levend erfgoed 1 2010 - Nederlands Centrum voor Volkscultuur

Levend
Erfgoed
01 2010
18
Eerst kiezen
voor
Naar een beleid voor
zichtbaarheid
Dries Van Den Broucke
Agentschap Kunsten en Erfgoed
België ratifi ceerde al enkele jaren geleden de UNESCO Conventie van het Immaterieel Erfgoed.
Voortvarend werd een traject gestart, dat inmiddels heeft geresulteerd in een reeks van
voordrachten voor een nationale lijst. Wat kan Nederland leren van de Vlaamse ervaring?
De wijze waarop de Belgische staat in elkaar zit,
met zijn drie gewesten en drie gemeenschappen,
zorgt er voor dat een conventie ratifi ceren
niet zo eenvoudig is.
Het ontwikkelen en uitvoeren van een beleid voor
cultuur,en dus ook voor het immaterieel cultureel erfgoed,
behoort in hoofdzaak tot de bevoegdheid van de
drie gemeenschappen (de Vlaamse Gemeenschap, de
Franse Gemeenschap en de Duitstalige Gemeenschap).
Dat betekent dat ze elk onafhankelijk van elkaar kunnen
kiezen om wel of geen beleid te ontwikkelen, elk
onafhankelijk van elkaar kunnen kiezen om dat beleid
in de ene of andere richting te sturen of welke maatregelen
en instrumenten ze inzetten.
Echter enkel lidstaten kunnen toetreden tot de conventie
betreff ende de bescherming van het immaterieel cultureel
erfgoed (zie artikel 32). Dit betekent dat de drie
gemeenschappen allemaal akkoord moeten gaan met
ratifi catie.
Omdat er altijd eerst consensus moet gezocht worden
tussen de verschillende regeringen is het in België de
gewoonte om pas na ratifi catie een beleid te ontwikkelen,
wetten of decreten op te stellen of aan te passen en
eventueel andere beleidsmaatregelen te nemen. In
België is ratifi catie dus vaak een startpunt voor de ontwikkeling
van een beleid.
Over de ratifi catie van de unesco-conventie van 2003
waren de drie gemeenschappen het snel eens. De twee
immaterieel erfgoed in Vlaanderen
grootste gemeenschappen (de Vlaamse en de Franstalige)
zetten namelijk reeds in op immaterieel cultureel
erfgoed en/ of volkscultuur.
De Franse Gemeenschap beschikt sinds 2002 over een
decreet op basis waarvan zowel ‘Living Human
Treasures’ als meesterwerken van immaterieel cultureel
erfgoed kunnen worden beschermd.
De Vlaamse Gemeenschap stimuleerde onder andere
met het Decreet op de Volkscultuur uit 1998 een dynamische
omgang met volkscultuur. Ze erkent en subsidieert
sinds 1999 verschillende landelijke verenigingen
met het oog op de instandhouding, de waardering, de
verspreiding en verbreding van de kennis van en over de
volkscultuur.
Beide gemeenschappen namen actief deel aan het ‘meesterwerkenprogramma’
van unesco. Zo diende de
Franse Gemeenschap het Carnaval van Binche in voor
nominatie op de meesterwerkenlijst en participeerden
beide gemeenschappen aan het internationale dossier
van de Ommegangsreuzen en draken.
De Franse en de Vlaamse Gemeenschap namen samen
ook actief deel aan de werkvergaderingen voor de opmaak
van de conventie. De Belgische delegatie bestond
uit twee experten, de heer Marc Jacobs, in de beginperiode
nog directeur van het Vlaams Centrum voor Volkscultuur
(vcv), vanaf 2006 directeur van faro, Vlaams
steunpunt voor cultureel erfgoed en de heer Jean-Pierre
Ducastelle, voorzitter van de Commissie voor Immaterieel
Cultureel Erfgoed van de Franse Gemeenschap
en voormalig directeur van het historisch museum van
Ath. Een interessant boekje van Janet Blake, Commen-
tary on the unesco 2003 Convention on the Safeguarding
of the Intangible Cultural Heritage geeft inzicht in het
wordingsproces van de conventie, de vele discussies en
de bijdragen die onder andere de Belgische experts hebben
geleverd.
Het bestaande beleid in België kwam al tegemoet aan
de eisen van de unesco-conventie maar elk van de drie
gemeenschappen was er ook van overtuigd dat meer effi
ciënte en eff ectieve middelen ontwikkeld zouden moeten
worden om hun beleid voor immaterieel cultureel
erfgoed volledig in de geest van de conventie in te passen.
Toen, in 2006, was dat werk voor later; eerst de instemming
en de ratifi catie. Elk van de drie parlementen
en regeringen moest zijn akkoord geven. De Vlaamse
Regering stemde, na goedkeuring van het instemmingsdecreet
door het Vlaams Parlement, in met de ratifi catie
van de conventie op 10 februari 2006, de Regering
van de Franse Gemeenschap deed dat, na de goedkeuring
van het Parlement van de Franse Gemeenschap, op
17 februari 2006 en de Regering van de Duitstalige
Gemeenschap, na de goedkeuring door het Parlement
van de Duitstalige Gemeenschap, op 13 maart 2006.
Op 24 maart 2006 legde België als 42ste land haar toetredingsakte
neer bij unesco.
Een eerste stap was gezet; de conventie geratifi ceerd.
Het moeilijkste werk moest nog beginnen: hoe het (bestaande)
beleid afstemmen op deze conventie:
– uitvoering geven aan de artikels 11 tot en met 15 van
de conventie;
Tonnekensbrand
is een Vlaams
vuurfeest dat in
Geraardsbergen
in ere wordt
gehouden. Het
feest is bedoeld
‘om de winter te
verjagen’.
De eregasten bij
het festijn
mogen ’s middagskrakelingen
in de
menigte werpen.
Foto: Agentschap
Kunsten
en Erfgoed,
© Stad
Geraards bergen
– uitvoering geven aan de internationale instrumenten
(artikel 16, de Representatieve Lijst van het
Immaterieel Cultureel Erfgoed van de Mensheid,
artikel 17, de Lijst van Immaterieel Cultureel
Erfgoed dat dringend bescherming nodig heeft en
artikel 18, programma’s, projecten en activiteiten
voor de bescherming van het immaterieel cultureel
erfgoed).
Voor de uitvoering van de internationale instrumenten
was het nog wachten op de operationele richtlijnen.
België stelde zich kandidaat voor het intergouvernementeel
comité, raakte verkozen (voor 2 jaar) en kon 2006
en 2007 mee de operationele richtlijnen helpen bepalen.
De twee zelfde experts die betrokken waren bij het opstellen
van de conventie zetelden in het Inter gouvernementeel
Comité.
De uitvoering van de conventie in
Vlaanderen
Zoals gezegd is de ontwikkeling van een beleid voor het
immaterieel cultureel erfgoed de autonome bevoegdheid
van de drie gemeenschappen. Vanaf hier gaat de
tekst enkel nog over de stappen die de Vlaamse Gemeen
schap heeft gezet of in de toekomst zal zetten om
dat beleid vorm te geven.
Er is onmiddellijk gekozen om in te zetten op twee sporen:
– de ontwikkeling van een beleid in Vlaanderen;
– deelname aan de internationale instrumenten
van de conventie.
Levend
Erfgoed
01 2010
19