The Queen's Club - Luc van Kemenade

onzeWereld /Maart 2010 / Nr. 3
Met de trein door Bangladesh / Interview Paul Collier / Movies That Matter
ONZE
WErEld
Voor betrokken wereldburgers
senegal
maart
# 3 e 5,95
Mislukt nederlands
internetproject
eindpunt marokko
Afrikanen halen
europa niet
na de ramp
Bouwpakket
voor een
beter Haïti
kinderen
twee is wel genoeg

34
10
17
6
34
10
14
17
nummer 3
maart 2010
RepoRtage
gestrand in Marokko
Ze komen uit landen als Mali, Niger, Ivoorkust
of Guinee Bissau en zijn op doortocht naar
Europa, waar binnenkomen steeds lastiger
wordt. Marokko, eigenlijk een tussenstop, blijkt
steeds vaker een eindpunt. Gestrand in een
land waar de regering het bestaan van illegale
migranten niet erkent.
OMSLAGARTIKEL Rondje weReld
Veel of weinig
kinderen?
Regel: als de welvaart stijgt, daalt het aantal
geboortes. In een land als Marokko groeit het
aantal gezinnen met slechts twee kinderen
snel. Maar in Zuid-Afrika vermindert het kindertal
nog niet. En in China lijkt de éénkindpolitiek
op zijn retour. Vrouwen over kinderen en de
ideale gezinsgrootte.
MoVies that MatteR-festiVal
films die je bij de strot grijpen
Soms nemen mensen grote risico’s in hun
werk voor de mensenrechten. Deze helden
staan centraal in tien documentaires op filmfestival
Movies that Matter. Drie hoofdrolspelers
over hun missie, drijfveren en hun offers.
inteRView
‘Verkiezingen kunnen
gevaarlijk zijn’
Democratisch gekozen regeringen in de allerarmste
landen moeten militaire steun krijgen
bij een staatsgreep, stelt de beroemde Britse
econoom en Haïti-kenner Paul Collier. Is dat
neokolonialisme of een effectieve, nieuwe
aanpak voor de hulp? Collier over veiligheid,
Haïti en het Nederlandse beleid.
17 actueel
Bouwpakket voor haïti
Met deskundigen en kenners van het land stelt
onzeWereld een bouwpakket samen voor de
wederopbouw van Haïti.
onze 1
wereld 3-10

2 onze
3-10 wereld
46
22
40
22
30
40
38
43
50
56
57
58
61
62
4
44
46
52
55
64
pRijswinnende fotoRepoRtage
Bovenop de intercity
Kaartjes zijn te duur voor veel reizigers in
Dhaka, hoofdstad van Bangladesh. Dus
klimmen ze op het dak van de trein, hangen
aan de zijkant of staan op de treeplanken van
de wagons. Maar niet zonder gevaar: wie valt
is dood.
RepoRtage
een mislukt project in senegal
De wereld van de boerenbevolking in Dioffior,
zo’n drie uur rijden van Senegals hoofdstad
Dakar, zou groter worden dankzij het computercentrum
dat er in 2006 werd opgezet. Maar
het project mislukte. Llinkpresentator Marcel
van der Steen, die berichtte over de start, ging
terug om uit te vinden wat er mis ging.
‘Mensen zorgen liever voor voedsel.’
achteRgRond
hervormingsbeweging in
iran loopt op kousenvoeten
Als de Iraanse regering de roep om hervormingen
negeert, riskeert ze haar eigen ondergang,
betoogt de Iraans-Amerikaanse schrijver
Hooman Majd. De hervormingsbeweging heeft
veel sympathisanten, waaronder zelfs geestelijken
en conservatieve Iraniërs. Maar buitenlandse
inbreng is niet gewenst.
coluMns
Lisa Lisa start groen project
Stephan bezoekt een vervallen plantage in
Suriname
coMMentaaR
Shell not amused; Afrika’s eerste gekozen
vrouwelijke president verdient tweede kans.
cultuuR
Kijken Katanga business, Let's Make Money
Luisteren Mijmerende songs van Malinese
albino; uitbundig dansfeest
Lezen Wereldreis door textiel; Allas blijft
vreemde in Somalië
Aanschuiven Kip op z’n kop
Agenda
RuBRieken
Wereld Digitale zelfmoord; overvloed aan
champagne
Wereldkaart Transparantie overheidsuitgaven
Wereld.nl Hergebruikt design; verse eieren van
Columbus
Straat Klein nieuws uit o.a. Jemen, Zimbabwe
en Argentinië
Weg Dansen in Addis Abeba
Brieven & Colofon

Patiënt overleden?
Wat heet mislukt? De laatste tijd gaat
het in onzeWereld vaak over effectiviteit
en resultaat van de hulp. Iedereen
is ermee bezig, en iedereen heeft er wel een
mening over. Waar gaat ons geld naar toe?
En helpt het ook? Kan het efficiënter worden
besteed, effectiever? Welke rol speelt de traditionele
hulp überhaupt nog bij de ontwikkeling
van arme samenlevingen?
In dit nummer gaat LLiNK-verslaggever en
radiopresentator Marcel van der Steen terug
naar een klein internetproject in Senegal, waarbij
hij enkele jaren geleden nog aan de wieg
stond. Klinkt heel overzichtelijk. Toch was het
mislukt, wist Marcel. Het gebouw stond leeg,
de computers waren verdwenen. Wat was er
misgegaan bij dit initiatief van Nederlandse
organisaties als de Communicado Foundation
en Viafrica?
Na Marcel’s terugkomst bleek het allemaal
niet zo eenvoudig te liggen. Over één ding was
iedereen het grondig eens: dat internetproject
was mislukt. Maar hoe dit nou kwam? En wie
daarop was aan te spreken? Nadat Marcel
zijn artikel had ingeleverd, begonnen de boze
e-mails van de Communicado Foundation
binnen te stromen. Weldra gevolgd door zwaar
getoonzette e-mails van advocaten. Dat zijn we
hier bij onzeWereld niet gewend. Veel overleg
en terugkoppeling derhalve, tot in de laatste
uren voor de onvermijdelijke deadline. Voor
de afloop verwijs ik u graag naar pagina 30 en
verder.
Het gaat ons er niet om dat we iemand als
‘schuldige’ willen aanwijzen. Maar organisaties
hebben een verantwoordelijkheid: ze geven ons
geld uit, claimen succes. Daar moeten we op
kunnen vertrouwen. We verwachten integriteit,
ook als het even tegenzit. Wat was, achteraf
gezien, domme pech? Wat bleek niet zo slim? En
wat was overmacht?
In al die e-mails zagen we opnieuw de waarheid
in het oude gezegde ‘Succes heeft vele vaders,
maar mislukking is een wees’. En wat is dat,
‘mislukt’? Als de ene partij de boel overdraagt
aan een lokale organisatie, is daarmee dan de
kous af? Nog een spreuk kwam in mij op: ‘Operatie
geslaagd, patiënt overleden’.
We nemen niet aan dat deze oude zegswijzen
symbool staan voor de hele sector van
armoedebestrijding. Maar, ik geef het toe, op
momenten als deze twijfel ik even.
hoofdredacteur onzeWereld
john.verhoeven@onzewereld.nl
PS: onzeWereld vindt de mening van haar abonnees erg belangrijk. Daarom zoeken wij lezers die een paar keer
per jaar via een online enquête met ons willen meedenken over het blad. Wilt u hieraan meedoen, ga dan naar
www.onzewereld.nl en klik op ‘lezerspanel’. Wij stellen uw inbreng zeer op prijs.
onze 3
wereld 3-10

mondiale trends en ontwikkelingen
MICROKREDIET
Derdewereld-oplossing voor arme Amerikanen
Wat al decennia werkt voor de armen in de wereld, is nu dankzij
de crisis ook een succes geworden in een van de rijkste landen
ter wereld: microkrediet slaat aan in de Verenigde Staten.
De Grameen Bank, ruim dertig jaar geleden in Bangladesh opgericht
door Mohammad Yunus, krijgt voet aan de grond in diverse
Amerikaanse steden. Yunus verwacht dat zijn bank binnen
enkele jaren winst zal gaan maken, dankzij de ruim negen
miljoen Amerikaanse gezinnen die
momenteel geen toegang hebben tot een
normale bank en de ruim 21 miljoen
families die nu alleen geld kunnen
lenen door spulletjes in onderpand te
geven bij pandjesbazen.
In amper twee jaar tijd heeft de
Grameen Bank al 1700 klanten in de
stad New York, en medio vorig jaar
opende het een nieuw kantoor in
Omaha. Binnenkort volgen vestigingen
in San Francisco, Boston, en Charlotte,
Noord-Carolina. In New York werkt Grameen samen met het
grote en prestigieuze Citibank.
Het van oorsprong Latijns-Amerikaanse Acción ontpopt zich tot
de grote concurrent voor Grameen in de VS. Grameen rekent een
vaste 15 procent rente op leningen tot ongeveer 1500 dollar, heel
wat minder dan de soms 50 of 60 procent die pandjesbazen en
woekeraars in de VS berekenen. De meeste klanten van Grameen
zijn, ook in de VS, vrouwen, in de regel met een ethische achtergrond.
(bron: TiMe Magazine)
EMaNCIPaTIE
Palestijnse vrouwen: top of flop?
Palestijnse vrouwen behoren
tot de best opgeleide vrouwen
van de Arabische wereld.
Toch doen ze het slecht als
het gaat om deelname aan
maatschappelijke functies.
Terwijl 29 procent van alle
Arabische vrouwen actief is
op de arbeidsmarkt, ligt dat
percentage in de Palestijnse
Gebieden op een nog schamelere
16 procent. Bovendien is
het salaris van de vrouwen op
de Westoever gemiddeld maar
66 procent van dat van hun
mannelijke collega’s, en in
de Gazastrook 72 procent. En
dit terwijl de alfabetiseringsgraad
van de vrouwen bijna
90 procent bedraagt, tegenover
slechts 66,5 procent van alle
Arabische vrouwen.
4 onze
3-10 wereld
Deze situatie heeft vooral te
maken met de manier waarop
Israël de Palestijnse Gebieden
afsluit van de mondiale economie.
De Palestijnen krijgen per
hoofd van de bevolking wel
weer de meeste hulpdollars ter
wereld. (bron: Mo*/PCbS)
rEuTErS
rEuTErS
cijfers 750.000 64.000 515 35
COLONy Of gaMERs
In videogames waarin strijdende
partijen elkaar hevig in de haren
vliegen, houden de hoofdpersonen
zich vrijwel nooit aan de
zogeheten Geneefse Conventie.
Dat blijkt uit Zwitsers onderzoek
naar twintig bekende war
games.
Integendeel: de digitale helden
krijgen meestal zelfs bonuspunten
en andere extraatjes
als ze virtuele oorlogsmisdaden
plegen. De onderzoekers van
de Zwitserse organisaties Trial
en Pro Juventute keken of de
helden in de spelletjes de keuze
hadden uit legaal of illegaal
geweld. In de meeste spelletjes
moet illegaal geweld worden
gebruikt om het volgende level
te bereiken. Als de speler de
keuze heeft uit diverse soorten
geweld, wordt ‘goed gedrag’
meestal niet beloond.
Het meest voorkomende illegale
gedrag is volgens de onderzoekers:
excessief, disproportioneel
geweld dat niet in verband
staat met de ernst van de zaak.
Zo hebben de helden vaak geen
andere optie dan een mitrailleur
leeg te schieten op de tegenstanders.
Bovendien maken
veel spelletjes geen onderscheid
in de ‘beloning’ voor het
neermaaien van militairen en
van onschuldige burgers.
De onderzoekers roepen de
makers op voortaan rekening te
houden met het oorlogsrecht.
De meeste spelletjes zullen dan
net zo spannend zijn en vaak
zelfs moeilijker. (bron: Playing by The
ruleS, Trial).
POLITIEK
Het einde van de schurkenstaat
CULTUUR
Gamen zonder
grenzen
Chinezen zijn
momenteel werkzaam
in afrika.
(elseVIer)
Er bestaan anno 2010 geen schurkenstaten
meer. De landen die tot voor kort dat predikaat
nog kregen, hebben nu niets meer te
vrezen op het gebied van sancties, boycots,
politiek isolement of wat dan ook. Sterker
nog: ze hebben nieuw zelfvertrouwen gekregen.
Iran en Noord-Korea hebben een satelliet
gelanceerd, Birma heeft oppositieleider Aung San Suu Kyi nog
onder huisarrest staan, en in Zimbabwe trekt bandietenleider
Robert Mugabe nog altijd aan de touwtjes.
Tot voor kort was er een ‘internationale gemeenschap’ die dergelijke
landen diskwalificeerde, maar daar is een einde aan gekomen
met de opkomst van de nieuwe politieke zwaargewichten
China en India en andere spelers op het internationale podium.
Dat schrijft de Iraanse wetenschapper Nader Mousavizadeh in
Newsweek. Mousavizadeh, in het verleden met Kofi Annan bij
de VN actief en nu verbonden aan het International Institute for
Stategic Studies in Londen, signaleert het failliet van die oude
‘strenge’ aanpak. Hoe moet het dan? Hij stelt intensieve samenwerking
voor op cultureel, wetenschappelijk en maatschappelijk
vlak. Openheid, gastvrijheid, kennismaking met westerse waarden:
het is dé remedie tegen schurkenstaatleiders. (bron: newSweek)
tamer youssef
CULTUUR
Liedjes om
voor te sterven
In de wereld van
de karaoke is alles
geoorloofd: hard
zingen, vals zingen,
mompelen, de tekst
vergeten. Toch zijn er
grenzen. De afgelopen
jaren zijn wereldwijd
tientallen doden
gevallen als gevolg
van café-ruzies over
bepaalde liedjes. Op
nummer 1 van de
lijst van dodelijke
karaokeliedjes prijkt
‘My Way’ van Frank
Sinatra. In tien jaar
tijd werden op de
Filipijnen zes zangers
van dit lied gedood.
Ook in Maleisië en
Thailand zijn al ‘My
Way’-doden gevallen.
Een Filipijnse
zanger die graag
achter de microfoon
kruipt, begrijpt het
wel. ‘Het is zo’n arrogant
nummer: I did
it my way... Als die
zin dan ook nog eens
vals gezongen wordt,
kunnen mensen snel
agressief worden.
Iedereen kent het
nummer en heeft er
een mening over.’
(bron: new york TiMeS)
De mondiale consumptie
van champagne is door de
crisis gedaald met minstens
een kwart. Voorraden zijn
sterk toegenomen: ongeveer
1,2 miljard flessen liggen
opgeslagen in de kelders van
de Champagneregio. Dat is
voldoende om de komende
vier jaar in de wereldbehoefte
aan bubbels te voorzien. De
rené van asselt
terroristische incidenten
zijn mondiaal
geteld sinds 2004.
(Wordt Ver Volgd)
INTERNET
Vaarwel, wrede virtuele wereld!
Steeds meer leden van online communities geven de
brui aan hun sociale digitale leven. Het lezen van al
die tweets en mededelingen van zogenaamde ‘vrienden’
– vaak mensen die je nauwelijks kent of organisaties
die alleen bezig zijn om je een mening of een
product aan te smeren – kost te veel tijd.
Het ‘ontvrienden’ heeft nu een logische volgende
stap gekregen: digitale zelfmoord. Wie tot op heden
een einde wilde maken aan zijn Facebook-, Hyves-,
Twitter- of LinkedIn-account, merkte dat dit praktisch
onmogelijk is. Alles blijft bewaard, of je wilt
of niet. Accounts met grote aantallen ‘vrienden’
zijn namelijk veel geld waard voor bedrijven en
reclamemakers die hun producten willen slijten.
Maar sinds kort is de digitale suïcide binnen ieders
bereik. Begin dit jaar begonnen twee Nederlandse
LaNDBOUW
Barsten in de champagnebubbel
voorraad heeft de verhouding
tussen de boeren en de grote
wijnfabrikanten verstoord.
Vroeger deden de producenten
bewust rustig aan om te voorkomen
dat er te veel flessen op
de markt zouden komen, waardoor
de prijzen zouden dalen.
Nu zouden de prijzen kelderen
als alle wijn op de markt zou
komen. De overkoepelende
bouwprojecten in new york
liggen nu stil als gevolg van
de crisis (tIMe)
verkooporganisatie
heeft
de wijnboeren
daarom
verplicht veel minder kilo’s
druiven per hectare aan te
leveren. Opgeteld bij de lagere
verkoopprijzen is dit een harde
klap voor de boeren, die tot
voor kort zelf konden bepalen
hoeveel ze wilden produceren.
PIxxIEsTaILs
miljard dollar is het totale bedrag dat
Chinese ambtenaren in 2009 achteoverdrukten
of fraudeerden, volgens een
overheidsstudie. (econoMIst)
jongens met een website die je hele
account, inclusief alle gegevens,
laat verdwijnen: SuicideMachine.
In enkele weken tijd hebben al bijna
tweeduizend mensen zichzelf digitaal uitgegumd.
Een soortgelijk Amerikaans initiatief, dat Seppukoo
heet, kreeg al direct de advocaten van Facebook op
hun dak. Dat gebeurde ook al met SuicideMachine.
Vooralsnog blijven de zelfmoordsites gewoon actief.
Met een enkele druk op de knop wissen ze alle gegevens
uit, een lastig karwei dat uren in beslag kan
nemen. Daarna kun je nog je laatste digitale woorden
achterlaten op de homepages van SuicideMachine of
Seppukoo. Vaarwel digitale wereld!
hTTP://SuiCideMaChine.org/
www.SePPukoo.CoM/
Afrika is voor de
Chinezen zeker niet het
‘verloren continent’,
integendeel: het is een
rijke bron voor grondstoffen,
mineralen en
olie. Bovendien kopen
de Chinezen duizenden
hectaren landbouwgrond
op voor de kweek van
voedsel voor het thuisland.
Veel van het geld
dat de Chinezen in Afrika
investeren gaat naar
de aanleg van wegen,
spoorlijnen, elektriciteitscentrales,ziekenhuizen,
scholen en havens.
(bron: elSevier)
De machtsbalans in de regio
is definitief verschoven naar
de handelaren en wijnproducenten.
Grootste speler is het
bekende LVMH, dat onder
meer Veuve Clicquot bezit en
bezig is om kleine, wankelende
champagnehuizen op te kopen.
LVMH bezit nu al 18 procent
van de mondiale champagnemarkt.
(bron: eConoMiST)
onze 5
wereld 3-10

Afrikaanse migranten blijven steken in de illegaliteit
Gestrand in
Marokko
Zo’n 15.000 illegale Afrikaanse migranten
bevinden zich in Marokko. Ze willen door,
naar Europa, maar de controle is aanzienlijk
verscherpt. En dus blijven ze noodgedwongen
hangen in een land waar ze
niets mogen. ‘Vooral vrouwen vormen een
kwetsbare groep.’
tekst Kees BeeKmans
Op een doordeweekse ochtend in het najaar staan een
stuk of twintig jonge mannen en een enkele vrouw te
wachten tot Caritas Rabat zijn deuren opent. Het zijn
Subsaharanen, economische migranten uit Zuidelijk Afrika,
gelukszoekers, sans papiers, welke naam je ze ook wilt
geven, afkomstig uit landen als Congo-Brazzaville, Ivoorkust,
Mali, Niger, Senegal, Guinee-Bissau. Ze zijn hier omdat Caritas
vandaag kleren uitdeelt.
Even over negenen gaat de deur open en begint een medewerker
van de katholieke hulporganisatie namen af te roepen.
Eén voor één dalen de migranten af in een souterrain en
komen een minuut later terug met een broek, een trui, een jas
die ze zelf hebben uitgezocht. Sommigen vinden wat er ligt
maar niks en lopen hoofdschuddend, een misprijzende trek
op hun gezicht, weer naar buiten. Anderen, de kleren in hun
armen, moeten juist lachen, niet zonder gêne. Degenen die
nog niet zijn geweest, gluren nieuwsgierig het souterrain in,
of er wel wat overblijft. ‘Soms vinden we de kleren verderop
in de straat weer terug’, zegt de Belgische Pieter Van Aken,
verantwoordelijk bij Caritas voor het ‘project migranten’.
De hulporganisatie speelt een centrale rol in de opvang en
6 onze
3-10 wereld
begeleiding van Subsaharanen. In de vestiging in Rabat, de
belangrijkste in Marokko, kunnen de migranten hun verhaal
kwijt: hoe lang ze al van huis zijn, hoe de reis is verlopen,
wat hun situatie nu is. Caritas vraagt zich vervolgens af wat
ze voor deze persoon kan betekenen: heeft iemand hulp nodig
bij het zoeken naar een kamer, wil de migrant in contact
worden gebracht met landgenoten? In het geval van vluchtelingen
verwijst Caritas door naar de UNHCR (de vluchtelingenorganisatie
van de VN) en voor spijtoptanten die terug
willen is er ook een organisatie. Migranten die zich melden
bij Caritas krijgen gratis toegang tot eerstelijns gezondheidscentra
en gratis medicijnen. Hun kinderen kunnen er een
rudimentair soort onderwijs volgen, kinderen vanaf zes
jaar worden doorgestuurd naar Marokkaanse scholen. In de
regel doen die niet moeilijk over de illegale status van deze
kinderen.
Hekken
Naar schatting bevinden zich zo’n 15.000 illegale migranten
in Marokko. De laatste jaren zitten ze meer en meer in grote
steden als Rabat en Casablanca, in plaats van ‘dichtbij de
vertrekpunten’, waar ze zich van oudsher liever ophielden:
in het noorden van Marokko, aan de Middellandse Zee, in de
buurt van de Spaanse enclaves Ceuta en Mellila. Maar vanuit
Laâyoun in het zuiden van het land konden ze de oversteek
ook wagen, naar de Canarische eilanden.
Al worden nog steeds pogingen gedaan de Spaanse enclaves
binnen te dringen, sinds het najaar van 2005, toen tientallen
migranten de enclaves en masse bestormden, zijn het er
beduidend minder geworden. De hekken rondom de enclaves
‘Veel vrouwen zijn onderweg
minstens een keer verkracht,
en hier zijn ze ook niet veilig'
zijn verhoogd en de surveillance is aanzienlijk verscherpt,
iets waar de EU tientallen miljoenen euro’s aan meebetaalt.
Het heeft effect gehad. ‘Migranten blijven nu noodgedwongen
veel langer in Marokko hangen’, zegt Stéphane Rostiaux, chef
de mission van de internationale migratieorganisatie IOM,
die migranten helpt bij een vrijwillige terugkeer. ‘Vóór 2005
bleven ze hier vaak maar een paar maanden, hooguit een jaar,
nu eerder drie, vier jaar. Ze zijn hier letterlijk gestrand, kunnen
geen kant meer op.’
Het boze oog
Een andere trend: steeds meer vrouwen die de lange en gevaarlijke
tocht ondernemen. ‘Een op de drie’, schat Pieter Van
Aken van Caritas. Ze hebben het in de ogen van de projectleider
een stuk moeilijker dan mannen. ‘Ze zijn veel kwetsbaarder.
De meeste van deze vrouwen zijn op reis op z’n
minst één keer verkracht, door plaatselijke autoriteiten, door
de mensensmokkelaars, of door hun medereizigers.’ En in
Marokko zelf zijn ze evenmin veilig. ‘Zeker als ze hier zonder
man naartoe zijn gekomen. Veel vrouwen gaan dan op zoek
naar een soort beschermheer, maar voor die ‘bescherming’
betalen ze doorgaans met hun lichaam, en soms worden ze
ook nog gedwongen zich te prostitueren. Vooral bij Nigerianen
kom je dit soort maffia-praktijken tegen.’
Een aparte categorie binnen de groep vrouwen is die van
hollandse hoogte
onze 7
wereld 3-10

