The Queen's Club - Luc van Kemenade

haar buurt nog vrij roekeloos als het om gezinsplanning gaat.
‘Ik zie veel jonge meiden in de township die kinderen
krijgen. Ze denken dat ze kunnen verdienen aan de kinderbijslag.
Maar je krijgt maar 24 euro per maand per kind. Dat is
echt niet genoeg.’ Ze kijkt naar het gerafelde schooluniform
van kleinkind Buhle (8), dat nodig aan vervanging toe
is. elles van gelder
18 onze
3-10 wereld
ChinA
‘Als ambtenaar
moet ik het goede
voorbeeld geven:
één kind’
Er lijkt verandering op til in de
éénkindpolitiek. Sjanghai wijst
haar inwoners zelfs op een
uitzonderingsregel. Toch kan
Chan niet zomaar een tweede kind krijgen.
Chan (29) woont met haar man en hun zoontje van drie in een
villawijk in Changsja, een miljoenenstad in Centraal-China.
Terwijl haar zoontje in de huiskamer speelt, houden liefst zes
volwassenen hem continu in de gaten: zijn moeder, het kindermeisje,
de huishoudster en drie grootouders die, zoals in China
gebruikelijk is, bij hun kleinkind in huis wonen. Chan denkt dat
een broertje of zusje beter zou zijn voor de opvoeding van haar
zoontje. Maar ja, dat vermaledijde Chinese éénkindbeleid.
Verschillende kranten schreven de afgelopen maanden dat er
verandering op til is. Aanleiding vormde een campagne van het
stadsbestuur van Sjanghai tegen de extreme vergrijzing; het
rechtstreekse gevolg van dertig jaar éénkindpolitiek. Sjanghai
wijst haar inwoners tegenwoordig actief op een uitzonderingsregel:
getrouwde stellen die zelf allebei enig kind zijn, mogen
samen twee kinderen krijgen.
In Changsja blijft alles
‘Ik zou naar Hongkong
kunnen uitwijken om
te bevallen’
vooralsnog bij het oude,
vreest Chan. Zelf zou ze
sowieso niet voor een
dergelijke uitzonderingsregel
in aanmerking komen,
want haar man heeft een
zus. Als welgestelde Chinese, met een echtgenoot die rijk werd
door te beleggen in onroerend goed, heeft ze wel uitwijkmogelijkheden.
‘Ik kan in Hongkong bevallen’, zegt ze. ‘Dan krijgt het
kind een Hongkongs paspoort.’
Grootste probleem daarvan is haar baan als manager bij een
ingenieursbureau van de overheid. ‘Als ambtenaar moet je het
goede voorbeeld geven. De geboortebeperkingscontroleurs
accepteren geen tweede kinderen van officials. Ik moet dus eerst
ontslag nemen.’
Ze worstelt met die beslissing. ‘Ik ben nu bezig met een groot
project om watervervuiling in de rivier tegen te gaan. Ik kan en
wil dat niet zomaar opzeggen. Misschien dat ik pas over twee
jaar weg kan.’ Chan hoopt dat het eenkindbeleid zo snel
mogelijk op de schop gaat. ‘Veel rijke Chinezen verlaten China’,
foetert ze. ‘Mijn buurvrouw is een paar jaar geleden naar Canada
vertrokken. Ze heeft nu drie kinderen.’ michiel hulshof
indOnesië
‘Met onze
tweede
maakten we
geen haast’
Het programma waarmee de regering-Soeharto in
de jaren tachtig de bevolkingsgroei wilde
afremmen, is in het slop geraakt. Maar Rahma is
blij dat ze maar twee kinderen heeft.
Sinds de jaren vijftig verdubbelde de Indonesische
bevolking bijna: van 75 miljoen mensen naar 147
miljoen mensen in de jaren zeventig. Indonesië
voerde daarom het Keluarga Berencana (KB),
oftewel Geplande Gezin-programma, in. Met de
slogan ‘Twee is genoeg’ stimuleerde de overheid in
de jaren tachtig actief jonge echtparen om slechts
twee kinderen te krijgen. Vrouwen konden overal
in kliniekjes anticonceptiemiddelen krijgen.
