes ruilen. Het is de bedoeling dat 

ieder groepje zo snel mogelijk van ieder kleur 3 VERSCHILLENDE kaartjes heeft. 

Daarna moeten beide leerlingen van ieder groepje ze snel mogelijk het schema op de volgende 

bladzijde invullen aan de hand van de kaartjes die ze net verzameld hebben. 

DE GROEP DIE ALS EERSTE FOUTLOOS HET SCHEMA KAN INVULLEN WINT HET GROTE KWARTETSPEL 

EN KRIJGT EEN PRIJS! 

Wil je als groep een bonus verdienen? 

• De stilste groep van de klas krijgt ook een prijs. 

• Overtrek de persoon/groep personen met het meeste macht met een fluo. 

• Duid met groen de wetgevende macht aan, duid met zwart/potlood de uitvoerende macht aan. 

48



De Senaat 

functies: 

• ............................................................ 

.............................................. 

• ............................................................ 

.............................................. 

• ............................................................ 

.............................................. 

DICTATOR AANSTELLEN 

Volksvergadering 

• ................................................................... 

• ................................................................... 

• ................................................................... 

Cursus Honorum 

MAGISTRATEN 

titel: 50j. 

functies: 

• ........................................................................ 

• ........................................................................ 

• ........................................................................ 

• ........................................................................ 

titel: 43j. 

functies: 

• ........................................................................ 

• ........................................................................ 

• ........................................................................ 

• ........................................................................ 

titel: 40j. 

functies: 

• ........................................................................ 

• ........................................................................ 

titel: 36j. 

functies: 

• ........................................................................ 

• ........................................................................ 

• ........................................................................ 

titel: 28j. 

functies: 

• ........................................................................ 

• ........................................................................ 

49



De Senaat 

functies: 

• leiding buitenlandse politiek 

• raad geven aan de magistraten 

• schatkist beheren 

DICTATOR AANSTELLEN 

• wetsvoorstellen stemmen 

• beslissen over oorlog en vrede 

• magistraten aanstellen 

Cursus Honorum 

MAGISTRATEN 

titel: Censoren 50j. 

functies: 

• Senatoren benoemen/ontslaan 

• Volkstelling organiseren 

• Over goede zeden waken 

• Staatseigendommen verhuren 

titel: Consuls 43j. 

functies: 

• Hoogste rechtspraak 

• Voorzitter senaat 

• Opperbevelhebber van het leger 

• Voorzitter volksvergadering 

titel: Praetoren 40j. 

functies: 

• Rechtspraak 

• Aanvoeren v/h leger 

titel: Aedilen 36j. 

functies: 

• Hoofd politie en brandweer 

• Leiding graanbevoorrading 

• Spelen oprichten 

titel: Quaestoren 28j. 

functies: 

• Staatsfinanciën 

• belastingcontrole 

Volksvergadering 

50




2.2.2.4.1 Catalonië verbiedt stierengevechten 

Stierenvechten wordt verboden in Catalonië. Catalonië is de eerste regio op het Spaanse vasteland 

die de traditionele sport in de ban doet. 

Voorafgaand aan de stemming in het Catalaanse parlement werd woensdag fel gedebatteerd. 

Uiteindelijk stemden van de 135 parlementsleden er 68 voor het verbod en 55 tegen. Negen 

parlementsleden onthielden zich. Het verbod wordt in 2012 van kracht. Catalonië is de tweede 

Spaanse regio die het stierenvechten verbiedt. Op de Canarische eilanden werd een dergelijk verbod 

in 1991 ingesteld. Stierenvechten geniet in Catalonië weinig populariteit. Het enige grote stadion in 

de regio voor bloedige gevechten staat in Barcelona. 

Spaans nationaal symbool 

Het was niet alle voorstanders van het verbod om het welzijn van de stieren te doen: Catalonië 

geniet sinds 2006 een ruime mate van autonomie en veel inwoners zijn van oudsher tegen 

traditionele nationale Spaanse symbolen, waarvan stierenvechten wel een heel in het oog lopende is. 

de centrumrechtse, nationalistische Partido Popular (PP) is tegen het verbod. De partij gaat in het 

nationale parlement proberen een wet erdoor te krijgen die stierenvechten tot beschermd cultureel 

erfgoed maakt. Met een dergelijke status kan het door regionale parlementen niet verboden 

worden. (AP) 

(s.n., Catalonië verbiedt stierengevechten, 2010) 


Catalonië verbiedt stierengevechten. De Gentenaar, 29 juli 2010, p. 19. 


Het Catalaanse parlement heeft stierenvechten verboden, vanaf 2012 mogen er geen stiergevechten 

meer plaatsvinden in Catalonië. Het was niet iedereen om het welzijn van de stieren te doen, 

stierenvechten is een nationaal Spaans symbool en veel Catalanen zijn daar al van oudsher tegen. De 

nationalistische partij is tegen het verbod en zal proberen in het federaal parlement een wet te 

stemmen die van stierenvechten een beschermd cultureel erfgoed moet maken. Met een dergelijke 

status kan het door regionale parlementen niet verboden worden. 


Gladiatoren spelen en ontspanningscultuur worden in Historia 2 behandeld in hoofdstuk39, 

Spectaculair amusement voor de massa. 


Stierengevechten zijn een bloederig spektakel, maar de Romeinen hebben altijd al een voorkeur 

gehad voor gewelddadig vermaak. Gladiatoren spelen, mensen die verscheurd worden door wilde 

dieren, het naspelen van oorlog scènes, etc. Dit zijn populaire onderwerpen bij de jongeren vandaag 

de dag. Veel leerlingen spelen gewelddadige videogames ter ontspanning, net zoals het Romeinse 

plebs vroeger naar slachtpartijen ging kijken. De Romeinen hadden verschillende vormen van 

ontspanning. De leerlingen kunnen aan de hand van een opdrachten bundel kennis maken met de 

ontspanningscultuur van de Romeinen, deze kunnen ze individueel of mogelijks in kleine groepjes 

51



oplossen. Bron en ideeën: http://gladiatorenspelen.wikispaces.com/12.+Leerkrachtenhoek 

(Callebaut, 2008) 

52



Romeinse ontspanning 

Zoek de ontspanningsactiviteiten van de Romeinen afgebeeld in de tekeningen, in de onderstaande 

woordzoeker 3 . De woorden kunnen horizontaal, verticaal en diagonaal staan. Sommige woorden 

staan achterstevoren. Veel succes! 

C 

3 Created by Puzzlemaker at DiscoveryEducation.com 

A 

B 

D 

E 

53



Q Y G R L H U G I D J N N Q X D J G X Z 

K E Y V O C K Z H H E E W W C Q L P J X 

T B W A W M O L L T P M Y E R A V Q A M 

P I O N T Z F U E R H R P V D Z B Q J R 

L I F U U H G D O U J E V I K R Z W G N 

I I P P B I W C W D G H A A E H S Y N K 

J I S W T Z T B T S L T K T Q J S G H W 

Y O S W O Z S I C E O C L C E L V Y R N 

N O C P F P S W N R Z A S R M R D A E A 

J U P Q E V M E E F D S P V R Y N R S K 

S O W X I N X N F U M I H M O S L K E X 

X B E O O R S A B A R U M T M S D W F M 

X L E S E P D C K X S Z Y A K Z F X W N 

A G V A E S C W G Z H K Q F X Y C R E Q 

W F N L A V F W Z V R J E Q P Z J K R S 

G N E E Z O L Y B F Z B A Y P F R W I T 

C N E N N E R N E G A W S O U B B I N W 

Q T B M K P B X J P A O U E S I Z G T O 

T X J I P B W D Z C P O S Y B O X Z J Q 

V Y R N F C K V W T B J G X W H R G D T 

Vul aan over welke vorm van ontspanning het gaat: 

A: 

B: 

C: 

D: 

E: 

54



Gladiatoren 

Vul het kruiswoordraadsel in met behulp van de foto’s en de tabel. 

