Samenvatting blok Beweging 2006/2007 - 3doo.org - Home

Samenvatting blok Beweging 2006/2007 

auteur: Daniel Cremers (student geneeskunde) en vele anderen. 

Axillair blok - plexus brachialis verdoving, van ventraal benaderd. 

Achondroplasie - groeistoornis aan de groeischijven, waardoor dwerggroei optreed. Chromosoom 4 afwijking, 

dominant erfelijk. Normaal IQ, behalve bij kinderen met longproblemen. 

Gemodificeerde handgreep van Schober - methode om flexiebeperking in de rug vast te stellen. Mbv een 

centimeter wordt de toename vd afstand tussen c7 en s1 gemeten, terwijl de patient zover mogelijk 

voorover buigt. Indien de toename minder dan 10 cm is, is sprake van een bewegingsbeperking. 

Spina bifida - omvat een vormafwijking van het ruggenmerg, een incomplete vorming van de omgevende 

structuren, een misvorming van de structuren vd achterste schedelgroeve. Symptomen: parese/paralyse 

vd onderste extremiteiten, stoornis in de innervatie vd blaas en rectum, urineretentie, overloopblaas, 

of juist een continue vloed aan urine, ontbrekende defecatiedrang, anale incontinentie, sensibele 

uitvalsverschijnselen, hydrocephalus, inspirartoire stridor. Behandeling: sluiten van het defect (voorkomt 

alleen infecties), revalidatie bij stoornissen onder L4 (hierdoor is lopen mogelijk), behandeling hydrocephalus. 

Occulte myelodysplasie - myelodysplasie is overdekt met huid. Op de bovenliggende huid ontwikkelt 

zich beharing, lipomen of een vasculaire naevus. X-ray laat zien dat ten minste 1 wervel ontbreekt. Het 

ruggenmerg hieronder is wel tot ontwikkeling gekomen. Congenitale afwijkingen kunnen echter voor neurologische 

stoornissen zorgen, zoals het tethered cord syndrome, waarbij de ascensus van het ruggenmerg 

wordt gehinderd. Vroege diagnostiek maakt neurochirurchisch ingrijpen mogelijk. Herhalingskans: 

2%. 

Chirurgie 

Rotatiefracturen zijn de enige problematische fracturen bij kinderen, samen met epifisairschijf fracturen. 

Op de grens tussen epifyse en diafyse vindt lengtegroei plaats in de epifisairschijf. 

In het stratum germinativum vindt aanmaak van kraakbeen plaats. De kraagbeencellen degenereren 

in het stratum degenerativum en bewegen zich naar de laag van primaire verbening. Dit heet het 

proces van echondrale ossificatie. 

Epifyse - dit is de laag die boven de diaphyse ligt. Een lysis van dit gedeelte bedreigt de botgroei niet. 

Diaphyse - hierin zijn het stratum germinativum, stratum degenerativum aanwezig. Lysis in dit gedeelte 

geeft een stoornis in de lengtegroei. 

Metafyse - laag waarin primaire verbening plaats vindt. 

Salter I - epifysiolyse. Repositie en voldoende immobiliseren. 

Salter II/ Aitken I - partiele lysis vd epifyse. Een deel van de diafyse breekt af. Repositie en voldoende 

immobiliseren. 

Salter III/ Aitken II - epifisiarlysis met een fractuurin de epifisairschijf met partiele of totale lysis. 

Goede anatomische repositie en een operatieve, stabiele fixatie. 

Salter IV/ Aitken III - fractuur door de epifisairschijf. Goede anatomische repositie en een operatieve, 

stabiele fixatie. 

1

Salter V - crush letsel van de epifisairschijf. 

Hyperemie - is versterkte lengtegroei. Kan optreden door een vreemd lichaam, lichte ontsteking, periostbeschadigingen, 

schachtfracturen. 

Letsel vd epifysairschijf kan de volgende reacties teweeg brengen: 

-versterkte lengtegroei 

-corrigerende lengtegroei 

-voortijdige groeistop 

-partiele groeistop (dit geeft deformatie of asstand afwijkingen) 

-tijdelijke groeivertraging (zichtbaar als Harris lijnen) 

Desepifysiodese - het gebied waar de groeistilstand in de epifyse is opgetreden wordt verwijderd. 

Orthopedie 

Congenitale heupdysplasie - het verkeerd ontwikkelen van het heupgewricht. 2:1000 levendgeborenen. 

Risicofactoren: vaker bij meisjes en bij stuitligging. Diagnose via de handgreep van Ortolani 

(werkt alleen bij zeer jonge kinderen) en Barlow. Rond de 4de maand kan echografie vh heupgewricht. 

Na de 4- 6de maand kan X-ray. X-ray laat steile acetabula en lateralisatie of luxatie van de femurkoppen 

zien. Behandeling: tijdens de eerste 3 levendsmaanden een abductiebeugel, daarna nog 3 maanden alleen 

's nachts. Bij kinderen ouder dan 6 maanden een rekverband en indien dit niet werkt een operatieve 

repositie. 

Perthes - verminderde doorbloeding vd heupkopkern, waardoor necrose en regeneratie. Vooral tussen 

5-10 jaar, meer bij jongens. Risico op secundaire coxartrose tussen 30-50 jaar. Diagnose: voor en achterwaartse 

X-foto volgens Lauwenstein. Femurkop toont een onregelmatige structuur en is afgeplat. In 

het begin stadium alleen MRI mogelijk. Symptomen: mank lopen, pijn. Licht positief symtoom van 

Trendelenburg (de aangedane heup zakt in bij het lopen. De heup steunt extra veel op het femur). Prognose 

is gunstig. Behandeling: functioneel. Af en toe operatief (variserende osteotomie). DD: Coxitis 

fugax (duurt enkele dagen tot weken en kan recidiveren)

Epifysiolysis capitis femoris - afglijden van de heupkop op het niveau van de epifysairschijf. Geeft 

groeistoornis. 10-17 jaar en vaker bij jongens. Symptomen: vaak pijn in de knie, beperkte flexie, adbuctie 

en endorotatie. Duchennegang. Adductie en exorotatie kunnen toegenomen zijn. 50% heeft adipositas 

en later puberteit. Bij 25-50% komt het bilatraal (beiderzijds) voor. Bij geen behandeling later coxartrose. 

Diagnose: zijdelingse X-foto volgens Lauwenstein. Behandeling: bij geringe verplaatsing fixatie (beiderzijds). 

Bij acute afglijding repositie waarna fixatie met een schroef. Bij lang bestaande intertrchantere 

osteotomie. 

Coxartrose - symtomen: uitstralende pijn ter hoogte van het trochanter major (57%), aan de knie 

(11%), dorsale zijde dij (12%), lies en laaglumbale streek. bewegingsbeperking in rotatie en extensie. 

Twee vormen: 

-gewrichtsspleetvernauwing, subchondrale botsclerose en botcyste vorming met name craniaal met een 

klinisch verlies van functionaliteit. 

-globale gewrichtsspleetvernauwing, meestal centraal, soms met protrusie vh acetabulum. 

Subchondrale sclerose, osteofytvorming, subchondrale cysten, afgebroken asteofyten kunnen corpora 

libera worden in het gewricht, 

Behandeling: regelmatige rustperiodes, hulpmiddelen (stok, kruk), arthrodese (verstijving), excisie arthroplastiek 

(wegsnijden vd gewrichtsvlakken), vervangings-arthroplastiek (prothese), osteotomie 

Klompvoet - deformatie vd achtervoet, die in spitsstand staat in het enkelgewricht en in varusstand in 

het talocaniale gewricht. De voorvoet toont een adductie en supinatiestand Meer bij jongens, vaak bilateraal 

(beiderzijds), vaak verschil in gradatie beide zijden. Kan onderdeel zijn van een meervoudige congenitale 

aandoening. Behandeling: wekelijkse gipsdressies. Na 3 maanden bekend of conservatieve of operatieve 

behandeling nodig is. 

Metatarsus adductus - C-configuratie vd voet. Wordt bij 70% vd pasgeborenen gezien door intra-uterine 

positie. Meestal herstelt het zelf. 

Hallux valgus - varussand vd eerste teen thv het metatarso- phalangiale gewricht en het mediaal uitsteken 

van de kop vh os metatarsale I. Oorzaken: metatarsus primus varus, lichte platvoet en/of spreidvoet 

door spierzwakte. Behandeling: bij kleine deformaties aangepast schoesel. Bij oudere patienten conservatieve 

behandeling. Operatie bij jonge mensen kan bij erge deformaties.

Hallus rigidus - progressief pijnlijke verstijving vh eerste metatarso phalangiale gewricht door degeneratie 

en herhaaldelijke micro- traumata. Meestal beiderzijds. Op X-foto een dorsale osteofyt en arthrose. 

Behandeling: operatief via arthrodese of arthroplastiek. 

Metatarsalgie - pijnlijke voorvoet. 

Platvoet - pes plano valgus, pes planus. Fysiologisch. Behoeft geen behandeling. 

Torticollis - het hoofd blijft steeds in dezelfde richting gedraaid, door fibrose van de m sternocleidomastoideus 

(bij ouderen door inflammatoir letsel, bij kinderen congenitaal). Het hoofd is naar de gezonde 

zijde gedraaid en neigt naar de aangetaste zijde (aan de aangedane zijde is de spier korter. Voor het 

draaien naar de zieke zijde zou de spier moeter rekken). Behandeling: stimuleren van de aangedane 

zijnde, anders operatief losmaken vd spier. 

Scoliose - verkromming vd wervelkolom naar lateraal. Structureel (actief of passief niet corrigeerbaar 

bv idiopatische scoliose en niet-idiopatische scoliose door congenitale, neurologische, bindweefsel of syndromale 

oorzaken) en niet-structureel (actief en passief corrigerbaar. Bijvoorbeeld door een beenlengteverschil). 

Meestal idiopatische scoliose (80%). 1 of 2 bochten zijn mogelijk. Thoracaal scoliose bijna altijd 

naar rechts. Bij thoracaal is er een gibbus. Ontstaat meestal voor de puberteit. Progressieve vorm 

vooral bij meisjes. Oorzaken: Osteopatisch (congenitaal: hemivertebra, gegeneraliseerd. Verworven: 

trauma, rachitis, thoracoplastiek), neuropatisch (congenitaal: spina bifida, neurofibromatosis, spinocerebellaire 

degeneratie, syringomyela. Verworver: polio, paraplegia), myopatisch (arthrogryposis, Duchenne, 

SMA spinale spieratrofie, myotonia dystrophica). Behandeling: redressi, redresserende orthesen (laatste 

bij kinderen voor of tijdens de puberteit met progressie en een Cobse hoek van 30-45). Bij meer da 45 

graden een operatieve behandeling. 

Kyfose - een verkromming vd thoracale wervelkolom in het saggitale vlak van meer dan 40 graden. Oorzaken: 

slappe ligamenten/spieren, congenitaal, Scheuermann, ouderdom, trauma). Behandeling: thoracale 

strekoefeningen. 

Scheuermann - stoornis in de groei aan de ventrale zijde vd sluitplaten waardoor het wervellichaam 

wigvormig verandert. Meesal 4-6 wervels midthoracaal. De musculus pectoralis, muscularis psoas en hamstrings 

zijn te kort. Cervikale en lumbale lordose. Pijn en moeheid. Begint voor de puberteit. Diagnose: 

X-ray. Ventraal en centraal knabbelknotchen van Schmorl. Behandeling: strekoefeningen, zware belasting 

vermijden, orthesen (als voorgaande niet helpt), operatie indien kyphose meer dan 70 graden. 

Spondylolysis - defect in de pars interarticularis, meestal dubbelzijdig. Komt niet voor de 18 maand

voor. Mn in L5 (meestal bilateraal) en L3 en L4 (unilateraal). Oorzaak: tegrote belasting. Diagnose: 

zijdelingse en 3/4 X-foto. Behandeling: immobilisatie met corset. 

Spondylolisthesis - afglijden van een wervel, vooral laag lumbaal. Dysplastische (=congenitale) 

spondylolisthesis: sterk onderontwikkelde S1, spina bifida, nauwelijks ontwikkelde gewrichtsfacetten en 

een afgeronde bovenzijde vh sacrum. Traject S1-L5. Meestal L5 die uitpuilt. Spondylolytische spondylolisthesis: 

door een dubbelzijdige spondylolysis. Komt het meeste voor. L3-L5. Degeneratieve spondylolisthesis: 

door discus degeneratie ontstaat een subluxatie waardoor de wervel afglijd. Met name 

L4/L5. Behandeling: training vd rompmusculatuur, vermijdingovermatige belasting, corset. Bij afglijden 

van meer dan 50%, bij een acute crisis, symptomen van ischias of ernstige lage rugpijn een spondylodese 

(verstijving). 

Frozen shoulder - stramheid vh glenohumerale gewricht en bewegen is beperkt tot het bewegen vh 

scapulo-thoracale systeem. Oorzaak: inflammatoir proces of gebrek aan glenohumerale beweging. Diagnose: 

X-ray (osteoporose zonder afwijkingen in de gewrichtsoppervlakten of vernauwing), arthrografie 

(synoviale verkleving en kapselreactie). Behandeling: vermijden onnodige immobilisatie, kinesetherapie, 

intra-articulaire corticosteroiden. 

Ruptuur vd pees caput longum biceptis - meestal secundair aan degeneratieve tendinitis. De biceps 

is meer naar distaal veplaatst en puilt uit. Wordt vaak toevallig aangetroffen, zonder klachten. Geen behandeling. 

Tendinitis vd rotator cuff - degeneratief. Normaal verouderingsverschijnsel. Vooral pees van de m pupraspinatus 

bij de insertie op het tuberculum major. Ontsteking verspreid zich naar bursa subacromiodeltoideus. 

Diagnose: pijnlijke elevatieboog tussen 70-140 graden. Pijn ook door zijwaartse elevatie of exorotatie. 

Behandeling: in acute fase ijspakkingen in combinatie met corticosteroiden in de bursa subacromiodeltoidea. 

Daarna kinesietherapie. Indien chronisch operatie met decompressie vd subacromiale 

ruimte. 

Ruptuur vd rotator cuff - door tendinitis ontstaat een verbinding tussen het glenohumerale gewricht en 

de bursa subacromiodeltoidea (door een scheur). Indien de onderbreking meer dan 3 cm is, dan is er een 

actieve elevatie en exorotatie onmogelijkheid, maar wel passieve bewegelijkheid. Arm is niet verder dan 

40 graden te abduceren. Behandeling: scheuren van minder dan 1,5 cm dienen conservatief behandeld 

te worden, scheuren breder dan 3 cm moeten operatief behandeld te worden door reinsertie van de pees 

op de humerusepifyse. 

(Beschadiging vh acromioclaviculaire AC gewricht) - geeft pijn bij hyperabductie vd arm in het traject 

160-180 graden. 

Genu valgum - X-benen. Normaal tussen 2-6 jaar. Meestal symmetrisch. Als het bij 10 jaar nog bestaat 

dan operatie die groeiremming aan de mediale kant geeft.

Genu varum - O-benen. Normaal in het eerste levensjaar. 

Chondropathie vd patella - door grote krachten die op het laterale deel vd patlla staan, kan het 

kraakbeen daar veranderen. Dit geeft pijn bij inspanning. Bij flexie/extensie crepitaies. De patella is druk 

en verschuif pijnlijk. Geringe hydrops. Chirurchische therapie is zelden geindiceerd. 

Meniscus scheur - bij luxatie vd gescheurde meniscus is er een strekbeperking 30-45 graden. Hydrops 

vh gewricht, pijn, positieve McMurray of Apply test. Diagnose: MRI of arthrogram ter ondersteuning vd 

diagnose. Behandeling: Operatie bij een geblokekerd gewricht of recidiverende blokkeringen. 

Bottumoren - primair zeer zeldzaam, frequenter zijn botmetastasen. Diagnostiek: zelden verhoogde laboratoriumwaarden. 

Soms alkalische forsfatase verhoogd. X-ray (pas als 40% bot is verdwenen), botscanlage 

specificiteit), CT, MRI, arteriografie, biopsie Symptomen: pijn, zwelling, soms deformiteit. Onder 

de 20 komen vooral benigne, boven de 50 vooral maligne tumoren voor. Stadiering volgens Enneking. 

Benigne stadium 1 (geen verhoogde activiteit), stadium 2 (langzaam groeiend), stadium 3 (agressief 

groeiend). Maligne stadium 1 (laaggradig), 2 (hooggradig), 3 (metastaserend). A (intracompartimenteel), 

B (extracompartimenteel). Behandeling: niet-chirurchisch: radiotherapie, hormonale therapie, chemotherapie, 

pijnstilling. Chirurchisch (contra-indicaties zijn: algehele anethesie is niet mogelijk door de 

conditie vd patient, uitgebreide tumorgroei in de weke delen, slechte kwaliteit van de huid en weke delen, 

ernstige stollingsstoornissen, slechte nierfunctie). 

Palliatieve operatieve behandeling van pathologische fracturen - voorwaarden: de osteosynthese 

moet de pijn door de matastase/fractuur volledig onderdrukken, de botcontinuiteit moet volledig worden 

hersteld, er moet een betere functie van de aangedane extremiteit zijn, het resultaat moet onmiddelijk 

worden bereikt, de osteosynthese moet duurzaam zijn. 

Osteochondroom - goedaardig. Meest voorkomend. Vooral in distale femur en proximale humerus. Ontstaat 

door een genetisch defect van de cellen die betrokken zijn bij de ontwikkeling van de epifysaire 

schijf. 

Osteoid osteoom - Goedaardig. Bestaat uit een nidus kleiner dan 2 cm, omgeven door sclerotisch bot. 

10-30 jaar. Pijn die goed op aspirine reageert. In de wervelkolom kan het scoliose geven. Diagnose: CTscan. 

Behandeling: intralaesionale uitruiming. 

Oseoblastoom - Goedaardig. Groter dan 2 cm. Vaak in de wervelkolom. Bij lokalisatie thoracale wervelkolom 

40-60% kans op scoliose. Minder dan 30 jaar. X-ray botexpansie. Behandeling: intralaesionale excisie 

bij stadium 2, bij stadium 3 en bloc resectie en radiotherapie.

Haemangiomen - benigne, komen vaak voor. Zitten tussen T12 en L4. Diagnose: honingraadstructuur 

op X-ray. Behandeling: bij pijnklachten radiotherapie of embolisatie. 

Eosinofiel granuloom - benigne tumor. Focale destructie, maar self-limiting. Kan onderdeel zijn van het 

Hand-Schuller-Christian syndroom. Of het Letterer-Siwe's syndroom. Diagnose: biopsie. Behandeling: 

geen. 

