levend erfgoed 1 2010 - Nederlands Centrum voor Volkscultuur

Levend
Erfgoed
01 2010
3
4
11
18
24
28
2 kwartier van de sectie immaterieel erfgoed van Of is het beter om eerst te starten met een concreet 3
35
41
47
52
Inhoud
Themanummer Immaterieel erfgoed
Rieks Smeets
Twee nieuwe UNESCO erfgoedlijsten
De Conventie van het immaterieel erfgoed
Riet de Leeuw
Op weg naar ratifi catie
De UNESCO Conventie en de Nederlandse overheid
Dries Van Den Broucke
Eerst kiezen voor zichtbaarheid
Naar een beleid voor immaterieel erfgoed in Vlaanderen
Albert van der Zeijden
Betrokkenheid organiseren van onderop
De centrale rol van ‘communities’ in de Immaterieel Erfgoed Conventie
John Helsloot
‘Wie wil er nu niet als redder van Sinterklaas te boek staan?’
Gemeenten en de intocht van Sinterklaas
Ode De Zutter
Het Soete Land van Waes
Lokaal immaterieel erfgoed in Vlaanderen
Peter Jan Margry
SIEF, ICH, UNESCO en het curieuze NGO-wezen
De UNESCO bijeenkomst in Abu Dhabi
Jaap Kerkhoven
Immaterieel erfgoed, wetenschappelijke belangen,
kromme tenen
Besprekingsartikel van de bundel Intangible heritage
Vincent Wintermans
Immaterieel Erfgoed op de UNESCO-website
Een praktische handreiking
De Conventie over het immaterieel erfgoed is
één van de grote succesnummers van unesco.
Pas in 2003 aangenomen, hebben nu al 121
landen de Conventie geratifi ceerd. Oorspronkelijk
opgezet als een initiatief vanuit de landen van het zuidelijk
halfrond, vindt het nieuwe, toch enigszins abstracte
begrip ‘immaterieel erfgoed’ ook in het noorden
ingang. De term vraagt aandacht voor de ‘zachte’
kant van het erfgoed en geef ook nieuw elan aan wat
vroeger onder de naam volkscultuur bekend stond.
Ratifi catie door Nederland
Eind vorig jaar gaf minister Plasterk aan dat ook
Neder land van plan is de conventie te ratifi ceren.
Deze aangekondigde ratifi cering vormt de aanleiding
voor dit themanummer van Levend Erfgoed, dat vooral
zal gaan over de beleidsmatige aspecten.
Twee zaken staan centraal: 1. de verplichting om lijsten
aan te leggen om het immaterieel erfgoed te identifi
ceren en in kaart te brengen en 2. de verplichting
om daarbij een centrale rol toe te kennen aan de lokale
gemeenschappen.
Beleid
In deze afl evering zijn het met name mensen met een
beleidsachtergrond die aan het woord komen. Het
grote inleidende artikel is van Rieks Smeets, de Neder
lander die lange tijd leiding gaf aan het hoofd-
unesco in Parijs. Hij gaat in op de lijsten en op de
discussies die daarover binnen unesco gevoerd zijn.
Riet de Leeuw en Dries Van Den Broucke behandelen
de visie van respectievelijk de Nederlandse en de
Vlaamse overheid. Vervolgens wordt toegespitst op
de lokale en de regionale gemeenschappen die, zoals
Albert van der Zeijden laat zien, zozeer centraal staan
in de unesco conventie. Maar wat zijn dat eigenlijk,
communities? En hoe kunnen ze bij het beheer en de
promotie van immaterieel erfgoed betrokken worden?
Door communities te defi niëren als gemeenschappen
van betrokkenen (stakeholders) wordt het
beheer van immaterieel erfgoed omschreven als een
onderhandelingsproces waarbij vele belanghebbenden
zijn betrokken. Voor erfgoedinstellingen is er de
rol van cultural brokerage, als culturele makelaars
moeten zij het hele proces zien te managen.
Het lokale niveau
Enkele van de stakeholders komen aan bod in het artikel
van Meertens medewerker John Helsloot, die
heeft onderzocht hoe in het spanningsveld tussen
commercie en cultuur de intochten van sinterklaas
vorm krijgen. Dat in het samenbrengen van de verschillende
partijen een centrale, coördinerende rol
kan zijn weggelegd voor plaatselijke en regionale erfgoedinstellingen
blijkt uit het artikel van Ode De
Zutter, van de Vlaamse erfgoedcel Waasland. Tot op
zekere hoogte zijn de Vlaamse erfgoedcellen te vergelijken
met de provinciale erfgoedhuizen in Nederland,
die meer en meer ook de volkscultuur en het immateriële
erfgoed beginnen te ontdekken. Enkele provinciale
erfgoedhuizen hebben al consulenten volkscultuur
aangesteld.
Hoe pakken we het aan?
Ook op nationaal niveau dient één en ander gestructureerd
te worden. De rol van deskundigen is daarbij
onmisbaar. Bijvoorbeeld onderzocht moet worden
volgens welke methode de Nederlandse inventaris
van het immateriële erfgoed zal worden samengesteld.
Veel ligt daarbij nog open, waarbij het interessant
is om kennis te nemen van buitenlandse voorbeelden.
Moeten we het voorbeeld van Canada als uitgangspunt
nemen, waar een ambitieus interactief
webportaal voor immaterieel erfgoed is ontwikkeld?
afgebakend gebied, om te kijken wat zoal de mogelijkheden
zijn en waar de knelpunten liggen, zoals men in
Estland heeft gedaan? Nederland zal een eigen beleid
moeten zien te ontwikkelen, met ruimte voor dynamiek
en voor een actieve inbreng van de bevolking
zelf. Om dit alles beter in kaart te brengen hebben
Nederlands Centrum voor Volkscultuur en Meertens
Instituut besloten een gezamenlijke pilot te ontwikkelen
om van hieruit goede keuzes te kunnen maken
voor een goed onderbouwde aanpak die past bij de
Nederlandse visies en omstandigheden. De eerste
stappen zijn gezet!
Albert van der Zeijden, hoofdredacteur
Themanummer
Immaterieel erfgoed
Levend
Erfgoed
01 2010