Illegale gelukszoekers worden vaak buiten marokko gedumpt.
de minderjarige meisjes, die nog kwetsbaarder zijn. Van
Aken: ‘Die worden binnen hun gemeenschap vaak misbruikt,
fysiek in de zin dat ze al het huishoudelijke werk moeten
doen, en seksueel.’ Caritas denkt erover om voor deze meisjes
– de organisatie kent er een stuk of veertig – een opvangcentrum
te creëren. Maar daar zitten haken en ogen aan. Van
Aken: ‘Wie gaat daar de verantwoordelijkheid voor nemen,
zowel juridisch als organisatorisch? Liefst zouden we zien
dat een Marokkaanse organisatie als bijvoorbeeld Bayti (die
straatkinderen opvangt) dat zou doen, maar voor hen heeft
deze groep niet de hoogste prioriteit.’
De Franse psychologe Clotilde Marechal kent de groep
minderjarige meisjes goed. Ze doet voor Caritas de ‘intakegesprekken’
en houdt wekelijks sessies met migranten die
behoefte hebben aan psychologische hulp. Deze jonge meisjes
blijken vaak naar Marokko te zijn gevlucht om onder een
gedwongen huwelijk uit te komen. Anderen zijn vertrokken
omdat hun familie bijvoorbeeld niet wilde accepteren dat ze
wilden trouwen – of daadwerkelijk zijn getrouwd – met een
man uit een andere etnische groep. ‘Deze meisjes’, aldus Ma-
‘ Ze worden op straat voor apen
uitgemaakt en kunnen niets doen
omdat ze niet mogen werken’
rechal, ‘zijn vaak erg bang dat hun familie ze zelfs hier nog
weet te treffen, via landgenoten of met behulp van tovenarij,
het boze oog, maraboutage.’
De UNHCR honoreert dit soort familieperikelen in de regel
niet met een vluchtelingenstatus. Behalve dat het niet makke-
8 onze
3-10 wereld
lijk is zo’n verhaal bewezen te krijgen, voert de UNHCR aan
dat deze vrouwen in eigen land naar de politie kunnen gaan.
Marechal: ‘Maar als die echtgenoot een machtig man is, en
de politie corrupt, gaat dat argument echt niet op. Er mag wel
eens onderkend worden, vind ik, dat die vrouwen enorme
risico’s hebben genomen om hiernaartoe te komen, en dat ze
dat niet voor niets doen. Uitgehuwelijkt aan een veel oudere
echtgenoot als tweede of derde vrouw, in huis opgesloten,
geslagen, verkracht.’
Niemandsland
Voor deze meisjes en vrouwen doet Marokko in principe
niks. Marechal: ‘Ik praat met ze, maar dat is niet genoeg. Ze
hebben na zoveel traumatische ervaringen juist een omgeving
nodig om zichzelf bij elkaar te rapen, een omgeving
die hun gevoel voor eigenwaarde kan verhogen. In plaats
daarvan worden ze hier op straat voor apen uitgemaakt en
worden ze gedwongen tot niksdoen omdat ze niet mogen
werken.’
Voor de mannen is dat niet anders. Migranten zijn illegalen
die in de ogen van de Marokkaanse regering niet bestaan.
Er is in Marokko niet eens een loket waar vluchtelingen of
asielzoekers zich kunnen melden: het is de UNHCR-vestiging
in Rabat onder leiding van de Nederlander Johannes van der
Klaauw, die de afgelopen jaren een systeem heeft ontwikkeld
om te bepalen wie echte vluchtelingen zijn. Maar zelfs deze
door de VN erkende vluchtelingen – achthonderd, uit ruim
vierduizend aanvragen – hebben in Marokko nog altijd geen
juridische status, en mogen zonder officiële verblijsvergunning
ook niet werken. Hun VN-vluchtelingenpas beschermt
ze echter wel tegen de politie. Economische migranten lopen
het risico ieder moment te worden opgepakt, in een bus te
worden gezet en te worden gedumpt in het niemandsland bij
de Algerijnse grens.
reuters
De 23-jarige Simon uit Nigeria heeft het twee keer meegemaakt.
Hij kwam vier jaar geleden via Niger en Algerije naar
Marokko. Zijn eerste poging Europa te bereiken was met een
boot van Tanger richting het Spaanse vasteland, waar hij
1500 euro voor moest betalen. Dat geld had hij in Nigeria
bijeen gespaard en deels van familieleden gekregen. Maar
de zee bleek te wild en de kapitein keerde terug. Simon, die
niet kan zwemmen, durfde de overtocht niet nog een keer
per boot te wagen en probeerde het een half jaar later via de
Spaanse enclave Mellila, waar hij door de politie werd opgepakt
en prompt de grens met Algerije overgezet. Een jaar later
werd hij in Tanger, waar hij op zoek was naar werk, opnieuw
opgepakt – en voor de tweede keer bij de Algerijnse grens
afgezet. In de hoop dat de politie hem daar met rust zou
laten, kwam hij driekwart jaar geleden naar Rabat. Hij deelt
hier een kamer met zes landgenoten in de volkswijk G5, waar
ze gezamenlijk 60 euro per maand voor betalen. Omdat hij
in Rabat evenmin werk kan vinden, bedelt hij. Per dag haalt
hij 20, 30 dirham op (twee, drie euro), net genoeg om van te
eten. Simon is dit leven beu en wil terug naar huis.
Daarvoor klopte hij aan bij IOM, dat sinds vier jaar een
speciaal ‘terugkeerprogramma’ heeft voor spijtoptanten als
Simon, die in Marokko met de rug tegen de muur staan en in
zeer precaire omstandigheden leven. Al dan niet doorverwezen
door organisaties als Caritas, Terre des Hommes of Artsen
zonder Grenzen, melden de migranten zich vrijwillig bij
IOM. Nog geen drie maanden later zitten ze in het vliegtuig
naar huis. In die tijd heeft IOM ze geholpen met het bemachtigen
van de vereiste reispapieren én een ‘reïntegratieproject’
voor ze in de steigers gezet. Chef de mission Stéphane Rostiaux:
‘Dat moet je heel kleinschalig zien. Meestal heeft het iets
met handel te maken, kleding verkopen, of gebakken vis, of
schapen. Als kapper aan de slag is ook prima. We zorgen dat
zo iemand een nieuwe start kan maken.’
Wortel schieten
De ervaring heeft geleerd dat het beter is geen geld uit te
delen. Samen met een medewerker van IOM worden in het
land van herkomst spullen aangeschaft. Terugkeer inclusief
reïntegratieproject is twee keer zo duur als een vliegticket.
Maar de meerwaarde, aldus Rostiaux, is groot.
Vluchten naar Marokko
De Marokkaanse autoriteiten hebben
de asielproblematiek jarenlang ontkend.
Met name in 2005 en 2006 werden zowel
door de VN erkende asielzoekers als
niet-gedocumenteerde immigranten van
hun bed gelicht, om die vervolgens bij de
Algerijnse grens af te zetten.
Vanaf eind 2005 stroomden meer dan
tweeduizend vluchtelingen per jaar
het land binnen. Daarvan bleek slechts
één op de vijf oorlogsvluchteling, uit
Ivoorkust, de Democratische Republiek
Congo, Liberia, sudan of Irak. De rest
viel onder de noemer ‘economische mi-
grant’, uit arme landen als Mali of senegal.
Op aandringen van de VN kende Marokko
in 2007 de UNHCR-vestiging een officiële
status toe. sindsdien lopen de asielaanvragen
aanzienlijk terug: van tweehonderd per
maand in 2005 naar zeventig maandelijks in
2009. UNHCR kent in Marokko alleen echte
vluchtelingen een status toe.
De ‘uitgeprocedeerden’ wordt assistentie
bij een vrijwillige terugkeer aangeboden,
maar de meesten verdwijnen in de illegaliteit.
sommigen proberen europa binnen te
komen via de spaanse enclaves Ceuta en
Melilla, of wagen zich aan een levensge-
‘We voorkomen dat migranten met lege handen aankomen.
Zo beleven ze hun terugkeer toch minder als een mislukking.
Bedenk dat hun familie de reis naar Europa vaak mede
heeft gefinancierd. Met zo’n klein project kunnen ze zichzelf
bedruipen, belasten ze hun familie niet, en creëren ze banden
met hun omgeving, kunnen ze weer wortel schieten.’ IOM
heeft er succes mee. Een evaluatie wijst uit dat 70 procent
van deze projectjes nog altijd bestaat, of zich zelfs heeft uitgebreid.
Een trotse Rostiaux: ‘Dat is een hoger percentage dan je
gewoonlijk bij microkredieten ziet. Daar slaagt vaak maar 50
procent van.’
De afgelopen vier jaar keerden ruim tweeduizend migranten
van 25 verschillende nationaliteiten via IOM terug naar
het land van herkomst, sinds twee jaar steevast met microproject.
Onder hen waren veel Senegalezen en Malinezen
maar ook migranten uit Ivoorkust, Congo-Brazzaville, Gambia,
Guinee en zelfs uit Pakistan en Peru. Er waren ook tien
door de UNHCR erkende vluchtelingen bij.
De wachtkamer van IOM zit iedere dag vol. De laatste tijd
brengt de organisatie gemiddeld dertig tot veertig vluchtelingen
per maand naar het vliegveld van Casablanca. De
22-jarige Joy uit Nigeria, die inmiddels twee jaar in Marokko
is, hoopt er binnenkort ook bij te zijn. Ze zat samen met
Simon in de boot op die veel te wilde Middellandse Zee, en
wil haar leven niet nog een keer wagen. De directe aanleiding
om terug te keren naar Ibadan, ten noorden van Lagos, is de
recente dood van haar vader. ‘En wat moet ik verder hier?’,
zegt Joy. ‘Je kan hier niks doen.’ Net als Simon bedelt ze haar
bestaan bij elkaar.
Volgens psychologe Clotilde Marechal is dat vaak extra
zwaar voor migranten: de dood van hun ouders, en daar
niet bij te zijn geweest. ‘Ik merk vaak dat Afrikanen anders
tegen hun ouders aankijken, die blijven toch een centrale
positie in hun leven innemen. Europeanen richten zich
eerder op hun kinderen. Afrikanen hebben vaak meer het
gevoel dat ze in het krijt staan bij hun ouders: ze hebben me
grootgebracht, ik moet iets voor ze terugdoen. Dat is vaak
ook de reden dat ze zijn vertrokken: om hun ouders uit de
financiële misère te helpen. Des te pijnlijker als die ouders
sterven voordat de kinderen hun missie hebben kunnen
volbrengen.’ n
vaarlijke oversteek naar de Canarische
eilanden of het spaanse vasteland.
spanje, Marokko en Frankrijk, de
landen die vooral veel met Afrikaanse
bootvluchtelingen te maken hebben,
hebben in juli 2006 een gezamenlijk plan
opgesteld om enerzijds strenger op te
treden tegen illegale vluchtelingen en
anderzijds jonge Afrikanen te overtuigen
niet weg te gaan uit hun land. De
eU trekt 2,4 miljoen euro uit om Mauritanië
te helpen. Mauritanië is het land
waarvandaan de meeste vluchtelingen
de bootreis beginnen. Crissy Mulder
onze 9
wereld 3-10

Movies that Matter-festival
Films die je bij
de strot grijpen
Bijzondere mensen die persoonlijke risico’s nemen in hun
werk voor de mensenrechten. Zij staan binnenkort centraal
in tien documentaires op filmfestival Movies that Matter.
onzeWereld sprak met drie hoofdrolspelers over hun missie,
drijfveren en offers.
TeksT renate megens
Kruistocht tegen gedwongen prostitutie
10 onze
3-10 wereld
De Cambodjaanse Somaly Mam werd
als vijftienjarige verkocht aan een
bordeel. Met gevaar voor eigen leven
redt ze nu meisjes uit de mensonterende
omstandigheden waarin zij zelf jarenlang
gevangen zat. De film Red Light
volgt Somaly en haar lotgenoten in hun
strijd.
Als er één film is die iedereen zou moeten
zien en die niemand onberoerd zal laten, dan is het Red
Light. Want de schaal waarop meisjes in Cambodja en andere
Zuidoost-Aziatische landen aan bordelen worden verkocht
is enorm, de leeftijd van de meisjes is laag – tegenwoordig
zijn meisjes van een jaar of vijf al in trek – en het geweld
waaraan ze worden blootgesteld is excessief. Neem alleen
al het verhaal van Somaly Mam zelf. Tot haar negentiende
werd ze vele duizenden keren verkracht en ontelbare malen
Het liefst zou ze alle bordelen
langsgaan en iedereen bevrijden
mishandeld. In het boek Alleen tegen de wereld dat ze over
haar leven schreef, besteedt ze een alinea aan een voorval
waarbij ze een week lang vastgebonden lag en voortdurend
door meerdere mannen werd verkracht. Eén alinea. Slechts
een voorbeeld dat ze aanhaalt om een indruk te geven van
hoe het was. In een ander voorbeeld noemt ze de klanten
die naar het bordeel kwamen om een meisje uit te zoeken en
haar voor een nacht mee te nemen naar een hotelkamer met
vijftien dronken mannen. Details noemt ze niet, en dat is ook
niet nodig; haar verhaal is al nauwelijks te bevatten.
Omkoping
Was het lot van Somaly Mam een uitzondering geweest, dan
had Red Light alleen háár levensverhaal kunnen vertellen
en was daarmee misschien de kous af geweest. De realiteit
is anders. In de film worden drie vrouwen gevolgd; behalve
Somaly zijn dat de ex-minister voor Vrouwenzaken en
tegenwoordig oppositieleidster Mu Sochua die zich het lot
van de kinderprostituees aantrekt, en de jonge vrouw Rena
die haar zusje uit een bordeel heeft bevrijd en nu de daders
achter slot en grendel wil zien. Dat is niet gemakkelijk. De
bordeeleigenaren en vrouwenhandelaren zijn berucht om het
geweld dat ze gebruiken tegen iedereen die hen een strobreed
in de weg legt. En ze hebben geld, dus omkoping van politie
en rechterlijke macht zijn aan de orde van de dag. Somaly
haalt in de film het vonnis aan uit een rechtszaak waarin
zeven mannen terechtstonden voor de verkrachting van een
zevenjarig meisje. Omdat haar vagina te klein was hadden de
daders het kind met een mes opengesneden. De rechter redeneerde
in zijn vonnis dat het meisje nog zo jong was dat ze
de gebeurtenis vast zou vergeten naarmate ze ouder werd. De
daders gingen vrijuit. En als het al eens tot een veroordeling
komt, is het afwachten of de veroordeelde zijn straf daadwerkelijk
zal uitzitten. Zo zien we oppositieleidster Mu Sochua
vergeefs een gevangenis bezoeken om een vrouwenhandelaar
te spreken die tot veertien jaar veroordeeld is. De man blijkt
om onduidelijke redenen voortijdig door zijn bewakers te
zijn vrijgelaten.
Intimidatie
Somaly Mam is inmiddels rond de veertig (ze is als wees
opgegroeid en kent haar exacte geboortejaar niet) en leidt een
van de grootste non-gouvernementele organisaties in Cambodja,
de Somaly Mam Foundation. Ze is vastberaden zoveel
mogelijk meisjes en vrouwen uit de gedwongen prostitutie
te redden. ‘In onze opvangcentra in Cambodja, Vietnam,
Thailand en Laos hebben we tot nu toe zesduizend meisjes
opgevangen’, vertelt ze aan de telefoon vanuit Phnom Penh
aan onzeWereld. Een prestatie waarvoor ze internationale
erkenning en prijzen kreeg. Time Magazine riep haar in 2009
uit tot een van de honderd invloedrijkste mensen ter wereld.
Maar in z’n totaliteit zijn die zesduizend meisjes, tot haar
spijt, een druppel op een gloeiende plaat. Het liefst zou ze
alle bordelen langsgaan en iedereen eigenhandig bevrijden.
Ze realiseert zich dat dat niet kan. De strijd moet op alle
fronten worden gevoerd, van de lokale politie-agent tot de
Verenigde Naties. Ze werkt er bij wijze van spreken dag en
nacht aan om dat te bereiken. Aan dat werk hangt een prijskaartje.
‘Ik word voortdurend bedreigd, ik strijd immers tegen
de georganiseerde misdaad. Regelmatig krijg ik telefoontjes
van mensen die zeggen dat ik moet ophouden met wat ik
doe, dat ik het land moet verlaten. Maar ik wil helemaal
niet weg uit Cambodja. Ik wil hier blijven en de slachtoffers
norman jean roy
Voormalig kindprostitué somaly mam met kinderen uit een van haar opvangcentra.
helpen.’ Haar huis is in brand gestoken, afgelopen november
werd de auto waarin ze zat met haar chauffeur en assistente
beschoten, en ook haar dierbaren blijven niet gespaard. Haar
dochter werd in 2006 op veertienjarige leeftijd door bordeelhouders
gedurende drie dagen ontvoerd en verkracht om
moeder Somaly te intimideren. Die praat liever niet over die
gebeurtenis, ‘vanwege de privacy van mijn dochter’, zegt ze.
In een televisie-interview vertelde ze ooit dat ze als kind, na
haar eerste verkrachting, al dood was van binnen. ’s Nachts
tibetaanse muziekcultuur is vergif voor China
Je hoeft geen liefhebber van Tibetaanse
liederen te zijn om geïntrigeerd te raken
door Tibet in Song. De documentaire
geeft een inkijkje in de Tibetaanse cultuur
zoals die was voor de Chinezen
kwamen. Filmmaker Ngawang Choephel
(44) werd opgepakt en zat jarenlang
in een Chinese gevangenis.
De moeder van Ngawang Choephel
vluchtte in 1959 met haar zoon, toen nog een dreumes
van 2,5 jaar, vanuit Tibet naar India. Duizenden Tibetanen
zochten daar destijds hun toevlucht in het kielzog van de
Dalai Lama. Die was het land ontvlucht na een volksopstand
tegen de Chinese bezetters, die 86.000 Tibetanen het leven
kostte. De kleine Ngawang was tijdens zijn jeugd in India al
gefascineerd door Tibetaanse muziek. Als jonge volwassene
studeerde hij aan het Tibetan Institute of Performing Arts in
Dharamsala, werd muziekleraar en vertrok naar de Verenigde
Staten om zich verder te specialiseren in de muziek van zijn
kan ze niet slapen, ze heeft voortdurend nare dromen over de
verkrachtingen. Toch wil ze verder leven, zegt ze. Voor al die
kinderen die haar hulp nodig hebben. ‘Ze voelen zich alleen,
schuldig en in de steek gelaten. Wat mij gelukkig maakt is als
ik de kinderen zie lachen, als ik ze weer kind zie worden.’
red Light, regie guy JaCobson, Verenigde staten 2009.
Verder lezen? www.somaly.org www.afesip.org
alleen tegen de wereld, somaly mam (uitgeVerij arena, 2009)
vaderland. In 1995 besloot hij naar Tibet te reizen, het land
waar hij sinds zijn prille jeugd geen voet meer aan de grond
had gezet. Hij wilde weten wat er onder de Chinese bezetting
was overgebleven van de Tibetaanse muziek. Zijn familie
smeekte hem niet te gaan. Het was te gevaarlijk, hij zou gearresteerd
worden. Ngawang ging toch. ‘De muziek riep’, zegt
hij in zijn film.
Melklied
Nu was muziek voor de Tibetanen tot pakweg zestig jaar geleden
veel meer dan alleen muziek. De Tibetaanse cultuur was
ervan doordrongen. Tibetanen zongen het liefst de hele dag,
en voor alles wat ze deden hadden ze een lied. Molken ze de
koeien, dan zongen ze een melklied: de koe zou ervan ontspannen
en meer melk geven. Door hun liederen leerden de
Tibetanen over hun gewoonten, hun werk, hun religie, hun
geschiedenis. ‘Tibetaanse liederen zijn dé manifestatie van
de Tibetaanse mentaliteit’, zegt een zangeres in Tibet in Song.
Tot halverwege de jaren vijftig, toen de rest van de wereld al
radio luisterde en films keek, bleef Tibet geïsoleerd en was de
onze 11
wereld 3-10

Tibetaanse ‘live’ muziek een onlosmakelijk deel van het dagelijks
leven. Maar de Chinezen kenden de kracht van muziek
als propagandamiddel. De traditionele Tibetaanse volkscultuur
werd na de Chinese invasie in 1950 door de bezetters als
‘vergif’ bestempeld. Twintig artiesten zijn beter dan duizend
soldaten, was het Chinese motto. Het zingen van Tibetaanse
liederen werd verboden, je kon ervoor worden gearresteerd
en gedood.
Controlepost
Documentairemaker Ngawang Choephel schrok zich dan
ook rot toen hij in 1995 voor het eerst door de straten van
hoofdstad Lhasa liep. Chinese popliedjes en progagandaliederen
schalden hem van alle kanten uit luidsprekerboxen
tegemoet. Op het platteland bezocht hij een zogenaamde
traditionele dansuitvoering waar de gebruikte muziek, dans
en kleding niet eens léken op iets traditioneels Tibetaans. En
toen hij een klein Tibetaans jochie vroeg voor hem te zingen
zette het kind een Chinees militair liedje in. Maar ondanks
de vernietiging van de muzikale tradities van zijn vaderland
raakte Choephel geïnspireerd door zijn ontmoetingen met
mensen die probeerden te bewaren wat er nog rest. Na twee
maanden rondreizen en filmen gaf hij een deel van zijn filmmateriaal
mee aan een vriend die naar India reisde. Zelf ging
hij op weg naar zijn geboortedorp. Voor het eerst sinds zijn
peutertijd zou hij zijn vader ontmoeten. Die kon destijds niet
met de rest van het gezin naar India vluchten. Maar op weg
de stem van verdwenen nepalezen
12 onze
3-10 wereld
Het westerse beeld van Nepal bestaat
vooral uit schitterende landschappen
en imposante hooggebergten. Achter dat
plaatje schuilt een soms rauwe werkelijkheid.
Advocate Mandira Sharma vecht al
sinds de jaren negentig tegen schendingen
van mensenrechten in haar land.
Drie jaar lang filmde Julie Bridgham, de
regisseuse van Sari Soldiers, zes Nepalese vrouwen. Een
maoïstische strijdster, een legerofficier, een monarchiste, een
studentenleidster, een moeder op zoek naar haar verdwenen
tienerdochter, en mensenrechtenadvocate Mandira Sharma.
Ze zijn de belichaming van de strijd die de laatste decen-
trots op de volkscultuur - uit Tibet in Song.
naar zijn roots werd Choephel aangehouden bij een Chinese
controlepost, gearresteerd en zonder proces veroordeeld tot
achttien jaar cel wegens spionage. Na zesenhalf jaar werd
hij onder internationale druk vrijgelaten en maakte zijn film
Tibet in Song af.
Trots
Vanuit zijn woonplaats New York vertelt Choephel dat hij
zich destijds wel degelijk bewust was van het risico dat hij
nam met zijn filmproject in Tibet. ‘Maar ik was pas eind
twintig, en toen ik het geld, het visum en de vrienden had
om mee te gaan was ik zo opgewonden dat ik de risico’s
vergat. Het is niet zo dat het per se onveilig is om als vluchteling
terug te keren naar Tibet. Alleen had ik een camera bij
me, en dat vonden de Chinezen heel verdacht toen ze me
aanhielden.’ In de film vertelt hij nauwelijks over de ontberingen
die hij in de gevangenis moest doorstaan. ‘Wat ik
heb doorgemaakt, is mijn persoonlijke verhaal’, licht hij die
keuze toe. ‘Ik wilde niet op mijn pijn focussen omdat de film
daar niet over gaat. Maar het was zwaar. Het is een psychologische
marteling om gevangen zitten, achttien jaar te krijgen,
je familie niet te mogen zien.’ Hij is ‘slechts’ één keer in
elkaar geslagen tijdens zijn gevangenschap, vertelt hij. In tegenstelling
tot zijn vrouwelijke landgenoten in Tibet in Song,
die maandenlang werden afgeranseld en met elektrische
schokken bewerkt omdat ze weigerden het Chinese volkslied
te zingen. Overigens moest Choephel het filmen voor zijn
documentaire bekopen met nóg een persoonlijke tragedie.
Zijn vader overleed tijdens zijn gevangenschap, en de kans
dat vader en zoon elkaar ooit in de armen zullen sluiten is
daarmee voorgoed verkeken. Maar ondanks de offers die zijn
missie heeft gevergd, is Choephel vastbesloten te redden wat
hij redden kan van de Tibetaanse muziek. ‘Door de Chinese
propaganda vinden veel Tibetanen tegenwoordig alles wat
Chinees is modern en superieur. Maar op het platteland vind
je nog mensen die trots zijn op hun traditionele cultuur. Als
mensen in de rest van het land dat ook zo gaan voelen, dan is
er een kans dat de Tibetaanse muziek overleeft. Ik heb geen
andere keus dan mijn leven hieraan te wijden.’
tibet in song, regie ngawang ChoepheL, Tibet 2008.
nia in hun land woedde en deels nóg woedt. Een strijd met
vaak onschuldige slachtoffers, zoals de vermiste dochter
van moeder Devi. Het meisje werd ’s nachts uit het ouderlijk
huis meegenomen door regeringstroepen die vergeefs aan
de deur kwamen voor haar moeder. Devi had het namelijk
gewaagd om bij journalisten en mensenrechtenorganisaties
ooggetuigenverslag te doen van de verkrachting van en
moord op haar jonge nichtje, enkele dagen eerder. Ook door
regeringstroepen, die het meisje verdachten van maoïstische
sympathieën. Samen met advocate Sharma probeert Devi in
de film haar dochter terug te vinden. ‘Er zijn nog steeds 1600
vermisten in Nepal, en er vinden nog steeds schendingen van
mensenrechten plaats’, vertelt Mandira Sharma vanuit haar
maoïstische soldaten in
nepal op patrouille, vóór het
vredesakkoord van 2006.
woonplaats Kathmandu. Ze staat slachtoffers en familieleden
bij in hun zoektocht naar de waarheid en gerechtigheid. Haar
werk is niet zonder gevaar, zegt ze, ook niet nadat in 2006
een officieel vredesakkoord werd gesloten tussen maoïstische
opstandelingen en regeringstroepen. ‘Ik neem allerlei voorzorgsmaatregelen.
Als ik voor mijn werk op pad moet neem
ik vertegenwoordigers van Amnesty International of Human
Rights Watch mee, dan ben ik een minder makkelijk doelwit.
En ik heb bewakers bij mijn huis. In het verleden heb ik
weleens gehoord dat ik op een dodenlijst stond, maar ik had
het te druk met mijn werk om echt bang te zijn. Sommige collega’s
verlieten toen het land en daarom wilde ik juist blijven.
Er waren anders te weinig mensen om het werk te doen.’
Daders
Nepal kent een roerige en bloedige recente geschiedenis. Na
een democratiseringsstrijd werd het absolute koningschap
in Nepal in 1990 vervangen door een constitutionele monarchie,
en het land werd democratisch. Maar in 1995 pakten
maoïstische strijders de wapens op om het koningschap
helemaal af te schaffen en de republiek in te voeren. Vervolgens
vermoordde de toenmalige kroonprins de koning en
negen andere familieleden, waarna hij de hand aan zichzelf
sloeg. De enige overlevende erfgenaam, prins Guyanendra,
kwam op de troon. Hij stuurde in 2005 het parlement naar
huis en claimde de absolute macht. Na onlusten werd de
democratie in 2006 hersteld. De burgeroorlog had toen zo’n
12.000 slachtoffers geëist. In 2008 werd Nepal een republiek.
De huidige regering, waaraan de voormalige maoïstische
strijders deelnemen, doet volgens Mandira Sharma weinig
voor de slachtoffers die tijdens de burgeroorlog vielen. ‘De
daders van de mensenrechtenschendingen zitten nog steeds
in het leger en de maoïstische partij. De regering zegt dat het
vredesproces gevaar loopt als ze die zaken uit het verleden
gaat aanpakken.’
jonas Bendiksen/magnum photos/hh
Kom kijken met onzeWereld
onzeWereld organiseert op zaterdagmiddag 27
maart een verdiepingsprogramma tijdens het
Movies that Matter-festival. Het programma begint
met de vertoning van de film Good Fortune, een film
die model staat voor de dilemma’s in ontwikkelings-
Bevoorrecht
In Sari Soldiers bezoeken de filmmakers Nepalese dorpjes
waar de doodsangst voelbaar is. Sommige dorpen worden
haast uitsluitend bevolkt door vrouwen. De mannen zijn
vermoord of gevlucht uit angst voor de ene of andere partij.
Volgens Mandira heerst vooral in het zuiden van het land nog
diezelfde angst onder de vaak straatarme Nepalese bevolking.
‘Niemand is verantwoordelijk gehouden voor de misstanden
uit het verleden, dus nu pakken anderen de wapens op en
proberen hetzelfde te doen.’ Ze vindt het haar plicht een stem
te geven aan degenen die arm zijn, geen opleiding hebben en
op zoek zijn naar verdwenen familieleden. ‘Wij zijn bevoorrecht,
dus we moeten voor hen opkomen.’ Toen ze in 2006
de prestigieuze Human Rights Defender Award in ontvangst
nam, verwoordde ze het als volgt: ‘Ik zal niet rusten tot elke
vrouw het lot van haar man kent, elke vader dat van zijn
dochter, en de schuldigen terechtstaan.’
sari soLdiers, regie JuLie bridgham, engeland/Nepal 2008.
Movies that Matter
Het Movies that Matter-festival – een initiatief van Amnesty
International - vindt van 25 t/m 31 maart plaats in Den Haag.
Meer dan 45 films staan op het programma. een van de
hoofdprogramma’s is A Matter of Act: tien documentaires
over bijzondere, moedige mensenrechtenstrijders. De
hoofdrolspelers, onder wie de Cambodjaanse somaly Mam,
de Tibetaanse Ngawang Choephel en de Nepalese Mandira
sharma, komen naar Nederland. Zie voor meer info: www.
moviesthatmatterfestival.nl. Lees verder op www.oneworld.
nl over de films uit het Matter of Act-programma en hun
hoofdrolspelers.
samenwerking. Na afloop wordt met Peter van
Lieshout, auteur van het WRR-rapport, en politici
gedebatteerd over dit onderwerp.
onzewereld geeft gratis kaarten weg voor deze
middag. ga voor meer informatie naar pagina 49.
onze 13
wereld 3-10