Reusceltumoren - meestal stadium 2-3 goedaardige tumoren. Meestal metaepiphysair. 20-30 jaar. Diagnose: 

X-ray. Behandeling: stadium 2 uitruiming, stadium 3 en bloc. Geen radiotherapie. 

Osteosarcoom - maligne. 10-20 jaar. Distale femur, proximale tibia en proximale humerus vooral. Lytische 

en sclerotische tumorzones. Corticale destructie en weke delen calcificaties. Diagnose: op X-ray 

kunnen Codeman-driehoeke worden gezien, die wijzen op en snelgroeiende tumor. Behandeling: en 

bloc met chemo en radiotherapie. 

Ewing's sacoom - maligne, kleincellige tumor. Reciproke translocatie van een deel van chromosomen 11 

en 22. Diaphyse vd pijpbeenderen en bekken. 10-20 jaar. Diagnose: biopsie. DD: osteomyelitis Behandeling: 

chemotherapie, radiotherapie, waarna en bloc resectie. 

Chondrosarcoom - maligne kraakbeenvormende tumor. Meestal laaggradig. In bekken, scapula, diaphyse 

van pijpbeenderen. Hoog recidief percentage. In 10% treedt progressie op. 40-60 jaar. Corticale 

destructie en calcificatie van de paraspinale weke delen. Behandeling: en bloc excisie onder geleide van 

CT en MRI. Niet gevoelig voor radio en chemotherapie. 

Reumatologie

DIP - distale inter-phalangeale gewrichten 

PIP - proximale inter-phalngeale gewrichten 

MCP - meta-carpo-phalangeale gewrichten 

CMC - carpo-meta-carpale gewrichten 

MTP - meta-tarso-phalangeale gewrichten. 

Artritis - ontsteking van een gewricht. Pijn is ook aanwezig in rust. Ochtendstijfheid (eerste 60 minuten 

stijfheid). Zwelling door synovitis en hydrops (toon aan via MRI), warmte. Op X-ray: Periarticulaire ontkalking, 

gewrichtspleetvernauwing, erosies, bij tot rust komen ontsteking kan ankylose (benige of fibrose 

overbrugging) van het gewricht ontstaan. 

Artrose - diagnose: functiestoornissen, pijn afhankelijk van bewegen en belasten. Startstijfheid (eerste 

paar stappen stramheid). Plapatie: hydrops, crepiteren, rabot teken positief, pijnlijke gewrichtspleet. Op 

X-ray: gewrichtsspleetvernauwing, gewrichtspleetvervorming, sclerose vh subchondraal bot, osteophyten 

(botwoekeringen, benige haakjes naast gewrichtsspleet), subchondrale botcysten. Meestal in heup, knie, 

MTP1, DIP, CMC1. Oorzaak: trauma (acuut of chronisch), congenitaal/verworven standsafwijkingen, 

rheumatoide artritis, bot aandoeningen, metabool (jicht), hemofilie. Risicofactoren: ouderdom, overgewicht, 

functionele overbelasting. Behandeling: fysiotherapie, Paracetamol en in uiterste geval NSAID. Bij 

varus of valgusstand door artrose in de knie, kunnen open wig tibiakop osteotomie (het bot wordt gespleten 

in horizontale richting, er wordt een stuk materiaal tussen gezet om de juiste stand te krijgen en er

komt een metalen constructie omheen) en gesloten wig tibiakop osteotomie (er wordt een stuk bot verwijderd 

en de botstukken worden weer tegen elkaar aan gezet in goede stand met een metale constructie 

er omheen). Bij globale gonartrose een totale knieprothese, bij patello-femorale artrose een patellofemorale 

prothese. 

Monoartritis - voorbeelden: kristalartritis, jicht, pseudojicht, septische artritis, acuut reuma, gonokokkenartritis, 

Lyme artritis, tuberculeuze artritis, chronische aspecifieke monoartritis. 

Jicht - afzetting van uraatkristallen in de weefsels. Meest frequent in het metatarsophalangeale gewricht, 

Niet altijd verhoogd uraat in het bloed. Hoog urinezuur door: verhoogde produktie (afbraak 

van purinen, verhoogde celturover), verhoogde opname (dierlijke organen, schelpdieren, gist), onvoldoende 

uitscheiding (nierfunctiestoornissen, alcohol, diuretica). Primaire jicht als oorzaak onbeknd 

is (vooral bij adipositas, hypertensie en hyperlipoproteinemie). Diagnose: aantonen van uraatkristallen 

in het gewrichtspunctaat. Symptomen: neerslag in gewrichten (meestal MTP1 of de enkel) met pijn. Bij 

oudere mensen soms polyarticulair. Neerslag in de nieren (nierstenen, nierfunctiestoornissen), tophi 

(neerslag bij gewrichten en aan de oorschelpen). Behandeling: acute jicht met NSAID of colchicine of 

intraarticulaire corticosteroiden. Urinezuurverlagende therapie alleen bij niet werken therapie, 4/jaar recidieven, 

tophi (dan bij verlaagde uitscheiding benzbromaron en bij normale allopurinol) 

Pseudojicht - door calcium-pyrofosfaat kristallen in het gewrichtskraakbeen. Geeft lineaire verkalking 

van het gewrichtskraakbeen (chondrocalcinosis articularis), vooral goed zichtbaar op de X-foto van de 

pols. Oorzaken: primair, secundair (aan hemochromatose, Wilson en hyperparathyreoidie), symptomatisch 

(veroudering). 

Acuut reuma - naast acute gewrichtsontsteking ook carditis, koorts, malaise, erythema marginatum, 

subcutane noduli, chorea minor. Voornamelijk bij kinderen. Oorzaak: beta-hemolytische streptokok. Behandeling: 

lang werkend penicilline, vanwege herinfectie risico. 

Bacteriele atritis - oorzaak: gonokokken (meest frequent, voorafgegaan door vluchtige huiduitslag en 

gewrichtspijnen, mn rond de enkeles en op de onderbenen. Slechts bij 50% zijn gonokokken te kweken 

uit het gewrichtsvocht, daarom voor diagnose vagina/ urethra/ rectum/ keel kweek), streptokokken, stafylokokken 

en andere pus vormende bacterien. Behandeling: drainage en parenterale toediening antibiotica. 

Lyme artritis - artritis van meestal de knie, door Borrelia Burgdorfei. Diagnose: Borreliaserologie. Behandeling: 

antibiotica (doxycycline) 

Tubrculeuze artritis - artritis kan enige symptoom zijn van tuberculose. Diagnose: synoviaalbiopsie. 

Behandeling: in vroeg stadium tuberculostatica.

Chronische aspecifieke monoartritis - meestal in knie of elleboog. Kan en voorstadium zijn van RA. 

Diagnose: plasmacellen en lymfocyten in gewricht. 

Oligoartritis - voorbeelden: reactieve artritis, sarcoidose, artritis psoriatica, secundaire artritis bij artrose. 

Reactieve artritis - steriele atritis, met HLA-B27 geassocieerd. Asymmetrisch, vooral aan de onderste 

extremiteiten en sacroiliacaal (50%). Symptomen: artritis, enthesitis (peesaanhechting ontsteking), uretritis, 

conjunctivitis, balanitis circinata, keratoderma blenorrhagica (hyperkeratose op handpalmen en 

voetzolen). Oorzaak: een voorafgaande enteritis of uretritis. Behandeling: geneest spontaan 6-12 

maanden, maar kan overgaan in Bechterew. Rust en NSAID's. 

Reiter - een combinatie van urinewegontsteking (urethritis), darmontsteking (dysenterie), artritis en/of 

oogvliesontsteking. Soms zijn er bijkomende ontstekingen ter hoogte van de achillesspees, de huid, 

slijmvliezen en enkele gewrichten. De artritis duurt meestal enkele maanden en geneest dan spontaan 

zonder ernstige restletsels. De artritis treft vooral de onderste ledematen. HLA-B27 positief. Behandeling 

met NSAID’s. 

Sarcoidose - in 15% gepaard met artritis, 1-2% chronisch. Vaker syndroom van Loffgren (malaise, 

koorts, hoge BSE, subacute periartritis mn vd enkels en knieen, erythema nodosum en dubbelzijdige hilusklierzwelling). 

Behandeling: NSAID's, herstel na enkele maanden. 

Artritis psoriatica - bij 5-10% komt artritis voor bij patienten met psoriasis. Het kan een mono-, oligo- 

of polyartritis zijn. Meest karakteristiek is artritis van de DIP gewrichten, met nagelafwijkingen. Sausage 

finger of sausage toe. 

Duimwortelartrose (huisvrouwenduimpje) - komt voor bij vrouwen boven de 40 jaar. Artrose van 

de DIP (met noduli van Heberden) en CMC1 (met square hand) 

Noduli van Bouchard - artrose in de PIP gewrichten. Handfunctie vrijwel nooit gestoord. 

Polyartritis - voorbeelden: reumatoide artritis, Bechterew, SLE, Juveniele idiopatische artritis.

Reumatoide artritis - artritis vooral aan MCP, PIP en MTP gewrichten. Aantasting van de gewrichten 

tussen de voorste atlasboog en de dens. Diagnose: reumafactoren (slechts bij 70-80% positief). X-ray, 

MRI (voor ligamenten, pezen of peesscheden) Symptomen: artritis, tenovaginitis, bursitis, noduli, vasculitis, 

pleuritis, pericarditis, Fely syndroom (miltvergroting en leukopenie), syndroom van Sjogren (verminderde 

traan en speeksel productie). Behandeling: NSAID's, sulfasalazine, methotrexaat, leflunomide, intramusculair 

goud, chloroquine-derivaten, azathioprine, ciclosporine (alle voorgaande behalde NSAID's 

zijn DMARD's), anti-TNF, corticosteroiden, fysiotherapiem synovectomie, gewrichtsprothesen, orthesen, 

ergotherapie. Chirurchisch: synoviectomie, peestransposities/transplantaties (in de hand), artroplastiek, 

atrodese. 

Spondylitis ankylopoetica (Bechterew) - ontsteking van voornamelijk de wervelkolom (sacroiliacale, 

manubriosternale en costovertebrale gewrichten). Veroorzaakt een verstijving van de wervelkolom. Begin 

rond 20ste. Rugpijn, ochtendstijfhid, bandgevoel rond borst en sternum. Risicofactor zijn uveitis, Reiter, 

psoriasis, Crohn, reactieve artritis. HLA-B27 komt bij 90% voor. Diagnose: inflammatoire rugklachten, 

positieve familieanamnese, beperkte bewegelijkheid mn vd lumbalewervelkolom, CT (verbening vd annulus 

fibrosus), X-ray (meestal dubbelzijdige sacroileitis, vergroeiing vd wervelkolom, kraakbeendestructie 

en erosies), matige hoge BSE, artritis (heup, knie, schouder), enthesitis, uveitis anterior, hartklachten, bilaterale 

longfibrose. Syndesmofytvorming (verbening vd anulus fibrosus op meerdere locaties wat een 

bamboo spine geeft). Behandeling: oefening, NSAID's, stevig bed en dito matras, operatieve optrichtingsosteotomie 

als de patient niet meer vooruit kan kijken, heuparthroplastiek indien nodig en bij artritis: 

sulfasalazine, methotrexaat, anti-TNF (infiximab, entanercept). 

Juveniele Idiopatische Artritis - onder de 16 jaar. Vormen: polyartritis (bij meisjes vanaf het 10de 

jaar), oligoartritis (bij meisjes IgM RF+, ANF+, gevaar van uveitis anterior; bij jongens is het de equivalent 

van Bechtrew), sytemische vorm (=ziekte van Still. Koorts, lichtroze exanthemen, hoog ferritine, 

behandeling met prednison) 

Paget - een stoornis in de osteoclasten, mogelijk door een paramyxovirus. Periodes van lysis en sclerose, 

waardoor het bot zwak wordt, opzwelt en buigt. Osteoartritis (bv vd heup, knie) komt voor. Ontwikkelt 

zich jaren lang met telkens 1 cm/jaar progressie. Begint in de epityse vd lange pijpbeenderen en de schedelbasis. 

Symptomen: fracturen, bloedvat-, zenuwbeknellingen, waardoor tinnitus, doofheid, paraparesis, 

hydrocephalus, hartklachten. Complicatie: osteosarcoom. Diagnose: verhoogd hydroxyproline of 

deoxypyridinoline in de urine. Hoog alkalische forfatase en osteocalcine. Botscan met radioactief bisfosfonaat. 

Behandeling: bisfosfonaten (pamididronaat, clodronaat), calcitonine. 

Verhoogd urinezuur - oorzaken: leukemie, polyglobulinemie, eten van veel dierlijke organen/ schelpdieren/ 

gist, nierfunctiestoornissen, gebruik van alcohol en diuretica. 

Hypofosfatasie - mineralisatiestoornis vh bot 

Osteogenesis imperfecta - defect in de vorming van collageen type I, erft dominant over. Normale botombouw. 

Symptomen: multiple fracturen vooral in de jeugd, blauwe sclerae, doofheid bij ouder worden, 

peesrupturen, hypermobiliteit. Typen: I (komt het meeste voor met de bovengenoemde symptomen), 

II met perinatale sterfte, III een heterogene groep met progressieve deformiteiten in de jeugd, 

IV met ernstige botziekte, korte gestalte, witte sclerae en tandafwijkingen (dentinogenesis imperfecta) 

Osteopetrosis (=Albers-Schoenberg disease) - verhoogde botdichtheid door een osteoclast defect. 

Osteoporose - botten krijgen een lage botmineraaldichtheid, vooral in het spongieus bot. 70% is genetisch 

bepaald. Piek in BMD tussen het 20-35 jaar. Menopauze zorgt voor 15% verlies van BMD. Diagnose: 

dual X-ray absorptiometry, X-ray op hogere leeftijd. DEXA is weinig specifiek. Risicofactoren: (sterk) 

lage BMD, (matig) premature menopauze, premenopauzale langdurige amenorroe, primair hypogona-

disme, costocosteroidentherapie, malabsorptie, prim hyperparathyreoidie, chron nierinsufficientie, myelomatose, 

hyperthyreoidie, hypothyreoidie, Cushing, Diabetes, Addison immobilisatie, Kahler, carcinomatose, 

myelomonocytaire leukemie, mastocytose, Waldenstrom, prolactinoom, auto-immuunziekten, geneesmiddelen, 

(zwak) vermagering, blank of Aziaat, blond, roken, koffie, alcohol, nullipariteit, calcium 

arm dieet, eiwitreik dieet. Symptomen: door aantasing wervelkolom: lengteverlies, pijn, thoracale kyphose, 

lumbale lordose, naar voren gewelfde buik, naar voren verplaatst zwaartepunt, ileo-sacraal frictie 

syndroom. Pijn door een wervelfractuur verdwijnt meestal na 3 maanden, behalve bij multiple fracturen. 

Behandeling: calcium, vit D, oesrogeen, SERM's (selectieve oestrogeen receptor modulatoren. Raloxifene), 

bisfosfonaten. 

Bisfosfonaten - inname op nuchtere maag, in staande of zittende positie. De tablet direct doorslukken 

met kraanwater. Geen voeding tegelijk innemen, vanwege de slechte opname van bisfosfonaten. 

Fysiologie 

Reflexen -worden op spinaal niveau geregeld. 

Vrijwillige bewegingen - door de cortex, thalamus, basale ganglia 

Houdingsreflexen, oog en hand bewegingen - door cerebellum, hersenstam 

Spinale reflexen - door het ruggenmerg, sensor, spier. 

Primaire cortex - speelt een rol bij naukeurige bewegingen. 

Basale ganglia - spelen een rol bij de eenvoudige, cyclische bewegingen of herhaalde bewegingen (lopen, 

kauwen, handhaven spiertonus). 

Reticulaire formatie - speelt een rol bij de regulatie van bewustzijn 

Kleine hersenen (cerebellum) - speelt een rol bij de snelle, complexe bewegingen. 

Neuronale schakeling - oa. door reciproke inhibitie (bijvoorbeeld de flexor inhibeert de extensor en andersom), 

convergentie (vele impulsen worden samengebracht), divergentie (impuls wordt verspreid), negatieve 

feedback, positieve feedback, alternerende activiteit. 

Motorunit - hiertoe behoren alle spiervezels die via vertakkingen van een en hetzelfde axon worden 

geaktiveerd. Alle spieren bestaan uit een mengsel van snelle en langzame vezels (dit is voor het grootste 

deel al genetisch bepaald). De kleinste motorunits zijn het actiefst en bestaan uit langzame type I vezels 

(fast-glycolytic fibers). De grootste bestaan uit type IIB of IIX vezels (slow-oxidative fibers) en de tussenliggende 

bestaan uit langzamere type IIA vezels (fast-oxidative fibers). Eerst worden de kleine motorunits 

geactiveerd, daarna de middemoot en als laatste de grote. 

Isometische kracht - de spier is actief maar wordt niet korter of langer. 

Training spieren - kan een verdubbeling geven van de dikte van een spier 

Immobiliteit spier - kan een atrofie van 20% geven 

Anaerobe training - maximale inspanning, doorgaan tot bijna volledige uitputting (5x), enkele malen 

per week.

Aerobe training - submaximale inspanning bij 70% van de maximale hartfrequentie, 50% vd maximale 

aerobe capaciteit, meer dan 30min, 2x per week. 

De actief elastische spiereigenschappen worden bepaald door tonische contracties in rust. 

Kracht-snelheidrelatie - de maximale verkortingssnelheid van een spier van 10 cm is ongeveer 100 

cm/s. Een langzame spier lever minder piekvermogen, maar kan langer actief blijven. 

Oppervlakte electroden - registreren de activiteit van hele spieren of spirgroepen. 

Naaldelectroden - registrren de activiteit van een groot aantal spiervezels. 

Dunne draad electroden - registreren de activiteit van een of meerdere spiervezels. 

Sportletsels 

Blessures - meestal een verstuiking vd pees, gevolgd door een kneuzing/verrekking. 

Shin Splints - mediale tibia stress syndroom. Pijn in het gebied tussen de 3-12 cm boven de mediale 

malleolus op het posterio-mediale deel van de tibia. Soms periostitis, musculotendinitis. Meestal zijn bij 

het ontstekingsproces ook de mediale spieren en de pezen betrokken. De m tibialis posterior pees en 

spier is meestal aangedaan, vaak ook de m flexor digitorum longus en de m flexor hallucis longus. Stressfractuur 

van de tibia kan optreden, ook een chronisch compartimentsyndroom. Diagnostiek: verschil 

tussen een shin splint en een stress-fractuur is dat de pijn bij shin splint verticaal gericht is over een aanzienlijk 

gebied, terwijl de pijn bij de stress fractuur meer horizontaal loopt tot de voorkant van het onderbeen. 