A 

E 

F 

C D 

A 

B 

C D E 

F 

G 

Provocatorex Domocharus Murmillo Thraex Secutor Hoplomachus Retiarius 

B 

G 

55



Horizontaal 

3. Werden vooral aan elkaar gekoppeld. Kenmerken voor hen zijn het lange rechthoekige schild, een 

borstpantser, een beenplaat alleen over het linkerbeen en een kort zwaard. 

5. Er is weinig over deze gladiator bekend, maar op grond van de naam, die letterlijk 'man met twee 

zwaarden' betekent, zou het hier kunnen gaan om een gladiator die permanent in beide handen een 

dolk of een zwaard had. Dit betekent natuurlijk ook dat hij zich moeilijk kon verdedigen en dus alleen 

tegen een andere gladiator zoals hem ingezet kon worden. 

7. Was een opvallende verschijning. Hij leek totaal niet op één van de andere gladiatoren. Hij droeg 

geen helm, geen schild en geen beenplaten en had beschermwindsels om zijn linker- in plaats van 

zijn rechterarm. Over zijn linkerschouder had hij een bronzen beschermingsplaat die tot over de 

elleboog reikte. Verder was zijn lichaam onbeschermd. Om zijn middel droeg hij een kleine 

lendendoek. Zijn belangrijkste wapen was een rond werpnet met een diameter van ongeveer drie 

meter. In zijn andere hand droeg hij een drietand. Soms had hij ook nog een dolk. 

Verticaal 

1. De wapenuitrusting van deze gladiator doet sterk denken aan die van de thraex. Hij is herkenbaar 

aan zijn Boötische helm en aan zijn kleine ronde bronzen schild. Hij streed eerst met de lans en 

wanneer hij die was kwijtgeraakt ging hij over op een gevecht met het korte zwaard. 


4 

56



2. Hun wapen lijkt enorm op dat van de murmillo. Hij was van hem vooral te onderscheiden door de 

vorm van zijn helm, die zijn hele gezicht beschermde en kleine ooggaten had. Doordat hij maar een 

beperkt gezichtsveld had probeerde hij zo dicht mogelijk bij zijn tegenstander te komen, die dat 

natuurlijk probeerde te voorkomen. Hij vocht met zwaard en langwerpig schild. Zoals de naam al laat 

vermoeden werd deze vaak tegen de retiarius uitgespeeld. 

4. Ontleent zijn naam aan een zeevis die in netten werd gevangen. De reden om hem zo te noemen 

was dat hij aanvankelijk vooral werd ingezet tegen de retiarius, die hem geregeld in zijn net ving. Hij 

droeg een langwerpig schild, dat veel groter was dan dat van de thraeces en hanteerde een 

steekzwaard. Vanwege de lengte van zijn schild kon hij volstaan met het dragen van beenplaten tot 

ongeveer tien centimeter onder de knie. 

6. Deze komen het meeste voor samen met de murmilli. Ze zijn herkenbaar aan hun kleine kromme 

zwaard, dat veel weg had van een dolk, en hun kleine schild, dat zowel vierkant als rond kon zijn. 

Omdat zij met hun schild alleen hun borst en buik konden beschermen, waren hun benen afgedekt 

door hoge beenplaten. 

57



De dieren 

Vanaf de tweede eeuw werden er ook dieren in de amfitheaters gelaten voor jachtpartijen en 

gevechten. Bij de inwijding van het Colosseum werden tijdens een show van enkele weken 

negenduizend dieren gedood. In de derde eeuw kwam er verandering. De economie ging achteruit 

en het werd steeds moeilijker om shows te organiseren met voldoende spectaculair ogende wilde 

dieren. De keizers redeneerden simpelweg dat als de dieren niet meer 'dicht bij huis' gevonden 

konden worden, ze dan maar van ver moesten worden gehaald. Het gevolg was dat door de 

combinatie van schaarste en oplopende vervoerskosten een verschuiving ontstond van vleesetende 

roofdieren naar graseters. Planteneters waren immers veel goedkoper. Men stuurde herten, 

paarden, schapen, elanden, stieren, struisvogels, ezels en beren de arena in. 

Het vangen en overbrengen van al die wilde dieren vereiste de inzet van heel veel mensen. Er waren 

eerst en vooral veel mensen nodig om wilde dieren te gaan vangen. Sommige soldaten hadden de 

taak om de dieren in speciale ruimten te verzorgen totdat ze op transport werden gezet naar Rome 

of een andere plaats. Het transport was het moeilijkste deel van de hele operatie. De gekooide 

dieren werden op zware karren eerst naar een verzamelplaats gebracht en vervolgens naar de 

dichtsbijzijnde zeehaven, waar ze werden overgeleverd aan handelaren die met het Colosseum een 

contract hadden afgesloten voor het transport van de dieren en hun oppassers. De dieren werden op 

speciaal daarvoor ingerichte vrachtschepen over de Middellandse Zee vervoerd. 

De dierenverzamelaars wilden de nijlpaarden in goede conditie houden en lieten ze vervoeren in 

speciale tanks, voor het grootste deel gevuld met water, om de temperatuur zo laag mogelijk te 

houden. 

De nacht voor een gladiatorenshow moet het in de hele stad een hels lawaai zijn geweest van het 

geratel op de keien van al die karren waarop de dieren naar de donkere kooien onder het Colosseum 

werden vervoerd. Daar wachten ze op het onvermijdelijke, hun eenmalige optreden in de arena. Ze 

kregen precies zoveel voedsel als nodig om dat te doen waarvoor ze gevangen waren: agressief 

afstormen op andere dieren en op slachtoffers die aan hun klauwen en kaken werden blootgesteld. 

58



Opdracht bij de tekst. 

Welke dieren kwamen er zoal voor in de arena? 

………………………………………………………………………………………………………………............ 

Welke gevolgen heeft dat voor de staatskas? 

………………………………………………………………………………………………………………………. 

................................................................................................................................................................ 

Waarom zouden deze dieren zoveel kosten? 

Bij de 

inwijding van 

het 

Colosseum 

werden tijdens 

een show van 

enkele weken 

negenduizend 

dieren 

gedood. 

………………………………………………………………………………………………………………………. 

................................................................................................................................................................ 

Daarom schakelde men over naar planteneters. Deze waren immers veel goedkoper. 

Men stuurde herten, paarden, schapen, elanden, stieren, struisvogels, ezels en beren de arena in. 

59



Romeinse ontspanning 

Zoek de ontspanningsactiviteiten van de Romeinen afgebeeld in de tekeningen, in de onderstaande 

woordzoeker. De woorden kunnen horizontaal, verticaal en diagonaal staan. Sommige woorden 

staan achterstevoren. Veel succes! 

C 

A 

B 

D 

E 

60



+ + + + + + + + + + + N + + + + + G + + 

+ + + + + + + + + + E E + + + + L + + + 

+ + + + + + + + + T + M + + + A + + + + 

+ + + + + + + + E + H R + + D + + + + + 

+ + + + + + + + + + + E + I + + + + + + 

+ + + + + + + + + + + H A + + + + + + + 

+ + + + + + + + + + + T + T + + + + + + 

+ + + + + + + + + + O + + + E + + + + + 

+ + + + + + + + + R + + + + + R + + + + 

+ + + + + + + + E + + + + + + + + + + + 

+ + + + + + + N + + + + + + + + + + + + 

+ + + + + + S + + + + + + + + + + + + + 

+ + + + + P + + + + + + + + + + + + + + 

+ + + + E + + + + + + + + + + + + + + + 

+ + + L + + + + + + + + + + + + + + + + 

+ + E + + + + + + + + + + + + + + + + + 

+ N E N N E R N E G A W + + + + + + + + 

+ + + + + + + + + + + + + + + + + + + + 

+ + + + + + + + + + + + + + + + + + + + 

+ + + + + + + + + + + + + + + + + + + + 

5 Vul aan over welke vorm van ontspanning het gaat: 

A: Thermen 

B: Theater 

C: Gladiatorenspelen 

D: Eten 

E: Wagenrennen 


61



Gladiatoren 

Vul het kruiswoordraadsel in met behulp van de foto’s en de tabel. 

