The Queen's Club - Luc van Kemenade

Bakkie
We gaan met een groep naar Bakkie om een schim te
zien van iemand waarvan we zeker weten dat ze er niet
meer is: de moeder van K., die het jaar daarvoor is overleden.
We gaan naar Bakkie, ooit een bloeiende, nu een vervallen
plantage in Suriname, aan de Commewijne rivier.
Niet eens zo lang geleden was het nog een redelijk
welvarend dorpje, waar de voormalige contractarbeiders
vanaf het begin van de twintigste eeuw land in bezit
kregen om te bewerken. Zo was een echte gemeenschap
ontstaan, met een school en onderwijzers die uit
Paramaribo kwamen en die verplicht een aantal jaren
in het ‘district’ moesten doorbrengen. Het district: dat
was alles wat maar ver genoeg verwijderd was van het
oude gouvernementsgebouw in de stad – en dat is veel
in Suriname.
Daarvoor, meer dan een eeuw geleden, was Bakkie een
van de vele plantages waar negerslaven en contractarbeiders
zwoegden, maar waar ook de Nederlandse
kolonisten amper overleefden vanwege de vele muskieten,
de hitte, en de onbegaanbaarheid van het gebied.
Moeras, of swamp zoals ze het in Suriname op z’n
Engels schrijven, maar op z’n Nederlands uitspreken.
We zien rivierarmen, kokospalmen, de onwaarschijnlijke
diversiteit van jungle groen – het zou op een foto tot zijn
recht komen, omdat daar de essentiële onderdelen niet
te voelen zijn; de muggen, de krankzinnig hoge vochtigheidsgraad,
het voortdurend ritselen in het lange gras
van, ja wat? Krekels? Slangen? Zeer grote spinnen?
Maar dertig jaar geleden was dat slavenleed wel zo’n
beetje vergeten en boerden de nieuwe bewoners heel
aardig op dit afgelegen terrein. Naar de stad kon je
alleen met de boot. Dus dat dorpsleven wilde wel
bloeien, omdat de mensen tot elkaar veroordeeld waren
en omdat er in Bakkie natuurlijk geen teevee was.
Ook dat is grotendeels voorbij: er staat nog een school,
maar de omringende bewoners hebben merendeels de
boot genomen naar Paramaribo, waar je niet elke avond
hoeft te ganzenborden.
Als wij er aan land gaan, op het heetst van de dag, is
er geen levende ziel te bekennen. Er is een oud sluisje,
nog uit de achttiende eeuw, en er zijn heel veel muggen,
die dwars door je kleren en anti-
insecticide steken. Dit is land waar
muggenspray niet werkt.
Ik ben K. niet, maar ik begrijp wat hij
hier zoekt: er staan twee huizen op
neuten vervallen te wezen, en vooral
het eerste is er rampzalig aan toe.
Een oude bungalow, nu zo kapot dat we niets anders dan
verval kunnen zien. Dus niet wat het dertig jaar geleden
moet zijn geweest: een klein gebaar van civilisatie in dit
van god en begaanbare wegen verlaten oord.
We lopen rond. Ik zie K. kijken, en ook hoe hij zich een
voorstelling probeert te maken van zijn moeder, die hier
leefde toen hij er nog niet was. Dit is het deel van haar
leven dat hij niet kan kennen, omdat zij wel, maar hij
nog niet bestond.
De sluiptocht van een kind, nu volwassen. Een omtrekkende
beweging om de dode moeder heen. Dus hier
woonde ze. Dus hier kwam vader, vanuit de stad, over
de rivier om haar te bezoeken. Dus hier moet iets zijn
wat met haar, en later ook met hem, te maken heeft;
indirect, toen ze nog geen gezin vormden, maar zij een
onderwijzeres was en vader een vrijer.
Niets te zien natuurlijk, behalve een zompig, modderig
paadje en een boom die nu zowat in haar huis groeit.
Het huis van zijn moeder. Het huis waar zijn moeder,
toen zij nog geen moeder was, heeft gewoond.
Het raadsel wordt niet opgelost, hooguit vermenigvuldigd.
Het is K. die niet snel genoeg weg kan komen van
deze plek, die wel echt bestaat, maar ook de grootste
onwaarachtigheid belichaamt. Een lid van de groep
ziet iets wat hij voor toeristisch houdt en wil nog foto’s
maken. K. schreeuwt: ‘Kom nou, we gaan hier weg.’
Ik ben opgelucht als we Bakkie verlaten, en niet alleen
vanwege de muggen.
K. ook, zie ik aan z’n gezicht. Je zoekt iets, en het is er
niet – dan wil je meteen rechtsomkeert maken.
Op de bootreis terug hebben we nog veel uitzicht, een
lunch aan de oever van de Commewijne rivier, schoolreisjesplezier
en nog een hele korte, hele stevige regenbui.
De bootsman neemt ons mee naar waar de Suriname
en de Commewijne rivier elkaar ontmoeten; het punt
dichtbij de monding van de zee.
‘Hier kan je dolfijnen zien’, zegt bootsman.
We wachten en we wachten, maar geen dolfijnen.
K. oppert zacht: ‘Laten we terug gaan.’ Ik ben het met
hem eens. Maar bootsman wil ons waar voor ons geld
bieden. Dolfijnen. We wachten dus nog even. De toerist
in ons gezelschap grijpt alweer naar z’n camera. Tevergeefs
natuurlijk, want zelfs de schim van K.’s moeder
hebben we niet mogen betrappen.
Omdat de mensen
tot elkaar veroordeeld
waren, bloeide
het dorpsleven
onze 33
wereld 3-10