interView
‘Verkiezingen kunnen
gevaarlijk zijn’
Democratisch gekozen regeringen in de allerarmste landen
moeten militaire steun krijgen als een staatsgreep ze bedreigt,
vindt de Britse econoom en Haïti-kenner Paul Collier. Is dat
neokolonialisme of een nieuwe methode voor ontwikkelingshulp?
Collier over veiligheid, Haïti en het Nederlandse
WRR-advies. ‘Hulp is niet zo’n geweldig dwangmiddel.’
TeksT Peter Vermaas
Sinds het einde van de Koude
Oorlog, schrijft de invloedrijke
ontwikkelingseconoom Paul
Collier, zijn in tientallen Afrikaanse
landen voor het eerst verkiezingen georganiseerd.
Maar verkiezingen zijn niet
zaligmakend. Sterker nog: uit Colliers
berekeningen blijkt dat democratie in
lage inkomenslanden ‘de samenleving
juist onveiliger’ maakt. Collier zocht
naar een manier om landen te motiveren
juist wél eerlijke verkiezingen
14 onze
3-10 wereld
Vaker militair ingrijpen
te houden, teneinde de instituties van
zo’n land – het overheidsapparaat, vrije
pers en onafhankelijke rechtsspraak
bijvoorbeeld – duurzaam te versterken.
‘Verkiezingen zijn zo goed als ze
georganiseerd worden’, zegt Collier,
bedachtzaam formulerend. ‘In Afrika is
begin jaren negentig na de val van de
Sovjet-Unie in grote haast democratie
ingevoerd. Maar eerst werd er gestemd
en daarna pas kwamen de instituties
die een democratie nodig heeft. Dat is
De ideeënwereld van Paul Collier
Met zijn boek The Bottom Billion, onlangs in het Nederlands
vertaald als Een miljard achterblijvers, probeerde
Oxford-econoom Paul Collier een naar eigen zeggen
‘realistisch alternatief’ te bieden voor het idealisme
van collega Jeffrey sachs (The End of Poverty) en het
cynisme van collega Bill easterly (The White Man’s
Burden). Ontwikkelingshulp, legt hij uit, is slechts een
van de vier instrumenten die ingezet kunnen worden om
de allerarmste landen, waar die één miljard achterblijvers wonen, er bovenop
te helpen. Daarnaast zijn wetten en verdragen nodig en moet het internationale
handelsbeleid veranderen.
Maar om te ontwikkelen is veiligheid het meest essentieel. Door een slechte
geografische ligging, slecht bestuur en de paradoxale vloek van mineraalrijke
bodems zijn de armste landen vaak veel vatbaarder voor gewapende conflicten.
en conflict is de grootste vijand van ontwikkeling. Dan kan een land weer
van voren af aan beginnen. Dus, schreef Collier plompverloren: waarom zou
het Westen niet wat vaker militair interveniëren om een fragiele democratie te
beschermen?
Dat idee vroeg om meer uitleg – en die geeft hij in zijn allernieuwste boek
Wars, Guns & Votes: Democracy in Dangerous Places. Deze maand verschijnt
het in het Nederlands als Geweld, geweren en stembiljetten.
hollandse hoogte
de verkeerde volgorde. Zittende regeringen
zullen en kunnen er alles aan
doen om de macht te behouden en met
een subtiele mix van geweld, fraude of
omkoperij hebben ze geleerd verkiezingen
te manipuleren. Zo wordt een
prille democratie alleen maar verder
ondermijnd.’
Dat geldt nog meer in landen waar
net een conflict achter de rug is. ‘Kijk
naar Congo, waar de Verenigde Naties
voor veel geld verkiezingen organiseerden.
Dat was een façade van 500
miljoen dollar. Hadden ze nooit moeten
doen. In landen die net een gewapend
conflict achter de rug hebben, moet je
bijzonder sceptisch over zoiets als verkiezingen.
Juist in dit soort landen werken
verkiezingen eerder polariserend.
Hetzelfde geldt voor Irak en Afghanistan.
Na een gewapend conflict moet
je zorgen voor machtsdeling, terwijl
verkiezingen altijd tot het tegendeel
leiden: één winnaar, die meestal alle
macht krijgt. Verkiezingen meteen na
een conflict maken landen gevaarlijker.’
Het Westen zou moeten ingrijpen in
landen waar de democratie in gevaar
is. Welk land staat bovenaan uw lijst?
‘De vraag is hoe je landen kunt aansporen
om wél eerlijke verkiezingen te
houden. Nu dreigen we soms met het
verminderen van de ontwikkelingshulp
als verkiezingen verkeerd gelopen zijn,
maar ik vind dat een buitengewoon
zwak middel. Militaire macht is veel
Het leger van madagaskar hielp een ex-diskjockey aan de macht.
krachtiger. Als je beseft dat voor regeringen
in de armste landen permanent
het gevaar van een staatsgreep op de
loer ligt, lijkt het mij goed de democratisch
verkozen leiders van zo’n land
te beschermen tegen zo’n coup. De
Afrikaanse Unie weigert regimes te erkennen
die aan de macht zijn gekomen
door een staatsgreep. Zoiets moet je met
militaire macht ondersteunen.’
In maart vorig jaar zette een ex-diskjockey
in Madagaskar met hulp van
het leger de zittende president af. Had
u daar willen ingrijpen?
‘Ja, dat lijkt me een prachtig voorbeeld.
Volgens mij was dat militair vrij
makkelijk te doen. Als de soldaten in
Madagaskar hadden geweten dat de internationale
gemeenschap troepen zou
sturen om de democratisch verkozen
president te beschermen, dan hadden ze
die diskjockey niet eens aan de macht
geholpen, denk ik.’
Waarom zou Nederland troepen naar
Madagaskar sturen?
‘Nederland is erg begaan met succesvolle
ontwikkeling in arme landen als
Madagaskar en Nederland heeft een
groot hulpprogramma. Een kleine militaire
bijdrage zou een heel goedkope
wijze zijn om een veel groter effect
te bereiken dan wat hulp alleen tot
stand zou brengen. Overigens weet ik
van dichtbij dat Nederland dit serieus
overweegt. Anderhalf jaar geleden heeft
vice-premier Wouter Bos me uitgenodigd
om in Den Haag mee te denken
over wie wanneer over het sturen van
vredestroepen beslist. Hij vond het
zorgelijk dat voor dit soort gedachten in
het systeem van ontwikkelingssamenwerking
nauwelijks plaats was.’
Zou u ook na oneerlijk verlopen verkiezingen
troepen willen sturen?
‘Mijn idee is dat we regeringen beschermen
tegen militaire coups zolang
verkiezingen eerlijk verlopen. Nu al
stuurt de Europese Unie verkiezingswaarnemers.
Als zij oordelen dat
verkiezingen niet goed zijn gegaan, dan
moet je die militaire steun voor een
zittende regering stopzetten. Laat me
duidelijk zijn: ik wil niet dat we zomaar
landen binnenvallen waar verkiezingen
niet eerlijk zijn verlopen. Al wat ik zeg,
is dat waar wij vinden dat verkiezingen
niet eerlijk verlopen zijn, we niet langer
die militaire bescherming bieden.’
En dan? In de VN Veiligheidsraad zal
China niet instemmen met westerse
interventie in willekeurig welk land.
‘Instemming van de Veiligheidsraad is
helemaal niet nodig. Het is volstrekt
legitiem om een zittende regering, die
democratisch verkozen is, met militaire
hulp in het zadel te houden. Wie zou
daar tegen kunnen zijn? Neem Sierra
Leone. Daar hebben we in 1998 de
democratisch verkozen president weer
terug aan de macht gebracht. Daar had
niemand problemen mee.’
Uw collega Bill Easterly noemt dat
‘herkolonisatie’ van de allerarmste
landen.
‘Hij gebruikt stompzinnige, gevoelig liggende
woorden om een debat te voeren.
Natuurlijk wil ik die landen niet herkoloniseren.
Ik ken niemand die dat wil.’
Easterly bedoelt te zeggen: de soevereiniteit
van die landen komt in gevaar.
'Het is volstrekt legitiem om een democratisch
verkozen regering militair te helpen'
‘Maar dat is gewoon niet zo. De vraag
is: wie steun je? De regering die door de
burgers in vrije verkiezingen gekozen
is, of een of andere generaal die de
macht gegrepen heeft? Dat lijkt me niet
zo moeilijk. We willen al jaren verantwoordelijke
regeringen in arme landen
in de wereld. Er is niets onbetamelijks
aan om die landen militair te helpen
zodat ze op hun gemak een economie
en infrastructuur kunnen opbouwen.’
reuters

interView
Met Irak zo vers in het geheugen is het
misschien wel niet de juiste tijd om
voor interventies te pleiten.
‘Maar er is een groot verschil tussen
Irak en Sierra Leone. In Sierra Leone
werd militair geïntervenieerd op verzoek
van de democratisch verkozen
regering die door moorddadige rebellen
op de hielen gezeten werden. De internationale
troepen werden als helden
binnengehaald. Het kan toch niet zo
zijn dat we vanwege Irak nooit meer
internationaal mogen ingrijpen? We
moeten leren het efficiënt te doen.’
De Nederlandse WRR schrijft dat
hulpbeleid te weinig gebaseerd is op
relevant academisch onderzoek. Bent u
het daarmee eens?
‘Er is absoluut meer behoefte aan
bewijs, aan onderzoek. Armoedebeleid
gaat soms gepaard met grote emoties
en romantische ideeën over helpen en
goed doen. Dat maakt het debat soms
ook zo simpel. Ik ben econoom: ik
moet met bewijzen en rekensommetjes
komen om mensen te overtuigen van de
zin van een beleidsplan. Ik wil mezelf
niet op de borst kloppen, maar ik ben
wel heel blij dat The Bottom Billion zo
goed verkocht heeft. Ik doe al jaren wetenschappelijk
onderzoek, maar met dat
boek wilde ik het niveau van het debat
over armoede naar een hoger plan trekken
en meer mensen, ook overheden,
bereiken. De discussie over armoede is
vaak zo populistisch.’
Zoals bijvoorbeeld rondom het boek
Dead Aid van uw voormalige studente
Dambisa Moyo?
‘Natuurlijk ben ik het met haar punt
eens dat landen niet te veel hulp moeten
krijgen omdat ze dan eerder naar
donoren luisteren dan naar hun eigen
16 onze
3-10 wereld
bevolking. Maar haar alternatief was
dat die landen geld zouden lenen op
de vrije markt. Ik begrijp dat ze daar
als bankier van Goldman Sachs mee
aankomt, maar na de bankencrisis lijkt
me zo’n voorstel volstrekt onrealistisch.
Verder vind ik dat in de discussie, ook
rond haar boek, het middel hulp veel
belangrijker gemaakt wordt dan het is.
Zoals gezegd: er zijn meer instrumenten
nodig om die één miljard achterblijvers
te helpen.’
Niet armoedebestrijding maar ontwikkeling
moet centraal staan, zegt de
WRR ook.
‘Ja, het draait om ontwikkeling van die
één miljard achterblijvers. Daar bestaat
toch geen twijfel over? Als in de landen
waar zij wonen de veiligheid op orde is,
kun je een infrastructuur gaan bouwen
‘Op termijn kan Haïti zichzelf bedruipen'
waardoor ze zichzelf economisch kunnen
ontwikkelen. Neem Rwanda. Dat
land ligt niet erg gunstig, maar heeft na
de genocide nu al tien jaar lang steeds
rond de 10 procent groei gehaald. Dan
kun je echt transformatie in gang zetten,
zoals ook in Azië gebeurd is.’
U was speciaal VN-adviseur voor Haïti,
tot voor kort. Wat heeft dat land het
meest nodig?
‘Drie dingen: een economische strategie,
veel geld en goed management. Die
strategie is in 2009 al geschreven. Haïti
heeft economisch geweldige mogelijkheden.
Het ligt goed ten opzichte van
de Verenigde Staten waardoor je de
textielproductie zou kunnen uitbreiden
en daarnaast heeft het de beste mango’s
en koffie van de wereld. Het gaat erom
dat je die op de juiste plek krijgt.
Als wij helpen met infrastructuur,
dan kan het land zichzelf op termijn
bedruipen. Geld kunnen donoren wel
opbrengen, maar het meest essentiële
is het management. De internationale
gemeenschap moet een autoriteit als
Bill Clinton aanstellen om samen met
bijvoorbeeld de premier van Haïti voor
langere tijd het donorgeld te beheren.
Iedere stap die in Haïti gezet wordt
moet dezelfde kant opgaan: richting
transformatie.’
En concreet?
‘Voor de mensen die nu in kampen
zitten moeten we zo snel mogelijk degelijke,
permanente huizen neerzetten.
Dat hoeft niet duur te zijn en de bouw
genereert meteen veel werkgelegenheid.
Die huizen moeten gebouwd worden
op plekken waar op lange termijn werk
is: niet allemaal in Port-au-Prince, maar
ook op de plekken waar die mango’s
groeien en waar textielfabrieken hun
producten makkelijk naar de VS kunnen
verschepen.’
Voor veiligheid is Haïti nu afhankelijk
van buitenlandse troepen. Kritiek uit
Frankrijk (‘bezetting’) en Venezuela
(‘imperialisme’) liet meteen zien hoe
omstreden uw interventievoorstel is.
‘Maar die kritiek is volstrekt ongerechtvaardigd.
Niet alleen Amerikaanse
soldaten zijn actief, ook meer dan
tienduizend Braziliaanse blauwhelmen.
Die hebben geweldig werk gedaan.
Probeert Brazilië in Haïti een kolonie te
vestigen? Natuurlijk niet. Ondanks hun
negatieve imago is het echt zo dat vredestroepen
nieuwe uitbarstingen van
geweld of machtsovernames voorkomen.
Juist in Haïti, een van de landen
van de bottom billion, is het zaak dat
een democratisch gekozen regering zich
geen zorgen hoeft te maken om gewelddadige
machtsovernames maar zich kan
bezighouden met de ontwikkeling van
het land.’ n
GeWelD, GeWereN eN sTeMBilJeTTeN – DuurzaMe
DeMOCraTie iN DerDeWerelDlaNDeN, Paul Collier. uit
het engels vertaald door Conny sykora, sPeCtrum, €
€ 19,99

Bouwpakket voor
een beter Haïti
Na meer dan dertig staatsgrepen en een reeks orkanen
is de verwoestende aardbeving van begin dit jaar de
zoveelste klap voor Haïti. Met deskundigen en kenners
van het land stelt onzeWereld daarom een bouwpakket
samen voor een beter Haïti.
TeksT Crissy Mulder illusTraTies kristel steenbergen
bouw buiten Port-au-Prince
‘De gebrekkige infrastructuur en de chaos op
de wegen komt in de eerste plaats niet door
de wegenbouw, maar door de belangrijke
instanties van Haïti. al deze regeringsgebouwen,
kantoren en scholen staan namelijk
op elkaar gepropt in Port-au-Prince’, vertelt
els Hortensius. De hoofdstad is gebouwd om
ongeveer 250.000 tot 300.000 inwoners te huisvesten,
maar telt er nu liefst twee miljoen. Deze
massale trek naar de hoofdstad ligt volgens
Hortensius aan het gebrek aan zeggenschap
bij de bevolking op het platteland. Nu veel regeringsgebouwen,
ministeries en bedrijven zijn
verwoest, is dit volgens haar bij uitstek dé tijd
voor de belangrijkere instanties om zich buiten
de stad te vestigen. ‘Door het verspreiden van
deze gebouwen ontstaan er meerdere plaatsen
waar inwoners een betere toekomst tegemoet
kunnen zien en raakt de hoofdstad minder
overvol. Dit leidt weer tot betere toegankelijkheid
van Port-au-Prince en tot minder drukte op
de wegen.’
Els HortEnsius is landEncoordinator Haiti bij icco
t
onze 17
wereld 3-10

18 onze
3-10 wereld
Maak gebruik van de zon
Prof. dr. a. Verkooijen is gespecialiseerd in energieopwekking door
duurzame bronnen en ziet hier ook een toekomst voor Haïti. ‘De maatschappij
wordt aan twee kanten tegelijk opgebouwd als de energievoorziening
op gang wordt gezet door de bevolking zelf. Momenteel ligt de
toevoer van brandstoffen zoals diesel plat, maar gelukkig heeft Haïti een
groot pluspunt: de zon schijnt volop.’
Tot nu toe besteedde de gemiddelde Haïtiaan maar liefst 55 procent van
zijn inkomen aan houtskool om mee te koken. in het verleden experimenteerde
technologisch instituut iTeCa daarom in Haïti met kookovens op
zonne-energie en fornuizen die een andere, zuinigere vorm van energie
dan houtskool gebruiken. Het probleem was toen dat de aanschaf van
apparaten te duur was om het project door te zetten. Nu de hele wereld
hulp en geld biedt, zou dit op de lange termijn natuurlijk wel goedkoper
en veel milieuvriendelijker zijn.
prof. dr. a. vErkooijEn van dE tu dElft is gEspEcialisEErd in duurzaME EnErgiE
gebruik licht beton
‘Het zijn niet aardbevingen, maar instortende gebouwen die mensen
doden’, constateert Fred Dubbeling. ‘Dus moeten we anders bouwen.’
Volgens hem is er nogal wat mis met de Haïtiaanse bouw. Zo vindt er
vooraf onvoldoende onderzoek plaats, is er niet genoeg toezicht tijdens
de bouw en is er veel corruptie bij de uitvoering. Bouwen met lichter
beton, dat bestaat uit zand, cement en lichte toeslagmaterialen, zou
de kans op instorting verminderen en dus beter rampenproof zijn. Dit
gebeurde tot nu toe niet, omdat zwaar beton het goedkoopste is. Westerse
bedrijven kunnen hier hulp bieden. Volgens Dubbeling is het lichte
beton gemakkelijk te transporteren en de productie beslist lonend, want
de omzet kan hoog zijn, bij lage productiekosten. en in rampsituaties
zijn de vervangende woningen snel klaar, omdat er veel prefab in de
fabriek kan worden gemaakt. frEd dubbEling is arcHitEct
Plant meer bomen
sinds de markt is opengegooid, is Haïti wat betreft het importeren
van producten extreem vrij. Hierdoor kunnen de lokale boeren
niet meer concurreren tegen het ingevoerde en gesubsidieerde
voedsel. Doordat de kleine boeren geen steun van de overheid
krijgen, zijn belangrijke zaken als krediet, eigendomsrecht van het
land waarop gewerkt wordt, technische bijstand en export voor
hen niet beschikbaar. Dit veroorzaakt weer een trek van de plattelandbewoners
naar de stad.
Maar een nog groter probleem is de schaarste aan land. Volgens
journaliste en Haïtikenner linda Polman moet eerst iets worden
gedaan aan de grond zelf voordat de regering de barrières moet
aanpakken. ‘in de loop van de jaren is Haïti voor een groot deel
ontbost door haar eigen inwoners. Mensen moesten ergens
brandstof vandaan halen om te kunnen koken. als gevolg hiervan
is veel grond in Haïti nu onbruikbaar, waardoor nog meer plattelandbewoners
naar de stad trekken.’ Volgens Polman moet er
per direct aandacht uitgaan naar de herbebossing van het land.
‘Helaas is dit geen proces van een-twee-drie zaadje doneren,
boompje planten. Maar geen bomen, geen vruchtbaar land; geen
land, geen landbouw; en geen landbouw geen bevolking. De landbouw
moet vanaf het zaadje opnieuw worden aangepakt.’
linda polMan is journalist En HaïtikEnnEr
laat Haïtianen de Vs in
Zorg voor een permanente hulpvoorraad
Hulporganisaties moeten hun krachten bundelen en eindelijk eens goed
gaan samenwerken, meent eelco Dijkstra. De professor in de rampenbestrijding
doelt vooral op de gezamenlijke aanschaf van generatoren die het
land snel weer van energie hadden kunnen voorzien, en op de aanleg van
hulpvoorraden op diverse plaatsen in het land. Zo hadden de organisaties,
toen het erop aan kwam, eerder en efficienter hulp kunnen verlenen. Dijkstra
stelt voor een deel van de donaties te gebruiken voor het opzetten van
een onafhankelijk ‘rampencentrum’. Van daaruit moeten hulporganisaties
dan permanent voorbereid kunnen zijn op een ramp.
prof. EElco dijkstra is HooglEraar raMpEnbEstrijding aan dE gEorgE wasHington
univErsitEit in wasHington, vs
Volgens Michael Clemens ligt de beste oplossing voor de ellende van
Haïti buiten haar grenzen. ‘kijkend naar de langere termijn is er buiten
alle hulpverlening om nog een andere stap, een die stukken minder
populair is, maar die we moeten zetten. We moeten Haïtianen naar de
Verenigde staten laten komen’, schrijft Clemens in the Washington Post.
Hij ziet voor het land een toekomst door emigratie. ‘Twee miljard dollar,
een derde van het jaarlijkse inkomen van Haïti, bestaat uit het geld dat
geëmigreerde Haïtianen overmaken naar hun achtergebleven gezinnen.
in die inkomsten zit toekomst.’ Volgens de onderzoeker heeft de Vs hier
zelf ook profijt van. ‘Zelfs in een tijd van economische crisis heeft de
gigantische amerikaanse economie profijt van de Haïtiaanse tijdelijke
werknemers. Gastarbeiders laten de amerikaanse economie namelijk
weer opbloeien omdat ze de werkgevers flexibeler maken op het vlak
van werving en investeringen, met name in zwaar getroffen sectoren als
textiel, transport en bouw.’
MicHaEl a. clEMEns is ondErzoEkEr aan HEt cEntEr for global dEvElopMEnt in
wasHington, vs n
onze 19
wereld 3-10

Gluren naar
andermans leed
Journalist Hans Jaap Melissen was voor de Wereldomroep en de
NOS in Haïti. Hier blikt hij, met gemengde gevoelens, terug op
de aardbeving, de ‘giro 555’- televisieactie en de mediadrukte.
‘Het gevoel kwam steeds weer boven dat ik een leedvoyeur was.’
tekst Hans Jaap melissen beeld JosHua kelsey/anp
‘ Zullen we afspreken dat ik geen aardbevingen en andere
rampen meer doe? Dan kan ik mij richten op Irak
en Afghanistan en overige oorlogsplekken. En op Haïti
natuurlijk.’ Zo ongeveer ging een gesprek een jaar geleden
met de hoofdredactie van de Wereldomroep. Ik had zojuist
mijn volledige baan teruggebracht tot een gedeeltelijke en we
namen mijn mogelijke reisbestemmingen voor het komend
jaar door.
Maar life is what happens while you’re making other
plans. Sindsdien bezocht ik drie aardbevingen. Het Italiaanse
L’Aquila, daarna Sumatra en nu dus Haïti. De eerste twee
20 onze
3-10 wereld
deed ik onder licht protest, voor de laatste meldde ik mijzelf
aan. Dat had vooral met mijn liefde voor Haïti te maken.
Mijn journalistieke weerzin tegen rampen als aardbevingen,
watersnood en lawines is in de loop van de jaren
toegenomen en ligt besloten in het eendimensionale karakter
ervan. In oorlogssituaties vallen er veel meer aspecten te behandelen,
omdat er meer aan de hand is dan dat mensen zomaar
iets overkomt. Hoewel er ook Haïtianen zijn die denken
dat de Amerikanen deze beving zelf hebben veroorzaakt om
weer toegang tot dit land te krijgen. Verder voel ik mij steeds
vaker een voyeur, een gluurder naar andermans leed.
Ondanks al die bezwaren, was ik
al op weg naar Schiphol, met een
satelliettelefoon, noodrantsoenen en
een hoofd vol zorgen. Via Philadelphia
kwam ik ’s avonds laat aan in de
Dominicaanse Republiek, waar ik
een taxi nam, voor een nachtelijke rit
naar Port-au-Prince. Ik vond de man
die letterlijk de sleutel tot Haïti had.
Nadat hij het grenshek had geopend
arriveerde ik om drie uur ’s nachts in
‘mijn Haïti’, dat nog verdraaid veel
leek op zoals ik het een jaar geleden
had achtergelaten. Vrouwen zaten
langs de kant van de weg met zakken
rijst, te wachten op vervoer naar de
markt. De huizen stonden overeind.
Pas bij aankomst in Port-au-Prince
zag ik hoe de aardbeving had huisgehouden.
Toch was de stad niet
‘volledig met de grond gelijk gemaakt’
zoals sommige journalisten hadden
beweerd. Het allermooiste hotel van
de wereld, het Oloffson, stond zelfs
recht overeind. Veel gasten en de
eigenaar lagen wel voor de zekerheid
in de tuin te slapen.
Het nadeel van die eerste ‘paniekmeldingen’
is, is dat je als journalist
ter plekke vooral dat eerste beeld
aan het corrigeren bent, zonder dat
je afbreuk wilt doen aan het feit dat het een van de grootste,
meest vreselijke rampen ooit is. Ik deed mijn best in de eerste
gesprekken met de media in Nederland. Toch stuitte ik vaak
op ongeloof bij redacteuren en presentatoren. In Nederland
was het beeld ontstaan dat Haïti volkomen was verwoest, en
dat je het land misschien maar beter kon opheffen.
Jacht geopend
Intussen stroomde Haïti vol met een duizelingwekkende
hoeveelheid journalisten. Ook Nederland liet zich niet onbetuigd.
Alleen de EO al had op een gegeven moment drie verslaggevers
rondlopen. Het bekende clubje oorlogsfotografen
schoot naast elkaar foto’s van stapels lijken, van rouwende,
wanhopige mensen. De jacht op de meest schrijnende, spectaculaire
gevallen was geopend. Ik scheurde er tussendoor,
achterop de motor, met niet alleen een radiorecorder maar
ook een tv-camera voor NCRV Netwerk.
Mijn grootste vrees was dat Nederland in de ‘giro
555-stand’ zou gaan staan, omdat zo’n televisieavond
meestal ook het einde markeert van de berichtgeving over
een getroffen land. De kijker, luisteraar wordt nog één keer
overvoerd en kan daarna geen ingestort huis meer zien, maar
wil gewoon weer eens lachen. Die zou ik overigens kunnen
bedienen met het verhaal over een Canadees team dat huisdieren
kwam redden, maar ter plekke ontdekte dat Haitianen
honden háten en katten eten...
De giro 555-actie kwam en mij werd gevraagd radioportretten
te leveren die ‘best een beetje heftig en emotioneel mochten
zijn, omdat die worden ingezet om mensen over te halen
geld te geven…’. Ik leverde één portret, van een Haïtiaan die
ernstig twijfelde aan het zenden van geld. Maar ik worstelde
niet alleen met de ‘555’-uitzending. Het gevoel een leedvoyeur
te zijn, een consument van rampenporno, kwam steeds
weer boven. Bij de Haïtiaanse doden, op elkaar gestapeld op
straat, en ook bij het hotel Villa Therese waar twee Nederlandse
stellen lagen die hun adoptiekinderen waren komen
ophalen.
Het meest bizar was het moment dat de hoteleigenaar spullen
van één stel had gevonden. Toen hij een laptop opendeed,
bleek dat die op standby stond en dat het e-mailprogramma
nog aan stond. De headlines van de mails boden zicht op een
afgebroken leven. Ik wist niet goed wat te doen met dit aspect
en besloot dat ook nog even standby te laten, tot de lichamen
waren gevonden. De dag nadat die waren geborgen meldde ik
dat er twee Nederlanders waren gevonden, zonder daarbij de
namen te noemen.
Dramatisch stil
Vanaf de Nederlandse redacties bleven intussen de verzoeken
voor reportages binnenstromen. Langzamerhand kreeg
ik bijna meer medelijden met de overvoerde Nederlandse
mediaconsument dan met de ondervoede Haïtiaan. Geheel
volgens verwachting werd het de dag na de 555-uitzending
dramatisch stil in mijn mailbox. Eén omroep meldde dat men
wel weer klaar was met Haïti en dat ze zich vooral wilden
concentreren op de naderende gemeenteraadsverkiezingen.
Er was niemand die zei: wij gaan vandaag een item maken
over een land waar de afgelopen jaren in totaal veel meer doden
zijn gevallen dan in Haïti. En als het meezit komt er dan
zelfs een tv-actie. Voor Oost-Congo. Voor Noord-Korea.
‘Eén omroep meldde dat men
wel weer klaar was met Haïti,
nu waren de gemeenteraadsverkiezingen
aan de beurt’
Huismus
Ik kijk nu om mij heen in het Oloffson hotel. Veel journalisten
zijn al weer weg. Op internet zie ik Nederlands nieuws.
‘Huismus opnieuw vaakst geteld.’ Iets verderop zit mijn
trouwe tolk/fixer Joleil. Hij is in slaap gevallen. Samen met
hem struin ik tijdens de laatste dagen van mijn verblijf zoveel
mogelijk mortuaria, massagraven en overvolle begraafplaatsen
af, waar de lijken soms los tussen de grafstenen liggen.
Dat doen we niet om een dramatisch verhaal te maken. Ik
probeer een beeld te krijgen van het juiste dodenaantal.
Als ik zo’n dramatisch verhaal wil hebben, dan is dat heel
dichtbij. Joleil verloor namelijk zijn vader, zijn zus en zijn
dochtertje van drie. n
Dit is een aangepaste versie van een artikel Dat eerDer verscheen in Villamedia
magazine, het tijDschrift van journalistenvakbonD nvj.
hans jaap Melissen blogt ook onregelMatig op De website van De werelDoMroep
(http://blogs.rnw.nl/hansjaapMelissenDewerelDover).
onze 21
wereld 3-10