Impingement syndroom - inklemming van weke delen (spieren - m supraspinatus, pezen, slijmbeurs, 

kapsel of banden), door een te kleine ruite tussen het dak (acromion en ligamentum coracoacromiale) en 

de kop van de bovenarm. Oorzaken: verdikking van de weke delen, kalksporen, subacromiale exotose 

(extra botgroei), degeneratie van de rotator cuff. 

Tennis elleboog - is een ontsteking van de aanhechtingspunten van de elleboog bij de m extensor carpi 

Golfers elleboog - is een blessure van de aanhechtingspunten van de m flexor carpi 

Chondromalacie - ofwel retropatellaire chonropathie. Een aandoening van het kraakbeen. Vooral bij 

jonge vrouwen. 

Meestal zijn sportletsels verstuikingen, daarop volgend kneuzingen/verrekingen. De meest voorkomende 

enkelfractuur is de Weber B fractuur. 

Tarsale tunnel syndroom - beknelling van de n tibialis in de tarsale tunnel. 

Enkeldistorsie - vormen 40-45% van alle sportletsels, 85% vd enkelletsels zijn distorsies, 85% vd distorsies 

ontstaan door inversie met lateraalbandletsel. Diagnostiek: zo snel mogelijk onderzoeken, of na 4- 

7 dagen. Inspectie: zwelling / hematoom, functieonderzoek: actieve beweeglijkheid, passieve bewegelijkheid 

/ pijn bij adductie, endorotatie, supinatie, beoordelen vermogen tot belasten, palpatie: drukpijn 

op malleoli / os naviculare / MT V, stabiliteitonderzoek: schuiflade, taluskanteling. Gradiering: I: 

lichte distorsie (banden uitgerekt maar niet gescheurd. Behandeling: 2-3 weken elestische zwachtel), II: 

ernstige distorsie met gedeeltelijke verscheuring. Behandeling: drukverband met gipsspalk 7 dagen, III: 

totale verscheuring vd banden.Behandeling: drukverband met gipsspalk 7 dagen

Ottawa ankle rules - Pijn thv laterale en/of mediale malleolus (tot 6 cm boven het talofibulaire of talotibiale 

gewricht) EN minder dan 4 stappen de enkel te belasten EN/OF posterieure drukpijn op distale fibula 

EN/OF posterieure drukpijn op distale tibia drukpijn op os naviculare EN/OF drukpijn op basis metatarsale 

V. Diagnostiek: X-ray enkel. Behandeling: R.R.I.C.E. / analgetica, functonele behandeling, belasten 

opgeleide van pijn, tape, oefenen kracht en coördinatie, revalidatie afh. van ernst / belasting 6-20 wk 

Revalidatiegeneeskunde 

In de revalidatiegeneeskunde zitten: revalidatiearts, fysiotherapeut, ergotherapeut, logopedist, 

maatschappelijk werkenden, psychologen, othopaedagogen, orthopedisch instrumentmaker, orthopedisch 

schoenmaker, adaptatietechnicus 

Internationale Classificatie van Stoornissen, Beperkingen en Handicaps ICIDH - Stoornis: afwijkingen 

op orgaanniveau. Beperkingen: worden door een persoon ondervonden bij het uitvoeren van 

handelingen. Handicap: heeft betrekking op de sociale nadelen van een stoornis. Tegenwoordig is deze 

vervangen door de ICF (International Classification if Functioning). Hierin staan de tegenhangers 

van de ICIDH centraal, namelijk: de Body Functions and structures, Activities en Participation. Laatste 

twee samengevat onder het Functioneren. 

Revalidatiebehandeling - van belang zijn: preventie, behandelen, compensatie (door lichaamsgebonden 

hulpmiddelen, niet-lichaamsgebonden hulpmiddelen, spijkervaste voorzieningen) en persoonlijke 

hulp. Bij de opbouw van het revalidatieprogramma zijn: vermindering/opheffing van vastgestelde 

stoornissen, het kind zo goed mogelijk te laten functioneren (afgestemd op ontwikkelingsniveau) en handicappreventie. 

Revalidatie bij kinderen - een handicap kan bij een kind pas vanaf 6 jaar ontstaan. Doel is het voorkomen 

of verminderen van beperkingen en handicaps. 

Motorische vaardigheden van een kind - worden niet alleen getoetst op het bereiken van de mijlpalen 

in de ontwikkeling, maar er wordt ook gekeken hoe het kind het doet. 

Opbouw vh revalidatieprogramma bij kinderen - 1 vermideren/ opheffen van stoornissen. 2 kind zo 

goed mogelijk laten functioneren binnen de mogelijkheden, afgestemd op het ontwikkelingsniveau. 3 handicappreventie. 

Contractuur - een blijvende spiersamentrekking 

Transfer - het overbrengen van een patient van bed naar toilet of van bed naar stoel etc. 

Onderbeenamputatie - below knee BK. Is niet eindstandig belastbaar. fixatiecontractuur dreigt. Gemodificeerde 

KBM-prothese. 

Knie-exarticulatie - through knee TK. Is eindstandig belastbaar. Behandeling met een prothese met 

een 4-assig scharnier met een virtueel hoog draaipunt. 

Bovenbeenamputatie - niet eindstandig belastbaar. Behandeling met quadrilaterale koker of een NMLsocket 

of Narrow-Medial-Lateral koker. 

Postoperatieve behandeling na amputatie - gericht op 1. het voorkoen van complicaties en secundaire 

functiestoornissen (contracturen). 2 bereiken van zelfstandigheid met betrekking tot mobiliteit en

zelfverzorging (ADL). 3 vormen van een stomp en deze protheserijp maken. Hierna prothesetraining. 

Revalidatie - bestaat uit: preventie vh optreden van secundaire stoornissen, behandeling van stoornissen 

en beperkingen en compensatie van stoornissen en beperkingen. 

Orthese - een beugel die een ontlastende/ ondersteunende functie heeft of een corrigerende functie. 

Twee belangrijke indicatiestellingen zijn: een instabiel gewricht en en spasmeremming. 

Steinbrocker functionele klassen bij Reumatoide artritis - klasse I: geen vaardigheidsbeperkingen. 

Behandeling: fysiotherapeut geeft een preventief oefenprogramma. Ergonoom geeft ergonomische 

instructies en bewrichtsbescherming. Geleerd moet worden ijspakkingen aan te leggen op de ontstoken 

gewrichten. Klasse II: in staat tot ADL. (zie klasse I behandeling en behandeling van functiestoornissen) 

Klasse III: niet of gedeeltelijk zelfstandig. Behandeling: uitgebreide revalidatie en aanleren van coping 

door psychologen. Klasse IV: blijna of geheel afhankelijk van hulp. Dit is een kunstfout, omdat het bijna 

altijd mogelijk is enige zelfstandigheid te laten bestaan. 

Infantiele encephalopathie - dit is een verzamelnaam voor alle hersenbeschadigingen, verkregen 

voor, tijdens of na de geboorte in het eerste levensjaar. De meeste kinderen met IE hebben geen voorgeschiedenis 

met verhoogd risico. Neonatale beademing, sepsis of pneumonie vergroten de kansen. 

Symptomen: onder andere: motorische stoornissen, spasticiteit, hyperkinesie, ataxie, kwalitatieve motorische 

functiestoornissen, intelligentiestoornissen, stoornissen in het zien, doofheid, epilepsie en gedrag- 

en leerstoornissen. 

Diplegie - als de benen alleen zijn aangedaan of als de benen meer zijn aangedaan dan de armen. 

Hemiparese - als een lichaamshelft is aangedaan. 

Tetraparese - als de armen meer aangedaan zijn dan de benen. 

Flexor- en extensorsynergie - stereotype globale buigen strekbewegingen onder willekeurige controle. 

Synkinesieen - onwillekeurige, pathologsiche meebewegingen (bv de linker hand beweegt, de rechter 

doet hetzlfde) 

Spasticiteit in ruimere zin - complex van symptomen, dat kan ontstaan tgv een aandoening van het 

eerste motorisch neuron. 

Spasticiteit in engere zin - snelheidsafhankelijke weerstand bij passief bewegen. Als de snelheid van 

het bewegen toeneemt, neemt de weerstand toe. Vaak is een knipmesfenomeen aanwezig. Spastische 

spieren kunnen ook continu actief zijn. 

Hyertonie - continue, uniforme weerstand bij passief bewegen in het gehele bewegingstraject. 

Gestoorde fractuurgenezing - oorzaken: mechanisch (defect, distractie, interpositie, onvoldoende immobilisatie), 

insufficiente vascularisatie, infectie, systemisch (roken, DM, medicamenten) 

Pathologie 

Osteopetrosis (marble bone disease) - de spongiosa wordt niet aangelegd, waardoor er een massief 

mergloos bot wordt gevorm. Het bot is bros door geen remoddeling vh bot. Er is een gestoorde aanleg 

van de zone rondom de gewrichtsgebieden en cortex.

Osteogenesis imperfecta (brittle bone disease) - stoornis in de echondrale en directe verbening stagnatie 

vd productie van collageen type 1 door de osteoblast. Geeft vertsoorde groeischijven, verstoorde osteoid 

aanmaak, 

Spiervezels zijn omgeven door een bindweefsellaagje (endomysium). Bundels spiervezels zijn omgeven 

door een bindweefsellaagje (perimysium). Daaromheen zit het epimysium, dat bindweefsel, vet, 

bloedvaten, spierspoeltjes en zenuwen bevat 

Osteomyelitis - bijna altijd door een bacterie of schimmel. Staphylococcus aureus en bij drugsgebruikers 

Pseudomonas aeruginosa belangrijkste oorzaken. Complicatis: plaveiselcelcarcinoom, sarcoom, amyloidose, 

20% wordt chronisch. Via de kanalen van Havers kan een subperiostaal abces ontstaan. Artritis. 

Trombosering, necrose, sekwesters (necrostische fragmenten ingesloten in), invocucrum (verbening om 

sekwesters), abces van Brodie (abces afgekapseld door bot), sepsis, chronische purulente osteomyelitis. 

Diagnose: bloedkweek bij 60% positief, MRI, botscan (X-foto pas na eerste 10 dagen). 

Primaire hyperparathyreoidie - meestal benigne. Geeft een serumcalciumverhoging. Symptomen: 

anorexie, spierzwakte, nefrolithiase, ulcus duodeni, metastatische verkalking van de wanden van vaten, 

osteoporose. 

Echondroom - benigne intraossale tumor die bestaat uit goed gedifferentieerd hyalien kraakbeen. Vooral 

solitair in de kleine pijpbeenderen vd handen en voeten. 

Echondromatose (=ziekte van Ollier) - door onvolledige verbening zijn resten kraakbeen in het bot 

overgebleven, die tumoren vormen. 30% wordt maligne. Bij het syndroom van Mafucci zijn er ook cavebeuze 

hemangiomen vd huid. 

Fibreuze dysplasie - goedaardig. Het gevolg van een aangeboren storing in de ontwikkeling vh skelet. 

Kan monostotisch (in 1 bot) of polyostotisch (in meerdere botten) voorkomen. Gaat soms gepaard met 

cafe-au-lait-vlekken en endocriene storingen (pubertas praecox bij meisjes) (combinatie heet Albright). 

Het komt vaker voor in de lange pijpbeenderen en aangezichtsbeenderen dan in de schedelbotten. Zelden 

maligne transformatie. Geen rontgenstraling toedienen. 

Albright syndroom - combinatie van polyostische fibreuze dysplasie, pigmentvlekken en endocriene afwijkingen. 

Myopathische afwijkingen - Oorzaken: toxisch (corticosteroiden, alcohol, koolmonoxiede), immunologisch 

(myasthenia gravis, sarcoidose, polymyositis, dermatomyositis), metabool (glycogeenstapelingsziekten, 

vetstofwisselingsziekten), dystrofieen (dystofinopathieen: Duchenne, Becker. Myotonieen: dystrophia 

myotonica), mitochondiale myopathieen, endocrien (acromegalie, Cushing), overige (nemaline 

rod myopathie. 

Dystofinopathie - ziekten waarbij het eiwit dystofine in het cytoskelet van spiercellen ontbreekt of afwijkend 

is. Zonder dit eiwit trekken de spiercellen zichzelf kapot. Voorbeelden: Duchenne, Becker. 

Myositis ossificans - botvormende op een bottumor gelijkende afwijking in de weke delen. Vormen: MO 

circumscripta (door trauma/ herhaald microtrauma), MO progressiva (begint in de m trapezius of de m latissimus 

dorsi en breidt zich uit). 

Duchenne ziekte - dystrofinopathie (geen dystrofine is een eiwit in het cytoskelet van spiercellen). Alleen 

bij jongens, langzaam progressieve spierzwakte, manifest rond het 3de jaar, proximaal meer dan distaal. 

Via de Gowerse manouvre (met de armen langs de benen optrekken bij het gaan staan). Soms zijn 

de sieren distaal wat vergroot. Dood rond 20-30ste jaar. Diagnose: serrumcreatininekinase verhoogd in 

het begin vd ziekte.

Becker ziekte - dystrofinopathie (dystrofine is een eiwit in het cytoskelet van spiercellen). Lijkt op Duchenne, 

maar begint later (na 10de), is milder en heeft een verkorte levensverwachting 

Dystrophia myotonica - afwijking in een proteinkinase van een ionkanaal. Hoe meer tripletten, hoe 

ernstiger de afwijking. Autosomaal dominant. Begint na 20-30 jaar. Symptomen: Zwakte, atrofie, die 

distaal begint. Ook de aangezichtsspieren doen mee en geven en droevig gzicht. Cataract, kaalheid, testisatrofie, 

myocard afwijkingen, motiliteitsstoornissen vd tractus digestivus. 

Myasthenia gravis - toenemende vermoeidheid vd spieren. Meer bij vrouwen en tussen de 20-40 jaar. 

Oorzaak: type II overgevoeligheidsreactie: auto-immuunziekte tegen de acetylcholinereceptoren in de 

motorische eindplaat. Associatie met thymusafwijkingen. Thymushyperplasie en thymonen. 

Werdnig-Hoffmann ziekte - autosomaal recessieve afwijking vd motorische voorhoorncel. Infantiele 

vorm. Floppy infant. Vrij snel dodelijk door paralyse vd ademhalingsspieren. 

Heelkunde 

Surmenageletsel - overbelastingletsel. Graden: I. Hierbij is er aan het begin vd inspanning pijn, die 

verdwijnt bij warming-up. II. Hierbij is er pijn bij warming-up, startpijn, ochtendstijfheid, maar nog normale 

sportprestaties. III. Soms is staken van de inspanning nodig door de pijn, slechte prestaties. 

Multi-trauma patient - een patient die een of meer potentiele dodelijke letsels heeft opgelopen 

Contusie - letsen van weke delen, het periost, evt gewrichtskapsel, bloeding, hydrops, haemarthros. 

Distorsies - verstuiking, verzwikking. Overrekking of zelfs verschering van het kapsel en het bandapparaat. 

Vrijwel altijd gepaard met contusie. 

Luxatie - ontwrichting. Onderbreking vd samenhang van een gewricht. Niet normale stand. 

Fractuur - vormen: dwarse fractuur, schuine fractuur, spiraalfractuur, comminutieve fractuur, intra-articulaire 

fractuur, compressie fractuur. 

Inclaverings of impactiefractuur - de fractuurstukken zij stevig in elkaar geperst. 

Dislocatie - ad axim (hoekstand), ad latitudinem (verplaatsing in dwarse richting), ad longitudinem cum 

contractione of cum distractione (verkorting respectievelijk verlenging), ad peripheriam (rotatie) 

Tscherne indeling van wekedelenschade door fracturen - graad 0: geen wekedelenschade tot 

graad 3: uitgebreide contusie van huid, subcutis en spieren, logesyndroom. 

Gustilo indeling van open fracturen - graad I: minder dan 1cm prikgat, graad II: gat tussen de 1-10 cm, 

graad IIIa, IIIb, graad IIIc: amputatie is noodzakelijk. Open fracturen dienen binnen 6 uur te worden behandeld. 

Uitwendige fixatie - van fractuur met ernstige wekedelenschade. 

Bij polytraumapatienten heeft stabilisatie vd lange pijpbeenderen en het bekken een zeer gunstig effect 

op de overlevingskansen. Minder vetembolieen, minder bloedtransfusies, minder logesyndroom, meer cardiac 

output.

Spontane of pathologische fracturen - oorzaken zijn onder andere: rachitis, osteogenesis imperfecta, 

Albers_schonberg, osteoporose, goedaardige bottumoren 

Vermoeidheidsfracturen - door overbelasting of onjuiste belasting. Meestal in het os metatarsale II, 

III, IV (marsfractuur), maar ook in de calcaneus, de distale fibula, de tibiaschacht , de tibiakop en de femurhals. 

Fractuurvormen - impressie of indeuking (vooral in de schedel), fissuur of scheur, dwarse-, schuine-, 

spiraalvormige-, comminutieve fracturen. 

Functional bracing - fractuurbehandeling waarbij verbanden worden aangebracht met scharnieren, 

waardoor binnen bepaalde grenzen beweging mogelijk is. Het is een vorm van dynamisch gesloten behandeling. 

Door deze behandeling minder osteitis, vertraagde consolidatie, pseudartrose. Meer genezing 

met verkorting en asafwijkingen. 

Oefenstabiele fixatie - fixatie waardoor onbelast oefenen van de extremiteit direct mogelijk is. 

Belastingstabiele fixatie - sterke fixatie, waardoor de extremiteit direct belastbaar is. 

Compartimentsyndroom (logesyndroom) - door een fractuurhematoom, oedeemvorming, bedelvingstrauma, 

ischaemie van meer dan 6 uur na een arteriletsel, compressie door langdurig liggen in dezelfde 

houding (ook gips), 3de graads brandwonden. De druk stijgt in de spierloges. Als de druk hoger wordt 

dan de capillaire druk, treed ischemie op. De perifere pulsaties blijven voelbaar. Symptomen: pijn die 

toeneemt bij passief strekken van de getroffen spiergroep, paresthesieen en parese. Komt voor bij: 

vooral supracondylaire humerusfracturen bij kinderen, tibiafracturen met wekedelen beschadiging (ook 

open tibiafracturen) maar ook voorarmfracturen, crushletsels van de voet, femurfracturen 

Vaatletsel door fractuur - symptomen: pain (pijn), pallor (bleekheid), paraesthesia (abnormale gevoeligheid), 

paralysis (progessieve verlammingsverschijnselen), pulselessness (afwezigheid van arteriele pulsaties 

distaal vd fractuur. 

Intracapsulaire heupfractuur (collumfractuur) - geeft exorotatie en verkorting vh been. Diagnose: 

X-ray in twee richtingen. Behandeling: Powels I (fractuur met hoek 30): functioneel, toenemend belast 

mobiliseren. Powels II (hoek 50 graden) en Powels III (hoek 70 graden): bloedige repositie, fixatie met 

schroeven of pen, snelle mobilisatie met krukken. Patienten boven de 65 krijgen een endoprothese. Ouderen 

zo snel mogelijk mobiliseren. Bij ouderen is de fractuur zeer dodelijk. Van de behandelde ouderen 

gaat 30% binnen het eerste jaar dood. 7% tijdens de behandeling. 