A 

E 

F 

C D 

A 

B 

C D E 

F 

G 

Provocatorex Domocharus Murmillo Thraex Secutor Hoplomachus Retiarius 

B 

G 

62



Horizontaal 

3. Murmillo 

5. Secutor 

7. Retiarius 

Verticaal 

1. Provocatorex 

2. Domocharus 

4. Thraex 

6. Hoplomachus 


6 

63



De dieren 

Vanaf de tweede eeuw werden er ook dieren in de amfitheaters gelaten voor jachtpartijen en 

gevechten. Bij de inwijding van het Colosseum werden tijdens een show van enkele weken 

negenduizend dieren gedood. In de derde eeuw kwam er verandering. De economie ging achteruit 

en het werd steeds moeilijker om shows te organiseren met voldoende spectaculair ogende wilde 

dieren. De keizers redeneerden simpelweg dat als de dieren niet meer 'dicht bij huis' gevonden 

konden worden, ze dan maar van ver moesten worden gehaald. Het gevolg was dat door de 

combinatie van schaarste en oplopende vervoerskosten een verschuiving ontstond van vleesetende 

roofdieren naar graseters. Planteneters waren immers veel goedkoper. Men stuurde herten, 

paarden, schapen, elanden, stieren, struisvogels, ezels en beren de arena in. 

Het vangen en overbrengen van al die wilde dieren vereiste de inzet van heel veel mensen. Er waren 

eerst en vooral veel mensen nodig om wilde dieren te gaan vangen. Sommige soldaten hadden de 

taak om de dieren in speciale ruimten te verzorgen totdat ze op transport werden gezet naar Rome 

of een andere plaats. Het transport was het moeilijkste deel van de hele operatie. De gekooide 

dieren werden op zware karren eerst naar een verzamelplaats gebracht en vervolgens naar de 

dichtsbijzijnde zeehaven, waar ze werden overgeleverd aan handelaren die met het Colosseum een 

contract hadden afgesloten voor het transport van de dieren en hun oppassers. De dieren werden op 

speciaal daarvoor ingerichte vrachtschepen over de Middellandse Zee vervoerd. 

De dierenverzamelaars wilden de nijlpaarden in goede conditie houden en lieten ze vervoeren in 

speciale tanks, voor het grootste deel gevuld met water, om de temperatuur zo laag mogelijk te 

houden. 

De nacht voor een gladiatorenshow moet het in de hele stad een hels lawaai zijn geweest van het 

geratel op de keien van al die karren waarop de dieren naar de donkere kooien onder het Colosseum 

werden vervoerd. Daar wachten ze op het onvermijdelijke, hun eenmalige optreden in de arena. Ze 

kregen precies zoveel voedsel als nodig om dat te doen waarvoor ze gevangen waren: agressief 

afstormen op andere dieren en op slachtoffers die aan hun klauwen en kaken werden blootgesteld. 

64



Opdracht bij de tekst. 

Welke dieren kwamen er zoal voor in de arena? 

Olifanten, beren, leeuwen, paarden, ….. 

Welke gevolgen heeft dat voor de staatskas? 

Het aanbrengen van wilde dieren kost enorm veel geld en plunderde vaak de hele staatskas 

Waarom zouden deze dieren zoveel kosten? 

Bij de 

inwijding van 

het 

Colosseum 

werden tijdens 

een show van 

enkele weken 

negenduizend 

dieren 

gedood. 

De wilde dieren kwamen vaak vanuit verre landen en er waren dus enorm veel transportkosten. 

Daarom schakelde men over naar planteneters. Deze waren immers veel goedkoper. 

Men stuurde herten, paarden, schapen, elanden, stieren, struisvogels, ezels en beren de arena in. 

65



3 Wetenschappelijke tijdschriften 

3.1 Histoire antique & medievale, nr 49, mai/juin 2010 

Artikels : 

Hértodote Les différentes facettes du « Père de l’Histoire ». door POLLINI, Airton, p. 10-11. 

Hértodote Biographie du Père de l’Histoire. door POLLINI, Airton, p. 12-15. 

Hértodote historien La méthode historique et l’invention d’une discipline. door POLLINI, Airton, p. 

16-21. 

Hértodote ethnographe Récits des peuples barbares. door POLLINI, Airton, p. 22-29. 

Hértodote géographe La description du monde connu. door POLLINI, Airton, p. 30-33. 

Hértodote aux pays dex merveilles. door POLLINI, Airton, p. 34-39. 

Hértodote archéologue Les trésors de Delphes. door MONTEL, Sophie, p. 40-45. 

3.1.1 Hértodote Les différentes facettes du « Père de l’Histoire » (Pollini, 2010) 

Hérodotus wordt ook wel de vader van de geschiedenis, etnografie en geografie genoemd. Hij is 

bovendien ook de eerste schrijver wiens proza bewaard gebleven is. De naam "vader van de 

geschiedenis". Kan men begrijpen wanneer men zijn verhalen leest. Deze gaan over conflicten tussen 

Grieken en Perzen in oorlog. Verder beschrijft hij de regio's en volkeren die onderworpen waren aan 

de Perzen. Hij brengt alle Perzische veroveringen van Cyrus tot Darius in beeld. Hérodotus maakte 

ook verschillende reizen. Die kunnen door sommigen gezien worden als de oorsprong van zijn 

verhalen. 

3.1.2 Hértodote Biographie du Père de l’Histoire (Pollini, 2010) 

Herodotus leefde naar schatting van 485 tot 420 v. Chr. Volgens oude bronnen is het zeker dat 

Herodotus werd geboren in Halicarnassus en hij een deel van zijn jeugd daar doorbracht. De 

voornaamste van deze bronnen zijn een inscriptie op een standbeeld en een vermelding in een 

encyclopedie. Herodotus behoorde tot een van de vooraanstaande families van zijn geboortestad. 

Doordat hij echter deel uitmaakte van de oppositie van zijn regime verliet hij op jonge leeftijd reeds 

de stad en ging hij zich vestigen op Samos. Rond zijn veertigste trok hij naar Athene. Daar werd hij 

bevriend met Pericles. Herodotus maakte ook veel studie reizen. De lijst van landen bezocht door 

Herodotus is zeker indrukwekkend: Babylon, Colchis, Cyrene, Egypte, Macedonië, Olbia Krim, 

Paeonia en Syrië. Uiteindelijk vestigde hij zich in Zuid Italië, waar hij later ook stief. 

3.1.3 Hértodote historien La méthode historique et l’invention d’une discipline (Pollini, 

2010) 

De verhalen die hij schreef gaan over conflicten tussen Grieken en Perzen in oorlog. Verder beschrijft 

hij de regio's en volkeren die onderworpen waren aan de Perzen. Hij brengt alle Perzische 

veroveringen van Cyrus tot Darius in beeld. In dit artikel staat een grote opsomming van 

verschillende veroveringen die hij in zijn verhalen aan bod liet komen. Ook benadrukte hij de fouten 

en verdiensten van één individu vaak. Hij maakte ook uitgebreide beschrijvingen van de barbaren. 

