The Queen's Club - Luc van Kemenade

More documents

Recommendations

Info

Afrikaanse migranten blijven steken in de illegaliteit Gestrand in Marokko Zo’n 15.000 illegale Afrikaanse migranten bevinden zich in Marokko. Ze willen door, naar Europa, maar de controle is aanzienlijk verscherpt. En dus blijven ze noodgedwongen hangen in een land waar ze niets mogen. ‘Vooral vrouwen vormen een kwetsbare groep.’ tekst Kees BeeKmans Op een doordeweekse ochtend in het najaar staan een stuk of twintig jonge mannen en een enkele vrouw te wachten tot Caritas Rabat zijn deuren opent. Het zijn Subsaharanen, economische migranten uit Zuidelijk Afrika, gelukszoekers, sans papiers, welke naam je ze ook wilt geven, afkomstig uit landen als Congo-Brazzaville, Ivoorkust, Mali, Niger, Senegal, Guinee-Bissau. Ze zijn hier omdat Caritas vandaag kleren uitdeelt. Even over negenen gaat de deur open en begint een medewerker van de katholieke hulporganisatie namen af te roepen. Eén voor één dalen de migranten af in een souterrain en komen een minuut later terug met een broek, een trui, een jas die ze zelf hebben uitgezocht. Sommigen vinden wat er ligt maar niks en lopen hoofdschuddend, een misprijzende trek op hun gezicht, weer naar buiten. Anderen, de kleren in hun armen, moeten juist lachen, niet zonder gêne. Degenen die nog niet zijn geweest, gluren nieuwsgierig het souterrain in, of er wel wat overblijft. ‘Soms vinden we de kleren verderop in de straat weer terug’, zegt de Belgische Pieter Van Aken, verantwoordelijk bij Caritas voor het ‘project migranten’. De hulporganisatie speelt een centrale rol in de opvang en 6 onze 3-10 wereld begeleiding van Subsaharanen. In de vestiging in Rabat, de belangrijkste in Marokko, kunnen de migranten hun verhaal kwijt: hoe lang ze al van huis zijn, hoe de reis is verlopen, wat hun situatie nu is. Caritas vraagt zich vervolgens af wat ze voor deze persoon kan betekenen: heeft iemand hulp nodig bij het zoeken naar een kamer, wil de migrant in contact worden gebracht met landgenoten? In het geval van vluchtelingen verwijst Caritas door naar de UNHCR (de vluchtelingenorganisatie van de VN) en voor spijtoptanten die terug willen is er ook een organisatie. Migranten die zich melden bij Caritas krijgen gratis toegang tot eerstelijns gezondheidscentra en gratis medicijnen. Hun kinderen kunnen er een rudimentair soort onderwijs volgen, kinderen vanaf zes jaar worden doorgestuurd naar Marokkaanse scholen. In de regel doen die niet moeilijk over de illegale status van deze kinderen. Hekken Naar schatting bevinden zich zo’n 15.000 illegale migranten in Marokko. De laatste jaren zitten ze meer en meer in grote steden als Rabat en Casablanca, in plaats van ‘dichtbij de vertrekpunten’, waar ze zich van oudsher liever ophielden: in het noorden van Marokko, aan de Middellandse Zee, in de buurt van de Spaanse enclaves Ceuta en Mellila. Maar vanuit Laâyoun in het zuiden van het land konden ze de oversteek ook wagen, naar de Canarische eilanden. Al worden nog steeds pogingen gedaan de Spaanse enclaves binnen te dringen, sinds het najaar van 2005, toen tientallen migranten de enclaves en masse bestormden, zijn het er beduidend minder geworden. De hekken rondom de enclaves ‘Veel vrouwen zijn onderweg minstens een keer verkracht, en hier zijn ze ook niet veilig' zijn verhoogd en de surveillance is aanzienlijk verscherpt, iets waar de EU tientallen miljoenen euro’s aan meebetaalt. Het heeft effect gehad. ‘Migranten blijven nu noodgedwongen veel langer in Marokko hangen’, zegt Stéphane Rostiaux, chef de mission van de internationale migratieorganisatie IOM, die migranten helpt bij een vrijwillige terugkeer. ‘Vóór 2005 bleven ze hier vaak maar een paar maanden, hooguit een jaar, nu eerder drie, vier jaar. Ze zijn hier letterlijk gestrand, kunnen geen kant meer op.’ Het boze oog Een andere trend: steeds meer vrouwen die de lange en gevaarlijke tocht ondernemen. ‘Een op de drie’, schat Pieter Van Aken van Caritas. Ze hebben het in de ogen van de projectleider een stuk moeilijker dan mannen. ‘Ze zijn veel kwetsbaarder. De meeste van deze vrouwen zijn op reis op z’n minst één keer verkracht, door plaatselijke autoriteiten, door de mensensmokkelaars, of door hun medereizigers.’ En in Marokko zelf zijn ze evenmin veilig. ‘Zeker als ze hier zonder man naartoe zijn gekomen. Veel vrouwen gaan dan op zoek naar een soort beschermheer, maar voor die ‘bescherming’ betalen ze doorgaans met hun lichaam, en soms worden ze ook nog gedwongen zich te prostitueren. Vooral bij Nigerianen kom je dit soort maffia-praktijken tegen.’ Een aparte categorie binnen de groep vrouwen is die van hollandse hoogte onze 7 wereld 3-10
Illegale gelukszoekers worden vaak buiten marokko gedumpt. de minderjarige meisjes, die nog kwetsbaarder zijn. Van Aken: ‘Die worden binnen hun gemeenschap vaak misbruikt, fysiek in de zin dat ze al het huishoudelijke werk moeten doen, en seksueel.’ Caritas denkt erover om voor deze meisjes – de organisatie kent er een stuk of veertig – een opvangcentrum te creëren. Maar daar zitten haken en ogen aan. Van Aken: ‘Wie gaat daar de verantwoordelijkheid voor nemen, zowel juridisch als organisatorisch? Liefst zouden we zien dat een Marokkaanse organisatie als bijvoorbeeld Bayti (die straatkinderen opvangt) dat zou doen, maar voor hen heeft deze groep niet de hoogste prioriteit.’ De Franse psychologe Clotilde Marechal kent de groep minderjarige meisjes goed. Ze doet voor Caritas de ‘intakegesprekken’ en houdt wekelijks sessies met migranten die behoefte hebben aan psychologische hulp. Deze jonge meisjes blijken vaak naar Marokko te zijn gevlucht om onder een gedwongen huwelijk uit te komen. Anderen zijn vertrokken omdat hun familie bijvoorbeeld niet wilde accepteren dat ze wilden trouwen – of daadwerkelijk zijn getrouwd – met een man uit een andere etnische groep. ‘Deze meisjes’, aldus Ma- ‘ Ze worden op straat voor apen uitgemaakt en kunnen niets doen omdat ze niet mogen werken’ rechal, ‘zijn vaak erg bang dat hun familie ze zelfs hier nog weet te treffen, via landgenoten of met behulp van tovenarij, het boze oog, maraboutage.’ De UNHCR honoreert dit soort familieperikelen in de regel niet met een vluchtelingenstatus. Behalve dat het niet makke- 8 onze 3-10 wereld lijk is zo’n verhaal bewezen te krijgen, voert de UNHCR aan dat deze vrouwen in eigen land naar de politie kunnen gaan. Marechal: ‘Maar als die echtgenoot een machtig man is, en de politie corrupt, gaat dat argument echt niet op. Er mag wel eens onderkend worden, vind ik, dat die vrouwen enorme risico’s hebben genomen om hiernaartoe te komen, en dat ze dat niet voor niets doen. Uitgehuwelijkt aan een veel oudere echtgenoot als tweede of derde vrouw, in huis opgesloten, geslagen, verkracht.’ Niemandsland Voor deze meisjes en vrouwen doet Marokko in principe niks. Marechal: ‘Ik praat met ze, maar dat is niet genoeg. Ze hebben na zoveel traumatische ervaringen juist een omgeving nodig om zichzelf bij elkaar te rapen, een omgeving die hun gevoel voor eigenwaarde kan verhogen. In plaats daarvan worden ze hier op straat voor apen uitgemaakt en worden ze gedwongen tot niksdoen omdat ze niet mogen werken.’ Voor de mannen is dat niet anders. Migranten zijn illegalen die in de ogen van de Marokkaanse regering niet bestaan. Er is in Marokko niet eens een loket waar vluchtelingen of asielzoekers zich kunnen melden: het is de UNHCR-vestiging in Rabat onder leiding van de Nederlander Johannes van der Klaauw, die de afgelopen jaren een systeem heeft ontwikkeld om te bepalen wie echte vluchtelingen zijn. Maar zelfs deze door de VN erkende vluchtelingen – achthonderd, uit ruim vierduizend aanvragen – hebben in Marokko nog altijd geen juridische status, en mogen zonder officiële verblijsvergunning ook niet werken. Hun VN-vluchtelingenpas beschermt ze echter wel tegen de politie. Economische migranten lopen het risico ieder moment te worden opgepakt, in een bus te worden gezet en te worden gedumpt in het niemandsland bij de Algerijnse grens. reuters De 23-jarige Simon uit Nigeria heeft het twee keer meegemaakt. Hij kwam vier jaar geleden via Niger en Algerije naar Marokko. Zijn eerste poging Europa te bereiken was met een boot van Tanger richting het Spaanse vasteland, waar hij 1500 euro voor moest betalen. Dat geld had hij in Nigeria bijeen gespaard en deels van familieleden gekregen. Maar de zee bleek te wild en de kapitein keerde terug. Simon, die niet kan zwemmen, durfde de overtocht niet nog een keer per boot te wagen en probeerde het een half jaar later via de Spaanse enclave Mellila, waar hij door de politie werd opgepakt en prompt de grens met Algerije overgezet. Een jaar later werd hij in Tanger, waar hij op zoek was naar werk, opnieuw opgepakt – en voor de tweede keer bij de Algerijnse grens afgezet. In de hoop dat de politie hem daar met rust zou laten, kwam hij driekwart jaar geleden naar Rabat. Hij deelt hier een kamer met zes landgenoten in de volkswijk G5, waar ze gezamenlijk 60 euro per maand voor betalen. Omdat hij in Rabat evenmin werk kan vinden, bedelt hij. Per dag haalt hij 20, 30 dirham op (twee, drie euro), net genoeg om van te eten. Simon is dit leven beu en wil terug naar huis. Daarvoor klopte hij aan bij IOM, dat sinds vier jaar een speciaal ‘terugkeerprogramma’ heeft voor spijtoptanten als Simon, die in Marokko met de rug tegen de muur staan en in zeer precaire omstandigheden leven. Al dan niet doorverwezen door organisaties als Caritas, Terre des Hommes of Artsen zonder Grenzen, melden de migranten zich vrijwillig bij IOM. Nog geen drie maanden later zitten ze in het vliegtuig naar huis. In die tijd heeft IOM ze geholpen met het bemachtigen van de vereiste reispapieren én een ‘reïntegratieproject’ voor ze in de steigers gezet. Chef de mission Stéphane Rostiaux: ‘Dat moet je heel kleinschalig zien. Meestal heeft het iets met handel te maken, kleding verkopen, of gebakken vis, of schapen. Als kapper aan de slag is ook prima. We zorgen dat zo iemand een nieuwe start kan maken.’ Wortel schieten De ervaring heeft geleerd dat het beter is geen geld uit te delen. Samen met een medewerker van IOM worden in het land van herkomst spullen aangeschaft. Terugkeer inclusief reïntegratieproject is twee keer zo duur als een vliegticket. Maar de meerwaarde, aldus Rostiaux, is groot. Vluchten naar Marokko De Marokkaanse autoriteiten hebben de asielproblematiek jarenlang ontkend. Met name in 2005 en 2006 werden zowel door de VN erkende asielzoekers als niet-gedocumenteerde immigranten van hun bed gelicht, om die vervolgens bij de Algerijnse grens af te zetten. Vanaf eind 2005 stroomden meer dan tweeduizend vluchtelingen per jaar het land binnen. Daarvan bleek slechts één op de vijf oorlogsvluchteling, uit Ivoorkust, de Democratische Republiek Congo, Liberia, sudan of Irak. De rest viel onder de noemer ‘economische migrant’, uit arme landen als Mali of senegal. Op aandringen van de VN kende Marokko in 2007 de UNHCR-vestiging een officiële status toe. sindsdien lopen de asielaanvragen aanzienlijk terug: van tweehonderd per maand in 2005 naar zeventig maandelijks in 2009. UNHCR kent in Marokko alleen echte vluchtelingen een status toe. De ‘uitgeprocedeerden’ wordt assistentie bij een vrijwillige terugkeer aangeboden, maar de meesten verdwijnen in de illegaliteit. sommigen proberen europa binnen te komen via de spaanse enclaves Ceuta en Melilla, of wagen zich aan een levensge- ‘We voorkomen dat migranten met lege handen aankomen. Zo beleven ze hun terugkeer toch minder als een mislukking. Bedenk dat hun familie de reis naar Europa vaak mede heeft gefinancierd. Met zo’n klein project kunnen ze zichzelf bedruipen, belasten ze hun familie niet, en creëren ze banden met hun omgeving, kunnen ze weer wortel schieten.’ IOM heeft er succes mee. Een evaluatie wijst uit dat 70 procent van deze projectjes nog altijd bestaat, of zich zelfs heeft uitgebreid. Een trotse Rostiaux: ‘Dat is een hoger percentage dan je gewoonlijk bij microkredieten ziet. Daar slaagt vaak maar 50 procent van.’ De afgelopen vier jaar keerden ruim tweeduizend migranten van 25 verschillende nationaliteiten via IOM terug naar het land van herkomst, sinds twee jaar steevast met microproject. Onder hen waren veel Senegalezen en Malinezen maar ook migranten uit Ivoorkust, Congo-Brazzaville, Gambia, Guinee en zelfs uit Pakistan en Peru. Er waren ook tien door de UNHCR erkende vluchtelingen bij. De wachtkamer van IOM zit iedere dag vol. De laatste tijd brengt de organisatie gemiddeld dertig tot veertig vluchtelingen per maand naar het vliegveld van Casablanca. De 22-jarige Joy uit Nigeria, die inmiddels twee jaar in Marokko is, hoopt er binnenkort ook bij te zijn. Ze zat samen met Simon in de boot op die veel te wilde Middellandse Zee, en wil haar leven niet nog een keer wagen. De directe aanleiding om terug te keren naar Ibadan, ten noorden van Lagos, is de recente dood van haar vader. ‘En wat moet ik verder hier?’, zegt Joy. ‘Je kan hier niks doen.’ Net als Simon bedelt ze haar bestaan bij elkaar. Volgens psychologe Clotilde Marechal is dat vaak extra zwaar voor migranten: de dood van hun ouders, en daar niet bij te zijn geweest. ‘Ik merk vaak dat Afrikanen anders tegen hun ouders aankijken, die blijven toch een centrale positie in hun leven innemen. Europeanen richten zich eerder op hun kinderen. Afrikanen hebben vaak meer het gevoel dat ze in het krijt staan bij hun ouders: ze hebben me grootgebracht, ik moet iets voor ze terugdoen. Dat is vaak ook de reden dat ze zijn vertrokken: om hun ouders uit de financiële misère te helpen. Des te pijnlijker als die ouders sterven voordat de kinderen hun missie hebben kunnen volbrengen.’ n vaarlijke oversteek naar de Canarische eilanden of het spaanse vasteland. spanje, Marokko en Frankrijk, de landen die vooral veel met Afrikaanse bootvluchtelingen te maken hebben, hebben in juli 2006 een gezamenlijk plan opgesteld om enerzijds strenger op te treden tegen illegale vluchtelingen en anderzijds jonge Afrikanen te overtuigen niet weg te gaan uit hun land. De eU trekt 2,4 miljoen euro uit om Mauritanië te helpen. Mauritanië is het land waarvandaan de meeste vluchtelingen de bootreis beginnen. Crissy Mulder onze 9 wereld 3-10
Page 1 and 2: onzeWereld /Maart 2010 / Nr. 3 Met
Page 3 and 4: 2 onze 3-10 wereld 46 22 40 22 30 4
Page 5: mondiale trends en ontwikkelingen M
Page 9 and 10: Tibetaanse ‘live’ muziek een on
Page 11 and 12: interView Met Irak zo vers in het g
Page 13 and 14: 18 onze 3-10 wereld Maak gebruik va
Page 15 and 16: Wie valt is dood 22 onze 3-10 werel
Page 17 and 18: 26 onze 3-10 wereld 27 3-10 onze we
Page 19 and 20: Hoe een Nederlands internetproject
Page 21 and 22: RONDJE WERELD onzeWereld-correspond
Page 23 and 24: vertaling floortje Hoette beeld Mee
Page 25 and 26: c world service ‘De hervormingsbe
Page 27 and 28: illustratie studio 't brandt weer 4
Page 29 and 30: tips voor een betere wereld In deze
Page 31 and 32: 50 onze 3-10 wereld Liberia Een sch
Page 33 and 34: onzewereld-correspondenten verslaan
Page 35 and 36: daphnE kuilman Buitenlandse corresp
Page 37 and 38: lezensamenstelling AnneMIeK HuYerMA
Page 39 and 40: Palestijnen en Nederlanders zijn ni
Page 41 and 42: 16 17 18 19 20 21 d i n s d a g Ged
Page 43 and 44: 22 onze 3-10 wereld
Page 45: 34 onze 7/8-09 wereld

The Queen's Club - Luc van Kemenade

Create successful ePaper yourself

Delete template?

Save as template?