Geweizigd: Indeling: via Powels (zie hierboven, maar niet behandeling) en via Gardner: 1 (geinclaveerde 

fractuur, stabiel), 2 (niet-gedisloceerde fractuur, stabiel), 3 en 4 (gedisloceerde, instabiele fracturen). Behandeling: 

bij een Gardner III en IV wordt meerstal voor een kop-halsprothese of een totale heupprothese 

gekozen. Bij Gardner I en II conservatief of operatief (met osteosynthesemateriaal en repositie (als 

na repositie een Powels 1-2 is dan schroeffixatie of een dynamic hip screw. Bij een Powels 3 een dynamic 

hip screw. Complicaties: nabloeding, hematoom, infectie, uitbreken vd fixatie, avasculaire kopnecrose, 

non-union (wannneer er na zes maanden nog geen consolidatie is), delayed union (wanneer het langer 

dan drie maanden duurt om consolidatie te krijgen), heupluxatie en loslating van de prothese. 

Extracapsulaire heupfracturen (femurfracturen in het trochantergebied) - Voor de fracturen (inclusief 

die van het collum, hoewel die daar meestal niet voor wordt gebruikt) wordt de AO-classificatie 

gebruikt. A zijn de trochleanterfracturen, B de collumfracturen en C de heupkopfracturen. Alledrie worden 

ze weer in 3 onderverdeeld. Hoe hoger het getal (1-3) hoe moeilijker de operatieve behandeling en hoe 

groter het risico op complicaties. Een A1 fractuur (trochleanterfractuur) is stabiel, A2 en A3 zijn instabiel. 

Behandeling: dynamic hip screw of intramedullaire fixatie. Complicaties: zie bij de collumfractuur.

Bekkenfracturen - Onderverdeeld in laterale compressie fracturen (het bekken wordt lateraal naar binnen 

gedrukt. Relatief stabiele fractuur), open boek fractuur (anteroposteriore compressie fractuur met 

doorgescheurde symfyse. Bekken kan als een boek opengeklapt worden. Rotatoir instabiel. Blaas, urineleider, 

darm en anus) en shear fracturen (malgaigne fractuur. Erg instabiel. Alle banden zijn gebroken). 

Bij bekkenfracturen zijn er vaak circulatiestoornissen. Stabilisatie is belangrijk. Complicaties: vaatletsel, urethra 

en blaasletsel, zenuwletsel, impotentie, open fracturen, letsel interne organen, standsafwijkingen, 

bekkeninstabiliteit. 

Acetabulum fractuur - door hoogenergetisch trauma. Intra-articulair. Behandeling: de operatie indicatie 

met interne fixatie is afhankelijk van de mate van dislocatie. Bij ontstaan artrose, wordt artrodese of 

een total hip prothese toegepast. Complicaties: postraumatische artrose, aseptische necrose vh caput 

femoris, peri-articulaire ossificaties, zenuwletsel. 

Dijbeenhalsfracturen bij kinderen - zeldzaam. Femurkopnecrose bij 30-50%. Behandeling: repositie 

(open of gsloren), punctie van heamarthros, fixatie met schroeven. 

Heupluxatie - naar anterior of posterior. Posterior: flexie vd heup, abductie en endorotatie vh bovenbeen 

met verkorting. Anterior: flexie vd heup, abductie, exorotatie vd bovenbeen, geen verkorting, soms 

verlnging. Behandeling: onbloedige repositie, na 6-8 weken volledig belastbaar. Na 2 jaar controle, 

want bij 10% kopnecrose. 

Femurschachtfracturen - komt vaak in combinatie met een dijbeenhalsfractuur, een pertrochantaire 

femurfractuur of een heupluxatie voor. Behadeling: intramedullaire grendelpen. Statisch (pen aan twee 

kanten gefixeert, niet direct belastbaar) bij communicatieve fracturen, de rest dynamisch (aan een kant 

gefixeert, direct belastbaar). Bij kinderen een conservatieve behandeling (Bryanttractie tot 15 kg en suprecondylaire 

snaarzweeftractie bij kinderen zwaarder dan 15 kg). Verkorting is normaal (2cm bij kinderen 

tussen de 0-4, 1-1,5 cm tussen de 4-10 en 1 cm boven de 10 jaar). 

Instabiele bekkenringfracturen - complicaties: blaas- en urethrarupturen, zenuwletsel (n ischiadicus

en n peroneus), impotentie, arteriele ruptuur, colon/rectum/vagina ruptuur, diafragma ruptuur. 

Femurcondylfracturen - deze zijn bijna altijd intra-articulair en behoeven een anatomische repositie en 

fixatie. 

Patellafracturen - door direct inwerkend geweld. Behandeling: bij geen dislocatie (bewijs dit door 

punctie van haemarthros en X-ray controle of er dislocatie is bij flexie van 90 graden) drukverband, elleboogkrukken. 

Dislocatie: bloedige repositie en fixatie met Zuggurtung-ostheosynthese, pennen en cerclagedraden, 

evt schroeven en hechten retinaculum patellae. Geen osteosynthese mogelijk: verwijdering 

patella. 

Tibiaplataeufracturen - meestal lateraal, ontstaan door indirect geweld. Behandeling: geen dislocatie: 

functioneel. Ernstige dislocatie: spongiosaplastiek. 

Knie luxatie - oorzaken: dysplasie vh patellafemuraal gewricht, slapte kapsel, genua valga. Complicaties: 

bijna altijd ook vaat/zenuwletsel, kruisbandletsel. Behandeling: repositie onder narcose, externe 

fixateur. 

Kniebandletsels - Diagnose: bij ontbreken van zijdelingse instabiliteit bij strekstand been is de achterste 

kruisband intact. Bij 30 graden flexie abnormale abductie of adductie vh onderbeen, dan mediaal of 

lateraal collateraalband letsel. X-ray in 2-3 richtingen. Blij een graad III collateraalband letsel een MRI 

(vanwege de complicaties meniscusletsen en kraakbeenletsel). Klassificatie: graad I: overrekking, 

graad II: partiele ruptuur, graad III: volledige ruptuur. Behandeling: mediale collaterale band: graad 

I gipsspalk, graad II stabiliteitsonderzoek onder narcose, artroscopie, gipsverband, graad III stabiliteitsonderzoek 

onder narcose, artroscopie, reconstructie band, brace met scharnier. Laterale collateraal 

band: graad I en II conservatief, graad III stabiliteitsonderzoek onder narcose, artroscopie, operatieve 

reconstructie band, scharnierkoker. In 20% een n peroneusletsel. 

Kruisbandletsels - Diagnostiek: Lachmann test: indien positief bewijzend voor een voorste kruisbandletstel. 

Voorste schuifladefenomeen is bewijzend voor een voorste kruisbandletsel, het achterste schuifladefenomeen 

is positief bij de achterste kruisband. Bij ontbreken van zijdelingse instabiliteit bij strekstand 

been is de achterste kruisband intact. MRI (vanwege de complicaties meniscusletsen en kraakbeenletsel). 

Behandeling: Voorste kruisband uiterst terughoudend. Als iets gedaan wordt, dan wordt de 

kruisband vervangen of versterkt door een autotransplantaat of een allotransplantaat. Achterste kruisband 

niet terughoudend vervangen of versterkt door een autotransplantaat of een allotransplantaat 

Meniscusletsel - soms slotklachten, soms Giving way gevoel (gevoel dat bij bepaalde beweging de knie 

wegdraait). Bij endorotatie ontstaat lateraal meniscus letsel en bij exorotatie mediaal meniscus letsel. 

Buckethandle laesie ontstaat in de achterhoorn en zet door naar voren. Diagnose: artroscopie, NMR, Xray, 

proef van McMurray (bij maximale buigstand endo of exorotatie vd tibia de meniscus inklemmen, dan 

bij het strekken voelen hoe de meniscus weer op zijn plaats schiet). 

Tibiaschachtfracturen - minder ernstig zijn de indirecte fracturen (beperkt wekedelenletsel), ernstig 

zijn de directe fracturen door uitgebreid wekedelenletsel. Het middelste en het distale derde deel vd tibia 

zijn slecht gevasculariseerd en consolideren daar slechter (ook pseudoartrose). Als alleen de tibia is gebroken, 

dan fungeert de fibula als spalk, waarbij een dislocatie in varusstand en recurvatie kan optreden. 

Behandeling: ongecompliceerd en geen dislocatie: gips. Wel dislocatie: binnen 4-6 uur na het ongeval 

osteosynthese met intramedullaire pen (behalve in de metafyse, daar plaat en schroeven). Eerstegraads 

gecompliceerde crurisfractuur gips. 

Pilon fracturen - fracturen buiten het gewricht, door geweld in de lengterichting vd onderste extremiteiten. 

Behandeling: anatomische repositie met transplantatie vd spongiosa. De osteosynthese is niet belastbaar 

maar wel oefenstabiel.

Achillespeesruptuur - door een plotselinge geforceerde dorsoflexie vd voet of bij het plotseling afzetten 

vd voet. Diagnostiek: als de patient met de benen over de rand van de tafel ligt en in de kuit knijpt ontstaat 

er aan de aangedane kant geen passieve plantainflexie, aan de gezonde kant wel. Behandeling: 

conservatief (immobilisatie in plantairflexie) of operatief (aanhechten van de pees). 

Ottawa ankle rules - richtlijnen voor het wel/niet laten maken van een x-ray bij enkel letsel. Als aan 

een van de volgende punten wordt voldaan moet er een x-ray gemaakt worden. 1. Bij drukpijn over het 

postereure gedeelte vd distale 6 cm vd tibia/fibula, rond de mediale/laterale maleolus. 2. Bij drukpijn rond 

het os naviculare of rond de basis vh os metatarsale V. 3. Na een ongeval niet meer op de voet kunnen 

staan en bij presentatie bij de spoed eisende hulp niet meer dan 4 stappen op de voet kunnen maken. 

Breuken aan de benen en armen zijn pas na 6 maanden intensief belastbaar (contactsporten), na 6 weken 

normaal belastbaar. 

Trimalleolaire enkelfractuur - fractuur in alle drie de enkel delen? 

Syndesmose stelschoef - wordt gebruikt bij enkel fracturen (bij breuk vd mediale tibia maleolus). Er 

gaat een schroef door de mediale maleolus en een schroef door de fibula en tibia. Dit ter fixatie, zodat de 

breuk kan herstellen en het enkelgewricht niet luxeert. 

Jones fractuur - een fractuur van de basis van het os metatarsale V. Hierbij kan veradelijk de enkel opgezwollen 

zijn en pijnlijk. Wordt vaak gemist. 

Enkelfracturen - indeling volgens Weber: type A (fractuur distaal vh talocrurale gewricht. Lig tibiofibulare 

is intact. Type B (fractuur ter hoogte vd syndesmose. Lig tibiofibulare is gescheurd), Type C1 en 

2 (fractuur boven de syndesmose (bandapparaat tussen fibila en tibia), het lig tibiofibulare is geruptureerd. 

Behandeling: Weber A en B drukverband of gipsspalk, Weber B met instabiele fractuur, verschuiving 

van de tibia en Weber C bloedige repositie en osteosynthese. 

Enkelbandletsels - onderverdeeld in: graad I lichte distorsie, graad II ernstige dystorsie en hematoom, 

graad III totale bandlaesie en hematoom. Behandeling: alle graden functioneel. Graad I met elastische 

zwachtel, graad II en III met drukverband met gipsspalk. 4 weken na trauma wordt begonnenmet actieve 

oefentherapie. 

Talusfracturen - de talus heeft een slechte bloedvoorziening. Fractuur zal bijna altijd intra-articulair verlopen. 

Vaak necrose. Behandeling: operatief.

Calcaneusfracturen - bij een val van grote hoogte vaak in combinatie met een fractuur vd lumbale wervelkolom. 

Behandeling: als het subtalaire gewricht niet is betrokken en geen dislocatie: conservatief. 

Wel dislocatie: bloedige repositie en fixeren met plaat/schroeven. Wel subtalaire gewricht betrokken: 

bloedige repositie met een anatomische reconstructie. Complicatie: compartimentsyndroom vd plantaire 

spiergroep. 

Naviculaire, cuboideum en cuneiformia fracturen - Behandeling conservatief (repositie, drukverband 

met gipsspalk en nadat de voet voldoende is afgeslankt circulair onderbeenloopgips voor 4-6 weken. 

Metatarsale fracturen - ontstaan door direct inwerkend geweld. Metatarsale I behandeld door optimale 

repositie en bij instabiliteit bloeddige repositie en fixatie. Intra-articulaire fracturen van metatarsale I 

redisloceren gemakkelijk. Behandeling: bloedige repositie en fixatie. Midschachtfractiren van metatarsi 

II t/m V behandeling: circulair onderbeenloopgips 4-6 weken. 

Metatarsale V fracturen - door een plotselinge inversiebeweging. Behandeling: bloedige repositie en 

fixatie. 

Teen fracturen - door directinwerkend geweld. Behandeling: repositie en pleisterverband. Fractuur vd 

basisfalanx vd grote teen behandeling: loopgips 4 weken. 

Claviculafracturen - Diagnose: patienten ondersteunen de elleboog, fractuur is meestal zichtbaar. Behandeling: 

geen anatomische repositie. Immobilisatie met mitella. Open fractuur wel een operatie. Ook 

bij pseudoartrose die klachten geeft. 

Sternoclaviculaire luxaties - dislocatie vd clavicula meestal naar voren, zelden naar achteren. Naar voren 

geeft weinig klachten. Naar achteren druk op de trachea, oesophagus of de grote vaten. Diagnose: 

CT. Behandeling: operatie. 

Acromioclaviculaire luxaties - dooreen val op de schouder. Ingedeeld volgens Tossy. Type 1 gewrichtskapsel 

beschadigd, maar intacte congruentie, type 2 geringe discongruentie en het periost aan de 

onderzijde vh gewricht is afgscheurd, type 3 volledige discongruentie en gescheurde coracoclaviculaire 

banden. Diagnose: pijn en drukpijn ter hoogte van het AC gewricht. Bij Tissy III positief pianotoetsfenomeen. 

Pijn bij de abductie in het traject 12-160 graden. Behandeling: type 1 immobilisatie met mitella, 

type 2 en 3 immobilisatie of anatomische repositie. 

Scapulafracturen - Behandeling: scapulabladfractuur: immobilisatie met mitella. Scapulacollum: bedrust, 

abductie vd arm en tractie tot de pijn is verdwenen. 

Collum chirurchicum of collum anatomicum fractuur - meestal geen verplaatsing vd fractuur door 

periost, gewrichtskapsel, spiermanchet en rotator cuff. Soms wel fractuurverplaatsing. Bij bejaarden met 

een ontkalkt skelet vooral gedisloceerde, comminutieve, proximale humerusfracturen. Behandeling: bij 

geringe verplaatsing: mitella of collar and cuff, vroegtijdige oefening. Bij fractuurverplaatsing: gesloten repositie. 

Lukt niet? Dan operatieve repositie en fixatie. Bij bejaarden collar and cuff (slechte resultaten) of 

humeruskopprothese. Complicaties: bij fracturen vh collum anatomicum kan aseptische botnecrose ontstaan. 

Subcapitale epifysefracturen - bij jongeren meestal een epifysefractuur. Behandeling: conservatief. 

Indien geen goede stand is te bereiken, operatie en fixatie met Kirschnerdraden. 

Luxatiefracturen vd schouder - vrijwel altijd circulatiestoornissen vd kop met avasculaire necrose. Behandeling: 

open repositie en stabilisatie (slechte resultaten). Bij bejaarden prothese. 

Tubrculum majus fracturen - Een gedisloceerde fractuur geeft insufficientie vd rotator cuff en langdur-

ige klachten. Behandeling: bij weinig dislocatie mitella 3 weken. Bij dislocatie een operatie. 

Schouder luxatie - schouderluxatie meestal naar voren (Anterior), door geforceerde abductie en exorotatie. 

Symptomen: hevige pijn, schouder hangt af em de ronde contour is verdwenen, onder het acromion 

is een lege ruimte. Bij geringe draaibewegingen vd arm is de kop voelbaar in de subcoracoidale of 

subglenoidale ruimte. Posteriore (zelden). Bij epilepsie, de schoudercontour lijkt hetzelfde, endorotatie 

arm, beperkte voor/achterwaartse beweging, sterk beprkte exorotatie, gaat bijna altijd gepaart met een 

compressifractuur vd humeruskop. Diagnose met X-ray axilla. Erecta is in caudale richting, de patient 

houdt de arm recht omhoog en ondersteunt hem boven het hoofd. Superior (zelden) , gepaard met een 

fractuur vh acromion. Complicaties: recidieven, letsel vd n axillaris bij anterieure luxatie, letsel vd rotator 

cuff, avulsiefractuur (afscheuringsbreuk) vh tuberculum majus. Behandeling: repositie volgens Hippocrates. 

Humerusschachtfracturen - ingedeeld in schuine, dwarse en communicatieve. Complicaties: n radialis 

beschadiging. Behandeling: dynamisch-conservatief, niet strevend naar anatomische stand. Vanwege 

pijnklachten hanggips of tractie. Operatie bij combinatieletsels, polytrauma of open fracturen. 

Pulled elbow - zondagmiddagelleboog. Bij kinderen onder de 5 doordat zij worden opgetild aan hun gestrekte 

arm, wat een subluxatie vd radiuskop geeft. De elleboog staat 15-20graden gebogen, en in geproneerde 

stand. Passieve flexie- en extensie is vervelend. Suppinatie wordt geblokkeerd. Behandeling: 

repositie door de duim op de radiuskop te zetten, de elleboog 90 graden te flecteren en de onderarm tegen 

weerstand te supineren. 

Supracondylaire humerusfractuur - ontstaan vaak tijdens een val bij gymnastiek. De elleboog is 

sterk, spoelvormig gezwollen, abnormale stand en functio laesa. Complicaties: ischaemische contractuur 

van Volkmann. Varus- of valgusstand. Behandeling: niet of weinig gedisloceerde en zonder zenuwuitval 

of circulatiestoornissen: conservatief gipsverband 3 weken. Bij dislocatie: repositie onder narcose gevolgd 

door tractie, of een operatieve behandeling met repositie en fixatie met Kirschnerdraden (deze ook bij zenuw/circulatiestoornissen). 

Avulsiefractuur vd mediale epicondylus - pijn en zwelling aan de mediale zijde vd elleboog. Flexie en 

extensie zij uitvoerbaar. X-ray is nodig om de matevan verplaatsing te bepalen. Behandeling: bij een 

ernstige verplaatsing door bloedige repositie of gips voor 3 weken. 