Het pro-
‘Snel zwanger
raken is essentieel
voor een gelukkig
gezinsleven’
gramma
werd een
groot succes.
Het geboortepeil
daalde
van 5,6
kinderen per
moeder in
de jaren zeventig naar 2,6 kinderen in de periode
2002-2007. Toch raakte het programma na
Soeharto’s aftreden in 1998 in het slop na kritiek
van Indonesische feministes vanwege het patriarchale,
militaristische karakter. ‘Het programma
werd als te belerend en vrouwonvriendelijk
beschouwd’, vertelt de vrouwelijke minister van
Volksgezondheid Endang Rahayu tijdens een
persbijeenkomst in Jakarta. ‘Maar nu willen we
‘KB’ weer nieuw leven inblazen.’
Want ondanks het teruglopende geboortecijfer
neemt de Indonesische bevolkingsomvang
reusachtige proporties aan (230 miljoen). Dat komt
vooral doordat de afgelopen decennia vrouwen op
steeds jongere leeftijd kinderen hebben gekregen.
Indonesiërs zien snel zwanger raken na de bruiloft
als essentieel voor een gelukkig gezinsleven,
bevestigt de 36-jarige Rahma Indrawati uit
Pekalongan, Centraal-Java. ‘Ook ik werd snel
zwanger, en kreeg een zoontje. Maar met het
tweede kind maakten we een stuk minder haast.’
Haar man verkoopt batikshirts in een dorpje vlak
buiten Pekalongan. Ze wonen in een stenen huisje
van 40 vierkante meter met hun zoon en dochter.
Rahma is blij dat ze niet meer kinderen heeft. ‘Veel
ouders trekken met hun grote gezinnen naar
Jakarta op zoek naar werk. Door geldgebrek
moeten veel jonge kinderen daar als straatmuzikant
werken’, weet Rahma. Haar eigen zoon (14)
kan enkele euro’s per week sparen om straks zijn
eigen laptop te kopen. Jan lepeltak
‘Beide ouders werken. Ze hebben
geen energie voor een
groot gezin’
MArOkkO
‘kinderen kosten tijd, maar die tijd is er nauwelijks’
Van alle gezinnen heeft 63 procent twee kinderen, maakte
de Marokkaanse regering vorig jaar bekend. Maar Najoua
vindt één wel genoeg.
Najoua Yahyaoui (34) houdt elke maand stipt haar cyclus bij.
‘Als mijn man seks wil en ik zeg tegen hem dat ik vruchtbaar
ben, heeft hij gelijk geen zin meer’, zegt ze zachtjes in een
café in de Marokkaanse stad Kenitra.
Hij wil beslist niet nog een kind, en zij evenmin. Ze hebben
één dochter, Ikbal van 10, en dat vinden zij genoeg.
De tijd van de grote gezinnen in Marokko is allang voorbij,
het geboortecijfer daalt gestaag. In 2000 vonden op duizend
inwoners nog 24,6 geboortes plaats, in 2009 waren dat er
20,96. ‘Het kan niet anders’, zegt Najoua. ‘Steeds vaker
werken man én vrouw. Ze hebben geen energie meer voor een
groot gezin. Kinderen hebben aandacht en liefde nodig, je
BrAZilië
‘een ongelukje op mijn negentiende’
In een welvarender Brazilië worden
minder kinderen geboren. Zelfs soaps
schijnen daarbij een rol te spelen.