Zijn werk was vooral gebaseerd op contact met mensen in de streken waar hij naartoe reisde. Dit 

66



contact verliep wel steeds via een vertaler. Men kan dus geen uitspraken doen over de objectiviteit 

waarmee de verhalen geschreven zijn. Door het feit dat sommige van de verhalen onderhevig zijn 

aan suggestie wordt tegenwoordig de benaming ‘vader van de geschiedenis’ niet vaak meer 

toegepast. Op zijn verhalen kwam ook veel kritiek, waarvan sommige niet gerechtvaardigd is. 

Vandaag de dag is Herodotus nog zeer populair. Zijn werk geeft vaak aanzet tot hedendaagse fictie. 

3.1.4 Hértodote ethnographe Récits des peuples barbares (Pollini, 2010) 

Herodotus beschreef de verschillende volkeren die hij tegenkwam op zijn reizen. Hij was de eerste 

echte volkskundige, hij beschreef de verschillende volkeren uitgebreid en had een aantal zaken 

waarmee hij mensen van een bepaald volk klasseerde. Eerst en vooral was taal heel belangrijk, alle 

volkeren die een taal hadden die ietswat ontwikkeld was stonden dichter bij de Grieken dan de 

volkeren die een onderontwikkelde taal spraken. Ook op basis van wat de mensen aten kon 

Herodotus aantonen van welk volk je afkomstig was. Volkeren die wijn dronken waren volgens 

Herodotus geciviliseerd. Ook hoe het lichaam er uitzag en hoe men zich verzorgde was heel 

belangrijk voor Herodotus. Hoe men woonde en hoe men bouwde was volgens Herodotus ook volk 

gebonden. Religie en begrafenisrituelen waren belangrijke elementen. 

3.1.5 Hértodote géographe La description du monde connu (Pollini, 2010) 

Op zijn reizen bracht Herodotus ook alles in kaart, hij verbeterde de kaart maak technieken veel. 

Niet enkel maakte hij kaarten maar ook beschreef hij in teksten de landschappen en kustlijnen. 

3.1.6 Hértodote aux pays dex merveilles (Pollini, 2010) 

De verhalen van Herodotus zijn niet denkbeelding. Overal waar hij beschreef hij reële zaken, ook de 

kunstschatten en beeldhouwwerken die in zijn werken beschreven staan vinden we vandaag de dag 

nog altijd terug in musea overal ter lande. 

3.1.7 Hértodote archéologue Les trésors de Delphes (Montel, 2010) 

Terwijl Herodotus in Delphi was hield hij zich bezig met naar oude schatten die vroeger geofferd 

waren te zoeken. Op die manier is hij eigenlijk de eerste archeoloog. Vooral munten interesseerden 

hem. 

67



3.2 Histoire antique & medievale, nr 50, juillet/août 2010 

Artikels : 

Hérode Atticus. door BONTE, Cédric, p. 46-49. 

Pline le jeune. door AUDE, Richard, p. 54-59. 

Alexandrie. door BATTISTINI, Olivier, p. 66-73. 

Les initiés du culte de Mithra. door VASSAL, Véronique, p. 74-79. 

3.2.1 Hérode Atticus (Bonte, 2010) 

De architectuur in Athene wordt gekenmerkt door de invloed van Hérode Atticus. Wanneer we hem 

en zijn familie bestuderen krijgen we een goed beeld over de oorsprong van vele bouwwerken in 

Mediteraanse steden. Zijn grootvader was ter dood veroordeeld om duistere redenen en zijn 

eigendommen werden in beslag genomen. De vader van Hérode moest in armoede leven. Tot zijn 

grote vreugde vond hij een schat en meldde dit aan de keizer. De Keizer liet hem de schat behouden. 

Hérodes gebruikte het geld van de schat om grote bouwwerken op te trekken in verschillende 

steden. In Athene bouwde hij het Stadion van de Panathenaeën en het Odeion ,in Olympia liet hij 

een waterleiding aanleggen en bouwde hij een prachtig Nymphaeum, in Korinthe bouwde hij een 

theater en in Delphi verfraaide hij het Stadion van de Pythische Spelen. We kunnen ook aannemen 

dat hij wou concurreren met Keizer Hadrianus. 

3.2.2 Pline le jeune (Aude, 2010) 

De werken van Plinius de jongere zijn niet veel besproken. Hij is meer een kleine schrijver, hij schrijft 

al zijn brieven in hetzelfde stramien. Er zijn vele brieven van hem. De brieven gaan over verschillende 

zaken. Meestal begint hij de brief gewoon als een tekst maar sluit hij daarna af met een groet in 

briefvorm. 

3.2.3 Alexandrie (Battistini, 2010) 

Het artikel handelt over Alexandrië gesticht door Alexander de Grote. Het is gelegen op een 

strategische plaats in Egypte, gebouwd volgend de Helleense visie, praktisch en verdedigbaar. In 

Alexandrië bevindt zich de grote bibliotheek waar de grote intellectuelen van die tijd studeerden, 

Alle boeken uit het Helleense rijk kon men daar vinden. 

3.2.4 Les initiés du culte de Mithra (Vassal, 2010) 

Het artikel gaat over de Mithraculte. Afkomstig van Perzische rijk. Alleen mannen mochten lid 

worden. Na een initiatierite werden ze ingewijd in de geheimen van het geloof. De cultus vond plaats 

in tempels, mithraeum noemden. Hier stond een afbeelding van Mithras die een stier slacht centraal. 

68



3.3 Historia, nr 3, 2010 

Artikels : 

RENDSMARK, M. Het zout der aarde. Historia, nr. 3, 2010, p. 106-107. 

STAMPE, P. Hier is de post. Historia, nr. 3, 2010, p. 90-95. 

MUNCH, J. Vraag het historici; Waarom is het Romeinse Rijk ik tweeën gedeeld? Historia, nr. 3, 2010, 

p. 8. 

STAMPE, P. Italiaanse stadstaten. Historia, nr. 3, 2010, p. 104-105. 

SUTCU, E. Nieuwe technologie: Onderzoeker leest verkoolde tekstrollen. Historia, nr. 3, 2010, p. 5. 

3.3.1 Het zout der aarde (Rendsmark, 2010) 

Zout speelde een belangrijke rol in vele imperia en grote rijken doorheen de geschiedenis. Het is al 

5000 jaar een van de meest belangrijke grondstoffen op de wereld. Hele beschavingen konden 

ontstaan door het gebruik van zout om de houdbaarheid van voedsel te verlengen. 

Romeinse legionairs streden om zoutmijnen 

Romeinse veldheren waren altijd op zoek om gebieden te veroveren waar men aan zoutwinning kon 

doen. Het zout werd doorheen heel het rijk vervoerd. De soldaten werden niet in zout uitbetaald 

maar de legionairs die deelnamen aan een veldtocht om zoutmijnen te veroveren of om de wacht te 

houden aan de zoutroutes kregen een toeslag. 

3.3.2 Hier is de post (Stampe, 2010) 

Perzen van post naar post. 

De Perzische postdienst wordt beschreven door Herodotus rond 450 v.C. Er waren verschillende 

posten op één dagreis van elkaar, bodes moesten de koning op die manier berichten over wat er in 

de uithoeken van zijn rijk gebeurde. De brieven werden geschreven in gedroogde kleitabletten in 

gekerfd spijkerschrift. 

Gevleugelde boodschapper. 

Al sinds de oudheid zijn duiven een snelle manier om berichten over te brengen. De perzen 

gebruikten ze al 5000 jaar geleden. De Grieken gebruikten ze om door te geven welke atleten de 

Olympische spelen hadden gewonnen. Persbedrijf Reuters had in 1860 45 postduiven in dienst. 

Posterijen in Rome onder Augustus. 