Laterale epicondylus fractuur - elleboog doet pijn, drukpijn en haemarthros. Behandeling: gips enkel 

weken. 

Laterale condylus farcturen - dislocatie en instabiliteit groter dan blijkt uit onderzoe en X-ray. Behandeling: 

bij een dislocatie groter dan enkele milimeters een bloedige repositie en fixatie, anders gipsbehandeling. 

Radiushals fractuur - komt vrijwel alleen bij kinderen voor. Haemarthros geeft functio laesa. Behandeling: 

conservatief, behalve bij ernstige dislocatie, dan operatie met reponatie radiuskop en fixatie. 

Elleboogluxatie - meestal na groot geweld. De driehoek: epicondylen en punt vh olecranon is niet gelijkzijdig 

(bij supracondylaire fractuur wel). X-ray na repositie om te bepalen of de gewrichtsspleet congruent 

is. Behandeling: repositie. Na discongruentie na repositie operatie met opheffen interpositie en fixatie 

van botfragmenten met Kirschnerdraden. Gips 3 weken. 

Olecranonfractuur - Gaat gepaard met een opgeheven strekfunctie vd elleboog. Behandeling bij kinderen 

conservatief bij volwassenen indien geen of weinig dislocatie en intacte strekfunctie conservatief. 

De overige fracturen bij volwassenen of bij onderbreking vh strekapparaat is een operatie aangewezen, 

waarbij naar een oefenstabiele fixatie wordt gestreeft.

Fractuur vd radiuskop - door een val op een gestrekte arm. Er kan ook band- of kapselbeschadiging 

optreden aan de mediale zijde vd elleboog. Pijn in de elleboog, pijn bij bewegen, bij flexie, extensie, pronatie 

en suppinatie, drukpijn en haemarthros. Complicaties: de pols dient ook te worden onderzocht, 

omdat de distale radio-ulnaire gewrichten beschadigd kunnen zijn (die combinatie heet Essex-Lopresti), of 

er kan een monteggia-fractuur optreden en een elleboogluxatie. Indeling en behandeling: Type I 

(minder dan 2mm dislocatie, pronatie en supinatie door pijn beperkt. Behandeling: conservatief met 

vroegtijdig oefenen), type 2 (dislocatie meer dan 2 mm, meer dan 1 fragment, mechanische blokkade 

gewricht. Behandeling: bij blokkade operatieve fixatie met plaat en schroeven), type 3 (communicatieve 

fractuur, geen reconstructie mogelijk. Behandeling: radiuskopresectie) 

Distale bicepspeesruptuur - scheurt bij de aanhechting op de radius. Ter hoogte van de elleboog een 

drukpijnlijk hematoom. De spierbuik is naar proximaal verplaatst. Diagnostiek: MRI. Behandeling: 

pees weer vast maken aan tuberositas radii. 

Supra- en intercondylaire fracturen - door groot geweld. Communicatief karakter en discongruentie 

vh gewrichtsvlak. Komen ook voor bij oudere vrouwen met botontkalking. Behandeling: zo mogelijk onbloedige 

repositie, anders operatie. Beide slechte resultaten. 

Radius of ulna fraturen - gevolg van direct geweld. Anatomische verhoudingen vrijwel intact. Behandeling: 

weinig gediscloceerd door een gipsverband en/of brace. Disclocatie groter dan de helft vd 

schachtbreedte een operatie. 

Radius en ulna fracturen - Een instabiele fractuur. Behandeling: bij kinderen anatomische repositie 

niet nodig, wel rotatiestoornissen vermijden door bij de proximale fracturen de onderarm in suppinatiestand 

te leggen, bij mediale in neutrale stand en bij distale in pronatiestand. Refracturen komen voor. Bij 

volwassenen operatief behandelen, met voordelen dat er snel kan worden geoefend en dat de kans op synostosis 

kleiner wordt. 

Monteggia-luxatiefractuur - fractuur vd ulnaschacht en luxatie vd radiuskop. Daarom moet bij iedere 

ulnafractuur een X-ray van de elleboog plaatsvinden. Behandeling: bloedige repositie en rigide fixatie vd 

ulna en repositi vd radiuskop. 

Galeazzi-luxatiefractuur - fractuur vd radius en een luxatie vh distale radio-ulnaire gewricht. Er moet 

een X-ray van de onderarm en de pols worden gemaakt. Behandeling: bloedige repositie en fixatie vd radius, 

waarna X-ray ter controle. 

Onderarm fracturen - complicaties: logesyndroom, zenuw- of vatletsel (vooral bij open fracturen), 

beschadiging vd n radialis. 

Greenstickfractuur - een onvolledige botbreuk, waarbij het beenvlies intact is gebleven. Er is geen dislocatie. 

Dezo fractuur komt meestal bij kinderen voor, omdat het beenvlies nog dik en taai is. 

Distale radiusfracturen bij niet-volwassenen - Behandeling: greenstickfractuur (van de distale radius) 

moet altijd worden geopereerd en daarna met gips over de onder- en bovenarm ondersteund. De 

meeste fracturen hoeven niet te worden gereponeerd, alleen maar 3 weken gips. Bij jonge kinderen komen 

fracturen proximaal vd epifyse voor, waarbij op schachtbreedte dislocatie is opgetreden. Deze reponeren 

onder narcose. Fracturen van de epifyse vd distale radius. Bij type Aitken 0 en I onbloedige repositie 

en 6 weken gipsimmobilisatie. Bij Aitken II en III anatomische repositie en bij dislocatie vaak ook 

operatie. Salter-Harris V geeft groeistoornissen. 

Distorsie vd pols - pijn, zwelling vd pols, drukpijnlijk. X-ray ter uitsluiting fractuur. Complicaties:

eschadiging vh radio-ulnaire gewricht. Behandeling: kortdurende immobilisatie met spalk of zwachtel 

tegen de pijn. 

Vitale pseudoartrose - gevolg van te geringe stabiliteit bij voldoende tot goede vascularisatie vd fractuuriteinden 

en komt voor na conservatieve behandeling en elke vorm van osteosynthese. Behandeling: 

stabilisatie fractuur door osteosynthese. 

Avitale (atrofische) fractuurgenezingsstoornis - door geringe doorbloeding van een of beide fractuurfragmenten, 

meestal in combinatie met te weinig stabiliteit. 

Distale radiusfracturen - Symptomen: zwelling, afwijkende stand en opgeheven polsfunctie. Complicaties: 

n medianusletsel, carpale luxaties, dystrofie. Diagnostiek: indien X-ray onvoldoende zicht geeft: 

CT scan. Indeling volgens de AO-classificatie. Onderverdeling in A (extra-articulaire fracturen), B (partieel 

intra-articulaire fracturen) C (volledig intra-articulaire fracturen). Alle drie zijn in in drie onderverdeeld 

(1-3). B2 is de Barton fractuur en de B3 de reversed Barton fractuur. Behandeling: A2 en C1 conservatief 

met frequente controles, A3 en C2 neigen tot verkorting en vereisen operatieve fixatie, C3 moet 

met fixateur externe (door verbrijzeling), B operatieve fixatie. 

Dystrofie (die oa bij distale radiusfracturen kan voorkomen) - diffuse pijn, verschil in huidskleur, diffuus 

oedeem, verschil in huidstemperatuur, functiebeperking. Diagnostiek: 4 van de 5 symptomen moeten 

aanwezig zijn. Behandeling: fysiotherapie 

Fractura radii typica - in het distale, spongieuze deel vd radius. 1-3 cm vd gewrichtsspleet. De hand 

neigt tot supinatie. Vaker bij bejaarde vrouwen. Pijn in de pols, zwelling, vorkvorm. Complicaties: gaat 

vaak gepaard met een avulsiefractuur vd processus styloideus ulnae. Fractuur vh os scaphoideum. Behandeling: 

bij nauwelijks dislocatie immobilisatie. Bij dislocatie gipsbehandeling en indien men de anatomische 

stand wil behouden gips met sterke flexie en ulnaire deviatie of gesloten repositie en fixatie met 

Kirschnerdraden gevolgd door gips of operatie met fixateur externe. 

Fractura radii atypica (Smith fractuur) - distale radiusfragment in volaire richting. Door een val op 

de in palmaire richting gebogen pols. Zijn instabiel. Behandeling: bij repositie wordt de arm in suppinatie 

geplaatst en de hand in dorsoflexie. Gips. Meestal operatie met plaat- en schroeffixatie. 

Polsfractuur complicaties - zenuwletsel, meestal vd n medianus. Ruptuur vd pees vd m extensor policis 

longus. Bewegingsbeperkingen, krachtsvermindering vooral bij knijpen, pronatie en supinatie. Dystrofie 

van Sudeck die tot blijvend handicap kan leiden. 

Scafoidfractuur - fractuur van het os scaphoideum. De meest voorkomende fractuur van de carpalia. 

Oorzaak: val op gestrekte of dorsaal geflecteerde hand. Symptomen: kunnen in het begin niet aanwezig 

zijn en zijn zwelling, functieverlies en pijn over de tabatiere anatomique. Diagnostiek: x-ray in 3 richtingen. 

Als er niets zichtbaar is, dan herhalen na 10 dagen. Aanvullend kan CT, MRI en botscan. Complicaties: 

pseudartrose indien fractuur in het proximale deel. Behandeling: geen dislocatie: conservatief met 

gips, wel dislocatie met diastase en perilunaire luxatie: schroefosteosynthese. 

Perilunaire luxatie - het os lunatum en alle andere carpalia zijn naar dorsaal verplaatst. Gepaard met 

verscheuring van de carpale banden. Diagnose: afwijkende stand en x-ray. Behandeling: geposistie, 

operatie met fixatie. 

Metacarpale fracturen - schachtfracturen conservatief behandeld door immobilisatie. Operatie bij niet 

te reponeren en instaliele fracturen en bij luxatiefracturen ih carpometacarpale gewricht I (die gepaard 

gaat met een intra-articulaire frcatuur van Bennett). Fracturen van ossa metacarpalia III en IV worden 

door de aangrenzende vingers gespalkt. II en V neigen tot dislocatie. behandeling: stabiele fracturen 

zonder rotatieafwijkingen met gips in 70-80 graden flexie.

Collaterale bandlaesie van het MCP gewricht vd duim (skiduim) - meestal ulnaire band letsels 

(minder vaak radiale). Verscheuring van de banden met een deel bot kan ook. Symptomen: pijnlijke 

zwelling rond het MCP gewricht. Diagnostiek: x-ray, bij scheurtjes geen stabiliteitsonderzoek, anders onder 

locale anesthesie. Behandeling: bij stabiele bandlaesies en bij niet gedisloceerde scheuren via gips, 

bij instabiele en gedisloceerde scheuren operatie. 

Vingertopletsels - Behandeling: oppervlakkige letsels genezen met dagelijkse applicatie van vettig 

verband. Diepere, zonder expositie van bot, zenuwen of pezen, behandelen met een volle-dikte huident of 

een partiele-dikte-huident. Diepe letsels met expositie van bot, zenuwen of pezen, behandelen met flapbedekking. 

Vingertop discriminatie - de tactiele gnosis moet minimaal 8 mm zijn (tweepunten discriminatie). 

Grotehuiddefecten van de hand - zullen bijna altijd een gesteelde huidflap vergen. 

No man's land - de zone waar beide vingerflexoren in een enge peesschede verlopen, vanaf de distale 

handpalmplooi tot halverwege de palmaire zijde van de middenfalanx. Behandeling: peesletsel in dit gebied 

beandelen volgens de peessutuur volgens Kleinert of een verwante techniek. 

Fracturen en gewrichtsletsels in de hand - bij gesloten, niet-verplaatste fracturen vd ossa metacarpalia, 

het best conservatief behandelen. Indien onstabiel, osteosynthese. Operatieve behandeling bij: intra-articulaire 

fracturen, open fracturen, gesloten fracturen die na reductie onstabiel blijken. 

Luxaties van vingergewrichten - gaat obligaat gepaard met het afscheuren vd gewrichtsbanden en 

meestal ook van de volaire plaat. Behandeling: reductie vd geluxeerde vinger met 3 weken immobilisatie. 

Ook geisoleerde gewrichtbandletsels kunnen zo worden behandels. Let: de ruptuur vd ulnaire gewrichtband 

vh metacarpofalangeale gewricht vd duim (skiduim) heeft een operatie nodig indien niet stabiel. 

De hand kan en moet worden geopereerd onder bloedleegte. 

Klauwhand - hyperextensie vd metacarpofangeale gewrichten en een gebogen stand vd interfalaneale 

gewrichten. Dit door een n ulnaris letsel als alleen de pink en ringvinger meedoen. Als alle vingers meedoen, 

dan is er een medianus en ulnaris letsel. 

Knoopsgatmisvorming (boutonniere-misvorming) - sterk gebogen stand vh proximale interfalangeale 

gewricht met hyperextensie in het distale interfalangeale gewricht. Oorzaak is letsel vh centrale 

gedeelte vh strekapparaat met afglijden vd zijslippen naar beide zijden. De kop vd middenfalanx steekt 

als een knoop door de ruimte tussen de zijslippen. 

Zwanenhalsmisvorming - proximale interfalangeale gewricht toont hyperextensie en het distale een 

flexie. Oorzaak: letsel vd volaire plaat vh PIP-gewricht, een te lange flexorpeesent of degeneratie vh gewricht 

(bv reuma). 

Mallet finger - gebogen stand vh distale interfalangeale gewricht door een ruptuur vd strekpees of een 

afrukking van een stukje bot waarop de strekpees inserteert. Behandeling: hierbij moet altijd een X-ray 

worden gemakat om botafrukking uit te sluiten. Als het afgerukte botfragment meer dan 1/3 vh gewrichtsoppervlak 

vd basis vh eindkootje omvat, zal een osteosynthese vd breuk noodzakelijk zijn. Voor kleinere 

afrukkingen conservatieve behandeling. 

Motorische zenuwuitval in de hand - medianus letsel in het polskanaal geeft een kuiltje in de duimmuis 

door spieratrofie en geen oppositie en antepulsie. Hoog ulnair letsel geeft klauwstand vd pink en

ingvinger en geen spreiden en sluiten vd vingers en key-grip tussen duim en wijsvinger verzwakt (door 

verlamming vd m interosseus dorsalis) de rest vd vingers staan goed, door de mm lumbricales. Ulnarismedialis 

letsel geeft een klauwhand. 

Weber test - hierbij wordt bepaald wat de minimale afstand is die iemand tussen twee aanrakingen met 

een stompe punt. 

Moberg pick-up test - hierbij moeten voorwerpen zo snel mogelijk in een doos gestopt worden. 

Elke incisie die loodrecht over een gewrichtsplooi loopt in de hand, veroorzaakt een contractuurband. Incisis 

moeten in de richting van huidplooien lopen. 

Transversale agenesie - afwezigheid vd vingers, de gehele hand, de hand en voorarm of de gehel arm. 

Longitudinale agenesie - onderverdeeld in focale, radiale, centrale en ulnaire. Focomelie: hand staat 

aan de bovenarm of aan de schouder (beh alleen prothese). Radiale agenesie: geen duim (beh wijsvinger 

wordt naar de plaats vd duim verplaatst). Centrale agenesie: geen derde straal (schaarhand) of 

ook geen tweede en vierde straal (beh afstand verkorten tussen vingers). Ulnaire agenesie: geen ulna 

en ulnaire vingers. 

Syndactylie - vergroeiing van vingers 

Brachysyndactilie - vergroeide, korte vingers. 

Polydactylie - verdubbeling van de vingers 

Macrodactylie - te grote vingers 

Paronychia - infetie vd nagelwal en nagelriem. Oorzaak: Staphylococcus aureus of betal-hemolytische 

streptokokken. De eerste geven pusvorming met noodzaak om het abces in te snijden. De tweede geven 

koorts en zelden incisie noodzaak, wel penicilline i.v. 

Peesschede infectie - doo besmette punctiewond in de peesschede vd flexoren. Complicaties: 

peesnecrose en osteitis, V-vormige flegmone (tussen duim en 5de vinger). Behandeling: acuut chirurchisch. 

Spoelen peesschede, incisie t.h.v. de metacarpale plooi en vd DIP-plooi. 

Reuscelgezwellen (xanthomen of nodulaire tenosynovitis) - goed afgeronde, goedaardige, harde 

tumor, bruinachtig, recidiveren na excisie. 

Echondroom - goedaardige tumor. Kraakbeentumor die endostaal groeit in de kleine handbeentjes, 

vooral in de falangen. Complicaties: onbehandeld kan het een fractuur veroorzaken. Behandeling: 

chirurgische resectie. 

Dupuytren - de aangedane vingers staan in flexie door een collageen opstapeling in de facie rond de pezen. 

Komt meestal voor in het 5de en 6de decenium, meer bij mannen en komt alleen bij blanken voor. 

Kan autosomaal dominant overerven, met variabele expressie en penetrantie. Pathologie: prolifiratie 

van fibroblasten en opstapeling van collageen in de facie palmaris. Verloop: 3 stadia. 1ste: palmaire nodulus. 

In dit stadium kan de ziekte stil staan. 2de: in de distale palmaire streek en over de proximale falanx 

een flexiecontratuur vh PIP-gewricht. Het meest in de 4de en de straal. 3de: door de lange contractuur 

een fibrosering vh kapsel en de collaterale ligamenten. Geassocieerde letsels: knuckle pads (over 

het dorsum vd PIP-gewrichten), fibromatosis plantaris (ziekte van Ledderhose, ter hoogte vd fascia plantaris), 

ziekte van Peyronie (fibromatose van de tunica albuginea vd penis). Behandeling: in stadium 2 en 

3 chirurchische resectie vd pathologische streng. Meestal door regionale fascietomie. Of longitudinale inci-

sie over de streng met Z-plastieken, of de Skoog techniek. Of incisie volgens Brunner. Niet-operatieve behandeling 

heeft geen zin. 

Compressiesyndromen - carpaletunnelsyndroom (n medianus ter hoogte vd pols), pronatiesyndroom 

(n medianus ter hoogte vd voorarm en de elleboog), ulnairetunnelsyndroom (ulnaris letsel ter 

hoogte vd pols), cubitaletunnelsyndroom (ulnarisletsel ter hoogte vd elleboog, komt meer voor dan ulnairetunnelsyndroom), 

radialetunnelsyndroom (radialis letsel ter hoogte vd elleboog). 