Wie valt is dood
22 onze
3-10 wereld
Kaartjes zijn te duur voor deze treinreizigers in Dhaka, hoofdstad van
Bangladesh. Dus klimmen ze op het dak van de intercity, hangen aan de
zijkant of staan op de treeplanken van de wagons. ‘Ik doe dit al twintig
jaar, niks aan de hand, maar als je eraf valt ben je dood.’ Fotograaf G.M.B.
Akash reisde mee en maakte deze prijswinnende reportage.
beeldreportage
onze 23
wereld 3-10

24 onze
3-10 wereld
TEKST Joost BAtAille
Geen ‘
probleem, ik kan roken en voor je poseren terwijl
we gewoon doorrijden, kijk maar.’ De achttienjarige
Helaluddin praat tegen de fotograaf bovenop een
trein, in de buurt van Dhaka in Bangladesh. Hij werkt in
een plasticfabriek en op zijn vrije dag reist hij vaak op deze
manier, een beetje voor de lol.
Maar het is niet voor iedereen een uitje. Er zitten veel forenzen
op het dak, mensen van alle leeftijden die geen kaartjes
kunnen betalen. Dagloners, dragers, riksjarijders, timmerlui,
kreupele bedelaars, straathoertjes. Hele families met kleine
kinderen, soms met een baby op de arm. ‘Buskaartjes zouden
driekwart van m’n inkomen kosten’, zegt Saddam, een
veertienjarig fabriekshulpje. ‘Ik moet m’n vader helpen om
het gezin te onderhouden.’ Hij verdient 2000 taka per maand,
ongeveer 21 euro. Het is twintig kilometer naar zijn werk en
de bus kost 50 taka. De reis op het dak is opwindend, gratis
en een voor de hand liggende keuze voor mensen zoals hij.
Majed Miya is timmerman, vijfenvijftig jaar oud, en reist zo
al twintig jaar. ‘Als ik geen geld heb ga ik met de trein en
dan ga ik natuurlijk bovenop. Niemand valt je er lastig. Er is
alleen de angst om er vanaf te vallen. Maar zonder risico kom
je nergens in je leven. De eerste keer was ik bang, maar nu
ben ik er helemaal aan gewend. Soms maak ik een ritje voor
m’n plezier.’
Er zijn ook gewoonweg niet genoeg zitplaatsen in de trein.
Als de perronchef met z’n groene vlag zwaait en fluit voor
vertrek, komen de mensen op het perron in beweging. ‘Het is
een griezelig schouwspel’, zegt Akash, de jonge fotograaf die
besloot mee te reizen en de rit te fotograferen. ‘Ze proberen
allemaal een plekje op het dak van de trein te bemachtigen.
Nee, het mag natuurlijk niet, maar niemand kijkt er van op.’
Abu Taher is treinmachinist. ‘Er vallen veel doden onder de
mensen die van de trein vallen. Ze weten dat het gevaarlijk
is, maar ze doen het toch. Ik snap niet dat ze het risico nemen.
Maar ja, je kunt je lot niet ontlopen.’
De fotograaf G.M.B. Akash uit Bangladesh verdiende met deze reportage
de ‘Travel Photographer of the Year 2009’ Award in Londen. ‘Levendig,
krachtig, helder, innemend en ze vertellen verhalen’, zei de jury over zijn
foto’s. Het is één van de ruim veertig prijzen die hij in de afgelopen jaren
won. Akash publiceerde onder meer in Stern, GEO, Time, Sunday Times,
Colors, Marie Claire en, in Nederland, onzeWereld.
onze 25
wereld 3-10

26 onze
3-10 wereld
27
3-10
onze
wereld

28 onze
3-10 wereld
29
3-10
onze
wereld

Hoe een Nederlands internetproject in Senegal mislukte
Alles was er, behalve
klanten – en ADSL
LLiNK-presentator Marcel van der Steen volgde de afgelopen jaren een
Nederlands internetproject in Senegal voor Radio 1. Onlangs ging hij
terug. Het gebouwtje was dicht, de computers verdwenen. Wat ging er
mis? ‘Vergeet niet dat dit een erg arm land is.’
TeksT en beeld Marcel van der Steen en noortje de Greef
30 onze
3-10 wereld
Babacar is er niet. Hij is in de
hoofdstad, om te werken. Jammer,
want ik zou hem graag
weer ontmoeten. Ik ken Babacar Thiam
sinds 2006. Ik reisde toen mee met een
groep Nederlandse vrijwilligers die
twee weken meehielp bij het opzetten
van een computercentrum in Dioffior,
een dorpje op drie uur rijden van
Dakar. Ze gaven workshops aan lokale
vrijwilligers over ondermeer marketing,
publiciteit en bedrijfsvoering. Deden
onderzoek in het dorp naar de haalbaarheid
van het centrum. En ze dachten
mee over hoe Xam Xamle (= ‘ik geef
mijn kennis door’) tot een succes kon
worden gemaakt, wat internet voor
de bewoners zou kunnen betekenen.
Ze maakten ook vrienden en plezier.
Dansten onbeholpen op het geluid van
de trommels. Dronken biertjes rond het
kampvuur. Ik was erbij en legde het
vast. Maakte een reportageserie voor
LLinke Soep op Radio 1. Het enthousiasme,
de vrolijkheid en het vertrouwen
in de goede afloop maakten mij ook
enthousiast. Ik geloofde in Xam Xamle,
het internetcentrum dat er zou komen
in Dioffior. Het zou de bewoners ontelbare
mogelijkheden bieden. Hun leven
zou er beter van worden. Hun wereld
groter.
Nu ben ik voor de derde keer naar
Dioffior in de Senegalese Sine Saloumdelta
afgereisd. Ik wil het verhaal
afmaken. Want als het inderdaad zo is
dat het project is mislukt, moet ook dat
verteld worden. Ik wil onderzoeken
waar het fout is gegaan.
Maar eerst langs Elvira de Rooij, die
kantoor houdt in een oud pand in het
centrum van Rotterdam. Hier is haar
stichting Communicado Foundation
gevestigd, de organisatie die samen
met een lokale partner in Senegal het
internetproject in Dioffior startte. ‘Het is
supergoed verlopen’, zegt ze. ‘We hebben
gerealiseerd wat we wilden realiseren.
Dat de partnerorganisatie in Senegal
haar eigen weg is gegaan, is ook iets heel
positiefs. Of ze er een succes van hebben
weten te maken is aan hen. Ik ben
benieuwd wat je er aantreft.’
Muurschildering
Het rode gebouwtje aan de rand van
het dorp ziet er niet echt anders uit
dan toen. De muurschildering is nog
best fris, twee jaar na de opening. De
deur is dicht. Als ik aan een luik voor
de ramen rammel, schieten vier, vijf
salamanders alle kanten op. De ruimte
voor de aggregaat is leeg. En zelfs de
electriciteitsmeter is uit het kastje aan
de buitenkant gehaald. Dat doet de
energiemaatschappij als de rekeningen
niet worden betaald. Xam Xamle is
inderdaad gesloten.
Iets verderop zit Kalil NDigue op een
kleed voor zijn winkeltje. Hij vlecht een
hoed van stro. Hij weet me te vertellen
dat in het gebouw van Xam Xamle
zo nu en dan onderwijs wordt gegeven
door een Franse landbouworganisatie.
Belangrijk voor een agrarisch dorp als
Dioffior. ‘Deze gemeenschap bestaat
grotendeels uit boeren. Maar we moeten
de landbouw en de veeteelt blijven
moderniseren. Dat doen we ook. Daar
zou internet bij kunnen helpen. Maar
als het gebruik duur is, gaat het niet
werken. Als de regentijd goed is hebben
we mooie opbrengsten; rijst, honing etc.
Nu is er geen geld.’
Ik vraag hem waar de apparatuur is
gebleven: de computers, de fax, de printer.
‘Dat is er allemaal nog. De spullen
worden beheerd door Mamadou Diome,
je vindt hem in Bondiki, een klein hostel
in het centrum van het dorp.’
Simpel
Communicado Foundation wordt
in 2004 opgericht ter bevordering
van interculturele communicatie.
Draagvlakversterking is in die tijd het
toverwoord. Communicado stuurt
een groep Nederlandse jongeren naar
Dioffior in Senegal. In eerste instantie
om filmpjes te maken over het leven in
Senegal, en om tegelijkertijd nog iets
nuttigs te doen. Er zou behoefte zijn aan
een computercentrum. Ze zetten in het
kader van dat uitwisselingsproject een
gebouw neer aan de rand van het dorp.
Elvira de Rooij, die niet eerder in Afrika
was: ‘Het klinkt heel simpel allemaal,
je zet een gebouwtje neer en je zet er
wat computers in, internet en stroom en
dan ben je klaar. Gelukkig zijn we vrij
snel gaan samenwerken met de mensen
van Viafrica. Die vertelden ons dat
het ook handig kan zijn om de lokale
medewerkers daar op te leiden. Zodat
ze de computers ook zouden kunnen
repareren.’
Airconditioning
Het programma Xplore van het ministerie
van Buitenlandse Zaken (opgeheven
in 2009) beheert in die tijd een flinke
subsidiepot om Nederlandse jongeren
uit te zenden naar ontwikkelingslanden
om zo het draagvlak voor ontwikkelingssamenwerking
te vergroten. Zo’n groep
Xplore-vrijwilligers gaat onder leiding
van Communicado Foundation in 2006
naar Dioffior om onderzoek te doen naar
de wensen van de lokale bevolking. Het
gebouwtje stond er al, maar wat moest
er eigenlijk in gebeuren? Een derde club
Nederlandse jongeren vertrekt eind
2006 opnieuw naar Senegal om lokale
medewerkers op te leiden op het gebied
van ondermeer marketing, video-editing
en bedrijfsvoering.
Als dan op 27 mei 2007 Xam Xamle
Het internetcentrum zou de bewoners
ontelbare mogelijkheden bieden: hun leven
zou beter worden, hun wereld groter
wordt geopend, is alles er. Goede computers,
een airconditioning, glas in de
ramen tegen het stof. Trommels, dansers
en diploma’s voor de opgeleide lokale
medewerkers. Eén ding nog niet: een
internetverbinding. En het zou nog zeker
een half jaar duren voordat er daadwerkelijk
ADSL wordt aangelegd in Dioffior.
Elvira de Rooij van Communicado zegt
dat ze er niet bij heeft stilgestaan dat
ADSL in Senegal toentertijd nog ‘een
beetje prematuur’ was. ‘Het was heel
simplistisch gedacht ja. In die tijd was
er al wel internet via de telefoon, maar
dat werkte voor geen meter.’ Toch had
het volgens haar geen probleem hoeven
zijn dat er nog geen internetaansluiting
was: ‘Het centrum kon in die tijd
voldoende andere diensten aanbieden
om geen verlies te hoeven draaien, zoals
tekstverwerking, printen, lamineren en
het volgen van computercurssussen.’
onze 31
wereld 3-10

Geen klanten
De voormalige manager van Xam
Xamle, Mamadou Diome, zit achter
de computer in het halletje van hostel
Bondiki. Vier computers staan er.
Waarvan er één het nog helemaal doet.
Het zijn de pc’s uit Xam Xamle. Sinds
de sluiting van het centrum beheert hij
ze. Vier zijn er volgens hem in reparatie.
Maar op die ene kan hij mailen en
surfen. ADSL werkt.
‘De plek van Xam Xamle was niet
goed, zo aan de rand van het dorp. Er
kwamen geen klanten. Als het hier in
het centrum had gestaan, had het misschien
wel gewerkt. Er was daar dan wel
een school tegenover het gebouw, maar
de scholieren konden op school via een
modem gratis internetten. Voor onze
snelle verbinding moesten ze betalen.
En de mensen uit het dorp gingen
uiteindelijk liever naar de concurrent in
het centrum.’ Sinds de komst van ADSL
zijn er verschillende lokale ondernemers
die proberen een internetcafé te runnen.
Volgens Mamadou kan dit niet rendabel
zijn: ‘De electriciteitsrekening en ADSL
Ik zou, achteraf, voor een meer
ervaren lokale partner pleiten'
zijn veel te hoog. Dat was bij Xam Xamle
ook het probleem. Rekeningen konden
niet meer worden betaald. Ik heb zelf
acht maanden zonder salaris gewerkt.’
Daarnaast bleek de vraag naar internettoegang
veel kleiner dan verwacht.
Mamadou: ‘Vergeet niet dat we in een
arm en onderontwikkeld land zijn. Men
houdt zich hier bezig met zaken die direct
iets opleveren. Ze zorgen liever voor
voedsel dan dat ze iets willen leren.’
Elvira bevestigt dit: ‘Xam Xamle is
opgezet als bedrijf, niet als stichting.
De salarissen moesten uit de onderneming
komen. Volgens het businessplan
waren er genoeg mogelijkheden om de
boel draaiende te houden. Zelfs zonder
internet. Maar op het moment dat duidelijk
werd dat wij geen geld meer in Xam
Xamle wilden pompen, en de mannen
32 onze
3-10 wereld
dus zelf verantwoordelijk waren voor
de inkomsten, is Mamadou meteen gaan
samenwerken met Esther Langen, die
op dat moment partners zocht om een
nieuw, gesubsidieerd project te starten
in Dioffior.’ Esther Langen is medeoprichter
van Stichting Communicado.
Elvira en Esther kregen ruzie na de
tweede reis naar Senegal en gingen uit
elkaar. Esther is nu met diverse andere
projecten actief in Dioffior. Elvira heeft
de lokale partner voor de keuze gesteld:
je werkt met mij of met haar, maar niet
met allebei. Toen toch bleek dat Mamadou
met Esther in zee was gegaan, heeft
Elvira alle contact verbroken. Mamadou:
‘Ik heb haar duizend keer proberen te
bellen. Ze reageert niet. Ze heeft een
bericht gestuurd dat ik haar niet meer
moet bellen.’
Gamma-bouwlampen
De locatie waar Xam Xamle staat, is
aangewezen door de burgemeester van
Dioffior. Daar was de grond goedkoop,
het zou er veel klanten van de omliggende
scholen trekken en het zou het
nieuwe uitbreidingsgebied van het dorp
worden. In de afgelopen jaren is er niets
bijgebouwd.
Ook Thomas Stroomer bouwde zijn
huis midden in het dorp. Hij was één
van de Xplore-vrijwilligers die in 2006
twee weken doorbrachten in Dioffior. Hij
werd verliefd en besloot te gaan studeren
in Dakar. In de weekenden gaat hij
naar Dioffior om zijn huis af te bouwen:
samen met zijn Senegalese verloofde,
haar vader en zijn eigen ouders die over
zijn uit Nederland. Ze hebben bouwlampen
meegebracht van de Gamma.
En pannenkoekenmeel. ‘Het is wel even
wennen als je zoon opeens naar Senegal
vertrekt’, zegt moeder Stroomer. Thomas
staat onder de douche. Na dagen komt
er eindelijk weer een beetje water uit de
kraan.
Babacar thiam, die Marcel van
der Steen in 2006 leerde kennen
toen nederlandse vrijwilligers
in dioffior een internetcentrum
opzetten. ‘de directeur is
gedurende het hele jaar maar
één keer komen kijken.
eén keer!’
Hij wil best iets zeggen over de gang
van zaken in Dioffior, maar is ook bang
om te veel uit de school te klappen in de
kleine dorpsgemeenschap ‘Er wordt wel
vaak aan me gevraagd waar de computers
zijn gebleven. Zo sprak ik met de
directeur van een school die wel twee
pc’s zou willen hebben. Ze worden toch
niet gebruikt nu.’ ‘En het blijft lastig om
te controleren of al het geld op de juiste
plek terecht komt. De mensen hier hebben
een grote familie, en die moet ook
onderhouden worden. Zodra de Nederlanders
weg zijn uit Dioffior is het heel
moeilijk te controleren wie er nu precies
een uurtje heeft zitten internetten. En of
dat geld wel in de kassa terecht komt.’
Uitstel van rapportage
Het geld dat nodig was om Xam Xamle
te kunnen starten komt grotendeels van
NCDO, de subsidieverstrekker van het
ministerie van Ontwikkelingssamenwerking.
In het jaarverslag van 2006 staat
dat Communicado Foundation 25.781
euro heeft ontvangen voor het opstarten
van een duurzaam, multifunctioneel
computercentrum. Gineke Dokter is programmahoofd
bij NCDO. Zij wist niet
dat Xam Xamle nu dicht is. Wel werd er
in 2006 uitstel van rapportage gegeven,
omdat de internetverbinding lang op
zich liet wachten. Ook is gemeld dat er
al vrij snel na de opening budgetproblemen
ontstonden. ‘Misschien is de
lokale situatie niet goed ingeschat; de
politiek, wie heeft er belangen? Ik zou
achteraf voor een meer ervaren lokale
partner pleiten.’ De ngo in Dioffior was
in 2005 opgericht. Een jaar later ging
Communicado met deze organisatie in
zee. ‘Inmiddels weten we ook dat internetcafé’s
een heel specifieke tak van
sport is. De projecten blijken niet altijd
duurzaam. Er had beter aansluiting gezocht
kunnen worden bij een bestaande
organisatie die het ook had willen doen,
bijvoorbeeld een school.’ De Rooij: ‘Er
was geen reden om te twijfelen aan de
Fondation Foyer des Jeunes. Toentertijd
had deze lokale partner net een groot
gebouw in het dorp geopend, waar veel
activiteiten werden georganiseerd. Ook
was de Nederlandse ambassade positief
over de Fondation.’
Ook Viafrica, de Amsterdamse stichting
die uiteindelijk door Communicado
werd ingehuurd om het technische deel
te verzorgen, had geadviseerd een andere
lokale partner te zoeken. Viafrica is
gespecialeerd in het toepassen van ICT
in het onderwijs in Afrika en zorgde
voor de aankoop en installatie van de
computers en leidde drie lokale medewerkers
op. Directeur Joost Dam is in
eerste instantie wat terughoudend als ik
hem vraag naar de Senegalese ervaring:
‘Het was niet ons project en dat was
uiteindelijk frustrerend. Waar wij voor
zijn ingehuurd hebben we goed gedaan,
maar als het totale resultaat teleurstellend
is, blijf je toch met een kater
achter.’ Wel heeft Viafrica geprobeerd
in een vroeg stadium het project over
te nemen. Ook toen het dreigde mis te
gaan heeft de stichting ter plekke een
poging gedaan een doorstart te maken.
Beide keren lukte dit niet. ‘We hadden
Xam Xamle graag nieuw leven ingeblazen,
maar dan wel zonder de schulden
uit het verleden, op een nieuwe locatie
in het dorp en met een nieuw lokaal
bestuur. Daar kwamen we niet uit.’
Joost maakt zich boos over de naïviteit
van goedbedoelende burgers die ‘iets’ in
Afrika gaan doen. ‘Begrijp me goed, zo
ben ik ook ooit begonnen. Maar weet je
hoeveel geld er in Xam Xamle is gestoken?
Wat het bijvoorbeeld kost om die
Nederlandse jongeren heen en weer te
slepen? 15 duizend euro per keer is nog
laag ingeschat.’ Alles bij elkaar opgeteld
zou het uiteindelijke bedrag dat in Xam
Xamle is gestoken minstens 80 duizend
euro uitkomen (zie kader). Elvira de
Rooij van Communicado weerspreekt
dit: ‘Het geld van Xplore diende een
ander doel, namelijk het bevorderen
van draagvlakversterking in Nederland,
het was dus niet bedoeld als directe
investering in het computercentrum. Zo
moet het dan ook niet bekeken worden.’
Inzage in de financiële administratie
heeft De Rooij niet willen geven.
Terwijl deze reportage in de maak
is, maakt Elvira de Rooij bezwaar
tegen de gedachte dat de Communicado
Foundation op enigerlei wijze schuldig
is aan het debacle in Senegal. Via een
door haar ingeschakelde advocaat,
Kathelijne de Nijs, laat ze de redactie
het volgende weten: ‘Het project is conform
de afspraken overgedragen, en de
lokale organisatie GIE Xam Xamle heeft
er zelf voor gekozen om niet meer met
ons samen te werken. Wij hebben alles
volgens afspraak geleverd, in die zin is
het project goed verlopen. We betreuren
het echter ten zeerste dat het vervolgens
niet gelukt is om van Xam Xamle een
goedlopend bedrijf te maken. In die zin
zijn wij niet positief over het project,
en delen we de mening van Joost Dam.
Ons project is efficïent verlopen (alles
is volgens plan geleverd, al is dat niet
zonder slag of stoot gegaan), het effect
is echter niet wat we gehoopt hadden.’
Tegeltjeswijsheid
Het verhaal van Xam Xamle is herkenbaar
voor Sara Kinsbergen. Zij doet
promotieonderzoek naar particuliere
initiatieven aan de Radboud Universiteit
in Nijmegen. Ze onderzoekt de ‘drive’
van gewone mensen om ontwikkelingsprojecten
te starten. En ze wil weten wat
die initiatieven uiteindelijk opleveren.
‘Jammer genoeg is het zeer herkenbaar.
Veel particuliere initiatieven zijn op
korte termijn heel succesvol, maar blijken
op de langere termijn, na zo’n twee
jaar, niet duurzaam te zijn. De risico’s op
De financiering van Xam Xamle
ncdo: 25.781 euro
Minimale eigen werving (vereiste ncdo): 25.781 euro
Xplore: 28.750 euro
totaal: minimaal 80.312 euro.
de reportage vanuit dioffior is
zondagavond 28 februari 2010 te
beluisteren in het llink-programma
Atlas. Tussen 19.00 en 20.30 uur op
Radio 1 of daarna op atlasradio.nl
de lange termijn worden onvoldoende
ondervangen, waardoor een deel van de
projecten wordt stopgezet.’
Ze noemt het een tegeltjeswijshijd,
haar advies aan mensen die graag willen
helpen: ‘Werk vanuit je hart maar
ook met je verstand! Je ziet dat mensen
zo emotioneel betrokken zijn bij zo’n
project dat er geen ruimte meer is voor
een kritische blik, geen tijd om de koers
bij te stellen. Het moet allemaal direct
resultaat opleveren.’
Pijnlijk
Uiteindelijk ontmoet ik Babacar Thiam.
Hij en zijn vriend Aliou Sarr zijn vooral
teleurgesteld in de lokale organisatie:
‘Het management was niet goed. De
bazen hebben hun rol niet goed vervuld.
De directeur is gedurende het hele jaar
maar één keer komen kijken. Eén keer!
Hij had elke maand twee keer langs
kunnen komen uit Dakar om te praten
over hoe het ging.’ Ook Aliou, die door
Viafrica was opgeleid om computercursussen
te geven heeft maanden zonder
salaris gewerkt. Babacar: ‘Pijnlijk is het.
Er zijn jaren aan voorbereiding geweest,
er is hard aan gewerkt. Het was een
belangrijk project voor de samenleving
van Dioffior. Pijnlijk. Dat is wat ik er nog
over wil zeggen.’ n
Communicado Foundation heeft minimaal 25.781 euro ingezameld via fondsenwerving
en particuliere donateurs. dit bedrag is door nCdO verdubbeld. Xplore
heeft 28.750 euro aan subsidie verstrekt aan Communicado Foundation als
investering in draagvlakversterking. Communicado heeft de subsidie gebruikt
om twee keer met een groep nederlandse jongeren naar dioffior te reizen.
Communicado meldt op haar website:
Over de tweede reis: ‘dit keer was ons belangrijkste doel het uitvoeren van een
haalbaarheidsonderzoek, om samen met lokale vrijwilligers uit te vinden of en
hoe een computercentrum in dioffior kan bestaan als een zelfstandige onderneming’.
en over de derde reis: ‘naast interculturele uitwisseling was het belangrijkste
doel het geven van workshops in ICT en bedrijfsvoering ter voorbereiding op de
opening van het multifunctionele computercentrum in het dorp’.
onze 33
wereld 3-10