Onder keizer augustus hadden postkoeriers altijd voorrang op de heirweg. Er bestond een systeem 

met om de 20 kilometer een wisselplaats zodat koeriers per dag een afstand van 150 km konden 

afleggen. Het Romeinse postwezen, de Cursus Publicus bestelde ook de post van gewone burgers. 

3.3.3 Vraag het historici; Waarom is het Romeinse Rijk ik tweeën gedeeld? (Munch, 

2010) 

De Romeinse bloeitijd duurde tot 200 n.C.. Daarna viel het ten prooi aan rivaliserende generaals, 

opstanden, economische crisis (door teveel import van luxe oosterse waren)en invasies van 

Germaanse stammen. 

69



Diocletianus werd in 284 n.C. keizer van een Rome dat op bestuurlijk, politiek en militair gebied op 

instorten stond. 

Diocletianus wou het rijk niet opdelen in autonome staatjes, hij hervormde het en splitste het in 

twee. Hij riep Maximianus uit tot medekeizer. Ze regeerden respectievelijk het oosten en het westen. 

Er ontstonden nieuwe problemen en het rijk werd in 395 definitief in twee gesplitst. 

3.3.4 Italiaanse stadstaten (Stampe, 2010) 

Wat na de val van Rome? Hoe gaat het verder na 476? Het Italiaanse schiereiland valt uiteen in kleine 

stadstaten. Enkel de sterkste stadstaten konden zelfstandig blijven. Achter de stadsmuur leefden de 

Romeinse cultuur en de republikeinse staatsvorm voort. Sommige steden werden echte 

grootmachten. 

Venetië werd een rijke stad door een tussenstation te zijn voor de kruisvaarders. 

Genua werd rijk door de overtocht van kruisvaarders. 

Modena was een belangrijke pelgrimsstad. 

Florence was de bakermat van de renaissance. 

Bologna werd een intellectuele universiteitsstad. 

Pisa werd een grootmacht door de piraten te bestrijden. 

Verona was een handelsstad die zich continue moest verdedigen tegen anderen. 

3.3.5 Nieuwe technologie: Onderzoeker leest verkoolde tekstrollen (Sütcü, 2010) 

Al vele jaren willen historici honderden Romeinse papyrusrollen lezen die in 79 n.C. door de as van de 

Vesuvius werden bedekt. De rollen zijn heel fragiel en tot nu toe slaagt men er niet in ze af te rollen. 

Amerikaan Brent Seates wil de rollen lezen met behulp van een CT-scanner, die kan een drie 

dimensionaal beeld maken op de computer en dit dan op het scherm afrollen. 

De papyrus rollen zijn in de 18 de eeuw ontdekt bij de opgraving van Herulaneum. De rollen zouden 

onbekende Griekse en Romeinse filosofische teksten bevatten. 

70



4 Initiatieven 

4.1 Historische strip: Alex (Roma, Roma…) (Moralès & Martin, 2005) 

4.1.1 De strip 

Reeks: Alex 

Titel: Roma, Roma… 

Auteurs: Rafael Moralès en Jacques Martin 

Uitgeverij : casterman 

Uitvoering : softcover, kleur, nederlandstalig 

Aantal pagina’s: 48 

Jaar van uitgave: 2005 

4.1.2 Algemeen kritisch verslag 

Het hoofdpersonage in de strip is Alex. 

‘Alex, voluit Alex Graccus, is de hoofdfiguur die wij als slaaf leren kennen in het door Crassus 

aangevallen rijk van de Parthen. Hij is van oorsprong geen Romein, maar een Galliër. In het eerste 

deel van de reeks, Alex de Onversaagde, wordt hij als zoon aangenomen door een Romein (Honorus 

Galla Graccus) die op zijn sterfbed opbiecht ooit Alex’ vader Astorix aan een Egyptische 

slavenhandelaar te hebben verkocht, zodat zijn moeder stierf van verdriet en Alex in handen van de 

Feniciërs viel.’ (Wikipedia, 2010) 

Het eerste dat mij opviel bij het lezen van de strip was de moeilijkheid van de tekst. Soms lijkt het 

alsof men teveel informatie in één spreekballon wil steken. Bijvoorbeeld op pagina 17 het eerste 

kadertje van de onderste band, Alex zegt daar: “Alle volkeren die door de Romeinen zijn onderworpen 

hebben geprobeerd zich te bevrijden: de Sabijnen, de Volsken, de Samnieten… Maar nog geen enkel 

volk is er in geslaagd, zelfs de Etrusken niet! Nu zijn zij ook Romeinen geworden, sommige zelfs 

fanatieker dan vele oude burgers.” (Moralès & Martin, 2005, p. 17) 

Zo veel informatie in één tekstballon lijkt mij lichtjes geforceerd, ik heb er ook mijn twijfels bij dat 

iemand zoals Alex dat spontaan zou zeggen in een conversatie. 

Het stripverhaal is in een realistische stijl getekend, de personages zien er realistisch uit. 

Er komen veel aspecten van de Romeinse cultuur aan bod in het verhaal voor de aandachtige 

lezer/kijker. Veel bekende personen en herkenbare gebouwen worden aangehaald/afgebeeld. 

4.1.3 Korte samenvatting 

Een dubbelganger van Alex, Remus Sulcius vermoordt de senator Caius Quintus Arenus. Hij is de man 

van Julia. Alex kent hen. Julia ontsnapt met hulp van enkele slaven op het nippertje aan de moord 

partij. Ze trekt naar Rome om Alex te confronteren want ze gelooft niet dat hij het gedaan heeft. Alex 

heef inderdaad een alibi. Omdat hij een goed man is laat hij zich toch arresteren en opsluiten in 

afwachting van zijn rechtszaak. Hij wordt echter bevrijd door een groep molochisten met steun van 

Julius Caesar en Corus Maler. Hij vlucht buiten de stad en trekt nadien met hulp van de molochisten 

terug naar Rome om zijn dubbelganger te ontmaskeren. Uiteindelijk lukt het Alex en zijn vrienden om 

Sulcius bij de kraag te vatten, waarna hij wordt terechtgesteld. Sulcius wordt echter gekocht door 

71



een gladiatorentrainer, die van hem een gladiator maakt. Sulcius daagt Alex publiekelijk uit tot een 

gevecht om de dood in de gladiatoren arena. Tijdens het gevecht wordt Sulcius gedood op bevel van 

de pretor. 

4.1.4 Bespreking 

4.1.4.1 Situering in de ruimte 

Ostia 

Latium 

Rome 

Gallië 

72



73



4.1.4.2 Situering in de tijd 

De gebeurtenissen hebben plaats in 53 of 52 v.C. 

Gallische oorlog door Caesar: 58 tot 52 v.C. 

74



4.1.4.3 Personages 

Alex Graccus: hoofdpersonage, geadopteerde zoon van Honorus Galla Graccus. 

Caius Quintus Arenus: pas benoemde senator. 

Julia Curtia: vrouw van Caius Quintus Arenus. 

Sofia: slaaf van Julia. 

Enak: vriend van Alex. 

Pompeus: consul van Rome, politiek tegenstander van Caesar. 

Caesar: consul van Rome, tijdens het verhaal leidt hij de gallische oorlog. 

Carlus Nemius Dovella: advocaat van Alex betaald door Julia. 

Corus Maler: senator waarbij Fulgor om hulp gaat. 

Heraklion: vriend van Alex. 

Remus Sulcius: dubbelganger van Alex en loopjongen van Pompeus. 

Lidia Octavia: zuster van Octavius, gastvrouw van Alex in Rome. 

Octavius: neef van Caesar, gastheer van Alex in Rome. 

Sevio: leider van de dragers van Quintus Arenus. 

Tibercus Laenius: vriend van Pompeus wiens eigendom afgebrand word. 

Curtuis Nola: pretor van Rome. 

Manlius Fallone: gladiatorenmeester van de arena van de Beneden-Tiber. 