In haar omgeving merkt Maria Alvanir
da Silva Barbosa (50) nog weinig van
een dalend kindertal. Haar eerste kind,
dat ze op haar negentiende kreeg, was
een ongelukje. Omdat ze geen geld had om voor haar baby te
zorgen, moest ze hem onderbrengen bij haar ouders. Ze
vertrok toen de kleine Emilio één jaar was naar Rio de Janeiro
om daar haar geluk te beproeven. ‘Hem moeten achterlaten
heeft me veel pijn gedaan. Daarom wilde ik wachten met het
krijgen van nog een kind tot ik daar voldoende geld voor
had.’ Toen ze als schoonmaakster een redelijk vast inkomen
had, kreeg ze met haar huidige man haar tweede kind, Talita,
nu 22.
Maria merkt ook in haar directe omgeving dat het economisch
steeds beter gaat met Brazilië. Haar dochter volgt een
opleiding als kleuterjuf en ook in de favelas (sloppenwijken)
gaat de kwaliteit van leven omhoog. Het geboortecijfer gaat
ondertussen omlaag: volgens de statistieken daalde dat van
6,3 kinderen per vrouw in 1960 naar 2 kinderen in 2006.
Er lijkt nóg een reden te zijn voor het dalende geboortecijfer:
de rol van de telenovela, ofwel de soap. De soapsterren
hebben in het algemeen één of geen kinderen, en telkens als
een regio het soapkanaal Rede Globo kan ontvangen, blijkt
dat het geboortecijfer er licht daalt. De invloed van soaps
blijkt groter op vrouwen die midden in hun vruchtbare jaren
zitten en op ouders met een laag opleidingsniveau.
moet huiswerk met ze doen, dat kost tijd, maar die tijd is er
nauwelijks.’
Najoua is in haar gezin de enige die werkt, haar man is
werkloos. Dat houdt in dat haar inkomen hard nodig is, zij
kan niet stoppen. En haar werk is vermoeiend. Zes dagen in
de week, van zeven uur ’s ochtends tot drie uur ’s middags,
controleert zij in een fabriek snoeren van Renaults en
Peugeots, 36 auto’s per uur. Zij is bekaf als zij thuiskomt.
‘Toen ik mijn eerste kind kreeg, dacht ik niet na. We waren
net getrouwd, het kwam gewoon. Maar nu voel ik dat ik niet
in staat ben meer kinderen op de wereld te zetten.’ Dat
vinden veel vrouwen om haar heen vreemd. ‘Waarom heb je
maar één kind?’, krijgt ze vaak te horen. Twee, dat is voor de
meeste Marokkaanse vrouwen ideaal. ‘Maar ik werk hard, het
is me te veel’, zegt Najoua dan. greta riemersma
In haar eigen omgeving
merkt Maria daar
evenwel weinig van. Ze
ziet de meisjes uit de
arme buurt waar ze
woont nog steeds veel
kinderen krijgen die – de
geschiedenis herhaalt
zich – soms bij familie
moeten worden ondergebracht. ‘Onverantwoordelijk en
slordig’, vindt Maria. ‘Tegenwoordig zijn er genoeg middelen
en is er genoeg kennis om een zwangerschap te voorkomen.’
sharon hesp
‘Dat ik mijn kind
moest achterlaten
heeft me veel pijn
gedaan’
Geboortecijfers wereldwijd
De stijging van de wereldbevolking gaat minder hard, ook al groeit
deze volgens de VN nog door van 6,8 miljard nu naar 9,2 miljard in
2050. Zo waren er in de jaren zeventig 24 (rijke) landen waar vrouwen
2,1 kind kregen, het vervangingsniveau waardoor de bevolking niet
groeit, maar precies op peil blijft. Dat aantal is gestegen tot 70 landen
op alle continenten, inclusief Afrika.
In 2009 werden wereldwijd gemiddeld 19,95 kinderen per duizend inwoners
geboren. Dat waren er in 2003 nog 20,43. De nummer 1 op de
jaarlijkse lijst van 223 landen van het CIA World Factbook, is Nigeria
met 51,6 baby’s op duizend inwoners, Hongkong staat met 7,42 baby’s
op duizend inwoners onderaan. Nederland staat met 10,40 op 186.
onze 19
wereld 3-10