Carpaletunnelsyndroom - de carpale tunnel is een benig kanaal. Het dak bestaat uit het retinaculum 

flexorum, de bodem bestaat uit het os trapezium, het os capitatum en het os hamatum. In de tunnel lopen 

4 diepe en 4 oppervlakkige flexor pezen, de m flexor pollicis longus pees en de n medianus. Oorzaak: 

bij beklemming vd n medianus. Intrinsieke oorzaken: inflammatoire of reumatoide processen, tumoren, 

congenitale anomelie. Extrinsieke oorzaken: slecht geconsolideerde polsfracturen, verdikking vh 

volaire gewrichtskapsel of verdikking vh carpale ligament door myxoedeel, acromegalie, amyloidose, ook 

bij hemodialysepatienten. Risicofactoren zijn: DM, hypothyreoidie, RA en zwangerschap. Een acuut carpaletunnelsyndroom 

kan soms worden veroorzaakt door een hematoom, een trombose, een infectie na 

corticoideninjectie of peesschedepanaritium vd 1ste of 5de straal. Symptomen: hypo-esthesieen of paresthesieen 

in het n medianus gebied. Zowel motorische als sensibele uitval. Motorisch vooral van de musculus 

pollicis brevis. Nachtelijke pijn. Het bewegen van de hand geeft vermindering van de pijn door vermindering 

vd veneuze stase. Diagnose: Durkas (drukken op de carpale tunnel. Na 30 seconden ontstaan 

er tintelingen in de hand), teken van Tinel (kloppen met de top vd vinger op de volaire zijde vh polsgewricht 

wordt een uitstralende pijn in het medianusgebied opgewekt), teken van Phalen (de pols wordt in 

extreme flexie gebract. Binnen 1 minuut ontstaat pijn en tintelingen in het mdianusgebied), omgekeerde 

Phalen-test (pols in extreme extensie. Deze is minder betrouwbaar). EMG (Electro Myografisch Onderzoek 

met verminderde geleiding bij carpale tunnel syndroom), onderzoek, axiale X-ray, CT-opnamen en NMR 

opnamen. Behandeling: in het begin corticosteroideninjecties en spalk. Na voortduren klachten operatie 

met klieven vh retinaculum flexorum. Als het ontstaat bij zwangerschap, dan stopt het meestal na de geboorte. 

Cubitaletunnelsyndroom - ter hoogte vd sulcus ulnaris vd mediale epicondylus vd humerus. Oorzaken: 

traumata, anatomische afwijkingen, osteo-arthritis, reuma. Symptomen: parestesieen, doof gevoel 

in de vingers die door de n ulnaris zijn geiinerveerd, een krachtsvermindering in de hypothenar. Diagnose: 

positief teken van Tinel en EMG. Door uitval vd m adductor pollicis kan is het teken van Froment 

positief. Behandeling: chirurchisch vrijmaken of transplanteren vd n ulnaris. 

Tenovaginitis crepitans - een tendinitis. Geeft pijn, roodhed, zwelling en creptitatie bij palpatie. Kan bij 

strek- en buigpezen voorkomen. Behandeling: rust en immobilisatie met gipsspalk, pijnstillers. 

Tenovaginitis stenosans (trigger finger, springfinger) - peesontsteking, waardoor strekken en buigen 

van de vinger niet meer goed mogelijk is. Abductor pollicis longus- en extensor pollicis brevis- pees 

ontstoken. Diagnose: test van Finkelstein. Behandeling: corticosteroiden, anders operatie. 

De Quervain ziekte - tendinitis die de pezen vd m abductor pollicis longus en de m extnsor pollicis brevis 

aantast in de nauwe schede ter hoogte vh distale uiteinde vd raius. 

Epicondylitis lateralis (tenniselleboog) - pijn en zwelling ter hoogte vd laterale epicondylus humeri. 

Oorzaak: overbelasting. Behandeling: rust, corticosteroidinjecties en soms operatie met sectie of resectie 

van een deel vd oorsprong vd strekpezen. 

Wekedelenletsel behandeling - schone wonden kunnen primair worden gehecht. Schone gecontamineerde 

wonden primaire hechting na debriment tot in vitaal weefse en verwijdering dv vreemde 

voorwerpen. Indien er te weinig eefsel is een huidtransplantaat. Gecontamineerde wonden: hierbij 

gestreeft naar secundaire heling, de vorming van hypertrofisch granulatieweefsel tegengaand (door tijde-

lijk een split thicknesshomograft aan te brengen, die na 1 week vervangen wordt door een dermo-epidermis 

autograft). Vuile wonden: hierbij eerst meerdere malen reinigen met antiseptica, daarna enkele 

malen debridering tot in vitaal weefsel. Als de infectie onder controle is tijdelijke sluiting wond met een 

biologisch verband (dermo-epidermische homografts). Daarna vochtdrainage. Wanneer goede ingroei vd 

homografts is verkregen, sluiting met autografts (deze hebbn wel een goed gevasculariseerde bodem nodig). 

Posttraumatische retropatellaire chondropathie (chondromalacie) - bij atrofie vd m vastus medialis, 

wordt de patella bij aanspanning vd m quadriceps naar lateraal bewogen. Hierdoor kraakbeendegeneratie. 

Graden: chondromalacie graad 1: kraakbeen ziet er normaal uit, maar isindeukbaar en niet meer 

stevig. Graad 2: kraakbeen verliest zijn glans, wordt korrelig, scheuren en harig aspect. Graad 3: verdere 

afbraa en ulcera waar het is verdwenen. Symptomen: pijn mediaal aan de patellarand. Pijn door 

belasten (traplopen, fietsen, hurken), pseudoslotverschijnselen (patella blijft af en toe hangen). Crepitaties. 

Diagnose: axiale patella-opname tijdens contrastonderzoek: onregelmatige verdeling vh contrastmiddel 

bij graad 2 en 3. Behandeling: conservatief: informeren over ziekte, leefregels, onbelaste aanspanningsoefeningen 

vd m vastus medialis. Werkt niet, dan: klieven vh laterale retinaculum. Zelden: patella 

prothese. 

Posttraumatisch dystrofie - ontstaat in extremiteiten na een gering trauma of operatie, soms spontaan. 

Symptomen: ernstige, onverklaarbare pijn, zwelling, abnormale roodheid of blauwverkleuring, lokale 

warmte of koude, functio laesa, daar waar het letsel was of distaal ervan. Handschoen- of sokvormige 

hypesthesie en hyperpathie. Later parese, remoren en discoordinatie vdantagonistische spieren. 

Atrofie van alle weefsels. Behandeling: verbetren vd perifere doorbloeding bij koude dystrofie, anti-inflammatoire 

therapie, analgetica, actief oefenen binnen de pijngrens. 

Habituele schouderluxatie - scheuring en rekking vh voorste gewrichtskapsel, avulsie vh labrum glenoidale 

en een impressiefractuur aan de achterzijde vd kop. Dit defect dat bij iedere volgende luxatie dieper 

wordt heet de groeve van Hermodsson of de Hill-Sachslaesie. Behandeling: bij recidiverende luxaties 

oefentherapie vd m deltoideus en de m subscapularis. Bij habituele luxaties chirurchische behandeling 

die aangrijpt op: 1 reinsertie vh labrum glenoidale anterius. 2 Versteviging vd voorrand vd cavitas door 

een bottransplantaat. 3 Inkorting vh voorste kapsel en de pees vd m subscapularis en uitschakeling vh 

defect aan de achterzijde vd humeruskop. 

Habituele luxatie - ontstaat als het gewricht merdere malen luxeert en de luxatie steeds makkelijker veloopt. 

Giving way - het gevoel alsof je door je knie gaat. Differentiaaldiagnose: corpus liberum, ligamentaire 

instabiliteit, patellaluxatie, quadricepsatrofie. 

Corpus liberum - door letsel vd knie kan een stukje kraakbeen of kraakbeen aan subchondraal bot los 

komen te liggen in het gewricht. Het kan tijdelijk ingeklemd raken (de knie is op slot), waardoor het tijdelijk 

onbelastbaar wordt. Na de giving way ontstaat hydrops. Behandeling: artroscopische verwijdering 

van het losse fragment. 

Spanningspneumothorax - bij lichamelijk onderzoek vind men: opgeheven/verminderd ademgeruis, 

achterblijven van de ademexursies, verdringing cervicale trachea naar de gezonde kant. 

Corpus semi liberum - gedeeltelijk losliggende intra-articulaire structuur, zoals een lange voorste kruisbandrest 

na een onbehandelde scheur. Meestal is het een flapscheur of bucket handlescheur vd meniscus. 

Het losliggende fragment kan tussen femur- en tibiacondyl bekneld raken (giving way + slot) en zelfs 

onder de condyl door gaan naar intercondylair (dan is er wel beweging, maar ook een onvolledige strekking) 

Behandeling: artroscopie en hechting vh gescheurde fragment of verwijdering vh gescheurde fragment.

Spinale shock - neurologische uitval onder het laesieniveau. Ook kan een bloeddrukdaling optreden 

door de uitval vd sympathische tonus. 

Volledige medullaire dwarslaesie - een totaal verlies van motoriek en sensibiliteit met inbegrip van 

perineale sensibiliteit. 

Frankel indeling van neurologisch letsel - klasse A: volledige dwarslaesie, klasse B: volledige motorische 

uitval met nog lichte snesibiliteit, klasse C: enige motoriek zonder functionele waarde, klasse 

D: functionele maar onvolledige motoriek, klasse E: geen neurologische uitval. 

Ruggenmergletsel - cardiovasculaire en pulmonale problemen. Cardiale: hypotensie (gevolg van een 

onderbreking vd symathicotonus), acute hartstilstand (kan ook door intubatie en suctie worden uitgelokt). 

50% van de overledenen sterft door pulmonale complicaties (risicofactoren: rugligging, bekkenfracturen, 

verlamming van de intercostale musculatuur, abdomale distensie, recente abdominale operaties, bewustzijnsdaling 

en immobilisatie door schedeltractie, een vitale capaciteit beneden de 1500 ml en daling 

van arteriele po2). Behandeling: schedeltractie (Gardner-Wells-systeem), snel toedienen van corticosteroiden 

bij ernstige neurologische uitvalsverschijnselen. 

Voorste ruggenmergsyndroom - volledige verlamming met verlies van pijn- en temperatuurgevoelighid. 

De tastzin en de positiezin zijn behouden. 

Centrale ruggenmergsyndroom - motorische aantasting meer uitgesproken in de bovenste dan in de 

onderste ledematen. 

Lateale compressie op het ruggenmerg - hierdoor ontstaat een Brown-Sequardsyndroom. Asymetirische 

krachtsvermindering in de onderste ledematen met vermindering vd pijngevoeligheid aande minst 

verlamde zijde. 

Anteriolisthesis - abnormale voorwaartse verschuiving van een wervellichaam. 

Retrolisthesis - abnormale achterwaatse verschuiving van een wervellichaam 

Angulatie - onderbreking van de normale curve van de wervelkolom. 

Atlanto-occipitale dissociatie - alle ligamenten tussen achterhoofd en de eerste halswervel zijn 

verscheurd. Meestal dodelijk door beschadiging hersenstam en ruggenmerg. 

Jeffersonfractuur - door een verticale compressie op de halswervelkolom. Unilaterale of bilaterale fracturen 

van arcus anterior en posterior vd atlas waarbij massa lateralis naar buiten wordt gedrukt. 

Dens axis fracturen - 3 typen volgens Anderson en D'Alonso: type 1 top vd dens afgebroken. Type 2 

horizontale fractuur aan de overgang vh corpus vd axis naar de dens. Type 3 fractuurlijn langs de bovenrand 

vh wervellichaam doorlopend naar een of beide processus superiores. 

Hangman-fractuur - door extreem hyperextensietrauma. Bilaterale pedikelfractuur vd axis met beschadiging 

vd discus tussen C2 en C3 en een anterieure dislocatie vh corpus van C2 t.o.v. C3. 

Driekolomenconcept van Dennis - wanneer meer dan 1 kolom is beschadigd, dan is sprake van een 

onstabiele fractuur. Voorste kolom zijn het ligamentum longitudinale anterius en de voorse helft vd annulus 

fibrosus en het corpus vertebrae. Middelste kolom zijn de achterste helft vd annulus en het corpus 

vertebrae evenals het ligamentum longitudinale posterius. De achterste kolom zijn de interapofysaire 

gewrichten, het lig flavum, de laminae, de doornuitsteeksels met hun ligamentaire verbindingen.

Flexie-compressiefracturen - wigvormige afplatting vh voorste deel vh corpus vertebrae. Deze letsels 

zijn stabiel. Zelden neurologische uitval. Behandeling: bedrust zolang er pijn bestaat, daarna mobiliseren 

met een thoracolumbale orthose. 

Axiale compressietraumata - zijn meestal stabiele letsels. Behandeling: chirurchisch. Indicaties tot behandeling 

zijn afvlakking vd wervelhoogte van meer dan 50%, kyfosehoek van meer dan 25%, een vernauwing 

vd canalis spinalis tot

scale 13-15: 4 punten. 9-12: 3 punten. 6-8: 2 punten. 4-5: 1 punt. 3: 0 punten 

RTS revised trauma score - vervangt de champion score. In de RTS staan ademfrequentie, systolische 

bloeddruk, polsfrequentie en Glasgow comascale centraal. Het enige verschil zit in de standaard waarden 

van de systolische bloeddruk: >90mmHg + polsfrequentie 140: 

1 punt, geen druk + geen pols: 0 punten. 

Bloeding onder controle brengen - als eerste moet de bloeding worden gestopt. Daarna moeten twee 

infusen worden ingebracht. Dit laatste duurt echter 10 minuten en heeft tijdens evacuatie dan alleen zin 

als het transport langer dan 30 minuten duurt. PASG of MAST zijn niet nuttig om de bloeddruk op pijl te 

houden. 

ATLS (advanced trauma life support) - de kern bestaat uit abcde (airway, breathing, circulation, disability, 

environment). Dus vrije ademweg, gaswisseling, shockbehandeling en stelping bloedding, neurologische 

status bepalen en als laatste volledige inspectie zonder dat de patient afkoelt. 

Afgerukte extremiteiten worden droog verpakt in een stevige plastic zak die weer in een tweede plastic 

zak met smeltend ijs wordt gebracht. 

Scoop and run princiepe - verzorging van A (airway) en B (breathing), snel transport naar het ziekenhuis. 

Huisartsgeneeskunde 

Schouderklachten - 15-25 per 1000 patienten bij huisarts. De helft vd patienten voelt zich na 6 weken 

genezen. 40% heeft na 1 jaar opnieuw of nogsteeds last. Beeldvormend onderzoek bij geen afwijkingen 

bij het bewegingsonderzoek is niet nodig. Oorzaak: overbelasting, (aseptische) ontsteking of degeneratie, 

referred pain. Ernstige oorzaken zijn cervicaal radiculair syndroom, reumatische aandoeningen en interne 

ziekten. Alarmsignalen zeldzame oorzaken: Heftige uitstralende pijn, tintelingen in arm of 

hand: cervicaal radiculair syndroom. Gewrichtsklachten elders, reumatoïde artritis in de voorgeschiedenis, 

tekenen van synovitis: reumatoïde artritis. Dubbelzijdige schouderklachten met pijn en stijfheid 

bekkengordel, malaise, verhoogde BSE: polymyalgia reumatica. Ernstige en/of persisterende schouderklachten, 

lichamelijke klachten elders, koorts, malaise, gewichtsverlies: infectieus proces (interne aandoening); 

septische artritis. Evaluatie klachten: pijn in schoudergebied én afwijkend bewegingsonderzoek 

schouder; onderscheid: schouderklachten zonder passieve bewegingsbeperking (painful arc, 

pijn eind abductie) en schouderklachten met passieve bewegingsbeperking: voornamelijk beperking 

abductie of voornamelijk beperking exorotatie. Bij pijn in schoudergebied zónder afwijkend bewegingsonderzoek 

schouder: overweeg functiestoornis cervicale of thoracale wervelkolom (nekpijn in rust, bij bewegen, 

afwijkend bewegingsonderzoek nek). 

Cervicaal radiculair syndroom - heftige uitstralende pijn en tintelingen in de arm of hand, samenhangend 

met nekbewegingen. 

Painful arc - er is geen bewegingsbeperking, maar er is wel pijn bij elevatie arm. Bij pijn bij passief heffen 

van de arm is de oorzaak meestal een bursitis. 

Subacromiale ruimte - als de oorzaak van schouderklachten hier gelegen is, dan kan men zien: 1 geen 

passieve bewegingsbeperking, painful arc, pijn aan het eind vd abductie. 2 passieve bewegingsbeperking, 

voornamelijk bij abductie. 3 mengbeeld met voornamelijk passieve bewegingsbeperking bij voornamelijk 

de de exorotatie.

Anatomie 

Pronatie - beweging van schroeven indraaien. Beweeg de duim tegen de klok in. Mogelijk door: m pronator 

teres, m flexor carpi radialis, m extensor carpi radialis longus en brevis, m pronator quadratus, m 

brachioradialis. 

Supinatie - beweging van schroef uitdraaien. Beweef de duim met de klok mee. Mogelijk door: M biceps 

brachii, M brachioradialis, M extensor carpi radialis longus en brevis, M supinator. 

Opositie - raak met de duim andere vingers van dezelfde hand aan. 

Abductie - in de hand is het de vingers uit elkaar, bij de arm de arm naar lateraal. 

Adductie -in de hand is het de vingers tegen elkaar aan. Bij de arm is het de arm van lateraal naar lichaam 

toe bewegen. 

Lateraal rotatie - rotatie naar lateraal 

Mediaal rotatie - rotati naar mediaal 

Protractie - naar ventraal bewegen 

Retractie - naar dorsaal bewegen 

Dorsaal flexie - vd voet is een hakstand 

Plantair flexie - vd voet is een teenstand. 

Amelie - ontbreken van de hele extremiteit. 

Meromelie - ontbreken van delen vd extremiteit. 

Polymelie - meerdere extremiteiten ontbreken. 

Micromelie - een extremiteit is sterk verkleind 

Phocomelie - kleine misvormde ledematen. 

Membrana synovialis - zit rondom synoviaal gewrichten, bursae en peesscheden. 

Fasciebladen - functie: soepel laten bewegen van spieren en organen, op plaats houden van structuren, 

ondersteuning vd circulatie, aanhechtingsplaats voor pezen, kinaesthesie (bewegingszin), mechanische 

barriere 

Tabatiere anatomique - (Frans voor 'anatomische snuifdoos') is een kuiltje in de mediale zijde van de 

pols dat ontstaat wanneer de duim maximaal gestrekt en iets dorsaalwaarts bewogen wordt. Het kuiltje 

wordt begrensd door de pees van de musculus extensor pollicis brevis en de pees van de musculus extensor 

pollicis longis. De naam is ontstaan omdat het kuiltje traditioneel door tabakssnuivers werd gebruikt 

om wat tabak in te leggen bij het opsnuiven van snuiftabak. Op de bodem van het kuiltje ligt het os scaphoideum. 