RONDJE WERELD
onzeWereld-correspondenten doen verslag van alledaagse en minder alledaagse onderWerpen
Veel of weinig kinderen?
16 onze
3-10 wereld
Bevolkingsgroei
Hoe hoger de levenskwaliteit, hoe minder baby's er
geboren worden. Ook in opkomende landen als
Brazilië en Indonesië daalt het gemiddelde kindertal.
Daarvan is in Afrika nog weinig te merken.
Vijf vrouwen over hun ideale gezinsgrootte.
paballo thekiso
Zuid-AfrikA
‘Op mijn zeventiende kreeg
ik mijn eerste’
Vrouwen uit de groeiende zwarte
middenklasse krijgen minder kinderen. In
de townships ligt dat nog anders. Neem
Margaret, die zowel de zorg voor haar
eigen kinderen als voor die van haar
dochters heeft.
‘Ik ben zo moe.’ De 54-jarige alleenstaande
moeder en oma Margaret Zwane staat voor
haar kleine huis in de township Naledi,
dichtbij Johannesburg. Aan haar ene been
hangt kleindochter Noxolo en aan haar
andere kleindochter Faith. In haar arm
klemt ze kleinzoon Siyabonga. Margaret
bracht niet alleen haar eigen vier kinderen
groot, ze zorgt nu voor vier kinderen van
haar dochters, van wie er één is overleden
en de ander geen verantwoordelijkheid wil
nemen voor haar kroost. Met de kinderen
woont ze in een huis dat is gesubsidieerd
door de overheid.
‘Toen ik jong was, wilde ik graag verder
leren’, vertelt ze. ‘Ik wilde verpleegster of
lerares worden. Maar ik kom uit een arm
gezin. Op mijn zeventiende kreeg ik mijn
eerste kind. Ik wist niet hoe je dat kon
vermijden.’
Het geboortecijfer neemt in Zuid-Afrika af.
Volgens statistieken kreeg een vrouw in
‘Jonge meiden denken
dat ze kunnen
verdienen aan de
kinderbijslag’
1998 gemiddeld 2,9 kinderen. In 2007 lag
dat aantal op 2,7. Een van de redenen is
dat de overheid en ngo’s nu voorlichting
geven over gezinsplanning. Daarnaast is er
een groeiende zwarte middenklasse
waarvan de gezinnen kleiner worden.
Vooral vrouwen in de stad krijgen minder
kinderen. Daar ligt het cijfer op 2,3. Op het
platteland is dit 3,9. Wel worden veel
vrouwen in Zuid-Afrika voor de tweede
keer ‘moeder’ en zorgen ze, zoals Margaret,
voor de kleinkinderen. Ofwel omdat de
echte moeder werkt, of omdat de kinderen
wees zijn geworden – veel jongeren in
Zuid-Afrika sterven aan hiv/aids.
Volgens Margaret is de jongere generatie in
onze 17
wereld 3-10

haar buurt nog vrij roekeloos als het om gezinsplanning gaat.
‘Ik zie veel jonge meiden in de township die kinderen
krijgen. Ze denken dat ze kunnen verdienen aan de kinderbijslag.
Maar je krijgt maar 24 euro per maand per kind. Dat is
echt niet genoeg.’ Ze kijkt naar het gerafelde schooluniform
van kleinkind Buhle (8), dat nodig aan vervanging toe
is. elles van gelder
18 onze
3-10 wereld
ChinA
‘Als ambtenaar
moet ik het goede
voorbeeld geven:
één kind’
Er lijkt verandering op til in de
éénkindpolitiek. Sjanghai wijst
haar inwoners zelfs op een
uitzonderingsregel. Toch kan
Chan niet zomaar een tweede kind krijgen.
Chan (29) woont met haar man en hun zoontje van drie in een
villawijk in Changsja, een miljoenenstad in Centraal-China.
Terwijl haar zoontje in de huiskamer speelt, houden liefst zes
volwassenen hem continu in de gaten: zijn moeder, het kindermeisje,
de huishoudster en drie grootouders die, zoals in China
gebruikelijk is, bij hun kleinkind in huis wonen. Chan denkt dat
een broertje of zusje beter zou zijn voor de opvoeding van haar
zoontje. Maar ja, dat vermaledijde Chinese éénkindbeleid.
Verschillende kranten schreven de afgelopen maanden dat er
verandering op til is. Aanleiding vormde een campagne van het
stadsbestuur van Sjanghai tegen de extreme vergrijzing; het
rechtstreekse gevolg van dertig jaar éénkindpolitiek. Sjanghai
wijst haar inwoners tegenwoordig actief op een uitzonderingsregel:
getrouwde stellen die zelf allebei enig kind zijn, mogen
samen twee kinderen krijgen.
In Changsja blijft alles
‘Ik zou naar Hongkong
kunnen uitwijken om
te bevallen’
vooralsnog bij het oude,
vreest Chan. Zelf zou ze
sowieso niet voor een
dergelijke uitzonderingsregel
in aanmerking komen,
want haar man heeft een
zus. Als welgestelde Chinese, met een echtgenoot die rijk werd
door te beleggen in onroerend goed, heeft ze wel uitwijkmogelijkheden.
‘Ik kan in Hongkong bevallen’, zegt ze. ‘Dan krijgt het
kind een Hongkongs paspoort.’
Grootste probleem daarvan is haar baan als manager bij een
ingenieursbureau van de overheid. ‘Als ambtenaar moet je het
goede voorbeeld geven. De geboortebeperkingscontroleurs
accepteren geen tweede kinderen van officials. Ik moet dus eerst
ontslag nemen.’
Ze worstelt met die beslissing. ‘Ik ben nu bezig met een groot
project om watervervuiling in de rivier tegen te gaan. Ik kan en
wil dat niet zomaar opzeggen. Misschien dat ik pas over twee
jaar weg kan.’ Chan hoopt dat het eenkindbeleid zo snel
mogelijk op de schop gaat. ‘Veel rijke Chinezen verlaten China’,
foetert ze. ‘Mijn buurvrouw is een paar jaar geleden naar Canada
vertrokken. Ze heeft nu drie kinderen.’ michiel hulshof
indOnesië
‘Met onze
tweede
maakten we
geen haast’
Het programma waarmee de regering-Soeharto in
de jaren tachtig de bevolkingsgroei wilde
afremmen, is in het slop geraakt. Maar Rahma is
blij dat ze maar twee kinderen heeft.
Sinds de jaren vijftig verdubbelde de Indonesische
bevolking bijna: van 75 miljoen mensen naar 147
miljoen mensen in de jaren zeventig. Indonesië
voerde daarom het Keluarga Berencana (KB),
oftewel Geplande Gezin-programma, in. Met de
slogan ‘Twee is genoeg’ stimuleerde de overheid in
de jaren tachtig actief jonge echtparen om slechts
twee kinderen te krijgen. Vrouwen konden overal
in kliniekjes anticonceptiemiddelen krijgen.
Het pro-
‘Snel zwanger
raken is essentieel
voor een gelukkig
gezinsleven’
gramma
werd een
groot succes.
Het geboortepeil
daalde
van 5,6
kinderen per
moeder in
de jaren zeventig naar 2,6 kinderen in de periode
2002-2007. Toch raakte het programma na
Soeharto’s aftreden in 1998 in het slop na kritiek
van Indonesische feministes vanwege het patriarchale,
militaristische karakter. ‘Het programma
werd als te belerend en vrouwonvriendelijk
beschouwd’, vertelt de vrouwelijke minister van
Volksgezondheid Endang Rahayu tijdens een
persbijeenkomst in Jakarta. ‘Maar nu willen we
‘KB’ weer nieuw leven inblazen.’
Want ondanks het teruglopende geboortecijfer
neemt de Indonesische bevolkingsomvang
reusachtige proporties aan (230 miljoen). Dat komt
vooral doordat de afgelopen decennia vrouwen op
steeds jongere leeftijd kinderen hebben gekregen.
Indonesiërs zien snel zwanger raken na de bruiloft
als essentieel voor een gelukkig gezinsleven,
bevestigt de 36-jarige Rahma Indrawati uit
Pekalongan, Centraal-Java. ‘Ook ik werd snel
zwanger, en kreeg een zoontje. Maar met het
tweede kind maakten we een stuk minder haast.’
Haar man verkoopt batikshirts in een dorpje vlak
buiten Pekalongan. Ze wonen in een stenen huisje
van 40 vierkante meter met hun zoon en dochter.
Rahma is blij dat ze niet meer kinderen heeft. ‘Veel
ouders trekken met hun grote gezinnen naar
Jakarta op zoek naar werk. Door geldgebrek
moeten veel jonge kinderen daar als straatmuzikant
werken’, weet Rahma. Haar eigen zoon (14)
kan enkele euro’s per week sparen om straks zijn
eigen laptop te kopen. Jan lepeltak
‘Beide ouders werken. Ze hebben
geen energie voor een
groot gezin’
MArOkkO
‘kinderen kosten tijd, maar die tijd is er nauwelijks’
Van alle gezinnen heeft 63 procent twee kinderen, maakte
de Marokkaanse regering vorig jaar bekend. Maar Najoua
vindt één wel genoeg.
Najoua Yahyaoui (34) houdt elke maand stipt haar cyclus bij.
‘Als mijn man seks wil en ik zeg tegen hem dat ik vruchtbaar
ben, heeft hij gelijk geen zin meer’, zegt ze zachtjes in een
café in de Marokkaanse stad Kenitra.
Hij wil beslist niet nog een kind, en zij evenmin. Ze hebben
één dochter, Ikbal van 10, en dat vinden zij genoeg.
De tijd van de grote gezinnen in Marokko is allang voorbij,
het geboortecijfer daalt gestaag. In 2000 vonden op duizend
inwoners nog 24,6 geboortes plaats, in 2009 waren dat er
20,96. ‘Het kan niet anders’, zegt Najoua. ‘Steeds vaker
werken man én vrouw. Ze hebben geen energie meer voor een
groot gezin. Kinderen hebben aandacht en liefde nodig, je
BrAZilië
‘een ongelukje op mijn negentiende’
In een welvarender Brazilië worden
minder kinderen geboren. Zelfs soaps
schijnen daarbij een rol te spelen.
In haar omgeving merkt Maria Alvanir
da Silva Barbosa (50) nog weinig van
een dalend kindertal. Haar eerste kind,
dat ze op haar negentiende kreeg, was
een ongelukje. Omdat ze geen geld had om voor haar baby te
zorgen, moest ze hem onderbrengen bij haar ouders. Ze
vertrok toen de kleine Emilio één jaar was naar Rio de Janeiro
om daar haar geluk te beproeven. ‘Hem moeten achterlaten
heeft me veel pijn gedaan. Daarom wilde ik wachten met het
krijgen van nog een kind tot ik daar voldoende geld voor
had.’ Toen ze als schoonmaakster een redelijk vast inkomen
had, kreeg ze met haar huidige man haar tweede kind, Talita,
nu 22.
Maria merkt ook in haar directe omgeving dat het economisch
steeds beter gaat met Brazilië. Haar dochter volgt een
opleiding als kleuterjuf en ook in de favelas (sloppenwijken)
gaat de kwaliteit van leven omhoog. Het geboortecijfer gaat
ondertussen omlaag: volgens de statistieken daalde dat van
6,3 kinderen per vrouw in 1960 naar 2 kinderen in 2006.
Er lijkt nóg een reden te zijn voor het dalende geboortecijfer:
de rol van de telenovela, ofwel de soap. De soapsterren
hebben in het algemeen één of geen kinderen, en telkens als
een regio het soapkanaal Rede Globo kan ontvangen, blijkt
dat het geboortecijfer er licht daalt. De invloed van soaps
blijkt groter op vrouwen die midden in hun vruchtbare jaren
zitten en op ouders met een laag opleidingsniveau.
moet huiswerk met ze doen, dat kost tijd, maar die tijd is er
nauwelijks.’
Najoua is in haar gezin de enige die werkt, haar man is
werkloos. Dat houdt in dat haar inkomen hard nodig is, zij
kan niet stoppen. En haar werk is vermoeiend. Zes dagen in
de week, van zeven uur ’s ochtends tot drie uur ’s middags,
controleert zij in een fabriek snoeren van Renaults en
Peugeots, 36 auto’s per uur. Zij is bekaf als zij thuiskomt.
‘Toen ik mijn eerste kind kreeg, dacht ik niet na. We waren
net getrouwd, het kwam gewoon. Maar nu voel ik dat ik niet
in staat ben meer kinderen op de wereld te zetten.’ Dat
vinden veel vrouwen om haar heen vreemd. ‘Waarom heb je
maar één kind?’, krijgt ze vaak te horen. Twee, dat is voor de
meeste Marokkaanse vrouwen ideaal. ‘Maar ik werk hard, het
is me te veel’, zegt Najoua dan. greta riemersma
In haar eigen omgeving
merkt Maria daar
evenwel weinig van. Ze
ziet de meisjes uit de
arme buurt waar ze
woont nog steeds veel
kinderen krijgen die – de
geschiedenis herhaalt
zich – soms bij familie
moeten worden ondergebracht. ‘Onverantwoordelijk en
slordig’, vindt Maria. ‘Tegenwoordig zijn er genoeg middelen
en is er genoeg kennis om een zwangerschap te voorkomen.’
sharon hesp
‘Dat ik mijn kind
moest achterlaten
heeft me veel pijn
gedaan’
Geboortecijfers wereldwijd
De stijging van de wereldbevolking gaat minder hard, ook al groeit
deze volgens de VN nog door van 6,8 miljard nu naar 9,2 miljard in
2050. Zo waren er in de jaren zeventig 24 (rijke) landen waar vrouwen
2,1 kind kregen, het vervangingsniveau waardoor de bevolking niet
groeit, maar precies op peil blijft. Dat aantal is gestegen tot 70 landen
op alle continenten, inclusief Afrika.
In 2009 werden wereldwijd gemiddeld 19,95 kinderen per duizend inwoners
geboren. Dat waren er in 2003 nog 20,43. De nummer 1 op de
jaarlijkse lijst van 223 landen van het CIA World Factbook, is Nigeria
met 51,6 baby’s op duizend inwoners, Hongkong staat met 7,42 baby’s
op duizend inwoners onderaan. Nederland staat met 10,40 op 186.
onze 19
wereld 3-10

vertaling floortje Hoette beeld Mees van detH, rené van asselt (kaartje)
38 onze
3-10 wereld
De Magische Berg
tekst lisa st aubin de terán
Het morgenrood verspreidt zich geleidelijk over de berg
en werpt zijn licht over de beboste hellingen en valleien
van het wijde plateau van de vergelegen Tafelberg. Op de
voorgrond liggen Mount Tumbine en Mount Mulanje. De
toppen van deze laatste berg zijn zo door mist omgeven
dat ook zij afgeplat lijken, maar de randen van alle glooiende
heuvels aan de Malawi-kant zijn bedekt met keurig
gesnoeide theeplantages.
Twee kilometer verder, in het grensdorpje Milange, roept
een imam met een luide stem en een kleine congregatie
zijn volgelingen met een dermate schrille jammerkreet op
tot gebed, dat het lijkt alsof hij denkt voor de poorten van
Mekka te staan. Ondertussen wordt de microwereld van
Milange wakker als een koor van wilde honden de stem
van de imam bijvalt en het ochtendgezang van vogels,
dat een uur eerder begon, op gang komt tot het ieder
ander geluid verdringt.
Mees en ik, Carol (een nieuwe Canadese vrijwilliger) en
Vulay (een van onze eerste studenten van Mossuril en
nu een barman) bezoeken het nieuwe project van de
Teran Stichting en kamperen in het toeristencomplex de
‘Luipaardvlek’.
Doel van onze missie is om meer meubilair te kopen,
de verschillende houtbewerkers en handwerkslieden die
beelden, luipaardhoofden en speciale stoelen maken te
controleren, lokale staf aan te nemen en om de terrastuinen
uit te breiden. Het is middenin het regenseizoen,
de zogenaamde ‘lange regen’, en dus een ideale tijd om
te planten.
Stukje paradijs
De houtbewerkers en handwerkslieden wonen allen
verstrooid over de regio. Direct na onze aankomst
lisa st aubin de terán (engeland, 1953), auteur van bestsellers
als Een huis in Italië en De haciënda, woont sinds 2005 met haar
nederlandse man in het dorp Cabaceira Grande in Mozambique.
Hier is ze een hotelschool voor toerisme en landbouw begonnen.
verspreidt het bericht van onze komst zich snel als
een radiobericht van mond tot mond. Als we wachten,
maken de mysterieuze beeldhouwers vanzelf contact.
Staand in de gebruikelijke rij voor de pinautomaat buiten
de BIM-bank in de stad, is er altijd kans op een praatje.
De rij fungeert als de tamtam van Milange. Dus maak
ik reclame voor de acht betrekkingen die we binnen het
nieuwe toeristencomplex hebben, en leg ik opnieuw het
idee achter ons Groene Project uit. Binnen 24 uur meldt
zich een groep van drietalige (Chechewa, Portugees en
Engels) sollicitanten bij de receptiehut op de projectlocatie
en worden acht nieuwe werknemers aangenomen.
In sommige opzichten is het project in Milange een
stukje paradijs: duizend hectare fluweelgroene heuvels,
besprenkeld met letterlijk miljoenen wilde bloemen.
Afhankelijk van het seizoen zijn hele hellingen gekleed
in een gele, roze, blauwe, witte, paarse of oranje gloed.
Gigantische eucalyptusbomen torenen uit boven het land
bezaaid met jacaranda, flamboyant, avocado- en sinaasappelbomen,
eeuwenoude cyclades, sagopalmbomen en
knoestige mangobomen. Eilandjes van bananenbomen,
kreunend onder het gewicht van het fruit, nestelen zich
tussen klompjes bamboe, wilde lelies, balsemien en
varens.
Kronkelende bergstromen klateren naar beneden, gorgelend
en samenkomend in rotspoelen, om zich vervolgens
in een waterval te storten en bij een rivier te voegen.
Bruine arenden, zwarte ooievaars, toekans, ijsvogels,
lawaaierige parelhoenders, papagaaien, hops, wevers en
tientallen andere glitterende, fladderende vogelvariëteiten
broeden op de hellingen. Hogerop wonen koedoes,
impala’s, hyena’s, wrattenzwijnen, zebra’s, leeuwen en
luipaarden op de steile rotspartijen. Een van onze gidsen,
Minuiz dois Santos, vertelt ons dat er ooit zoveel luipaarden
waren dat ze rond de hutten in het dorp slopen en
geen kip veilig voor ze was.
Afgelopen november kwam een leeuwenpaar een paar
keer tot aan de opslagkamer van onze bewaker en de
receptie, liep langs de contouren van het zwembad en
slenterde zonder blikken of blozen de sinaasappelboomgaard
achter de eerste twee toeristenvilla’s in. Artur, één
van de bewakers, was bang, maar Sir Felis, de voormalige
chef-kok van het oude Grand Hotel in Beira, en nu
één van onze chefs in het nieuwe restaurant, zei: ‘Als
militair wist ik dat we moesten blijven waar we waren en
ons stil moesten houden, dus ik keek gewoon hoe ze
voorbijliepen. Ze waren heel rustig, als een paartje dat
in Beira in de Portugese tijd een ommetje maakte. Ze
sloegen totaal geen acht op ons. Het was een prachtig
gezicht.’
Medicinale wortels
Het pure toeval wilde dat de directeur van ons onderwijsinstituut,
de alomtegenwoordige Morripa, gedurende
twee jaar tijdens de oorlog de commandant van Sir Felis
in Beira was geweest. Vanwege haar ligging op de grens
met Malawi had Milange zwaar geleden tijdens de zeventien
jaar durende burgeroorlog. Duizenden inwoners
vluchtten naar Malawi om te ontkomen aan de wreedheden
van de bezetter. Een aantal van onze werknemers
zijn Mozambikanen die alleen Chechewa (de lokale taal)
en Engels spreken; en op het platteland worden voornamelijk
zaken gedaan in de Malawische valuta kwacha en
niet de Mozambikaanse metical. Tot aan de vroege jaren
negentig was Milange een welvarende theestad die één
van de meest exclusieve theesoorten van Afrika maakte,
maar sinds de systematische verwoesting van haar
meer dan duizend hectare aan plantages is het enige
dat zij nog te bieden heeft honderden opgeleidde, maar
werkeloze theearbeiders, een verstikkende armoede in
de rondom gelegen dorpjes en een onevenaarbare wil tot
wederopbouw en overleven.
Om 6 uur ‘s ochtends arriveert een man met een
machete op een bromfiets. Hij springt tussen de bomen
en verdwijnt. Even later loopt hij terug met een handvol
medicinale wortels. Mees praat met hem en ontdekt dat
ze helpen tegen buikpijn.
Aan de kant van het Verloren Paradijs gaan enkele tientallen
dorpelingen en rondtrekkende Malawiërs ondertussen
door met het vernielen van prachtige oude bomen,
het uitputten van de berghellingen, het vernietigen van de
natuurlijke leefomgeving van de heer en mevrouw Leeuw
en hun buren en het opdrogen van de waterbronnen. Er
moet snel iets gebeuren. We hebben nu vier bewakers
op het terrein; maar om de vernietiging een halt toe te
roepen, hebben we tenminste veertien bewakers werkend
in twee ploegendiensten nodig om het plunderen
te kunnen tegengaan. Sommigen van hen zullen
uit de groep van lokale plunderaars worden
gerekruteerd. Zij kennen de heuvel immers op
hun duimpje en kappen alleen maar bomen om
er houtskool of brandhout van te maken, omdat
ze anders hun familie niet kunnen voeden. Met
een baan en een inkomen kunnen ze nu beschermen wat
ze voorheen kapot maakten. Dat is ons Groene Project:
het is eenvoudig en werkt snel en zal, zo hopen we, een
van de waarschijnlijk weinige wild-enclaves doeltreffend
conserveren. Onze projectmanager Janny (die via deze
column en onzeWereld komt) is op weg vanuit Nederland,
en we hebben een kleine groep vrijwilligers aangenomen
die helpt bij het opzetten van het natuurreservaat en het
leiden van het Groene Project. n
Lisa's verlanglijstje
Stuur uw regenjassen, buitenkleding, zakmessen,
kompassen, verrekijkers etc. graag goed verpakt naar:
Caixa Postal 81
Ilha de Moçambique
Provincia de Nampula
Mozambique
Als u zich wilt opgeven als vrijwilliger of wilt delen
in het avontuur door in het wild te kamperen of te
eten in het nieuwe restaurant, stuur dan een e-mail
naar info@teranfoundation.org. U kunt ook een
donatie storten op bankrekening 599111585 t.a.v.
Stichting Teran Foundation.
Ooit waren er zoveel
luipaarden, dat ze rond
de dorpshutten slopen
r E a g E r E n ?
onze 39
wereld 3-10 2-09
redaCtie@onzewereld.nl

grant neufeld
Balanceren in Iran
Er blijven doden en gewonden vallen tijdens
anti-regeringsdemonstraties in Iran. Als de
Iraanse regering de roep om hervormingen
negeert, riskeert ze haar eigen ondergang,
betoogt de Iraans-Amerikaanse schrijver
Hooman Majd.
TEKST HOOMAN MAJD
Onjuist.
Niets is minder waar. Het is beledigend en paternalistisch te
suggereren dat de hervormingsbeweging zonder buitenlandse
hulp of steun niet succesvol kan zijn.
De Amerikaanse president Barack Obama heeft tot dusver
alleen zijn morele steun uitgesproken voor Iraniërs die voor
hun burgerrechten strijden, en heeft de onrust in Iran terecht
beschreven als een zuiver Iraanse aangelegenheid. Omdat de
VS geen betrekkingen hebben met Iran, heeft hij zeer weinig
middelen om de hervormingsbeweging te ondersteunen,
maar kan hij haar gemakkelijk schade toebrengen. Als hij
zich vierkant achter de oppositie in Iran schaart, schaadt dit
waarschijnlijk haar geloofwaardigheid en bevestigt dit mogelijk
zelfs de bewering van de regering dat de beweging een
door buitenlanders geïnspireerd initiatief is.
40 onze
3-10 wereld
essay
‘De hervormingsbeweging heeft buitenlandse steun nodig’
Dat de hervormingsbeweging het heeft overleefd, en zelfs
is gegroeid zonder buitenlandse steun, bewijst dat Iraniërs
prima in staat zijn om een burgerrechtenbeweging in stand
te houden en aan te dringen op democratische hervorming
zonder druk, invloed of steun van buitenlanders.
De potentieel meest beschadigende beschuldiging die de
regering heeft geuit tegen de hervormingsbeweging is dat
het een buitenlands complot is om een ‘fluwelen revolutie’
aan te wakkeren die Iran opnieuw ondergeschikt maakt
aan een superieure macht. Maar deze aantijging houdt geen
stand, aangezien de leiders van de beweging iedere vorm van
‘Dat de hervormingsbeweging
in Iran überhaupt nog bestaat,
is een goed teken‘
buitenlandse steun steeds hebben geschuwd en hun strijd als
een puur Iraanse aangelegenheid hebben opgezet.
Luister vijf minuten naar een Iraanse banneling die zich tegen
de Islamitische republiek richt en je bent ervan overtuigd
dat de dagen van het regime zijn geteld, en dat het regime
geen jaren, maar nog slechts maanden heeft te gaan.
Luister vijf minuten naar een geloofsvertegenwoordiger van
het regime en je denkt wellicht dat westerse krachten inderdaad
een opstand plannen, maar dat de regering de storm de
baas zal worden en machtig als altijd zal zegevieren.
De waarheid ligt, natuurlijk, altijd ergens in het midden. De
hervormingsbeweging is zeker echt, kan niet volledig worden
onderdrukt en zal ongetwijfeld een langetermijn-effect hebben
op de politiek van de Islamitische republiek. Wat begon
met de verkiezing van de hervormer president Mohammad
Khatami in 1997 heeft uiteindelijk zijn hoogtepunt bereikt in
een burgerrechtenbeweging die, onder welke naam ook, druk
zal blijven uitoefenen op het regime om hervormingen door
te voeren. Als het regime die druk negeert, riskeert het zijn
eigen ondergang.
‘De hervormingsbeweging
is aan
de winnende hand’
Ja.
Zij het wel op de lange duur. Het hangt af
van de interpretatie van het woord ‘winnen’.
Als we de Iraanse pro-democratische
hervormingsbeweging niet als een revolutionaire,
maar als een burgerrechtenbeweging
beschouwen, dan moet het succes
vanzelfsprekend over een langere periode
worden gemeten. Het doel van de beweging
is niet de plotselinge en complete
omverwerping van het Iraanse politieke
systeem.
In dit licht bezien heeft de hervormingsbeweging
in veel opzichten al zichtbaar
‘gewonnen’. Althans, als winnen inhoudt
dat Iraniërs zich niet langer neerleggen bij
de ondemocratische aspecten van het politieke
systeem. Dat is in de laatste drie decennia
eerder achteruit dan vooruit gegaan
wat betreft het verlenen van de rechten die
de onderdanen volgens de grondwet wel
degelijk hebben.
Het versnipperde leiderschap van de
Islamitische Republiek erkent dit, zoals
blijkt uit zijn schizofrene reactie op
de gebeurtenissen sinds de omstreden
verkiezingen. De haviken aan de macht
zijn misschien in staat de algemene onrust
met brute kracht te onderdrukken. Maar
de leiders zijn zich er ook van bewust dat
verkiezingen in de Islamitische staat nooit
meer zo gehouden kunnen worden als in
2009, en dat ze de politieke oppositie en
haar supporters niet een algeheel zwijgen
kunnen opleggen.
Dat de hervormingsbeweging überhaupt
nog bestaat, is een goed teken. Ondanks
alle pogingen om deze als een gevaarlijke
contrarevolutie af te schilderen, blijft de
hervormingsbeweging supporters en sympathisanten,
waaronder zelfs geestelijken
en conservatieve Iraniërs, aantrekken.
‘De Revolutionaire Garde doet alles om Khamenei
aan de macht te houden’
Wees daar maar niet al te zeker van.
De Revolutionaire Garde heeft tot taak om de erfenis van de
Islamitische Revolutie van 1979 en haar belichaming in de
vali-e-faqih, de religieuze leider (momenteel Ayatollah Ali
Khamenei), te beschermen. De grote leiders van de Garde zijn
militairen die vele jaren in het leger hebben gediend en als
zodanig niet snel tegen de orders van hun opperbevelhebber
in zullen gaan. Hun zienswijze, zoals ze die herhaaldelijk in
publieke fora hebben uitgesproken, is dat de hervormingsbeweging
en haar leiders een bedreiging vormen voor de
revolutie en de religieuze leider. Maar zij zijn waarschijnlijk
bezorgder over de bescherming van de positie van de leider
(en hun eigen macht en alomtegenwoordige invloed in de
Iraanse zakenwereld en de politiek), dan over de bescherming
van een bepaald individu.
Er zijn vele voormalige topbevelhebbers van de Garde die tegen
Ahmadinejad zijn (en invloed hebben binnen de garde),
maar die de religieuze leider tot op heden buiten schot hebben
gelaten. Dat betekent echter niet dat ze Khamenei niet
zouden willen vervangen, mocht blijken dat hij de stabiliteit
van het regime in de weg staat. Hoewel stappen tegen de
religieuze leider op dit moment hoogst onwaarschijnlijk zijn,
betekent dit niet dat het nooit zou kunnen gebeuren.
onze 41
wereld 3-10
reuters

c world service
‘De hervormingsbeweging is
aan het radicaliseren’
Slechts ten dele.
Vergeet niet dat Irans hervormingsbeweging ver vóór het uitbreken
van de protesten in juni 2009 al bestond. De oorsprong lag
in de ‘groene golf’, een campagne ter ondersteuning van de gooi
naar het presidentschap door de hervormingsgezinde kandidaat
Mir Hossein Mousavi, die het opnam tegen de zittende conservatieve
president Mahmoud Ahmadinejad.
Het doel van de groene golf was om het presidentschap en de
uitvoerende macht los te wrikken van radicale haviken. De
ambtsperiode van die haviken werd gekenmerkt door economische
incompetentie, avonturisme op het gebied van buitenlands
beleid en een ideologische doctrine die onder andere een
nieuwe inperking van burgerrechten behelste; die paste volgens
Mousavi’s aanhangers niet bij Irans belangen in de 21ste eeuw.
Na de omstreden verkiezingsuitslag veranderde de hervormingsbeweging
van een politieke campagne in een campagne om de
presidentiële verkiezingen ongeldig te verklaren – en daarna, in
bredere zin, in een beweging om de burgerrechten, zoals beloofd
door de Islamitische Revolutie van 1979, in ere te herstellen.
Iedere nieuwe uiting van overheidstirannie heeft de beweging
vastberadener gemaakt in haar eisen met betrekking tot de rechten
van de bevolking.
Door het voortdurende gebruik van geweld door de overheid
tegen haar onderdanen zijn sommige Iraniërs inmiddels niet
langer tevreden met de officiële doelstellingen van de hervor-
mingsbeweging en hopen zij het Islamitische regime in zijn geheel
omver te werpen. Zo horen we in de westerse media talloze
voorbeelden van Iraniërs die roepen om een ‘Iraanse’ in plaats
van een Islamitische Republiek (een wens die door Mousavi is
verworpen) of om de ‘dood van de religieuze leider’.
Toch spreken radicalen, die onderdeel van de hervormingsbeweging
claimen te zijn, slechts namens een kleine minderheid
van de Iraniërs. De meerderheid wil nog steeds een geweldloze
hervorming van het systeem en niet noodzakelijkerwijs een
complete revolutie, zij het bloedig of anderszins.
De leiders van de hervormingsbeweging beseffen dat iedere radicalisatie
van hun zijde de ijzeren grip van de overheid slechts
zal versterken. Ze zijn ook voorzichtig omdat ze weten dat ze,
als ze om een nieuw regime roepen in plaats van om hervorming
en naleving van de grondwet, alleen maar bevestigen dat het
doel van de beweging al die tijd was om het systeem omver te
gooien – precies wat de regering steeds heeft gezegd.
42 onze
3-10 wereld
‘De tijd voor
compromissen is voorbij’
Niet in Iran.
De religieuze leider, de Revolutionaire
Garde en bijna alle haviken binnen de
regering hebben aangegeven dat ze geen
afwijkende meningen meer tolereren; ze
hebben gezegd dat er geen compromis zal
worden gesloten en dat de eisen van de
hervormingsbeweging niet zullen worden
ingewilligd. Maar dat betekent niet dat
een bepaalde vorm van compromis niet
mogelijk is.
Ten eerste realiseren de leiders van de
hervormingsbeweging zich wellicht dat
ze, als ze niet óf revolutionairder worden
(zoals een aantal van hun aanhangers al
heeft gedaan) óf tot een compromis komen
om het bestaan van hun beweging als burgerrechtencampagne
te beschermen, hun
relevantie kunnen verliezen.
Op 1 januari maakte Mousavi de eisen van
de hervormingsbeweging op het gebied
van burgerrechten en andere hervormingen
bekend, maar kenmerkend was dat hij niet
langer om het ongeldig verklaren van de
verkiezingen in 2009 riep. Ondertussen
suggereerde Mohsen Rezai, de conservatieve
tegenstander van Ahmadinejad
Op dit moment zijn stappen
tegen de religieuze leider
hoogst onwaarschijnlijk,
maar ooit...
tijdens de verkiezingen in 2009, op de
meest recente bijeenkomst van de Raad ter
Onderscheiding (die als arbiter optreedt
bij geschillen tussen Irans uitvoerende en
wetgevende macht) dat de regering diende
te luisteren naar Mousavi’s eisen, en beschreef
deze als ‘opbouwend’.
Beide zijden realiseren zich dat de
voortdurende onrust de stabiliteit van het
land bedreigt en dat geen van beide een
hervorming wil die het regime uitwist. De
huidige impasse maakt niemand gelukkig.
Het is niet onwaarschijnlijk dat er een zeker
compromis in 2010 wordt bereikt; een
compromis dat beide kampen in staat stelt
vooruitgang te claimen, zo niet de directe
overwinning. n
Dit is een bewerkte en verkorte versie van een artikel uit
Foreign Policy, januari 2010. Met toesteMMing overgeno-
Men van Foreign Policy, www.ForeignPolicy.coM, © 2010
washington Post.newsweek interactive llc.
vertaling: Floortje hoette