4.1.5 Verwijzing(en) naar hoofdstuk(ken) in het handboek Historia 2: 

Hoofdstuk 39, Spectaculair amusement voor de massa. 

75



4.1.6 Concrete toelichting bij het gebruik in de klas: 

Omdat het onmogelijk is om heel het album te behandelen, neem ik er nu een willekeurige pagina uit 

waar ik de historische leerinhouden in aanduid. Tijdens een les kies je natuurlijk een platenreeks die 

aansluit bij het onderwerp. Voor dit voorbeeld kies ik een reeks uit rond het theater. 

Om de gelaatstrekken van de acteurs zichtbaar te maken gebruikt men maskers. 

De maskers hebben een trechtervormige mondopening die de stem van de acteurs versterkt zodat 

iedereen in het theater alles kan horen. 

Om de acteurs groter te laten lijken staan ze op verhoogde sandalen. 

In het theater moesten de toeschouwers op treden zitten. Hoe minder de plaatsen kosten hoe 

ongemakkelijker de zitplaats was. De rijken hadden houten banken met kussens vooraan dicht bij de 

acteurs. 

Het podium was verhoogd en lag in het midden van het theater voor een optimale akoestiek. 

Vaak werden ter vermaak van het volk ook gevangenen ingezet. Op deze manier konden zoals hier in 

het verhaal terechtstellingen in realiteit worden uitgevoerd op het toneel. 

76



77



4.2 Historische strip:De Romeinen in Asterix en Obelix 

4.2.1 Beknopte beschrijving: 

Ondanks dat Asterix verhalen hoofdzakelijk over de Galliërs gaan komen ok de Romeinen veel aan 

bod in de verhalen reeks. Er zijn zelfs thema verhalen over sommige typisch Romeinse aspecten. De 

verhalen van Asterix vallen heel er in de smaak bij de meeste leerlingen. Soms is de historische 

meerwaarde van een verhaal klein toch kunnen ze er iets uit leren. 

4.2.2 Verslag: 

In het verhaal wordt de bard Kakafonix ontvoerd door de Romeinen en cadeau gedaan aan Caesar. 

Asterix en Obelix gaan achter hem aan. Kakafonix zong echter zo vals dat de Romeinen besloten 

hebben hem voor de leeuwen te gooien. Asterix en Obelix worden gladiatoren om Kakafonix te 

kunnen bevrijden. 

4.2.3 Verwijzing naar hoofdstuk(ken) in het handboek Historia 2: 

Voor de uitgewerkte platenreeks past hoofdstuk 39 (Spectaculair amusement voor de massa) het 

beste. 


Omdat het onmogelijk is om heel het album te behandelen, kies ik nu één pagina over de gladiators 

waar ik de historische leerinhouden in aanduid. Tijdens een les kies je natuurlijk een platenreeks die 

aansluit bij het onderwerp. In het album worden verschillende volkeren aan het woord gelaten dus 

het zou niet moeilijk mogen zijn om voor de meeste lessen een passende platenreeks te vinden. 

78



Bij de gladiatoren spelen hadden de hogere politici een eigentribune om naar de spelen te kijken. De 

keizer besliste over leven en dood van de gladiatoren, maar bij zijn keuze hiervan luisterde hij wel 

naar het volk. 

Er waren verschillende soorten gladiatoren. De types waren oorspronkelijk de verschillende soorten 

volkeren. 

79



Voor de gladiatoren begonnen te vechten moesten ze de keizer groeten. Ze riepen dan “Gegroet 

keizer. Zij die sterven gaan groeten u!” 

De verschillende soorten gladiatoren hadden ook verschillende wapens en atributen. 

80



4.3 Museumbezoek: Jubelparkmuseum. 

4.3.1 Beknopte beschrijving: 

Ik ben in Brussel naar het Jubelparkmuseum geweest, dit museum valt onder de koepel van de 

Koninklijke Musea voor Kunst en Geschiedenis. Ik heb dit museum al enkele malen bezocht. 

“Er zijn musea die zó ongemeen ‘rijk’ zijn dat elke korte omschrijving hen schromelijk tekortdoet… 

Hier ga je van de verre prehistorie tot de 20ste eeuw, en van Zuid-Amerika naar Zuidoost-Azië. 

‘Oudheid’ evoceert de beschavingen van Egypte, Mesopotamië, Griekenland en Rome. In 

‘Kunstnijverheid’ krijg je de geschiedenis van de Europese sierkunsten. De niet-Europese beschavingen 

komen ruim aan bod met kunstvoorwerpen uit Micronesië, Polynesië, Indië, Zuidoost Azië, China en 

pre-Columbiaans Amerika. ‘Nationale Archeologie’ tot slot toont de eerste menselijke sporen in onze 

gebieden, tot de Merovingische periode. Elk ensemble bezit stukken van wereldformaat.” naar 

(TENTO.BE) 

Ik ben met de trein gegaan op woensdag 22 juli. 

4.3.2 Verslag: 

Het museum is goed toegankelijk, er is een treinstation op wandelafstand. 

Mijn ontvangst in het museum was niet zoals ik het verwacht had, een niet zo vriendelijke bewaker 

stuurde mij nors naar de balie waar ik mijn rugzak moest afgeven. 

Aangezien het niet mijn eerste bezoek is weet ik al mijn weg. Ik loop door de museumshop naar de 

zalen met de indianen en Eskimo’s, en daarna het trapje op. De afdeling over Griekenland is nogal 

klein. Veel gebruiksvoorwerpen zijn er niet te vinden. In de vitrines staan voornamelijk kunstwerken. 

Er is een grote verzameling mooi beschilderd vaatwerk aanwezig in het museum. Ook mooie 

standbeelden. 

Een merkwaardig minpunt dat mij pas deze keer opgevallen is tijdens het bezoek is de slechte 

plaatsing van de glazen vitrines. Door de zon inval kan je soms bijna niets zien omdat het licht op het 

glas zit. Daarom is het misschien het handigste om in de winter naar het museum te gaan, dan is er 

minder storende lichtinval. 

De rondleidingen die in het museum gegeven worden zijn heel goed. Veel kun je daar als leerkracht 

niet meer aan toevoegen. 

4.3.3 Verwijzing naar hoofdstuk(ken) in het handboek Historia 2: 

Grieksvaatwerk komt niet specifiek voor in Historia 2. 


Omdat de rondleidingen die in het museum gegeven worden zo uitmuntend zijn heb ik er voor 

gekozen om een kleine verwerkingsopdracht op te stellen die de leerlingen na het bezoek in het 

museum invullen op de bus/trein naar huis. 

81



Het aardewerk van de Grieken was versierd met tekeningen. Er zijn twee technieken die elk een 

verschillend resultaat opleveren. Hoe noemen de twee verschillende stijlen aardewerk? 

Welke thema’s worden er vaak afgebeeld? 

De Grieken waren heel ijdel. Welke objecten hebben we in het museum gezien die daar getuige van 

zijn? 

Welk verhaal wordt er afgebeeld op de vaas op volgende foto? 

Schrijf kort uit wat je denkt dat er gebeurd op de vaas. Weet je nog wie de afgebeelde personen zijn? 

82



Het aardewerk van de Grieken was versierd met tekeningen. Er zijn twee technieken die elk een 

verschillend resultaat opleveren. Hoe noemen de twee verschillende stijlen aardewerk? 

Zwartfigurige stijl en roodfigurig stijl. 

Welke thema’s worden er vaak afgebeeld? 

Heldendaden, religieuze mythen, sportactiviteiten. 

De Grieken waren heel ijdel. Welke objecten hebben we in het museum gezien die daar getuige van 

zijn? 

Er liggen veel juwelen, spelden en shminkartikelen. 

Welk verhaal wordt er afgebeeld op de vaas op volgende foto? 