Bij een breuk van het os scaphoideum (een veel voorkomend letsel bij een val die met gestrekte 

arm en uitgespreide hand wordt gebroken, waardoor grote kracht op de pols wordt uitgeoefend) is 

de tabatière anatomique bij druk pijnlijk, en soms als gevolg van een zwelling of een hematoom verstre-

ken. Een dergelijke breuk wordt vaak niet opgemerkt als men er niet aan denkt om in de tabatière op 

drukpijn te controleren. De n radialis loopt ook op de bodem van het kuiltje. 

Vascularisatie vd botten - aa nutriae voor de schacht, periostale takjes, metafysaire en epifysaire takken. 

Voor hertel van botten is goede vascularisatie noodzakelijk. 

Bovenste sponggewricht (articulatio talocruralis) - De kom bestaat uit de distale uiteinden vd fibula en 

tibia, de kom bestaat uit de trochlea tali (de talus). Staat in zijn meest stabiele stand in dorsaalflexie. 

Door dit gewricht zijn plantairflexie en dorsoflexie mogelijk. 

Onderste sponggewricht (articulatio talo-calcaneo-naviculare) - gewricht tussen de talus en de calcaneus. 

Door dit gewricht is supinatie, pronatie, abductie en adductie mogelijk. 

Bursae synoviales rond het kniegewricht - bursa suprapatellaris (staat bijna altijd in verbinding 

met de gewrichtsholte. Ligt tussen de pees vd m quadriceps femoris en het femur), bursa synovialis 

mm. semitendinosi (staat vaak in verbinding met de gewrichtsholte), bursa subcutanea infrapatellaris, 

bursa subcutanea tuberositas tibiae, bursa anserina superficialis (tussen lig collaterale mediale en de pes 

anserius superficialis), recessus subpopliteus (uitbreiding van de gewrichtsholte naar de fossa poplitea onder 

de orgigopees vd m popliteus) 

Meniscus - er is een mediale meniscus (tussen de mediale condylen van femur en tibia. Nauw verbonden 

met het lig collaterale mediale) en een laterale meniscus (tussen de laterale condylen). Functie: 

overdracht van krachten van bovenbeen naar het onderbeen, begeleiden bewegingen van botstukken in 

de knie, vergroten de stabiliteit vd knie en verspreiden de synovia. 

Ligamentum collaterale mediale - zit aan de mediale zijde van de knie. Loopt van de epicondylus 

medialis vh femur naar de tibia. Is onderdeel van het gewrichtskapsel. Verbonden met de mediale meniscus. 

Ligamentum collaterale laterale - loopt van de epicondylus lateralis naar het kopje van de fibula en 

ligt buiten het gewrichtskapsel. 

ligamentum cruciatum anterius - loopt van mediaal-voor-onder naar lateraal-boven-achter 

Ligemantum cruciatum posterius - loopt van de binnenzijde vd mediale condylus naar achter-onder 

de eminentia intercondylaris.

Arteriele vascularisatie vd arm 

A subclavia - ontspringt rechts uit de truncus brachiocephalicus en links direct uit de aorta. Verlaat de 

thoraxholte door de apertura thoracis. Bereikt via de achterste scalenuspoort (mm scaleni anterior en 

medius en eerste rib. Vernauwing geeft thoracic outlet syndrome) de axilla. Palpabel in de fossa supraclavicularis. 

Na de scalenuspoort is het de a axillaris. 

A axillaris - geeft een collateraalnetwerk rond het schoudergewricht af (rond ieder gewricht zit een col-

lateraal netwerk). Na verlaten van de axilla heet de arterie a brachialis. 

A brachialis - palpabel in de sulcus biceptalis medialis. Hier ook bloeddrukmeting mogelijk. Splitst in de 

a profunda brachii. Ter hoogte van de elleboog splitst de brachialis in de a radialis en de a ulnaris. 

A profunda brachii - loopt samen met de n radialis aan de achterkant vd bovenarm. Voeding: m triceps 

brachii 

A ulnaris - geeft vrij direct de a interossea communis af (voor het ellebooggewricht). De a ulnaris loopt 

met de n ulnaris aan de ulnare zijde vd onderarm. Palpabel proximaal vh polsgewricht en aan de radiale 

zijde vd m flexor carpi ulnaris. In de hand vormt de ulnaris de arcus palmaris superficialis. 

A radialis - loopt met de ramus superficialis vd n radialis. Palpabel proximaal vh polsgewricht en aan de 

radiale zijde vd m flexor carpi radialis. Hij loopt door de bodem van de tabatiere anatomique, naar de dorsale-, 

dan naar de palmaire zijde vd hand. Vormt de arcus palmaris profundus. Geeft ook de aa digitales 

propriae aan de zijkanten vd vingers. 

A interossea posterior - verzorgt de extensoren in de onderarm 

A interossea anterior - verzorgt de diepe flexoren aa de ventrale zijde vd onderarm.

Arteriele vascularisatie vh been

A illiaca communis - ontspringt uit aorta descendens. Geeft de a iliaca interna en externa af. Uit de a 

iliaca externa ontspringt de a femoris. 

A femoralis - palpabel distaal aan het lig inguinale. Geeft de a profunda femoris af. Femoralis loopt 

door en vasculariseerd de knie en het onderbeen. Loopt via de fossa poplitea, waar de naam veranderd in 

a poplitea. 

A profunda femoris - loopt door de adductorenloge. Geeft de aa perforantes af die het dorsale bovenbeen 

vasculariseren, verzorgen de lange flexoren vd knie (hamstrings). Ook geeft het de aa circumflexa femoris 

medialis en lateralis af die het collum en caput femoris vascularisen 

A poplitea - geeft de collateralen af voor het kniegewricht. Distaal vh kniegewricht splitst het in de a tibialis 

anterior en posterior. 

A tibialis anterior - vasculariseerd de ventraleonderbeenspieren. Palpabel onder de enkel tussen de m 

extensor dititorum longus en de m extensor hallucis. In de voetrug veranderd de naam naar a dorsalis 

pedis (daar te palperen) 

A tibialis posterior - vormt de a fibularis. Beide vaten vasculariseren de diepe en oppervlakkige kuitspieren. 

Tibialis posterior vasculariseerd de voetzool. Palpabel dorsaal vd malleolus medialis. In de voetzool 

splitst de arterie zich in de a plantaris medialis en lateralis. De lateralis vasculariseerd de tenen 

Vascularisatie vd bilstreek - door de aa glutea superior en inferior. 

Vascularisatie vd adductorenloge - door de a profunda femoris ook door de a obturatoria. De a obturatoria 

kan uit de a iliaca, maar ook uit de a epigastria komen. Deze variatie heet de corona mortis. 

Okselpoorten in de arm 

Mediale okselpoort - gevormd door de m subscapularis, de m teres major en het caput longum vd m 

triceps brachii. Door deze poort gaat de a circumflexa scapulae 

Laterale okselpoort - gevormd door de m subscapularis, de m teres major, het caput longum vd m triceps 

brachii em door de humerus. Hierdoorheen loopt de n axillaris en de a circumflexa humeri posterior. 

Innervatie lichaam

Innervatie arm 

Innervatie van de huid van de arm:

Zenuwen arm 

Plexus brachialis - komt uit C5-T1. 5 zenuwen worden ondergebracht in drie trunci: truncus superior

(C5-6)/ medius (C7)/ inferior (C8 en Th1). Deze trunci splitsen en vormen fasciculus lateralis/ posterior/ 

medialis. Hieruit ontstaan de grote zenuwen vd hand. 

N axillaris - ontstaat uit de fasciculus posterior. Loopt door de lateale okselpoort, dorsaal aan het collum 

chirurchicum naar lateraal. Innerveert de m deltoideus motorisch en de huid sensibel. Ook innervatie vd 

m teres minor en het schoudergewricht. 

N radialis - afkomstig uit de fasciculus posterior. Loopt van de axilla naar dorsaal. Loopt via de sulcus n 

radialis vd humerus naar lateraal en distaal. Doorboort het septum intermusculaire lateralis. Komt onder 

de m brachioradialis en splitst in een ramus superficialis en profundus. De n radialis is kwetsbaar in de 

sulcus n radialis. Dit bij een fractuur vd humerus schacht. Dit geeft een dropping hand. De innervatie van 

de bovenarm blijft intact, omdat er al aftakkingen waren. Innerveert alle strekkers vd arm en de buiger 

m brachioradialis en het laterale deel vd m brachialis. 

Ramus superficialis - innerveert de huid aan de dorsasle zijde vd onderarm, het radiale deel vd handrus 

en de dorsale zijde vd duim. Ook het ellebooggewricht en het polsgewricht. Palpabel bij kruising 

met de m extensor pollicis longus op de handrug 

Ramus profundus - innerveert de extensoren die in de onderarm liggen. Loopt dwars door de spierbuik 

vd m supinator. 

N musculocutaneus - ontstaat uit de fasciculus lateralis. Vanuit de axilla loopt hij lateraal en distaal. 

Doorboort de m coracobrachialis. Hij innerveert deze en ook de m biceps brachii en de m brachialis. 

Geeft een cutane tak af rond de elleboog. N musculocutaneus loopt langs de scherpe laterale rand vd 

pees vd m biceps, wat kan irriteren. 

N ulnaris - ontstaat uit de fasciculus medialis. Innerveert de structuren aan de mediale zijde vd onderarm. 

Verloop via de sulcus bicipitalis naar de onderarm. Doorboort de membrana intermuscularis medialis. 

In de dorsale loge vd bovenarm. Elleboog via de dorsale zijde vd epicondylus medialis (hierdoor kan het 

cubital tunnel syndroom ontstaan. De n ulnaris wordt hier ook het telefoonbotje genoemd). Palpabel 

ter hoogte vd epicondylus en ook iets proximaal daarvan. Innervatie ulnare deel vd flexoren vd onderarm 

en de meeste kleine handspieren. Het spreiden en sluiten vd vingers en de feine vingerbewegingen 

zoals de pincetgreep. Kwetsbaar in het kanaal van Guyon (druk op de handpalm door het 

fietsen). Innerveert de 5de en de helft van de 4de vinger. 

N medianus - ontstaat uit de fasciculus medialis en lateralis. Loopt via de sulcus biceptalis medialis naar 

de onderarm. Ter hoogte van de elleboog loopt hij samen met de a brachialis onder de aponeurosis biceptalis 

door. Innerveert de oppervlakkige en diepe flexoren vd onderarm. Meeste spieren vd duimmuis. 

Sensorisch de radiale zijde vd handpalm en de palmaire zijde vd duim, wijsvinger, middelvinger en de radiale 

zijde vd ringvinger. Loopt via de canalis carpi. Hierdoor kan carpal tunel syndrome ontstaan.

Innervatie been - vanuit de plexus lumbrosarcalis. Deze is samengesteld uit de rami ventrales. Hiervan 

geeft het lumbale deel (L1-L4) takken af naar de voorzijde vh been ( de n femoralis, n obturatorius, n 

cutaneus femoris lateralis, n genitofemoralis). Het sacrale deel (L4-S3) geeft takken af nar de achterzijde 

vh been. De truncus lumbosacralis verbindt deze twee delen met elkaar. 

Innervatie huid van het been:

zenuwen been 

n Femoralis (L2-L4). Deze komt ter hoogte van de cristal iliaca uit de m psoas major en komt onder het 

ligamentum inguinale door samen met de m psoas en m iliacus. Hierna splitst hij zich veelvuldig. Innerveert 

de ventrale spieren vh heupgewricht en het bovenbeen. Motorische functie: de stand en bewe-

gingen van de wervelkolom en he bekken te opzichte van elkaar. Ook bewegingen en stabilisatie vh heup- 

en kniegewricht. Sensiebele functie: sensibiliteit vd huid aan de voorzijde en een deel vd mediale zijde 

vh bovenbeen en het ventromediale gdeelte vh onderbeen. 

N obturatorius (L2-L4) - loopt door de canalis obturatorius en komt in de adductorenloge terecht. Innerveert: 

m obturatorius externus, adductoren vh bovenbeen en de bovenliggende huid. 

N cutaneus femoris lateralis (L2-L3) - loopt net onder of soms door het ligamentum inguinale. Hier 

kan het inknellen. Dit geeft paraesthesien die meralgia paraesthetica genoemd worden. 

N genitofemoralis (L1-L2) - innerveert stukje huid vh bovenbeen en genitalien (huid en m crenaster). 

De cremasterreflex die informatie over L1-L2 geeft loopt door deze zenuw. 

N cutaneus femoris posterior (S1-S3) - loopt met de nischiadicus naar distaal. Loopt tussen de mediale 

en laterale hemstrings. 

N ischiadicus (L4-S3) - verlaat het bekken aan de dorsale zijde via het formen infrapiriforme. In de bilstreek 

wordt het bedekt door de m gluteus maximus (cave injecties). Het innerveert de hele achterzijde 

vh bovenbeen, bijna vh hele onderbeen en de gehele voet. Splitst in het bovenbeen of al in het bekken 

in de n tibialis en n fibularis communis. 

N tibialis (L4-S3) - loopt door de fossa politea, naar distaal tussen de oppervlakkige en diepe kuitspieren. 

Het distale deel loopt achter de malleolus medialis. Hier splitst zij in de n plantaris medialis en lateralis. 

Innerveert het grootste gedeelte vd ischiocrurale spieren (hamstrings), de kuitspieren en de spieren 

vd voetzool (dit laatste vi de nn plantares medialis en lateralis). De huid vh dorsale onderbeen en de huid 

aan de laterale zijde vd grote teen en mediale zijde kleine teen. 

N fibularis communis (L4-S2) - loopt langs de pees vd m biceps femoris naar distaal. Ter hoogte van 

het kopje vd fibula loopt het subcutaan. Druk hierop (door bv met de knieen op elkaar te zitten) geeft een 

slapend been. Na het kopje splitst het in de n fibularis superficialis (innerveert m fibularis longus, m 

fibularis brevis, huid laterale zijde onderbeen en huid voetrug) en de n fibularis profundus (innerveert 

de ventrale onderbeenspieren en de dorsale voetspieren). 

N fibularis superficialis - innerveert de mm fibulares. Deze zorgen samen met de kuitspieren voor 

plantair flexie vd voet (op tenen staan) en geven een stabiliserende werking op het enkelgewricht. Sensiebele 

innervatie vd laterale zijde vh onderbeen en voetrug. 

N fibularis profundus - innerveert de ventrale onderbeenspieren. Deze geven een dorsaal flxie vd 

voet en een strekking vd tenen. 

N iliohypogastricus - innervatie sensorisch en motorisch buikwand. 

N ilio-inguinalis - sensorische en motorische innervatie buikwand 

N genitofemoralis - innerveert de m cremaster en de huid vh scrotum en de mediale zijde bovenbeen. 

N cutaneus femoris lateralis - innerveert de laterale huid vh bovenbeen 

N obturatorius - innerveert de m obturatorius externus, de adductoren vh bovenbeen en de huid boven 

de adductorenloge. 

N saphenus - innerveert de huid aan de mediale zijde vh onderbeen.

N gluteus superior - innerveert de m gluteus medius, de m gluteus minimus en de m tensor fascia latae. 

N gluteus inferior - innerveert de m gluteus maximus. 

N cutaneus femoris posterior - innerveert de huid aan de achterzijde vh bovenbeen. 

N suralis - een voortzetting vd n cutaneus surae medialis. Innerveert een deel vd huid aan de achterkant 

vd kuit en laterale voetrug. 

Synoviale gewrichten - soorten: scharnier-, zadel- rol-, bol-, valk gewricht. De theoretische bewegelijkheid 

is niet altijd mogelijk door ligamenten, omringende weefsels en hormonen. Gewrichten passen 

ook nooit helemaal precies. Ze passen beter op oudere leeftijd, maar minder dynamiek. Bij grotere belasting 

passen ze beter. Kenmerken: botstukken zijn bekleed met kraakbeen, meestal hyaline, soms vezelig 

(kraakbeen slecht gevasculariseerd en geinnerveert). Gewrichtskapsel: bestaat uit de membrana synovialis 

(prod synovia en zit meestal aan de randen vh gewricht vast) en de membrana fibrosa (versterkt 

door ligamenten, zorgt voor onderdruk. Kan verder aanhechten). Gewrichtsholte: hierin zit de synovia. 

Soms disci of menisci die een betere passing vh gwricht geven, stabiliteit en bewegelijkheid vergroten. 

Functie in verspreiding synovia. Labrum articulare een benige uitdieping in het humerus en coxae gewricht. 

Handbeentjes - van palmair gezien en van links naar rechts: eerste laag: os scaphoideum, os lunatum, 

ostriquetrum. Tweede laag: os trapezium, os trapezoideum, os capitatum, os hamatum. Daarna de vingers: 

eerst de metacarpi, daarna twee/drie lagen phalangi. 

Voetbeentjes - van dorsaal gezien en van links naar rechts: eerste laag: talus, calcaneus. Tweede laag: 

os naviculare. Derde laag: os cuneiforme mediale, os cuneiforme intermedium, os cuneiforme laterale, os 

cuboideum. Daarna de tenen: eerst de metatarsi, daarna twee/drie lagen phalangi. 

Relaxine - geproduceert tijdens de zwangerschap, vergroot de bewegelijkhei vh sacro-iliacale gewricht, 

waardoor de baring makkelijker verloopt. 

Allulus fibrosus - concentrische lamellen van collagene vezels. In de opvolgende lamellen is de richting 

van deze spiraalswijze lopende vezels tegengesteld. Bij draaiing is de annulus extra kwetsbaar. Houdt de 

wervels stevig tegen elkaar en houdt de nucleus ingesloten. 

Nucleus pulposus - Kern van tussenwervelschijven. Goed vervormbaar, moeilijk samendrukbaar. Sterk 

vochtopnemend vermogen, dat wordt tegengegaan door de annulus fibrosus en de kraakbenige sluitplaten. 

Door de nucleus worden de vezels vd annulus fibrosus op spanning gehouden. 

Atlanto-occipitale gewricht - gevormd door beide condylen vh os occipitale en de linker en rechter 

massa lateralis vd atlas. Ja-knikken 

Atlanto-axiale gewrichten - de atlanto-axialis mediana en de beide atlanto-axiales laterales. Neeschudden. 

Ligamenten tussen de wervelbogen - lig supraspinale, lig flava (bevat veel elastische vezels de ventrale 

wand vormt de dorsale begrenzing van het foramen intervertebrale), ligg interspinalia, ligg intertransversaria. 

Ligamenten tussen de wervellichamen - lig longitudinale anterior en lig longitudinale posterior. 

Foramina intervertebrales /foramen intervertebralis - gevormd door: pediculus vd wervelboog, proces-

sus articulares, lig flavum. 

Ligamentum flavum - wordt slecht gevasculariseerd, is geel doordat het veel elastische vezels bevat, 

verbind aaneengesloten wervelbogen met elkaar, vormen de dorsale rand vh foramen intervertebrale. 