Bakkie
We gaan met een groep naar Bakkie om een schim te
zien van iemand waarvan we zeker weten dat ze er niet
meer is: de moeder van K., die het jaar daarvoor is overleden.
We gaan naar Bakkie, ooit een bloeiende, nu een vervallen
plantage in Suriname, aan de Commewijne rivier.
Niet eens zo lang geleden was het nog een redelijk
welvarend dorpje, waar de voormalige contractarbeiders
vanaf het begin van de twintigste eeuw land in bezit
kregen om te bewerken. Zo was een echte gemeenschap
ontstaan, met een school en onderwijzers die uit
Paramaribo kwamen en die verplicht een aantal jaren
in het ‘district’ moesten doorbrengen. Het district: dat
was alles wat maar ver genoeg verwijderd was van het
oude gouvernementsgebouw in de stad – en dat is veel
in Suriname.
Daarvoor, meer dan een eeuw geleden, was Bakkie een
van de vele plantages waar negerslaven en contractarbeiders
zwoegden, maar waar ook de Nederlandse
kolonisten amper overleefden vanwege de vele muskieten,
de hitte, en de onbegaanbaarheid van het gebied.
Moeras, of swamp zoals ze het in Suriname op z’n
Engels schrijven, maar op z’n Nederlands uitspreken.
We zien rivierarmen, kokospalmen, de onwaarschijnlijke
diversiteit van jungle groen – het zou op een foto tot zijn
recht komen, omdat daar de essentiële onderdelen niet
te voelen zijn; de muggen, de krankzinnig hoge vochtigheidsgraad,
het voortdurend ritselen in het lange gras
van, ja wat? Krekels? Slangen? Zeer grote spinnen?
Maar dertig jaar geleden was dat slavenleed wel zo’n
beetje vergeten en boerden de nieuwe bewoners heel
aardig op dit afgelegen terrein. Naar de stad kon je
alleen met de boot. Dus dat dorpsleven wilde wel
bloeien, omdat de mensen tot elkaar veroordeeld waren
en omdat er in Bakkie natuurlijk geen teevee was.
Ook dat is grotendeels voorbij: er staat nog een school,
maar de omringende bewoners hebben merendeels de
boot genomen naar Paramaribo, waar je niet elke avond
hoeft te ganzenborden.
Als wij er aan land gaan, op het heetst van de dag, is
er geen levende ziel te bekennen. Er is een oud sluisje,
nog uit de achttiende eeuw, en er zijn heel veel muggen,
die dwars door je kleren en anti-
insecticide steken. Dit is land waar
muggenspray niet werkt.
Ik ben K. niet, maar ik begrijp wat hij
hier zoekt: er staan twee huizen op
neuten vervallen te wezen, en vooral
het eerste is er rampzalig aan toe.
Een oude bungalow, nu zo kapot dat we niets anders dan
verval kunnen zien. Dus niet wat het dertig jaar geleden
moet zijn geweest: een klein gebaar van civilisatie in dit
van god en begaanbare wegen verlaten oord.
We lopen rond. Ik zie K. kijken, en ook hoe hij zich een
voorstelling probeert te maken van zijn moeder, die hier
leefde toen hij er nog niet was. Dit is het deel van haar
leven dat hij niet kan kennen, omdat zij wel, maar hij
nog niet bestond.
De sluiptocht van een kind, nu volwassen. Een omtrekkende
beweging om de dode moeder heen. Dus hier
woonde ze. Dus hier kwam vader, vanuit de stad, over
de rivier om haar te bezoeken. Dus hier moet iets zijn
wat met haar, en later ook met hem, te maken heeft;
indirect, toen ze nog geen gezin vormden, maar zij een
onderwijzeres was en vader een vrijer.
Niets te zien natuurlijk, behalve een zompig, modderig
paadje en een boom die nu zowat in haar huis groeit.
Het huis van zijn moeder. Het huis waar zijn moeder,
toen zij nog geen moeder was, heeft gewoond.
Het raadsel wordt niet opgelost, hooguit vermenigvuldigd.
Het is K. die niet snel genoeg weg kan komen van
deze plek, die wel echt bestaat, maar ook de grootste
onwaarachtigheid belichaamt. Een lid van de groep
ziet iets wat hij voor toeristisch houdt en wil nog foto’s
maken. K. schreeuwt: ‘Kom nou, we gaan hier weg.’
Ik ben opgelucht als we Bakkie verlaten, en niet alleen
vanwege de muggen.
K. ook, zie ik aan z’n gezicht. Je zoekt iets, en het is er
niet – dan wil je meteen rechtsomkeert maken.
Op de bootreis terug hebben we nog veel uitzicht, een
lunch aan de oever van de Commewijne rivier, schoolreisjesplezier
en nog een hele korte, hele stevige regenbui.
De bootsman neemt ons mee naar waar de Suriname
en de Commewijne rivier elkaar ontmoeten; het punt
dichtbij de monding van de zee.
‘Hier kan je dolfijnen zien’, zegt bootsman.
We wachten en we wachten, maar geen dolfijnen.
K. oppert zacht: ‘Laten we terug gaan.’ Ik ben het met
hem eens. Maar bootsman wil ons waar voor ons geld
bieden. Dolfijnen. We wachten dus nog even. De toerist
in ons gezelschap grijpt alweer naar z’n camera. Tevergeefs
natuurlijk, want zelfs de schim van K.’s moeder
hebben we niet mogen betrappen.
Omdat de mensen
tot elkaar veroordeeld
waren, bloeide
het dorpsleven
onze 33
wereld 3-10

illustratie studio 't brandt weer
44 onze
3-10 wereld
Transparantie
Op de kaart is te zien hoe transparant regeringen zijn in de manier waarop ze het overheidsgeld
besteden. Openheid over de besteding van overheidsfinanciën stelt burgers in staat te
beoordelen of hun regering een goede dienaar van de publieke zaak is.
De scorelijst (de zogenaamde Open Budget Index) is opgesteld door het International Budget
Partnership (IBP), dat elke twee jaar relevante informatie in 85 landen verzamelt. Een land
kan maximaal 100 punten scoren.
De gemiddelde score van de onderzochte landen (Nederland hoort daar niet bij) is 39 punten.
Een opvallende topscorer als het gaat om openheid over de besteding van publieke middelen,
is Zuid-Afrika. Het land staat samen met de VS, Groot-Brittannië, Frankrijk en Nieuw-
Zeeland in de topvijf. De minst transparante landen bevinden zich in het Midden-Oosten,
Noord-Afrika en Sub-Sahara Afrika. Landen die laag scoren, hebben vaak zwakke democratische
instituties en lage inkomsten, of leunen zwaar op ontwikkelingshulp of baten uit gas- en
olie-export. Een aantal landen, waaronder Nepal, Kenia en Egypte, heeft flinke vooruitgang
geboekt in vergelijking met de vorige index. (Bron: http://openBudgetindex.org)
onze 45
wereld
3-10

wereld.nl
NEDErlAND voor EEN bEtErE WErElD
samenstelling crissy mulder
wereldproject Nieuws uit de wereld van het goede doel
Weven voor de Europese markt
46 onze
3-10 wereld
MoDE tEGEN
SEKSuEEl GEWElD
rondom internationale
vrouwendag (8 maart)
showen bN'ers op het
WoMEN inc. festival speciale
kleding, die in april
online geveild wordt. De
opbrengst gaat naar projecten
voor slachtoffers
van seksueel geweld in de
Democratische republiek
Congo. www.amnestY.nl/in_actie/sgtV
Guatemalteekse vrouwen op cursus
Productontwerpster Marjolein Keijsper en de vrouwen
van het Guatemalteekse dorpje Chajul zijn op dit moment
hard bezig een collectie interieur- en modeaccessoires
van textiel te weven. De fairtrade-organisatie Asociación
Chajulense de Mujeres benaderde de werkgever van
Keijsper, Dutch Design in Development (DDiD), om met dit
designproject de levensomstandigheden van de vrouwen in
het dorp te verbeteren.
‘Guatemala heeft een enorm textielaanbod, maar mist de
juiste aansluiting op de (export)markt. De kennis ontbreekt.
Zo weeft elk dorp naar eigen ontwerp en techniek, maar
hebben de wevers geen weet van de wereld daarbuiten’,
zegt projectmanager Stella van Himbergen.
Als ontwerpster geeft Keijsper daarom ook cursussen in de
opzet van productieprocessen en prijscalculatie. De collectie
wordt daarna aangeboden aan Nederlandse importeurs
van interieur- en modeproducten.
www.marjoleinkeijsper.org
HErGEbruiKt DESiGN
recycledesign raakt steeds meer in opkomst.
inmiddels zijn er dan ook tal van winkeltjes en
webwinkels die hippe, maar volkomen ecologische
designeritems verkopen.
Zo biedt webwinkel ‘Skoon Ecodesign’ allerlei
unieke designs van milieuvriendelijk of hergebruikt
materiaal. van tassen van fietsbanden
en etuis van melkpakken tot manden van autobanden
en kastjes van frisdrankblikjes. Zolang
het maar ‘schoon, hip en ecologisch is’.
www.skoonecodesign.nl
PArtiCuliErE iNitiAtiEfNEMErS
KrijGEN GEZiCHt
steeds meer particuliere groepen zetten zich in om mensen in ontwikkelingslanden
te helpen. maar wie zijn de mensen achter deze particuliere initiatieven (pi's) en
waarom doen zij wat ze doen? ncdo deed onderzoek en gaf hen een gezicht.
Het gezicht pi's zijn vooral hoger opgeleide vijftigplussers met een modaal
tot bovenmodaal inkomen. Ze bevinden zich aan de linkerkant van het
politieke spectrum. de helft is gelovig. Zij voelen zich aangesproken door de
kleinschaligheid en de concreetheid van de ondersteuning die pi’s bieden aan
ontwikkelingslanden.
de actie Veel pi’s besteden hun budget aan directe armoedebestrijding, doen
concrete investeringen - zoals de aanschaf van leermiddelen of renovatie van een
gebouw - en zetten zich vooral in voor gezondheidszorg- en onderwijsprojecten.
ook trachten ze leefomstandigheden van kinderen en jongeren te verbeteren.
Het slagen en falen onderzoeken tonen aan dat pi’s over het algemeen succesvol
zijn in het realiseren van een gepland project. toch mislukken veel projecten in een
later stadium alsnog, omdat de lokale partner er niet op weet voort te borduren.
WIEWATWAAR
WiE? WoMEN inc. presenteert voor
het derde jaar op rij het WoMEN inc.
festival. De organisatie zet zich, onder
andere met dit evenement, wereldwijd
in voor de rechten van de vrouw. onder
het motto ‘vergroot je kansen!’ wil de
vrouwenbeweging een actief platform
bieden met onder meer gesprekken,
discussies, open podia, netwerken, en
acties.
WAt? Een week lang plaatst WoMEN inc. tijdens het festival de schijnwerpers op vrouwen
en hun potentieel. bekende Nederlanders zijn te gast en bespreken thema’s als carrière,
seks, macht, geloof, relaties en geld. ook zijn er talkshows met beeldbepalende vrouwen,
speeddate-sessies met grensverleggende topvrouwen uit het bedrijfsleven, lezingen van
internationale toppers en diverse culturele acts, culinaire workshops en muzikale optredens.
WAAr? van 1 t/m 5 maart in Pakhuis de Zwijger, op 6 maart in de Westergasfabriek in
Amsterdam. tijd: 10.00 tot 22.00 uur. Kaarten kosten 20 euro en zijn te bestellen op
www.womeninc.nl
vErSE EiErEN vAN
ColuMbuS
Haynest, een biologisch afbreekbaar
en composteerbaar verpakkingsmateriaal,
is een van de dertien
genomineerden voor de duurzaamheidsprijs
‘Ei van Columbus’.
Het materiaal, waarvan het hoofdbestanddeel
bermgras is en dat na
gebruik dan ook gewoon in de
groenbak mag, dingt mee in de
categorie ‘duurzaam product’. Aan
de strijd doen in maart niet alleen
technische snufjes, maar ook sociale,
duurzame initiatieven mee.
Zoals de maatschappelijke onderneming
rambler Social venture:
een internationaal initiatief waarbij
straatjongeren in Amsterdam, São
Paulo, Accra en londen streetwear
ontwerpen. Deze kledinglijn wordt
naar henzelf vernoemd en in de
rambler-studio’s verkocht.
www.ei-Van-columBus.nl
bANKEN
KritiSCHEr
alle twaalf banken die in
het afgelopen jaar werden
vergeleken in de eerlijke
Bankwijzer hebben hun
duurzaamheidsbeleid
aangescherpt. de wijzer
werd begin 2009 gelanceerd en vergelijkt hoe
banken omgaan met belangrijke maatschappelijke
onderwerpen als klimaat, natuur, mensenrechten,
wapens, corruptie en betrouwbaarheid.
Vijf van de zes banken die in juli betrokken
bleken bij investeringen in omstreden wapenproducenten,
hebben inmiddels hun beleid aangescherpt
en concrete stappen gezet om deze
investeringen van de hand te doen. Zo investeert
aBn amro niet langer in producenten van
wapens en financiert zij geen bedrijven meer die
wapens aan niet-democratische landen leveren.
Verder heeft Fortis Bank een nieuw mensenrechtenbeleid
opgesteld, maakt ing beleidsteksten
en de instelling van een klachtenprocedure voor
derden openbaar en heeft de rabobank een
specifiek beleid opgesteld voor onder andere
cacao, koffie, palmolie en soja.
Hoe scoort uw bank?
Kijk op www.eerlijkeBankwijZer.nl
DuurZAAM DiGitAAl booMPjE
moniek Zegers uit amsterdam is met haar Treemagotchi een van de
winnaars van de terre de Femmes-milieuprijs 2010. deze prijs voor
vrouwen die zich inzetten voor het milieu is een initiatief van de Fondation
Yves rocher. Het digitale boompje zet zijn voeders aan om mee te doen
met twaalf online acties voor een leefbare wereld. Via de website www.
treemagotchi.nl kan de boom digitaal geplant worden op een persoonlijke
site. door mee te doen aan verschillende acties, zoals bijvoorbeeld het
downloaden van een koopwijzer of door aan te geven geen papieren
telefoongids meer te willen ontvangen, komt de boom tot bloei. daarnaast
wordt de deelnemer geprikkeld om vrienden en collega’s uit te nodigen in
zijn of haar bos. iedereen die op een uitnodiging ingaat, wordt automatisch
stamhouder van een eigen boom en kan weer eigen vrienden uitnodigen. Zo
ontstaat er een digitaal ‘duurzaam’ bos met een collectieve impact. in april
lanceert Zegers versie twee van de digitale boom.
onze 47
wereld 3-10
rita willaert

tips voor een betere wereld
In deze rubriek geven lezers hun beste tip voor een betere wereld
Jackie van der Kroft, 39 jaar
Zzp’er Interculturele communicatie.
Abonnee sinds 1 jaar.
Ontwikkelingswerk kan ook in Nederland
‘Terug in Nederland, na een verblijf van jaren
in het buitenland, vond ik de kritiek op
het ontwikkelingsbeleid erg opvallen. Wat mij
betreft kunnen critici ook zelf de handen
uit de mouwen steken. Dat kan dichtbij huis.
Zo ben ik vrijwillige taalcoach bij Stichting
Vluchtelingenwerk. Dat maakt ontwikkelingswerk
in Nederland tastbaar en het verbreedt
je wereld! Of doe eens boodschappen of veeg
de stoep voor oudere mensen.’
Jackie geeft onzeWereld aan haar zus Rosalie, 33 jaar.
Rosalie wil onzeWereld neerleggen op de leestafel van
uitzendbureau Tempo Team.
Pieter van der Hijden, 60 jaar
Consultant Organisatie en ICT.
Abonnee sinds 22 jaar.
Zet je deskundigheid in als vrijwilliger
‘Als consultant werk ik de helft van het
jaar in Suriname. Daar verblijf ik op het
platteland bij de familie van mijn vrouw. Ik
geef er ook computerles, aan de kinderen
in het dorp. Mijn moeder hielp bij het
aanschaffen van de computers, die nu ook
door de moeders worden gebruikt.
De junglebewoners van Suriname voelen zich
vaak afgesloten van alles. Internet heeft hun
toegang tot de wereld gegeven.’
Als dank voor hun tips kunnen Jacky en Pieter een halfjaarabonnement cadeau geven
Pieter geeft onzeWereld aan zijn moeder Mia van der
Hijden-Stevens, 85 jaar, omdat zij belangstelling heeft
voor ontwikkelingslanden en zich betrokken voelt bij
mondiale ontwikkelingen.
Zelf onzeWereld cadeau doen aan iemand in uw omgeving? Dat kan al voor €15,-
Vul de bon naast deze pagina in of ga naar www.onzewereld.nl.
Wilt u meedoen aan deze rubriek? Stuur een e-mail naar judith.verschuren@globalvillagemedia.nl.

Cadeau voor nieuwe abonnees
Neem of geef een jaarabonnement voor € 49, 50
en krijg een passe-partout voor het
Movies that Matter Festival cadeau!
Het Movies that Matter Festival, de
opvolger van het Amnesty International
Film Festival, is hét Nederlandse festival
van de geëngageerde film. Dit jaarlijkse
internationale film- en debatfestival
presenteert documentaires en speelfilms
van bevlogen filmmakers die het debat over
mensenrechten, menselijke waardigheid
en situaties waar deze in het geding zijn,
aanwakkeren.
Het festival is een ontmoetingsplaats
waar het publiek in gesprek gaat met
mensenrechtenactivisten, filmmakers, politici
en journalisten uit de hele wereld.
Dit jaar vindt het Movies that Matter Festival
van 25 tot en met 31 maart 2010 plaats
in Filmhuis Den Haag en Theater aan het
Spui in Den Haag. Zo’n 50 speelfilms en
documentaires zijn geselecteerd. Als u nu
een abonnement op onzeWereld neemt,
krijgt u een passe-partout ter waarde
van € 25,- cadeau waarmee u toegang
heeft tot alle reguliere filmvertoningen en
verdiepingsprogramma’s.
Kijk ook op www.moviesthatmatterfestival.nl
Meld u aan via de bon bij pagina 48, via
www.onzewereld.nl of bel 0172 47 60 85
Deze actie loopt tot 19 maart 2010

50 onze
3-10 wereld
Liberia
Een schaarse eigenschap
De Liberiaanse presidente Ellen Johnson Sirleaf
stuurt gerust corrupte functionarissen de laan uit –
zelfs als deze zich beschamend dicht in haar kring
bevonden.
A
frika’s eerste gekozen vrouwelijke president, Ellen
Johnson Sirleaf, kondigde onlangs aan toch voor een
tweede ambtsperiode te gaan, terwijl ze bij haar aantreden
in 2005 beloofde slechts één termijn te blijven. Ze negeerde
daarmee de aanbeveling van de door haarzelf ingestelde
Waarheids- en Verzoeningscommissie (TRC), die haar op
de lijst zette van personen schuldig aan oorlogsmisdaden
in Liberia. Zij zou wat de TRC betreft de komende dertig
jaar geen publieke functie mogen uitoefenen. Is de president
besmet door de Afrikaanse leidersziekte, het virus
van de machtswellust en pluchekleverij?
Haar eigen verklaring luidt dat ze haar karwei nog niet
heeft afgemaakt. De problemen van Liberia zijn groter dan
ze had ingeschat.
Hoe gaat het eigenlijk met het West-Afrikaanse land? Tot
aan de kredietcrisis groeide de Liberiaanse economie met
meer dan 8 procent per jaar, het aantal Liberiaanse kinderen
dat naar de basisschool gaat is verdubbeld, en er is
een begin gemaakt met het herstel van de kapotgeschoten
infrastructuur. Maar verder is er weinig vooruitgang te
melden. De glans van het zijn van de eerste vrouwelijke
De eerste vrouwelijke president
van afrika is verfrissend open
president is eraf, en nu valt op hoe traag de wederopstanding
loopt van een land dat decennia in oorlog was. Maar
dat erkende ze zelf eind januari ook in haar toespraak voor
de Nationale Vergadering in hoofdstad Monrovia.
Haar eerlijkheid over haar falen is een rode draad in haar
bestuurlijk handelen. Al voordat ze haar tot president verkozen,
wisten de Liberianen dat Johnson Sirleaf ooit sympathiseerde
met Charles Taylor, toen hij de juiste persoon
leek om dictator Samuel Doe te verdrijven. In die jaren
was ze bepaald niet de enige Liberiaan die achter Taylor
aanliep. Later keerde ze zich van Taylor af en werd ze een
van zijn meest uitgesproken tegenstanders.
Onder Johnson Sirleafs bewind worden hoge functionarissen
met regelmaat de laan uitgestuurd nadat ze zijn betrapt
op corrupte praktijken, hoe beschamend dicht zo’n ambtenaar
zich ook bij de president bevond. Haar openheid over
zaken die haar niet van pas komen, is zo verfrissend en
juist een eigenschap die weinig leiders op het Afrikaanse
continent tonen, dat ze wat mij betreft nog eens een poging
mag wagen.
Femke van Zeijl is freelance journalist
en schrijver met Sub-Sahara-Afrika
als werkgebied. Ze schreef Een nacht in
een vijzel, over vrouwen in Afrika, en
werkt momenteel aan een boek over het
Afrikaanse stadsleven.
huLpchaos
Eén hulporganisatie
voor Haïti
Half de goed bedoelende mensheid spoedde zich
daags na de aardbeving naar Haïti en holde en hielp,
alles door elkaar. Dat kan beter.
I
n tegenstelling tot de trots die mijn (media)omgeving
uitdroeg over de meer dan honderd miljoen euro die
‘wij’ voor de slachtoffers van Haïti verzameld hebben, heb
ik me over diezelfde ‘wij’ vooral geërgerd en boos gemaakt.
Terwijl wij aan de ene kant de berichten hoorden over een
stad in puin, ontelbare bedolven mensen, gewonden, hongerigen
en plunderingen, kwamen er tegelijkertijd steeds
meer berichten binnen over gestrande hulpploegen, vliegtuigen
die niet konden landen, voedsel dat niet ter plekke
kwam, hulpverleners die zich onveilig voelden en meer
ellende. Ondertussen waren er zo drie dagen verstreken.
Rode Kruis, Amerikanen, Médecins sans Frontières, Verenigde
Naties, reddingsteams uit Groot-Brittannië, Nederland,
Rusland, de Verenigde Staten en andere landen, half
de goed bedoelende mensheid spoedde richting Haïti, holde
en hielp, alles door elkaar. Ik wil niets afdoen aan de
goede bedoelingen, evenmin aan de bereikte resultaten en
ik wil mezelf evenmin als een betere stuurman presenteren,
maar toch is er iets dat ik niet begrijp: waarom bestaat
er niet gewoon één internationale noodhulp, duizenden
mannen en vrouwen die, net zoals de brandweer in willekeurig
welk boerengat, permanent gereed staan om binnen
enkele uren waar ook ter plekke te zijn? Technisch is de
organisatie hiervan zeer wel mogelijk, om niet te zeggen
een fluitje van een cent. Als het om militaire zaken gaat,
kunnen we ongeveer alles; maar als hulp in het geding is,
blijken er opeens duizend haken en ogen te zijn. Waarom?
Volgens mij is de oplossing eenvoudig – en misschien
moet die dan ook niet komen van mensen die in de problematiek
goed ingevoerd zijn, want die zien toch alleen
maar beren op de weg. Op een aantal plekken ter wereld
worden vijfhonderd, duizend of welk aantal maar mogelijk
is aan permanente World Emergency Taskforce-agents
gestationeerd, militairen én hulpverleners. Ze zijn optimaal
uitgerust en ieder moment in staat hun boeltje te
pakken om waar ook ter wereld in te grijpen. De World
Emergency Taskforce (WET) staat onder commando van de
Verenigde Naties en wordt betaald door alle landen. Alle
landen leveren ook mensen. Dit naar rato en in overleg.
Er staat één man aan het hoofd. Desgewenst kan de WET
gebruikmaken van andere organisaties, maar alleen op
uitnodiging en ook alleen als die organisaties bekend zijn
en instemmen met de door WET gehanteerde werkwijzen.
Regeringen stemmen ermee in dat ze in geval van nood in
de eerste plaats WET te hulp roepen en ook alleen via deze
andere hulpverleningsorganisaties betrekken. Enzovoort.
Een utopie? Misschien, maar ik ben ervan overtuigd dat
alleen de verwezenlijking van een dergelijke utopie voorkomt
dat morgen in Gabon, Ecuador, Kirgizië of de Filipijnen
iets vergelijkbaars gebeurt.
Chris van der heijden is historicus en
docent aan de School voor Journalistiek in
Utrecht. Hij schreef diverse boeken, waaronder
Een dollar per dag, over armoede.
Duurzame energie
Shell helpt niet meer
Volgens de Wageningse hoogleraar Rabbinge hoeft
Nederland niet langer trots op Shell te zijn. Het
percentage schone energie dat het bedrijf opwekt,
ligt ver beneden de maat.
O
nder de kop ‘De metamorfose van de Koninklijke’
wijdde de internationaal gerespecteerde landbouwkundige
Rudy Rabbinge in het tijdschrift Milieu onlangs
harde woorden aan de nieuwe strategie van Shell. Rabbinge
verwijt het bedrijf de hooggestemde idealen inzake
duurzame energie aan de dijk te hebben gezet. Terwijl
Shell in reclamespots op tv de indruk wekte dat het dag
en nacht in touw is voor een duurzame toekomst, bedraagt
het percentage schone energie dat het bedrijf opwekt niet
meer dan 0,001 procent van de totale bedrijfsproductie.
Andere oliemaatschappijen investeren in research & development
van duurzame energiebronnen – Chevron steekt
geld in zonnekrachtcentrales met concentrating solar power
– maar Shell laat het hier helemaal afweten. ‘Aan de
door Shell in vrijwel alle vorige scenario’s bepleitte transitie
van fossiele naar stroomenergie wordt geen woord meer
gewijd’, schrijft Rabbinge. ‘Van de verlichte bedrijfscultuur
en de vooruitziende strategie is niet veel meer over.
Op zo’n bedrijf hoeft de Nederlander niet meer trots te zijn
en de verplaatsing van het hoofdkantoor naar Londen is in
zo’n geval niet meer iets om over te rouwen.’
Bij Shell waren ze not amused met de woorden van de
Wageningse hoogleraar. Het bedrijf stuurde bij monde van
hoofd communicatie André Romeyn een brief op poten
naar de redactie van Milieu (een uitgave van de vereniging
van milieuprofessionals). Strekking: Rabbinge zit er helemaal
naast, op het gebied van milieuzorg helpt Shell nog
altijd. Romeyn wijst op de aandacht van Shell voor de productie
van biomassa als alternatief voor benzine. En inderdaad,
eerder deze maand kwam Shell tot een megadeal
met het Braziliaanse bedrijf Cosan om gezamenlijk ethanol
(alcohol uit suikerriet) te produceren om te dienen als
mengmiddel in benzine.
Toch maar even naar Rudy Rabbinge gebeld in Wageningen.
Is hij overtuigd? ‘Nee, want de productie van biofuel
gaat ten koste van het landbouwareaal voor voedselproductie
en kent grote en onacceptabele gevolgen voor landgebruik,
water en plantenvoedingsstoffen. Dit gebeurt
onder het mom van duurzaamheid, maar het is een bevordering
van onduurzaamheid.’
Misschien wordt het de hoogste tijd om naar oud-D66-leider
Jan Terlouw te luisteren. Die stelt voor dat alle energiebedrijven
door de staat gedwongen worden om te investeren
in duurzame energie. Kan Shell eindelijk laten
zien wat het op dit gebied echt aan expertise in huis heeft.
Op de reclamespots zag het er veelbelovend uit.
rené Zwaap is sinds 2007 (eind)redacteur
van PM, blad voor beslissers bij de overheid.
Hij schrijft o.a. over milieu, klimaat,
energie en armoedebestrijding. Eerder
werkte hij als redacteur bij De Groene
Amsterdammer.
kLimaat
Thermostaat
De kritiek op de zorgvuldigheid in de rapportages
van het internationale klimaatbureau IPCC leiden
af van de werkelijke problemen. Het maakt niet uit
hoe opwarming ontstaat, we moeten dringend aan
de slag om de gevolgen ervan te beperken voor de
armste delen van de wereld.
Z
ijn de gletsjers van de Himalaya nu wel of niet gesmolten
tegen het jaar 2035? Of blijven ze nog onder ons tot
pakweg 2350? Het blazoen van het internationale klimaatbureau
IPCC, dat een paar jaar geleden met Al Gore de Nobelprijs
voor de Vrede overhandigd kreeg, is bevlekt. De
voorspelling van de smeltende Himalaya-gletjers kwamen
niet uit degelijk wetenschappelijk onderzoek, maar bleken
via grijze, niet-academische bronnen in de eindrapportages
te zijn beland. Foutje, slordig. Maar niet gek: het IPCC
werkt mondiaal met honderden wetenschappers die jarenlang
informatie bijeensprokkelden voor de eindrapporten.
Daarin kan dus weleens iets terechtkomen dat bij nader
inzien de toets der kritiek niet kan doorstaan. Vervelend,
want het IPCC moet boven de partijen staan. Nu dringt het
Vergeet het gesoebat over
de oorzaken en richt je op
de oplossingen
beeld zich op van een club die belang heeft bij een bepaalde
uitkomst. Hoe erg dat is, bleek direct: nu staat alles wat
het IPCC doet in een kwaad daglicht. In wetenschappelijk
onderzoek dat zo’n enorme draagwijdte heeft, mag geen
plaats zijn voor ideologie. We kunnen het marchanderen
en gesjoemel met de cijfers prima overlaten aan de politici,
zo is gebleken. Zij worden ook zelden beoordeeld op
integriteit of betrouwbaarheid. Maar het IPCC dus wel.
Minister Cramer van VROM heeft enigszins hysterisch en
ook wel een beetje laf gereageerd: vanaf nu moet alles van
het IPCC tot in detail kloppen! Alsof de noodzaak van de
verduurzaming van de samenleving staat of valt met het
tempo waarin sommige gletsjers smelten. We moeten beter
weten. Die opwarming is een feit, en bedreigt niet in 2035
of in 2350, maar nu al, in 2010, de levens van miljoenen
mensen. Het probleem zal alleen maar groter worden. Wat
doen we daaraan?
De wetenschapper Samuel Kroonenberg gaf in een interview
in de klimaatspecial van onzeWereld (december/januari)
al aan waar het volgens hem naar toe moet. Vergeet
het gesoebat over de oorzaken, richt je op oplossingen van
de problemen die zeker gaan ontstaan. Verduurzaming van
de samenleving is daar een essentieel onderdeel van.
john verhoeven is hoofdredacteur van
onzeWereld.
ReageRen? redactie@onzewereld.nl
onze 51
wereld 3-10