Het verhaal van de mintaurus op Kreta. 

Schrijf kort uit wat je denkt dat er gebeurd op de vaas. Weet je nog wie de afgebeelde personen zijn? 

Theseus verslaat met behulp van Ariadne de minotaursus. 

Theseus is de zoon van de koning van Athene, namelijk koning Aegeus. De jongen werd niet 

grootgebracht in Athene. Wanneer hij later volwassen was, moest hij een rotsblok wegtillen 

waaronder zijn vader een zwaard en sandalen verborgen had. Nu pas mocht hij naar Athene 

afreizen. Op Kreta ontmoet hij Ariadne waarop hij verliefd wordt 

Ariadne is de dochter van koning Minos. Zij hielp Theseus levend uit het labyrint te komen. Later 

reisde ze ook met Theseus mee naar Athene. 

83



5 Varia 

5.1 Oudste wiskundige vondst reuzegroot op Muntplein 

BRUSSEL - Ons land bezit de oudste wiskundige vondst ter wereld en toch zijn de 

twintigduizend jaar oude Ishangobeentjes uit Congo nauwelijks bekend bij de Belgen. Een 

metershoge namaak van de unieke ontdekking werd op het Brusselse Muntplein onthuld en moet 

jongeren warm maken voor de wetenschap. 

Decennialang lag het Ishangobeentje weggestopt in een lade van het Instituut voor 

Natuurwetenschappen in Brussel. Het tien centimeter lange beentje zit vol inkervingen volgens een 

bepaald logisch patroon. Het botje is 18.000 tot 20.000 jaar oud en werd door de Belgische 

archeoloog Jean de Heinzelin de Braucourt in 1950 opgegraven in Ishango aan het Edwardmeer in 

het oosten van Congo. 

'Deze uniek vondst was wereldnieuws, behalve in België, want het paste niet in de tijdsgeest van 

toen. Afrikanen die met wiskunde bezig waren, dat was een stap te ver in het neokoloniale denken 

van veel Belgen. Dat het Ishangobeentje nu opnieuw aandacht krijgt ter gelegenheid van het Belgisch 

voorzitterschap van de Europese Unie doet de Afrikanen recht aan', zegt wiskundige Dirk 

Huylebrouck die al jarenlang dit artefact onderzoekt. 

Fenomenaal levensverhaal 

'Mocht de ontdekker Jean de Heinzelin een Amerikaan zijn geweest, dan had Hollywood al een film 

gedraaid van 's mans leven. Op zijn sterfbed verklapte de archeoloog dat hij nog een tweede 

Ishangobotje had ontdekt. Het levensverhaal van de man is fenomenaal', zegt de wiskundige. 

De Vlaamse cineast Georges Kamanayo wou een film draaien om het belang van de Ishangobeentjes 

aan te tonen. 'Het doet me veel plezier dat men eindelijk gaat inzien welke schat men gedurende 

meer dan 40 jaar voor de wereld verborgen heeft gehouden. Dit vind ik nog steeds een vorm van 

machtsmisbruik van een kliekje neokolonialen die uiteindelijk ongelijk kregen, maar beter laat dan 

ooit. Ik hoop nog steeds de film te kunnen maken.' 

In kringen van wetenschappers is de oudheidkundige vondst wél bekend. De beentjes werden 

geëxposeerd tijdens het eerste EU-voorzitterschap van België in 2001 als mascotte van de 

wetenschapsorganisatie. 

Meer wetenschap 

84



Brussels minister van wetenschap Benoit Cerexhe heeft nu een zeven meter hoge replica van het 

Ishangobeen onthuld in Brussel. Hij wil er jongeren mee aanzetten meer wetenschappen te studeren. 

Een onderzoek wees uit dat Belgische jongeren minder interesse tonen voor wetenschappen in 

vergelijking met andere Europeanen. 

Wat is het Ishangobeen? 

BRUSSEL - Het Ishangobeen meet tien centimeter en heeft aan het uiteinde een kwartskristal. Er 

staan drie groepen streepjes op en ze zijn gegroepeerd op een manier die een wiskundige regel 

suggereert. Er is een kolom met inkervingen van de priemgetallen 11, 13, 17 en 19 en een andere 

kolom met 11, 21, 19 en 9 (net als vorige kolom een totaal van 60). Een derde kolom geeft 

verdubbelingen als 3 en 6 en 4 en 8... 

Was het beentje een hulpmiddel bij het rekenen, didactisch materiaal bij de rekenles, een kalender 

of een geheugensteuntje? Er zijn verschillende interpretaties maar de wetenschappers beschouwen 

het been als de oudste wiskundige vondst. (Muylaert, 2010) 

MUYLAERT, Jan. Oudste wiskundige vondst reuzegroot op Muntplein. De Gentenaar, 9 juli 2010, p. 

13. 

5.2 Reis door de evolutie (Shreeve, 2010) 

Artikel over de evolutie van de mens. Recente vondsten over de menselijke afstamming stelt de 

evolutionaire stamboom bij. 

SHREEVE, J. Reis door de evolutie. National Geographic, juli 2010, p. 60-93. 

5.3 Dacht de neanderthaler net als wij? (Wong, 2010) 

Volgens João Zilhão was de neanderthaler slimmer dan we tot nu toe denken. Artikel houd visie op 

vergelijking tussen neanderthaler en homo sapiens up to date. 

WONG, K. Dacht de neanderthaler net als wij? Scientific American, nr. 4, 2010, p. 30-33. 

85



6 Bibliografie 

Adams, X. (2007). Historische atlas. Wommelgem: Van In. 

Aude, R. (2010, Juillet/Août). Pline le jeune. Histoire antique & medievale, pp. 54-59. 

Battistini, O. (2010, Juillet/août). Alexandrie. Histoire antique & medievale, pp. 66-73. 

Berings, G., Bronsens, K., De Wever, F., Engels, J., Gousseau, M., Sleutjes, K., et al. (2008). Historia 2. 

Kapellen: Uitgeverij Pelckmans. 

Bonte, C. (2010, Juillet/Août). Hérode Atticus. Histoire antique & medievale, pp. 46-49. 

Borie, B. (2010, Mai/Juin). Via romana Septième partie : des Colonnes d’Hercule à l’Euphrate. Histoire 

antique & medievale, pp. 46-55. 

Callebaut, J. (2008, Mei 19). gladiatorenspelen - 12. Leerkrachtenhoek. Opgeroepen op Juni 2010, van 

gladiatorenspelen - home: http://gladiatorenspelen.wikispaces.com/12.+Leerkrachtenhoek 

Declerq, T. (2009). Het republiekkwartetspel. Wetteren, Oost-Vlaanderen, België. 

Hermans, D. (2010, Juli 13). Fabiola krijgt weer bescherming tijdens 21 juli-defilé. De Gentenaar, p. 4. 

Montel, S. (2010, Mai/Juin). Hértodote archéologue Les trésors de Delphes. Histoire antique & 

medievale, pp. 40-45. 

Moralès, R., & Martin, J. (2005). Alex: Roma, Roma... casterman. 

Munch, J. (2010). Vraag het historici; Waarom is het Romeinse Rijk in tweeën gedeeld? Historia, 8. 

Muylaert, J. (2010, Juli 9). Oudste wiskundige vondst reuzegroot op Muntplein. De Gentenaar, p. 13. 

Pollini, A. (2010, Mai/Juin). Hértodote aux pays dex merveilles. Histoire antique & medievale, pp. 34- 

39. 

Pollini, A. (2010, Mai/Juin). Hértodote Biographie du Père de l’Histoire. Histoire antique & medievale, 

pp. 12-15. 