Ligamentum cruciforme atlantis - verbindt de axis, atlas en os occipitale met elkaar, zodat de dens 

het ruggenmerg niet kan beschadigen. 

Ventrale spieren van de wervelkolom - zitten cervicaal en lumbaal. 

Cervicale wervels - hebben een lordotische kromming, hebben kleine wervellichamen, foramen transversarium, 

gevorkte processus spinosus, processus uncinati,. 

Thoracale wervels - hebben een kyphotische kromming, lange processi spinosi die vrij stijl naar caudala 

gericht zijn. 

Lumbale wervels - hebben een lordotische kromming, grote wervellichamen. 

Sacrale wervels - hebben kyphotische kromming. 

Gemodificeerde handgreep van Schober - methode om flexiebeperkingen in de rug vast te stellen. 

Door middel van een meetlat wordt de toename vd afstand tussen C7 en S1 gemeten, terwijl de patient 

zover mogelijk naar voren buigt. Indien de toename minder is dan 10cm is er mogelijk sprake van een bewegingsbeperking. 

Acetabulum - heupgewrichtskom. 

Labrum ariculare - kraakbenige rand die het heupgewrichtskom. 

Ventraal osteofasciaal comparitiment in het onderbeen - bestaat uit de tibia, fibula, membrana interossea 

en de fascia cruris. 

Adductoren van het been - adductor longus, adductor brevis, gracialis, adductor magnus, obturatorus 

externus. 

Abductoren been - gluteus maximus, gluteus minimus, tensor faciae latae 

Retroversie been - m gluteus maximus, ischiocrurale spieren = hamstrings (semitendinosus, biceps femoris 

caput longum, adductor magnus. Van bloed voorzien door de aa perforantes). Actieve insufficientie 

(spier is acties) treed op bij maximale retroflexie in het heupgewricht. 

Exorotatie been - sartorius, adductoren, gluteus maximus, diepe dorsale heupspieren (piriformis, gemelli, 

obturatorius internus, quadratus femoris) 

Endorotatie been - adductor magnus, gluteus medius, gluteus minimus 

Pes anerinus superficialis - gevormd door de m semitendinosus, m sartorius, m gracialis. 

Diepe dorsale heupspieren - functie: exorotatie en stabilisatie beupgewricht. m piriformis, m obturatorius 

internus en externus, mm gemelli, m quadratus femoris. 

Oppervlakkige dorsale heupspieren - functie: abductie, retroversie, anteversie in het heupgewricht 

(Let op! Niet allle van de volgende spieren hebben deze functies). m gluteus maximus (retroversie), m 

gluteus medius (abductie), m gluteus minimus (abductie en enige anteversie), m tensor fasciae latae (ab-

ductie, anteversie in het heupgewricht en stabilisatie laterale zijde knie). 

M pectoralis major - functie: adductie humerus, 

anteversie(-flexie) humerus, endorotatie humerus. 

Innervatie door nn pectorales medialis en lateralis. 

M latissimus dorsi - functie: adductie, retroversie(-flexie) 

em endorotatie humerus en detractie 

scapula. Innervatie n thoracodorsalis. (zie onder 

trapezius) 

M trapezius - functie: laterorotatie en retractie 

scapula. Innervatie: n accessorius.

M levator scapulae - functie: elevatie en mediorotatie 

scapula. Innervatie n dorsalis scapulae. 

M serratus anterior - functie: laterorotatie, protractie 

en detractie scapula. Bij uitval scapulae alatae 

(afstaande schouderbladen). Innervatie n thoracis 

longus. 

Rotaor cuff spieren: m subscapularis, m supraspinatus, 

m infraspinatus en m teres minor. 

MM rhombodei major en minor - functie: mediorotatie 

en retractie scapula en ophanging schoudergordel 

aan cervicale en thoracale wervelkolom. 

Innervatie: n dorsalis scapulae. 

M pectoralis minor - functie: detractie en protractie 

scapula. Innervatie: nn pectorales medialis 

en lateralis.

M subscapularis - functie: endorotatie humerus 

en stabilisatie schoudergewricht. Innervatie: n subscapularis. 

M infraspinatus - functie: exorotatie humerus en 

stabilisatie schoudergewricht. Innervatie: n subscapularis. 

M teres major - functie: retroversie, endorotatie 

en adductie humerus. Innervatie: n subscapularis. 

M supraspinatus - abductie humerus en stabilisatie 

schoudergordel. Innervatie: n subscapularis. 

M teres minor - functie: exorotatie humerus en 

stabilisatie schoudergewricht. Innervatie: n axillaris. 

M deltoideus - functie: abductie humerus, maar 

ook adductie, exo- en endorotatie, ante- en retroversie. 

Innervatie: n axillaris. 

De groeve tussen de deltoideus en de pectoralis 

heet de groeve van Mohrenheim.

M biceps brachii - bestaat uit het caput longum 

en het caput breve. Functie: flexie ellebooggewrciht, 

supinatie onderarm en stabilisatie, stabilisatie 

art humeri en anteversie humerus. Innervatie: n 

musculocutaneus. Bijzonder: de pees vh caput 

longum ligt intraarticulair en omgeven door een synoviaal 

schede. 

M brachialis - Functie: flexie ellebooggewricht. Innervatie 

n musculocutaneus en n radialis. 

M coracobrachialis - functie: anteversie humerus. 

Innervatie: n musculocutaneus. 

M triceps brachii - functie: extensie ellebooggewricht 

en abductie humerus. Innervatie n radialis.

M pronator teres - functie: pronatie onderarm. 

Iinervatie: n medianus. 

M flexor carpi radialis - functie: pronatie onderarm, 

palmairflexie polsgewrciht en radiaal 

abductie vd hand. Innervatie n medianus. (zie 

plaatje onder carpi ulnaris) 

M flexor carpi ulnaris - functie: palmairflexie 

polsgewricht, ulnair abductie vd hand. Innervatie: 

n ulnaris.

M palmaris longus - functie: palmairflexie 

polsgewricht, spannen aponeurosis palmaris. 

Innervate: n medianus. Bijzonder: als deze ontbreekt, 

dan is de n medianus kwetsbaarder. 

M flexor digitorum superficialis - functie: 

palmairflexie polsgewricht, flexie vd vingers in 

MCP en PIP gewrichten. 

M flexor pollicis longus - functie: palmairflexie 

polsgewricht, flexie en adductie carpometacarpale 

gewricht duim, flexie IP gewricht 

duim. Innervatie n medianus.

Flexor digitorum profundus - functie: palmairflexie 

polsgewricht, flexie MCP, flexie 

PIP en flexie DIP digiti II-V. Innervatie door 

de n ulnaris en medianus. Belang: Predikershand 

ontstaat bij uitval van de n medianus en 

geeft een gestrekte stand van de wijs- en middelvinger, 

omdat de flexie is uitgevallen. De 

pink en ringvinger kunnen wel in flexie gaan, 

omdat de n ulnaris werkt. 

M brachioradialis - functie: buiging in het ellebooggewricht, 

supinatie of pronatie. Innervatie 

n radialis. 

M pronator quadratus - functie: pronatie onderarm 

em spanner kapsel polsgewricht. Innervatie 

n medianus. 

M extensor carpi radialis longus en brevis - 

functie: dorsaal flexie en radiar abductie hand, 

pronatie en supinatie. Innervatie: n radialis.

M extensor digitorum - functie: strekken polsgewricht 

en de vingers. innervatie n radialis 

M extensor carpi ulnaris - functie dorsaalflexie 

en ulnair abductie hand. Innervatie: n radialis. 

M extensor digiti minimi - functie: pink en 

dorsaalflexie hand. Innervatie: n radialis. 

M anconeus - functie: strekken elleoog, stabilisatie 

elleboog. Innervatie n radialis.

M supinator - functie: supinatie. Innervatie: n 

radialis. 

M abductor pollicis longus - functie: radiaal 

abductie hand, strekken en abductie in carpometacarpaal 

gewricht duim. Innervatie: n radialis.

M extensor pollicis brevis - functie: radiaal 

abductie hand, strekking, abductie en repositie 

in CMP gewrichten duim, strekken MCP gewrichten 

duim. Innervatie: n radialis. (zie 

plaatje onder longus) 

M extensor pollicis longus - functie: dorsaalflexie 

en radiaal abductie hand, abductie en repositie 

in CMP gewricht duim, strekken MCP 

en IP gewrichten duim. Innervatie: n radialis. 

M extensor indicis - functie: dorsaalflexie 

hand, strekking MCP, PIP, en DIP gewrichten 

wijsvinger. Innervatie: n radialis. 

Thenarspieren (duimspieren) - m abductor pollicis brevis, m flexor pollicis brevis, m adductor 

pollicis, m opponens pollicis. Innervatie: n ulnaris, behalve pollicis brevis die door de medianus. 

Hypothenarspieren (pinkspieren) - m abductor digiti minimi, m flector digiti minimi brevis, m 

opponens digiti minimi, m palmaris brevis. Innervatie: n ulnaris 

MM interossei palmares - functie: flexie van de MCP gewrichten en strekking in PIP en DIP. 

De palmaire interossei sluiten de vingers, de dorsale spreiden de vingers. Innervatie: n ulnaris 

MM Lumbricales - Functie: buigen MCP en strekken PIP en DIP. Innervatie: n medianus I en 

II, n ulnaris III en IV 

Pincetgreep door de n ulnaris.

Uitval vd m medianus geeft storing in de fijne bewegingen vd duim. 

Bij uitschakeling vd n ulnaris ontstaat een klauwhand of apenhand. Verder is er ook sensibiliteitsverlies 

van de huid van de pink en ulnaire zijde van de ringvinger 

Predikershand - uitval van de nervus medianus. Ook sensibiliteitsverlies in de handpalm. 

Dropping hand - uitval van de nervus radialis.

M iliopsoas (m psoas major, m iliacus) - 

Functie: anteversie vh bovenbeen in het heupgewricht, 

stabilistaie vh heupgewricht. Innervatie: 

plexus lubrosacralis em n femoralis. Belang: 

als actief dan verdiept hij de lumbale lordose. 

Bij verkorting vd spier ontstaat een flexie 

contractuur in het heupgewricht, voorover gebogen 

houding. Dit gecompenseerd door een 

verdieping in de lumbale wervelkolom en een 

flexiestand in het kniegewricht. 

M gluteus maximus - Functie: retroversie in 

het heupgewricht, stabilisatie vh heupgewricht, 

stabiliseren laterale zijde knie. Innervatie: n 

gluteus inferior.

M gluteus medius - functie: abductie vh bovenbeen, 

tegengaan van adductie. Innervatie: n 

gluteus superior. Belang: Bij slechte functie, 

gaat bij het lopen de heup overdreven wiegen 

(gang van Trendelenburg). Oorzaak kan hierbij 

zijn dat er een verkleining heeft plaatsgevonden 

tussen collum en schacht vh femur, waardoor 

de spier te lang wordt. 

M gluteus minimus - functie: abductie vh bovenbeen, 

tegengaan van adductie, anteversie. 

Innervatie: n gluteus superior.

M tensor fasciae latae - functie: abductie en 

anteversie heupgewricht, stabilisatie laterale 

zijde knie. Innervatie: n gluteus superior. 

M piriformis - functie: exorotatie en stabilisatie 

heupgewricht. Innervatie: plexus sacralis. 

Belang: de spier verdeelt het formalen ischiadicum 

majus is twee delen: foramen supra- en infraperiforme. 

N ischiadicus gaat samen met de 

n gluteus inferior em de a glutea inferior door 

het infraperiforme. Door het supraperiforme 

gaan de n gluteus superior en a glutea superior. 

M obturatoris internus en externus - functie: 

exorotatie en stabilisatie heupgewricht. Innervatie: 

plexus sacralis. 

M quadratus femoris - functie: exorotatie en 

stabilisatie heupgewricht. Innervatie: plexus sacralis.

MM gemilli - functie: exorotatie en stabilisatie 

heupgewricht. Innervatie: plexus sacralis. 

M quadriceps femoris - bestaat uit: m rectus 

femoris, m vastus lateralis, m vastus medialis, 

m vastus intermedius en m articularis genu. Innervatie: 

n femoralis. Belang: het stuk pees van 

deze spiergroep tussen de patella en tuberositas 

heet het lig patellae. De peesvezels die naast de 

patella naar distaal lopen maken deel uit vh retinaculum 

patellae, dat de patella op zijn plaats 

houdt. Bij rechtopstaande personen is de quadriceps 

ontspannen, wanneer deze is gespannen, 

kan de patella niet worden bewogen. 

M sartorius - functie: anteversie en exorotatie 

vh boenbeen en flexie en endorotatie in het 

kniegewricht (samen dus de kleermakerszit). 

Innervatie: n femoralis. Belang: deze sper heeft 

een S-vormig verloop over de voorzijde vh bovenbeen, 

gevangen in een dubbelblad vd fascia 

lata, bedekt de a en v femoralis.

M vastus lateralis - functie: extensie vd knie. 

M vastus medialis - functie: extensie vd knie. 

M vastus intermedius - functie: extensie vd 

knie. 

M rectus femoris - functie: extensie vd knie, 

anteversie vh heupgewricht.

M articularis genu - functie: kapselspanner vh 

kniegewricht. 

M pectineus - functie: adductie en een beetje 

anteversie. Innervatie n obtutatorius en n femoralis. 

M gracialis - functie: adductie en stabilisatie 

heupgewricht, flexie en endorotatie vh kniegewricht. 

Innervatie: m obturatorius. 

M adductor brevis - functie: adductie en stabilisatie 

heupgewricht. Innervatie: n obturatorius.

M adductor longus - functie: adductie. Innervatie 

n obturatorius. 

M adductor magnus pars superior en inferior 

- functie: adductie, retroversie en stabilisatie 

heupgewricht, exorotatie (pars superior) en 

endorotatie (pars inferior) vh bovenbeen. Innervatie: 

n obturatorius (pars superior) en n tibialis 

(pars inferior). Belang: de hiatus adductorius 

wordt gevormd door twee distale delen vd 

aangechtingspezen van deze spier. Hierdoorheen 

lopen de a en v femoralis naar de fossa poplitea.

M semitendinosus - functie: retroversie in het 

heupgewricht, flexie en endorotatie in het kniegewricht. 

Innervatie: n tibialis. Belang: samen 

met de insertiepezen vd m sartorius en de m 

gracialis vormt de eindpees vd m semitendinosus 

de pes anserinus superficialis. 

M semimembranosus - functie: retroversie 

heup, flexie en endorotatie knie, kapselspanner 

knie. Innervatie: n tibialis. Belang: de insertiepees 

is omgeven door een synoviale schede die 

vaak in verbinding staat met de gewrichtsholte 

(bursa m semimembranosi). Gedacht wordt dat 

deze spier de bewegingen van de mediale meniscus 

kan beinvloeden.

M biceps femoris caput longum - functie: retroflexie 

heup, flexie en exorotatie knie. Innervatie: 

n tibialis. 

M biceps femoris caput breve - functie: flexie 

en exorotatie knie. Innervatie: n fibularis communis.

Ventrale onderbeenspieren hebben pezen die 

ter hoogte van het enkelgewricht onder het retinaculum 

mm extensorum superius en inferius. 

Hier zijn ze omgeven door peesscheden. 

M tibialis anterior - functie: dorsaalflexie en 

supinatie voet. Innervatie: n fibularis profundus.

M extensor hallucis longus - functie: dorsaalflexie 

voet en strekking grote teen. Innervatie: 

n fibularis profundus 

M fibularis longus - functie: plantairflexie en 

pronatie voet, instandhouden van de voetgewelven. 

Innervatie: n fibularis superficialis. 

M fibularis brevis - functie: plantairflexie en 

pronatie voet. Innervatie: n fibularis superficialis. 

Klapvoet - ontstaat door een beschadiging van 

de n fibularis communis. Dit ontstaat bijvoorbeeld 

door het met de benen over elkaar zitten. 

M extensor digitorum longus - functie: dorsaalflexie 

en pronatie voet, strekking tenen. Innervatie: 

n fibularis profundus. 

M triceps surae - bestaat uit de m gastrocnemius 

en de m soleus. Verkorting (contractuur) 

van deze spier geeft een beperkte dorsaal flexie 

in de enkel.

M gastrocnemius - functie: flexie en stabilisatie 

vd knie, plantairflexie vd voet. Innervatie: n 

tibialis. 

M soleus - functie: plantairflexie voet. Innervatie: 

n tibialis.

M plantaris - functie: flexie en stabilisatie vd 

knie, plantairflexie vd voet. Innervatie: n tibialis. 

Belang: de pees van deze spier is een meetinstrument 

dat iedere beweging in de knie en 

enkelgewricht registreerd. 

M flexor hallucis longus - functie: flexie grote 

teen, plantair flexie voet en supinatie voet, instandhouden 

vorm vd voet. Innervatie: n tibialis.

M tibialis posterior - functie: plantair flexie 

voet en supinatie voet, instandhouden vorm vd 

voet. Innervatie: n tibialis. 

M flexor digitorum longus - functie: flexie tenen, 

plantair flexie voet en supinatie voet, instandhouden 

vorm vd voet. Innervatie: n tibialis.

Chiasma plantare - kruising vd m flexor hallucis 

longus en de m flexor digitorum longus 

Chiasma crurale - de pees vd m tibialis posterior 

kruist de pees vd m flexor digitorum 

longus. 

M popliteus - functie: flexie knie, endorotatie 

tibia, stabilisatie knie. Innervatie: n tibialis. Belang: 

is nodig om de knie uit slotrotatie te krijgen 

nadat de knie maximaal gestrekt was. Kan 

de bewegingen vd laterale meniscus controleren. 

Voetspieren - worden geinnerveerd door de n tiialis. De mediale voetspieren door de n plantaris 

medialis en de laterale spieren door de n plantaris lateralis. 

M abductor hallucis - functie: abductie grote teen, instandhouden vh mediale voetgewelf. 

M flexor hallucis brevis - functie: flexie grote teen, steunen mediale voetgewelf. 

M adductor hallucis - functie: adductie en flexie grote teen, steunen vd voetgewelven. 

M abductor digiti minimi - functie: flexie en abductie kleine teen, ondersteunen voetgewelven. 

M flexor digiti minimi brevis - functie: flexie kleine teen. 

MM lumbricales - functie: flexie tenen, adductie (sluiten) tenen. 

MM interossei - functie: spreiden, sluiten tenen, flexie in MTP, strekking in PIP en DIP. 

M flexor digitorum brevis - functie: flexie tenen, instandhouden vh lengte gewelf. 

M quadratus plantae - functie: flexie tenen, ondersteunen lengte gewelf.

Samenvatting blok Beweging 2006/2007 - 3doo.org - Home

You also want an ePaper? Increase the reach of your titles

Delete template?

Save as template?