onzewereld-correspondenten verslaan klein nieuws van ver
istockphoto
reuters
JeMen
Moath wil engels leren
Voor Moath ligt de toekomst elders. Daarom probeert hij zich
het Engels eigen te maken. Maar een foutje is snel gemaakt.
Moath spreekt ze graag aan, het handjevol buitenlanders
dat hij, ondanks het volledig ingestorte toerisme, in de
straten van hoofdstad Sana’a tegenkomt. Dat doet hij om
zijn Engels te oefenen. Hij is 21, een baan heeft hij niet,
maar zijn toekomst ligt toch in het buitenland, dat weet hij
zeker. Daarom gaat hij drie keer per week naar een taalcursus.
Want dat Engels en niet Arabisch de wereldtaal is, is
een jaar of tien geleden ook tot Jemen doorgedrongen. De
scholen en instituten waar je Engels kunt leren, zijn niet
te tellen.
Moath is een dichter, zoals veel Jemenieten. ‘Maar de laatste
tijd lukt het dichten niet meer, ik voel me te opgesloten
in dit land. Ik kan niet gewoon met vrouwen communiceren
en daar word ik gek van.’ Moath wil in Parijs studeren.
Het liefst politicologie. Dat in Parijs Engels de voertaal
niet zal zijn, maakt hem niet uit. ‘Mijn plan is om ergens
ambassadeur voor Jemen te worden.’ Baantjes die doorgaans
worden vergeven binnen de kring van familie en
vrienden van de president, maar ook daar maakt hij zich
niet druk over.
Moath wil graag meer Engels praten en zegt dat hij morgen
zal bellen. Dat gaat nog niet heel diplomatiek: ‘I will kill
india
schoolstress voor ouders
De Indiase middenklasse gaat ver om kindlief op de beste school
te krijgen. Zij kunnen het zich permitteren.
De schoolinschrijvingen – die in maart plaatsvinden, het
nieuwe schooljaar begint in april – zijn bijna achter de rug.
Het zijn zware weken geweest voor Jahnvi Gera. Iedere dag
stond ze vroeg op om dochter Unnati (15) te wekken en een
stevig en gezond ontbijt voor te schotelen. Vervolgens deelde
ze haar dag volledig in naar Unnati’s studieschema. Ze heeft
zelfs enkele weken vrijgenomen van haar werk om ervoor
te zorgen dat Unnati zich optimaal kon voorbereiden op
haar schoolexamens. Dan kan ze worden toegelaten tot een
vervolgopleiding. Moeder Jahnvi: ‘Haar prestaties moeten
goed zijn, de concurrentie is moordend.’ Jahnvi’s gestreste
houding zegt alles over het overbelaste Indiase onderwijssysteem,
waarin topresultaten en het je kind op de juiste school
krijgen een ware ratrace op gang hebben gebracht.
Een zorgwekkende trend, meent psychiater Rajesh Sagar.
‘Te veel inmenging en overbezorgdheid van gestreste ouders
leiden tot extra prestatiedruk. Ze zadelen hun kinderen op
met hun eigen onvervulde verlangens, bijvoorbeeld dat deze
naar die prestigieuze school gaan waarop ze zelf nooit zijn
toegelaten.’ Zijn advies? ‘Heb realistische verwachtingen.
Ouders moeten leren dat niet alles om examens of schoolkeuze
draait.’ JacK leenaaRs
arGentinië
depri of diepzinnig?
ziMbabwe
wisselgeld:
snoepjes en
sigaretten
Zimbabwe heeft de
Zimbabwaanse dollar ingeruild
voor de Amerikaanse dollar en
Zuid-Afrikaanse rand. Alleen is
er amper wisselgeld.
Wilt u zuurtjes, chips of een
sigaret? De klant wijst. Het
kassameisje graait in een
glazen bak en legt twee mierzoete
kauwgoms neer. Het
blikje cola was 90 dollarcent.
De 10 cent wisselgeld wordt
uitbetaald in snoep.
Het betalingsverkeer in
Zimbabwe gaat sinds een
tijdje in buitenlandse
valuta. Betalen met de
Zimbabwaanse dollar was
niet meer te doen door
de hyperinflatie. Maar de
kleinste dollareenheid die
in omloop is, is het biljet
van één dollar. Dus krijg
je vreemd wisselgeld als je
voor een onafgerond bedrag
besteedt.
In een supermarkt in de
township Mabvuku Tafara
bij Harare slaan ze zelfs extra
Nibble Nacks in, chips met
kipsmaak, vertelt bedrijfsleider
Florence. In het middelste
gangpad liggen de zakjes
chips hoog opgestapeld. Eén
zakje staat voor 10 dollarcent.
De klanten zijn niet blij.
‘Dit is niet eerlijk’, vindt de
werkloze Wendy (20), die
een fles sap koopt. ‘Ik wil
mijn geld, zodat ik het voor
iets anders kan gebruiken.’
Alleen in de minibusjes,
de taxi’s die de meeste
Zimbabwanen gebruiken,
krijg je geen snoep
als wisselgeld. De chauffeurs
nemen als enigen nog
Zimdollars als wettig betaalmiddel
aan. Zo kost een
ritje van de townships naar
het centrum van Harare een
halve dollar, ofwel een bosje
versleten bankbiljetten van
drie triljoen Zimbabwaanse
dollars. e l l e s va n G e l d e R
Stof verplaatsen
tamale is een stoffig stadje in het noordelijk deel van Ghana, waar zelden regen valt. scholieren
melden zich een kwartier voor de les begint om het schoolplein schoon te maken, dat bestaat uit
een zandvlakte voor het schoolgebouw. die vegen de leerlingen met takkenbosjes aan, waardoor
enorme stofwolken ontstaan – en het plein nog stoffiger wordt dan het al was. zinvol of niet, dit
ritueel herhaalt zich iedere morgen. Roos Koole
Uw foto in
onzeWereld?
Sigmund Freud zou trots zijn op de Argentijnen. Niet alleen was of
is de helft van de inwoners van Buenos Aires in therapie, ze doen
dat het liefst volgens zijn beroemde methode: op de divan.
Wereldwijd is het hoog- een door honger en oorlog
you tomorrow.’ Judith spieGel ste aantal psychologen per geteisterd Europa, namen
coloMbia
hoofd van de bevolking de ideeën van Freud mee en
gevestigd in Argentinië: bepaalden in hun nieuwe
145 per honderddui-
land de cultuur.
zend inwoners. Dat blijkt De vraag naar psychotherapie
china
uit cijfers van de Wereld is de laatste jaren aanzienlijk
boeddha redden
Gezondheids Organisatie
(WHO). In Denemarken,
gestegen. Als redenen noemt
Horvat de steeds terugke-
Een boer ontdekte een 1500 jaar dat op de tweede plaats van rende economische crises
oude Boeddha die bleek uitgehou- de WHO-ranglijst staat, is in het land en teleurstelling
wen in de Mengberg, bij Taiyuan in dat aantal ‘slechts’ 85 en in over de politiek. Is Argentinië
de provincie Shanxi. Maar het kunst- Nederland 28.
volgens internationale onderwerk
op de steile berghelling dreigt ‘Argentinië heeft een van de zoeken het meest stressvolle
te kapseizen en in verlaten kolen- meest gerespecteerde scho- land van Latijns-Amerika,
mijnen te storten. Zeven kolenmijlen voor psychoanalyse ter de vermaarde radio-psychonen
zijn inmiddels gesloten in de regio, die een kwart van wereld. De psychoanalyse analist Gabriel Rolón ziet het
China’s steenkool produceert. De regering is bereid het beeld zit in onze cultuur verwe- luchtiger. ‘Velen denken dat
te repareren en te stutten (kosten: ongeveer 8 miljoen euro). ven’, zegt psychiater Pedro de Argentijnen een somber
‘Omwonenden hopen dat de oude Boeddha een toeristische Horvat. Immigranten (vooral volk zijn. Maar dat is niet zo.
trekpleister wordt’, vertelt een woordvoerder in Taiyuan. Duitse) die vorige eeuw naar Ik denk dat we diepzinnig
bbcneWs.com
Argentinië vluchtten uit zijn.’ bRiGitte delanGe
52 onze
3-10 wereld
STRAATBEELD
Maakt u op reis een grappig, ontroerend of droevig voorval mee? stuur ons een
foto en win een boekenbon van 25 euro. vertel in maximaal 100 woorden waar en
waarom hij is gemaakt en mail hem naar: redactie@onzewereld.nl
oefenen voor de aardbeving
Zeer actueel na de ramp in Haïti: de aardbevingsoefening
in Bogotá. Noodzakelijk
ook, de hoofdstad ligt op een breukvlak en
er wordt al enkele jaren gespeculeerd over
een op handen zijnde aardbeving.
Zeven aardbevingen hebben Bogotá
getroffen sinds de stad in 1539 werd
gesticht. De laatste was in 1967. Nooit
is de hele stad weggevaagd, toch neemt
de gemeente voorzorgsmaatregelen, ook
omdat speculaties toenemen. Die zijn
vooral afkomstig van waarzeggers en
kaartlezers, maar worden in dit diep
religieuze land heel serieus genomen.
Dus heeft de gemeente Bogotá een
campagne ontwikkeld die mensen leert
wat te doen tijdens een aardbeving.
Volgens een campagnespotje wordt
iedereen geacht een ‘aardbevingskit’
paraat te hebben, met radio op batterijen,
blikvoedsel, een flesje water, een
zaklamp, en een fluitje om op te blazen
als je beklemd raakt in het puin.
Er werd een oefening gehouden waarbij
de stroom in de hele stad zou uitvallen.
Burgers werd geadviseerd om – met
kit – onder een stevige tafel te kruipen
of de straat op te rennen. De dag
ging geruisloos voorbij. De conclusie
was dat er nog een hoop te verbeteren
valt. Mensen volgden de aanwijzingen
nauwelijks op. Niet zo gek in dit land,
waar niets georganiseerd verloopt.
Wies ubaGs
53
3-10
onze
wereld

onzewereld-correspondenten verslaan klein nieuws van ver
ethiopië
kleine lening, groot verschil
Bewoners in een krottenwijk van Awassa geven hun leven een nieuwe wending dankzij
een microkrediet. Zoals moeder Berhane, die schapen ging fokken.
Berhane (45) kocht met een lening van ning nodig om schapen vet te mesten.
800 birr (ongeveer 57 euro) twee scha- Je moet er alleen voor zorgen dat je
pen van Intervolve (een organisatie geen ziek schaap koopt.’
voor stedelijke ontwikkeling, red.). ‘Eén Eerst hield Berhane de schapen in huis,
stierf, de ander heb ik vetgemest en met in de kamer waar ook haar kinderen
winst verkocht. Met die winst kocht ik en ouders wonen en slapen. Overdag
een vrouwtje, dat drie lammeren kreeg. stuurde ze de dieren naar buiten
Nu, na twee jaren, heb ik acht schapen, om graan te zoeken bij de graanmo-
waarvan er twee drachtig zijn. Schapen lens. ‘Hun uitwerpselen gebruikte ik
vetmesten is goede business tijdens de als brandstof. Maar mijn astmatische
religieuze feestdagen, wanneer mensen kleindochter kreeg last van de urine-
een schaap kopen. Ik heb voor het eerst damp. We hebben nu ons kleine tuintje,
meubels kunnen kopen en kan ook waarin we groenten verbouwden, opge-
sparen. Bovendien kunnen mijn kindeofferd en er een extra kamertje voor de
ren nu naar school. Je hebt geen trai- schapen gebouwd.’ KaRin anema
turkiJe
alcoholvrij dineren
Regeringspartij AKP blijft een ingewikkelde
relatie hebben met sterke drank. Nu weer
was een gemeentelijk visrestaurant in
Istanbul daar de dupe van: er wordt sinds
kort geen alcohol meer geschonken.
Eerder probeerde een deelgemeente van
Ankara de verkoop van alcohol via een
referendum aan banden te leggen, maar
daar stak het overkoepelende gemeentebestuur
van de stad – stevig in handen
van de oppositie – een stokje voor.
De AKP is een conservatief-liberale
partij, bestuurd door vrome moslims.
Ze zeggen zelf dat hun afkeer van alcohol
niets met religie te maken heeft –
ze staan al genoeg onder verdenking
van islamisme. Ze gooien het eerder op
‘families een kans geven in een alcoholvrije
omgeving te dineren’. Dan gaat het
54 onze
3-10
wereld
dus over vrome moslimfamilies, want
een goede moslim mag niet naar een
restaurant waar alcohol wordt geschonken.
Waardoor niet-vrome moslims
of andere alcoholliefhebbers letterlijk
met lege handen staan: die kunnen
voor een visje met raki niet meer in de
gemeenterestaurants terecht. Dus wat
de gemeente ook doet, ze zet altijd één
groep buiten spel. Oplossing: de restaurantsector
overlaten aan de markt? Dat
is nog een eind weg. Turkije staat vol
met gemeentelijke restaurants en theetuinen.
FRédeRiKe GeeRdinK
reuters
eGypte
energie uit
varkensvoer
Met restjes aluminium, glas,
koper en piepschuim fabriceerde
Hussein Soliman een zonnecollector
op het dak van zijn huis in
Darb El-Ahmar, een van de armste
wijken in de Egyptische hoofdstad
Caïro. Hij kreeg er hulp bij van het
Amerikaanse Solar CITIES. Ook
staat er op het dak een biogasinstallatie,
die gas uit broodresten en
schillen produceert. Vroeger aten
de varkens dat afval van de straat,
maar inmiddels zijn de beesten
‘geruimd’ als voorzorgsmaatregel
tegen de varkensgriep. Nu
koken de buurtbewoners dus hun
potje op wat ooit varkensvoer was.
ipsneWs.be
libanon
racen door rood
Op belangrijke kruispunten in Beiroet
staan nog niet zo lang stoplichten.
Dat is wennen: veel Libanezen vertikken
het om te stoppen voor rood.
Daarom krijgen de meeste stoplichten
versterking van verkeersagenten.
Die moeten ervoor zorgen
dat automobilisten daadwerkelijk
stoppen. ‘Het was allemaal een
stuk sneller en eenvoudiger zonder
die irritante rode lichten’, klaagt
Wissam, beroepschauffeur in de
Libanese hoofdstad.
Hij is de enige niet; iedereen sjeest
door rood zodra het kan. Een
bekeuring wordt bijna nooit gegeven
en men maakt zich zelden
druk om de reactie van de politie.
‘We krijgen weinig respect’, aldus
een sippe agent in het centrum van
Beiroet. ‘Er wordt zeker niet door
iedereen naar ons geluisterd.’
Het verkeer in Beiroet is altijd
chaotisch geweest, maar de
Libanezen waren het gevaarlijke
rijgedrag van elkaar gewend. Dat
neemt niet weg dat het aantal
verkeersongevallen enorm was.
Het Ministerie van Binnenlandse
Zaken zegt tijd nodig te hebben om
de strengere regels in de praktijk
goed door te voeren. daisy mohR

exclusief voor abonnees
• Filmvertoning Good Fortune
• Debat over de toekomst van
ontwikkelingshulp met Peter van Lieshout
(auteur WRR-rapport) en politici
Op 27 maart om 14.00 uur ziet u de onderscheiden documentaire
Good Fortune. Deze geeft een inkijkje in het dagelijks leven van
de inwoners van Kenia, die geen enkele reden zien voor (blanke)
inmenging van buitenaf.
De kijker wordt geconfronteerd met de standaardideeën over
rijk en arm die in de westerse wereld bestaan. Want wat is
armoede? Good Fortune is exemplarisch voor de dilemma’s van
ontwikkelingswerk.
Na afloop van de film vindt om 15.15 uur een debat plaats
met Peter van Lieshout en politici over de toekomst van ontwikkelingshulp.
Onlangs bracht de Wetenschappelijke Raad
voor het Regeringsbeleid (WRR) hierover een kritisch advies uit,
dat veel discussie veroorzaakt.
U bent van harte uitgenodigd om dit programma bij te wonen.
Locatie: Theater aan het Spui, Spui 187, Den Haag
Gratis naar onzeWereld-middag op 27 maart
tijdens het Movies that Matter Festival
Er zijn 200 vrijkaarten beschikbaar voor de onzeWereld-middag
14.00 uur Filmvertoning Good Fortune
15.15 uur Debat over de toekomst van ontwikkelingshulp
Wilt u kans maken op deze vrijkaarten? (max. 2 p.p.)
Ga naar www.onzewereld.nl/filmmiddag en vul uw gegevens in.

daphnE kuilman
Buitenlandse correspondenten van onzeWereld
maken een uitstapje in eigen land.
met een ruim aanbod aan cafés en
clubs bruist het nachtleven in addis
abeba. maar echt goede livemuziek
is zeldzaam. luc van kemenade
bezoekt club alizé, waar de huisband
laat horen hoe het moet.
Donderdagavond is Club
Alizé-avond. Nergens in de
Ethiopische hoofdstad Addis
Abeba is op dat moment betere livemuziek
te vinden. Dus schuif ik graag aan
in de lange rij in het trappenhuis om
met opgedirkte habesha (Ethiopiërs) en
ferenjis (buitenlanders) te wachten tot
de deuren van ‘de beste club in Addis’
opengaan.
De beste club? Jazeker. Dat wil zeggen,
volgens de toonaangevende Engelstalige
kranten Capital en Fortune. Zij kozen
Club Alizé voor het tweede jaar op rij
tot onbetwiste nummer één in hun
jaarlijstjes. En dat terwijl de club, die is
vernoemd naar de frisse wind die van
Afrika naar de Cariben waait, pas tweeenhalf
jaar open is.
Dat succes komt niet in de laatste plaats
door de talentvolle huisband Addis
Accoustic, die onlosmakelijk met Alizé
is verbonden en er elke donderdagavond
optreedt. Bandleider en gitarist Girum
Mezmur zocht een nieuwe plek om te
spelen en stelde zijn band met clubeige-
1
2
3
Uitgaan in Addis Abeba, Ethiopië
The Queen’s Club
4
nares Elza Hiwet samen. ‘Dat was niet
eenvoudig’, zegt Elza. ‘Ik ben erg kieskeurig.
En het aanbod in Addis is niet
groot. Ik raakte gefrustreerd dat ik de
juiste muzikanten niet kon vinden. Maar
het was alle moeite waard. Toen de band
eenmaal begon te spelen, liep het als een
trein.’
Amhaarse hits
Ook deze avond weet Addis Accoustic
te bekoren. De zeskoppige band speelt
zijn jazz en oude Amhaarse muziek met
zichtbaar plezier. In de zaal hangt een
sfeer die doet denken aan die in rokerige
jazzclubs in New York, waar rumoer is
toegestaan, maar waar de muzikanten
daarbij wel worden gerespecteerd. Het is
niet anders in Alizé. De zaal is ruim en
hoog, met comfortabele zitjes voor het
podium en langs de wand. De bar beslaat
de hele voorgevel van het gebouw,
waardoor er voldoende mogelijkheid
is tot barhangen. Lang wachten op je
drankje is er niet bij. Er wordt gepraat,
gelachen, gedronken, maar ook meegezongen.
En aan het einde van een nummer
volgt altijd applaus.
Heruy Arefe-Aine is dolgelukkig met
Club Alizé. Hij noemt het een ‘godsgeschenk’.
‘Ik kom er in ieder geval eens
per week om Addis Accoustic te zien
spelen’, zegt de organisator van het
ElkE maand bEzoEkt EEn van onzE v ErslaggEvErs tEr
plaatsE EEn EvEnEmEnt of EEn bijzondErE gEbEurtEnis
En doEt daar vErslag van in onzeWereld.
1. Correspondent Van Kemenade danst op de muziek.
2. De sfeer in zaal doet denken aan die in rokerige
jazzclubs in New York. 3. De huisband treedt elke
donderdagavond op. 4. Club Alizé is twee jaar op rij
uitgeroepen tot ‘de beste club van Addis’.
Addis Abeba Muziekfestival. Heruy
verzekert me dat Alizé muzikaal gezien
onovertroffen is in de Ethiopische
hoofdstad. Professioneel gezien is de
club voor hem dus een uitkomst. ‘Alizé
is flexibel’, zegt hij. ‘Je kunt er zitconcerten
of dansfeesten houden. De zaal
is ruim en stijlvol ingericht en heeft
een hoog plafond, wat de akoestiek ten
goede komt. Kortom: het is de perfecte
performance place.’
Ook Mikael Ayele is laaiend enthousiast.
Hangend om de nek van zijn goede
vriend Josi zingt hij mee met een cover
van Ethiopique artiest Mulatu Astatke.
‘Mijn vader draaide dit altijd in de ochtend’,
zegt hij. ‘En nog steeds is mijn
dag nooit echt begonnen zonder de oude
Amhaarse hits. Het is geweldig dat je
deze muziek weer hoort bij het uitgaan.’
Haar enthousiaste publiek geeft Elza, die
vanwege haar succesvolle club is omgedoopt
tot Queen of Addis, veel zelfvertrouwen.
‘Ik denk niet dat we enige
concurrentie hebben in Addis’, zegt ze.
‘Als mensen naar Alizé komen, blijven
ze altijd twee volledige sets plakken.’ n
weg
onze 55
wereld 3-10