Pollini, A. (2010, Mai/Juin). Hértodote ethnographe Récits des peuples barbares. Histoire antique & 


Pollini, A. (2010, Mai/Juin). Hértodote géographe La description du monde connu. Histoire antique & 


Pollini, A. (2010, Mai/Juin). Hértodote historien La méthode historique et l’invention d’une discipline. 

Histoire antique & medievale, pp. 16-21. 

Pollini, A. (2010, Mai/Juin). Hértodote Les différentes facettes du « Père de l’Histoire ». . Histoire 

antique et medievale, pp. 10-11. 

Rendsmark, M. (2010). Het zout der aarde. Historia, 106-107. 

86



s.n. (2004). Huis. Opgeroepen op Augustus 10, 2010, van KINDERENWEBHOTEL: 

http://kinderenwebhotel.be.previewmysite.com/romeinen/huis.htm 

s.n. (2004). KCV Romeinse sagen en cultuur. Opgeroepen op Augustus 10, 2010, van KCV 

hoofdpagina: 

http://www.wiebekoo.nl/kt/kcv/lessen/2vwo/plaatjes/typisch_domus02plat.jpg 

s.n. (2010, Augustus 4). ‘Alexander de Grote geveld door bacterie’ - Scientias.nl - wetenschap nieuws. 

Opgeroepen op Augustus 13, 2010, van Scientias.nl: http://www.scientias.nl/alexander-degrote-geveld-door-bacterie/13896 

s.n. (2010, Juni 29). ‘Geheime code in Plato’s boeken’ - Scientias.nl - wetenschap nieuws. Opgeroepen 

op Juli 13, 2010, van Scientias.nl : http://www.scientias.nl/geheime-code-in-platosboeken/12079 

s.n. (2010, Juli 29). Catalonië verbiedt stierengevechten. De Gentenaar, p. 19. 

s.n. (2010, Juli 10). Duitse kerk erkent nalatigheid. De Standaard, p. 3. 

s.n. (2010, Juni 30). Hoogste woontoren komt in Brussel:140 meter. De Gentenaar, p. 3. 

s.n. (2010, Juni 29). Oudst dienende VS-senator werd 92. De Gentenaar, p. 20. 

s.n. (2010, Juni 26). Te koop: Griekse eilanden... De Gentenaar, p. 26. 

s.n. (2010, juli 7). Toerisme maakt kretenzers ziek. De Gentenaar, p. 21. 

Schwab, G. (1994). Griekse mythen en sagen. Utrecht: Spectrum. 

Shreeve, J. (2010, Juli). Reid door de evolutie. National Geographic, pp. 60-93. 

Simoens, K. (2010, Juli 6). Italië houdt grote uitverkoop. De Gentenaar, pp. 18-19. 

Stampe, P. (2010). Hier is de post. Historia, 90-95. 

Stampe, P. (2010). Italiaanse stadstaten. Historia, 104-105. 

Sütcü, E. (2010). Nieuwe technologie: Onderzoeker leest verkoolde tekstrollen. Historia, 5. 

Tassier, M. (2010, Augustus 07-08). Soldatenseks met draaiende vrouwen. De Standaard, pp. 46-47. 

TENTO.BE. (sd). TENTO.BE - de meest complete museumgids en tentoonstellingsagenda van 

Vlaanderen en Brussel. Opgeroepen op December 8, 2009, van 

http://www.tento.be/home/index.cfm?action=MGdetail&museum=46355B13-CF74-0BEF- 

44C1F5A2D431D6E3 

van der Wal, M., Bauters, C., & Brackeva, J. (2009, December 23). Documenten - AHSOSOS108095297 

- DiLeAHS. Opgeroepen op Juli 20, 2010, van DiLeAHS: 

http://dileahs.arteveldehs.be/dokeos/courses/AHSOSOS108095297/document/Blinde_kaart 

en_en_afbeeldingen_alle_groepen/blinde_kaarten_Rome.doc?cidReq=AHSOSOS108095297 

87



Vassal, V. (2010, Juillet/Août). Les initiés du culte de Mithra. Histoire antique & medievale, pp. 74-79. 

Wikipedia. (2010, Juli 17). Alex (strip) - Wikipedia. Opgeroepen op Augustus 10, 2010, van Wikipedia: 

http://nl.wikipedia.org/wiki/Alex_(strip) 

Wong, K. (2010, Juli). Dacht de neanderthaler net als wij? Scientific American, pp. 30-33. 

i 

Bron afbeelding http://www.saltooo.be/Cartoon.aspx?Id=Rolstoel (afbeelding) 

ii 

Bron afbeelding http://www.toonpool.com/cartoons/Riots%20in%20Greece_32599 (afbeelding) 

iii 

Bron afbeelding http://www.google.be/imgres?imgurl=http://www.offthemarkcartoons.com/cartoons/2004- 

06-16.gif&imgrefurl=http://www.offthemark.com/searchresults/key/scroll&usg=__Pcr9wuG2wa6_LJHvysefOjdm4_g=&h=320&w=240&sz=21&hl=nl&start=0&tbnid=UC 

5ipfxSUVKeiM:&tbnh=128&tbnw=96&prev=/images%3Fq%3Dcartoon%2Bancient%2Brome%26hl%3Dnl%26saf 

e%3Doff%26biw%3D1676%26bih%3D841%26gbv%3D2%26tbs%3Disch:1&itbs=1&iact=hc&vpx=803&vpy=41&d 

ur=8876&hovh=256&hovw=192&tx=90&ty=131&ei=qzFhTNeWJ8aQOJPx_MIJ&oei=qzFhTNeWJ8aQOJPx_MIJ& 

esq=1&page=1&ndsp=50&ved=1t:429,r:4,s:0 (afbeelding) 

iv 

Opdracht gebaseerd op volgende website: 

http://www.boiseartmuseum.org/education/egyptian/papyrusmaking.PDF (website) 

88

3100 v.C.: Egyptenaar stuurde als eerste berichten 

700 v.C. 

3000 v.C. 2500 v.C. 2000 v.C. 1500 v.C. 

1000 v.C. 

500 v.C. 1 n.C. 500 

1000 1500 

2000 

500 v.C.:Perzen van post naar post 

3000 v.C.: Gevleugelde boodschapper 

1180 n.C.:Mongoolse boodschappers reden 300 kilometer per dag 

1200 n.C.:Inca’s bouwden wegennet van 40000 km door de Andes 

1 n.C.:Posterijen in Rome onder Augustus 

1830: Industriële revolutie versnelde postbezorging 

1840: Britten creëerden een postrevolutie & postcode bestond uit letters 

1863: Internationale post verzoop in ingewikkelde regels 

1870: Altijd post 

1872: Postorder catalogus maakt boerendroom waar 

1480 n.C.:Europese post in handen van één familie 

1653 n.C.:Brievenbus met muizen gesaboteerd 

700 v.C. 

1918: 

Gevaarlijke 

vlucht maakte 

post duur

Quaestoren 


Aedilen 


Praetoren 


Consuls 


Censoren 


Senaat 


• staatsfinanciën • belastingcontrole 

• hoofd van politie en 

brandweer 

• Leiding graanbevoorrading 

• Spelen oprichten 

• Rechtspraak • aanvoeren v/H leger 

• hoogste Rechtspraak 

• voorzitter Senaat 

• Senatoren 

benoemen/ontslaan 

• volkstelling organiseren 

• leiding buitenlandse 

politiek 

Volksvergadering • wetsvoorstellen stemmen 

• Opperbevelhebber van 

het leger 

• voorzitter 

volksvergadering 

• Over de goede zeden 

waken 

• staatseigendommen 

verhuren 

• raad geven aan de 

magistraten 

• schatkist beheren 

• beslissen over oorlog en 

vrede 

• magistraten aanstellen

Portfolio GE VS2 2009-2010 Augustus - De Student

Create successful ePaper yourself

Delete template?

Save as template?