kijkenDOOr
sven gerrets
De strijd om de grondstoffen
Katanga Business is een scherpe analyse van globalisatie, kapitalisme
en economisch kolonialisme tegen het decor van het door
oorlog verscheurde Congo. De film draait om Moïse Katumbi,
gouverneur van de provincie Katanga, één van de gebieden die
het rijkst aan minerale grondstoffen in Afrika is. Katumbi is een
bijzondere figuur, een populist pur sang, een zelfverzekerd politicus
en zakenman met de steun van het volk, op de breuk tussen
het kapitaal en de arbeid. Ook ingenieurs en topindustriëlen uit
België, Frankrijk en China komen aan het woord. Daar tussendoor
snijdt filmmaker Thierry Michel beelden van uiteengeslagen
betogingen, historische fragmenten en gesprekken met de
noodlijdende bevolking. De film schetst niet enkel een beeld van de strijd tussen
de diverse mijnbouwbedrijven, maar toont ook de verschuivende economische
verhoudingen tussen westerse mogendheden en nieuwe opkomende machten als
China en India.
KAtAngA BUsiness – België/Frankrijk, 119 minuten. Dvd vanaf nu verkrijgbaar.
56 onze
3-10 wereld
Lege golfbanen tóch besproeien
De Oostenrijkse regisseur Erwin Wagenhofer maakte
eerder al de bijzondere documentaire We Feed the World,
waarin een schrijnend beeld van onze voedselindustrie
wordt geschetst. Ditmaal heeft hij zijn pijlen gericht op
het wereldwijde financiële systeem in Let’s Make Money.
Want wat gebeurt er eigenlijk precies met het geld dat op
onze bankrekeningen staat? Wagenhofer volgt, met prachtig
camerawerk, het geldspoor en komt zo op plaatsen uit die
een bijzonder inzicht geven in de scheve verhoudingen in
de wereld. Bijvoorbeeld in Spanje, waar honderden vakantiehuizen
leeg staan, maar waar wel de golfbanen elke dag
besproeid worden met miljoenen liters water. Niet ver daar
vandaan komen mensen om door uitdroging. Zo weeft hij
minstens een dozijn verhalen door elkaar en contrasteert daarbij de rijksten der
rijken met de mensen in sloppenwijken op alle continenten. Niet subtiel, maar dat
is het wereldwijde financiële systeem zelf natuurlijk ook niet.
let's MAKe Money– Oostenrijk, 107 minuten. Dvd vanaf nu verkrijgbaar.
Sven GerretS werkt alS (film)journaliSt voor o.a. Dag, SpitS, OOr, Vara Magazine en FOlia. ook iS hij
eindreGiSSeur bij de amSterdamSe tv-zender at5. van 2005 tot 2007 werkte hij alS docent cultuur en
media aan de univerSiteit van amSterdam.
■ 24 City
Via negen
interviews,
deels echt en
deels fictief,
zien we hoe
de Chinese
vliegtuigmotorenfabriek
Factory
420 wordt
getransformeerd
in
het luxe appartementencomplex
genaamd 24 City. Aan de hand van
de te slopen staatsfabriek reconstrueert
Jia Zhang-ke een halve eeuw
Chinese sociale en economische
geschiedenis.
China/Japan, 107 minuten. Dvd vanaf nu verkrijgbaar.
■ Crossing
over
Geweldige
acteerprestaties
in een
complex
drama over
de talloze
immigranten
die dagelijks
proberen de
Amerikaanse
grens over te
steken. Agent Max Brogan (Harrison
Ford) wil de vluchtelingen helpen,
maar moet vaak toezien hoe hun reis
een tragisch einde kent.
Amerika, 113 minuten. Dvd vanaf nu verkrijgbaar.
■ the yes Men fix the world
Opnieuw doen de Yes Men zich voor
als sprekers van grote multinationals.
Met zorgvuldig bedachte grappen
ontmaskeren ze zo de mensen
die profiteren van rampen als de
orkaan Katrina of de giframp in
Bhopal. Tragikomedie ten top.
Amerika, 113 minuten. Dvd vanaf nu verkrijgbaar.
= niet aan beginnen = matig = goed = absoluut de moeite waard = niet te missen!
■ Ali fArKA toUrÉ & toUMAni
diABAtÉ, ALI & TOUMANI
Meditatief snarenduel
tussen twee Malinese
grootheden, zangergitarist
Ali Farka Touré en
Toumani Diabaté, virtuoos
op de kora (21-snarige
West-Afrikaanse harpluit).
Enige maanden na de
opnames overleed Ali
Farka Touré, de koning van
de ‘woestijnblues’.
World Circuit, distr. Munich
■ KAilAsh Kher & KAilAssA,
YATRA
Sterk internationaal
debuut van zanger Kailash
Kher, momenteel dé grote
ster van de populaire
Indiase muziek. Boeiende
kruisbestuiving van traditionele
Indiase muziek,
heilige soefi-gezangen,
westerse pop, funk en
reggae.
Cumbancha, distr. Munich
■ diverse Artiesten, GHANA
SPECIAL: MODERN HIGHLIFE,
AFRO-SOUNDS & GHANAIAN BLUES
1968-1981
Dubbel-cd met Ghanese
dansmuziek uit de jaren
zeventig, toen lokale
ritmes een fusie aangingen
met soul, funk en
psychedelica. Bij deze
opzwepende muziek is
stilzitten haast niet mogelijk.
Soundway, distr. Xango Music
Distribution
Mijmerende songs van
een Malinese albino
De Malinese zanger Salif
Keita is al ruim veertig jaar
één van de grote sterren van
de Afrikaanse popmuziek.
Als directe afstammeling van
Soundiata Keita, die in de
dertiende eeuw het Malinese
keizerrijk stichtte, mocht
hij volgens de traditie geen
muziek maken. Hij werd
echter als albino geboren en
door zijn familie verstoten,
en vond troost in de muziek.
In 1987 brak hij internationaal
door met een mix
van Afrikaanse en westerse
muziek. In 2002 keerde hij
terug naar zijn Malinese
wortels.
La Différence is alweer zijn
derde semi-akoestische cd op
rij. Keita’s majestueuze vocalen
worden gedragen door
DOOr BAs springerluisteren
het samenspel van piano,
akoestische gitaren, ngoni
(harpluit), balafoon (xylofoon)
en Arabische violen.
Naast nieuwe nummers
klinken ook sterke herbewerkingen
van oude successen,
zoals ‘Folon’ en ‘Seydou’.
Van de prachtige titeltrack,
een krachtig pleidooi voor
Afro-Colombiaanse schatbewaarster
geeft uitbundig dansfeest
De legendarische zangeres Toto la Momposina
is een wereldberoemde vertolkster van de traditionele
Afro-Colombiaanse muziek. Met haar
krachtige, heldere stem mengt ze de muziek
van de oorspronkelijke Indiaanse bevolking met
Afrikaanse, Cubaanse en Latijns-Amerikaanse
klanken.
Deze gepassioneerde schatbewaarster van de
Afro-Colombiaanse traditie staat open voor invloeden
van buitenaf. Zo zijn op haar nieuwste cd
La Bodega, naast pre-Colombiaanse fluiten en
Afrikaanse drums, ook Spaanse gitaren, accordeon,
klarinet en trompet te horen. In haar vurige songs
weerklinken ook Cubaanse
echo’s, die teruggaan tot
de negentiende eeuw, toen
duizenden slaven van
Cuba naar de kusten van
Noord-Colombia verscheept
werden. Woeste gilletjes
en opzwepende vragen en
antwoorden completeren dit
uitbundige Colombiaanse
dansfeest. Jammer alleen
dat in het bijgevoegde boekwerkje
de vertaling van
haar teksten in het Engels
ontbreekt.
toto lA MoMposinA, LA BODEGA,
Astar, distr. Xango Music Distribution
Top 10 wereldmuziek februari
1 (1)
2 (2)
3 (5)
4 (-)
5 (30)
6 (-)
7 (3)
8 (7)
9 (14)
10 (6)
acceptatie van albino’s, tot de
aangrijpende ballade ‘Papa’
ademt Keita’s negende soloalbum
een grote muzikale
schoonheid uit die regelmatig
de rillingen over de rug doet
lopen. Eind maart maakt hij
een korte tournee door ons
land.
sAlif KeitA, LA DIFFÉRENCE, Universal
vAgArosA CEU, Brazilië (Six Degrees)
i speAK fUlA BASSEKOU KOUYATE & NGONI BA, Mali (Outhere)
opA hey! KOTTArASHKY, Bulgarije (Asphalt Tango Records)
oyo ANGELIQUE KIDJO, Benin (Naive)
lhAsA LHASA DE SELA, Canada/VS (Warner)
hAnd MAde HINDI zAHrA, Marokko/Frankrijk (Blue Note)
nhA sentiMento CESArIA EVOrA, Kaapverdië (Lusafrica)
ghAnA speCiAl: Modern highlife, Afro soUnds & ghAnAiAn BlUes
1968-1981 DIVErSE ArTIESTEN, Ghana (Soundway)
lA diffÉrenCe SALIF KEITA, Mali (Emarcy/Universal)
sCent of reUnion MAHSA VAHDAT & MIGHTY SAM MCCLAIN, Iran/VS (Kirkelig Kulturverksted)
© World Music Night (www.wmce.de). Gegevens verzameld door EBU (European Broadcast Union),
de overkoepelende organisaties van publieke radio zenders in Europa, op basis van populariteit.
baS SprinGer iS wereldmuziekrecenSent bij het poptijdSchrift en het wereldmuziekblad MixeD.ook iS hij muziek-
SamenSteller van Dichtbij NeDerlaND, een radioproGramma over de multiculturele SamenlevinG (radio 5, iedere
werkdaG 22.00 - 24.00 uur). tenSlotte i S hij dj van wereldmuziek in o.a. paradiSo, de melkweG en het koninklijk
inStituut voor de tropen in amSterdam.
onze 57
wereld 3-10

lezensamenstelling
AnneMIeK HuYerMAn
RoMAN
Verrassende observaties van
een immigrant
Vanaf de eerste pagina neemt Sleutelkruid de lezer naar een andere wereld
mee. In één oogopslag is duidelijk: de cultuur waaruit deze schrijver voorkomt
is liederlijker, de taal bloemrijker, de sprookjes spelen zich letterlijk af in de
achtertuin.
In 1991 kwam Cicovacki naar Nederland om de militaire dienst die hem
in Servië wachtte te ontvluchten. Langzaam leert hij van Amsterdam en
Nederland te houden, maar op de televisie ziet hij de verschrikkelijke oorlogsbeelden uit zijn
moederland. Pas als een vriend uit Servië hem zijn boeken teruggeeft, voelt hij zich thuis en
kan zijn nieuwe leven daadwerkelijk beginnen.
In 2001 – met de val van Milosevic – ziet hij dat Breaking News van CNN ook positief kan
zijn. En eindelijk kan hij teruggaan, hoewel hij voor altijd een gespleten persoon zal blijven,
tussen het moderne Servië, waar zijn vrouw en familie wonen, en Amsterdam, de ‘stad van
de kalmte en het vrijelijk overtreffen van verwachtingen’.
‘Sleutelkruid’ is een prachtig, meeslepend en aangrijpend boek over het migrantschap, vol
verrassende observaties en prachtige citaten. ArnolD VAn Bruggen
SleuTelKruID, Borislav Cicovacki. Contact, € 24,95
RoMAN
ook in Somalië blijkt zij een vreemde
Een nagelaten verhaal beschrijft de reis van een schrijfster naar haar geboorteland.
Het is 23 jaar geleden dat ze er voor het laatst was. De schrijfster van de
roman, Yasmine Allas, reisde samen met televisiemaker en ex-politicus Paul
Rosenmöller naar Somalië voor een reportage. Het resultaat is ietwat voorspelbaar,
de vertelster blijkt nu ook een vreemde in haar eigen land. Het is een van
de minder originele thema’s van de roman: de ontworteling van de migrant die
nergens echt aarden kan.
Knap aan de roman is de constructie: verschillende tijden en realiteiten worden
met elkaar vervlochten. Deze lagen hebben allemaal hun eigen dramatische lijnen die elkaar
raken. Hierbij staat de vraag centraal welk verhaal de schrijfster de filmmaker wil vertellen.
Filmer en gefilmde raken in conflict, hij verwijt haar zaken achter te houden. Maar, werpt de
schrijfster tegen: iemand portretteren betekent dat je in gesprek gaat, geïnteresseerd en onbevooroordeeld.
Niet dat je iemand wilt ontmaskeren en wilt betrappen op tegenstrijdigheden.
‘Bovendien bén ik een vrouw vol tegenstrijdigheden.’ Met dit dilemma heeft Allas de dubbelzinnigheid
van het migrantenbestaan op eigenzinnige wijze verbeeld. MArTe KAAn
een nAgelATen VerHAAl, Yasmine Allas. De Bezige Bij, € 22,90
RoMAN
Broedertwist van bijbelse allure
De glorietijd van Carlos Fuentes ligt al even achter hem. Ten tijde van De dood
van Artémio Cruz had hij een belangrijke stem in het Mexicaanse politieke
debat, en toen het roerig was in Chiapas, bemoeide Fuentes zich danig met de
publieke opinie.
Inmiddels heeft hij Mexico al enige tijd verlaten, en er wordt veel minder naar
hem geluisterd. Het weerhoudt hem er niet van om in zijn recente werk kritisch
en actueel te zijn. Onlangs verscheen in Nederlandse vertaling De wil en het
lot, een groots opgezet verhaal dat zich afspeelt in de Mexicaanse drugswereld.
Fuentes kiest, als wel vaker, een origineel perspectief: de verteller is het afgehakte hoofd
van Josué Nadal. Het verhaal draait om zijn vriendschap met Jericó, van wie hij vervreemd
is geraakt: hun vriendschap verandert in een broedertwist van bijbelse allure. De een gaat
de politiek in, de ander het zakenleven en beiden moeten hun plek vinden in een land dat
van corruptie, misdaad en drugsgebruik aan elkaar hangt. Fuentes, die zijn tijd verdeelt
tussen Harvard University in de VS en Parijs, is in feite een buitenstaander geworden van de
Mexicaanse maatschappij, maar zijn bezieling en betrokkenheid zijn niet verdwenen. ‘De wil
en het lot’ is een overvol boek, chaotisch en moralistisch en daarom als roman niet helemaal
geslaagd, maar het ademt wel de urgentie van Fuentes’ beste werk. Toef JAeger
De WIl en HeT loT, Carlos Fuentes. (Uit het Spaans vertaald door Mariolein Sabarte Belacortu.) Meulenhoff, € 24,50
58 onze
3-10 wereld
kort
3 x non-fictie 3 x fictie
In een vrouw tussen krijgsheren
vertelt Malalai Joya
aan de hand van haar
eigen ervaringen over de
tragische geschiedenis
van Afghanistan. De jonge
activiste spreekt, ondanks
doodsbedreigingen en
intimidaties, vrijuit.
(De geus € 22,50)
In De windvanger vertelt
William kamkwamba hoe
hij zich door het lezen
over windenergie niet
neerlegde bij zijn lot om
te moeten werken op
het land in Malawi. Hij
bouwde een windmolen
die zijn dorp van energie
voorzag.
(De Boekerij € 18,95)
In Hoezo mislukt? kijkt
Frans Verhagen naar
feiten en cijfers over de
integratie van de Nederlandse
allochtonen. Hij
concludeert dat de hier
geboren en opgegroeide
allochtonen het veel beter
doen dan wordt gedacht.
(Nieuw Amsterdam €
17,95)
Abdelkader Benali
volgt in Zandloper een
groep talentvolle
hardlopers in Marokko.
Hij ontmoet onder
anderen hardlooptalent
Nourredine, die in een
praatjesmaker met
een voorliefde voor
gevaarlijke vrouwen
met hoofddoekjes verandert.
(Arbeiderspers
€ 14,95)
In De meisjes van
Sjanghai van Lisa See
worden de Chinese
zussen Chin en May
als bruiden verkocht
aan Amerikaanse mannen
om de schulden
van hun vader af te
betalen. (Prometheus
€ 19,95)
Yap en het geheim van
het verdwenen geld
gaat over Buur, een
man zonder hoop op
een goede toekomst.
De nazi Neuenhaus
haalt hem over antropologische
artefacten
van het naburige eiland
Yap te stelen. (De
Bezige Bij € 17,90)
NoN-FICtIe
olie maakt alles kapot, maar wat is
het alternatief?
Ruwe wereld. Geweld en corruptie in de nadagen van het olietijdperk van de
Amerikaanse journalist Peter Maass houdt het midden tussen een studie, een
aanklacht en een voorspelling. In de studie vertelt Maas aan de hand van honderden
voorbeelden en verhaaltjes uit alle delen van de wereld over de rol die olie speelt.
Die rol, zo weten we, is enorm. Maar dat niet alleen – en daarmee gaat het boek over
in een aanklacht – olie maakt volgens Maass alles kapot. Vandaar ook de dreigende
titels van zijn hoofdstukken: Schaarste, Plundering, Ontbinding, Angst, Hebzucht. Er is veel voor
te zeggen. Het land dat de meeste olie ter wereld bezit, Saoedi-Arabië, is in de Middeleeuwen
gebleven. Olieland nummer twee, Iran, is een theologische dictatuur. Nummer drie, Irak, is een
chaos en een internationaal gevaar. Nummer vijf, Venezuela, een zoveelste Latijns-Amerikaans
drama. Enzovoort. Maass voorspelt dat deze ellende niet lang meer zal duren en dat olie binnen
afzienbare tijd vervangen zal worden door andere energiebronnen. Dat is het derde en laatste
element van zijn boek. Helaas is het ook het zwakste. Maass weet zijn argumentatie nergens hard
te maken, zodat hij de lezer met een onbevredigd gevoel achterlaat: in een wereld waarin olie
domineert en er de ene ramp na de andere veroorzaakt. CHrIS VAn Der HeIJDen
ruWe WerelD. geWelD en CorruPTIe In De nADAgen VAn HeT olIeTIJDPerK, Peter Maass. Ambo, € 24,95
AUtoBIogRAFIe
geen Arabier, maar ook geen westerling
Ontheemd is een openhartige autobiografie van de kritische, in 2003 overleden
denker Edward Said, die in 1935 in Palestina werd geboren als zoon van een
Libanese moeder en een Palestijnse vader. Edward Said groeide op in een verstikkende
sfeer: zijn vader was een succesvol zakenman maar een strenge vader, zijn
moeder een liefdevolle huisvrouw. In 1991 werd bij Edward Said, kort na de dood
van zijn moeder, leukemie geconstateerd. Als middel tegen de paniek en de angst
wilde hij zijn correspondentie met haar weer opvatten: ‘Ik wilde haar een brief
schrijven, maar ik begon aan een boek. Ik schiep de wereld van mijn jeugd. Het was
een daad van zelfbehoud.’
Said vertelt over het leven van een onzeker jongetje in een slaperig dorpje in Libanon en in de
kosmopolitische, koloniale wereld van het Caïro in de jaren veertig en vijftig, en over de dramatische
veranderingen in Palestina. Vanaf zijn jeugd voelde Said zich Arabisch noch Westers. Dat
gevoel zou hij later verwoorden in klassiekers als Culture and Imperialism en Orientalism, en
maakt zijn autobiografie ‘Ontheemd’ tot een ontroerende, inzichtelijke en eerlijke leeservaring.
MICHèle JACoBS
onTHeeMD. een JeugD In HeT MIDDen-ooSTen, edward Said. De Arbeiderspers, € 25
FotoBoek
Wereldreis
door textiel
Met het thema
‘onze kleding toont
wie we zijn’ in
het achterhoofd,
verbeeldt fotografe
Catherine Legrans
in Kleurenpracht haar reis door de wereld van
textiel en kleding. Het boek besteedt zowel
aandacht aan verschillende soorten textiel
en accessoires als aan een verscheidenheid
van culturen. Een lekker doorbladerboek met
achterin elk hoofdstuk een korte uitleg over de
kleding en de gemeenschap waarin deze wordt
gedragen. CrISSY MulDer
KleurenPrACHT, Catherine Legrand. oxfam Novib, Fontaine Uitgevers, € 19,95
59
3-10
onze
wereld

lezen
‘een waarachtig schrijver moet compromisloos zijn'
De keus van
Joost Zwagerman (1963)
Schrijver, essayist, columnist en
presentator. Zwagerman schreef
o.a. de bestsellers Vals licht en
De buitenvrouw. Hij schrijft sinds
1985 essays en kritieken voor Vrij
nederland en is columnist van nRc
Handelsblad. In 2008 ontving hij de
gouden ganzenveer voor zijn gehele
oeuvre. Hij schrijft dit jaar het
Boekenweekgeschenk.
context
Koerdistan
gespleten geschiedenis
Kun je zeggen dat een roman ‘uit Koerdistan’
komt? Hoewel de bewegingen die streven naar
onafhankelijkheid soms behoorlijk actief zijn, is
het geen land maar een gebied, verdeeld over
Irak, Turkije, Syrië en Iran. En daarom bestaat
het verhaal van de ‘Koerdische’ literatuur uit
enkele kleinere verhalen.
De schrijver van We gaan als het donker wordt,
Sherko Fatah, is in de eerste plaats een Duits
auteur. Maar als zoon van een Iraakse Koerd
ging hij zich interesseren voor de geschiedenis
van het land waar zijn vader geboren is, en
deze roman getuigt daarvan. De hoofdpersoon
van het boek is geen politieke figuur, vecht niet
voor onafhankelijkheid; hij wil het restaurant van
zijn vader voortzetten – meer niet. Maar als zijn
vader door de geheime dienst wordt vermoord,
besluit hij naar Europa te vluchten.
Wat de literatuur uit Koerdistan betreft, is het
vooral het Iraakse deel van Koerdistan dat het
centrum van de cultuur herbergt: filosoof aan de
Universiteit van Amsterdam en recensent voor
NRC Handelsblad Michiel Leezenberg vertelt:
‘Traditioneel is Süleymaniye in Irak het literaire
60 onze
3-10
wereld
peter boer
The Catcher in the rye,
J.D. Salinger (1951)
‘Ik trof dit boek als puber in de
boekenkast van mijn ouders
aan en vond in de hoofdpersoon
eindelijk iemand die mijn weerzin
tegen de wereld vertolkte. Het
boek gaat over pubers en leek mij
toen op het lijf geschreven. elke
nieuwe vertaling koop ik.’
rabbit Angström, The four novels,
John updike (1995)
‘Deze romancyclus over doodgewone
Amerikanen heeft me
geïnspireerd voor mijn boek ‘De
buitenvrouw’. Dit boek handelt
niet over een spectaculaire
hoofdpersoon of spannende gebeurtenissen.
Juist het alledaagse
is op een gedetailleerde manier
fantastisch boeiend verteld.
Interessant is ook hoe in de vijf
romans het hedendaagse Amerika
een recent verschenen boek is aanleiding om de
literaire situatie in een land te belichten.
Noord-Irak is het centrum van de, verbrokkelde,
Koerdische literatuur. In Turkije daarentegen waren
Koerdische boeken lange tijd verboden.
wordt verbeeld. John Updike biedt
je een kijkje in de Amerikaanse
samenleving.’
lolita, Vladimir nabokov (1955)
‘een verhaal schrijven met een
antiheld als hoofdpersoon is een
van de moeilijkste dingen in de
literatuur. Dit boek doet dit echter
perfect. een oudere man wordt
verliefd op een dertienjarig meisje
en krijgt uiteindelijk een relatie
met haar. Als lezer keur je de
motieven van de hoofdpersoon
af, maar Nabokov weet het zo te
verbeelden dat je toch het verhaal
wordt ingezogen. een knap geschreven
roman.’
essays, Montaigne (16de eeuw)
‘Montaigne, die leefde in de
zestiende eeuw, is de vader aller
essayisten. Wat Shakespeare is
voor het toneel, is Montaigne voor
centrum, maar daar wordt in een heel ander
dialect geschreven dan het moderne Koerdisch.
Hier gebruikt men het Arabische schrift, Koerdisch
in Turkije heeft een Latijns alfabet. In Süleymaniye
heeft zich een relatief rijke moderne literaire
cultuur ontwikkeld, die niet schatplichtig is aan
nationalistische retoriek en partijpropaganda.’
In Turkije is de situatie heel anders. Leezenberg:
‘Daar is tussen de jaren twintig en zestig vrijwel
niets gepubliceerd; alleen door Koerdische ballingen
die naar Syrië gevlucht waren. Vanaf het
begin van de jaren negentig is publiceren in het
Koerdisch toegestaan, en vooral in de afgelopen
tien jaar is het aantal publicaties, en de kwaliteit
ervan, snel toegenomen.’
En er is steeds meer mogelijk. Zo las schrijver
Frank Westerman tijdens een Turkse editie van
het festival Winternachten voor uit De Koerdische
herder van Ereb Shemo, een boek dat geldt als
de eerste Koerdische roman. Sommige Turkse
studenten protesteerden, Westerman rept in
zijn verslag voor NRC Handelsblad van een hoop
praktische problemen, maar toch: er wordt in het
Koerdisch gelezen.
Je kunt in elk geval zeggen dat de geschiede-
de essayistiek. Het wonder is dat
zijn werk nergens, in geen enkel
essay, een verouderde indruk
maakt. Zijn manier van schrijven,
onderzoekend en tastend, blijft een
voorbeeld voor iedereen die anno
nu ernst maakt met het schrijven
van essays.’
Haat is een deugd, gustave flaubert
(1988)
‘Dit brievenboek van Flaubert las ik
toen ik begin twintig was. Het boek
liet mij zien hoe compromisloos
je moet zijn als je een waarachtig
schrijver wilt zijn. Flaubert leefde
in, met en voor de literatuur en dat
was fascinerend om als lezer te
ontdekken. Door zijn brieven voel
je hoe het is om van ’s ochtends
vroeg tot ’s avonds laat bezig te
zijn met schrijven. ‘Haat is een
deugd’ is inspirerend voor iedere
schrijver.’ CrISSY MulDer
nis de culturele samenhang van Koerdistan
uit elkaar heeft getrokken. Leezenberg: ‘De
facto is er weinig verband tussen wat er
in Irak gebeurt en wat er in Turkije gaande
is. De laatste jaren, met de zich langzaam
ontspannende Turkse politiek, is er meer
uitwisseling. Maar in Irak is het Koerdisch
nooit verboden geweest, zoals in Turkije.
Lang geleden bestond er wél gemeenschappelijke
geschiedenis: Mem u Zin geldt als het
nationale epos van Koerdistan. Het stamt
uit 1695 maar is geschreven in een noordelijk
dialect dat voor hedendaagse Koerden zo
moeilijk te begrijpen is, dat er al minstens drie
vertalingen naar modern Koerdisch van zijn
gemaakt; naar het Noordkoerdisch of Kurmanji
dat in Turkije wordt gebruikt, en naar het Sorani
of Zuidkoerdisch dat in Iraaks Koerdistan als de
standaard gold. Sinds de jaren negentig heeft
ook het Badini-dialect, dat in het noorden van
Iraaks Koerdistan wordt gesproken, zich ontwikkeld
tot standaardtaal voor onderwijs, drukwerk
en televisie. Dankzij de olieinkomsten heeft de
provinciale overheid in dit gebied vrijwel onbeperkte
financiële middelen om bijvoorbeeld
boeken te drukken. Maar boeken in dit dialect
worden weer in het Arabische schrift gedrukt,
zodat de meeste Turkse Koerden er niets aan
hebben.’ Toef JAeger
Sherko fatah, We gaan als
het donker wordt. uit het Duits
vertaald door Pauline de Bok,
Cossee, € 22,90

Palestijnen en Nederlanders
zijn niet heel verschillend,
zeggen Gerard Blank en
Izdihar Abu Eid onafhankelijk
van elkaar. Nou ja,
afgezien van het eten dan.
Vandaag op tafel: maqloobeh,
ofwel ‘omgekeerd’.
tekst Marjolein van rotterdaM
BEEld joost bataille
Izdihar schenkt thee in chique
kopjes. ‘Thee is mooi’,
zegt ze. ‘Palestijnen schenken
koffie als laatste. Thee drink
je als een welkomstdrank.’
We praten over haar naam,
die ‘progressie’ betekent. ‘Zo
ben ik ook. Ik wil altijd vooruit.
Daarom is het zo frustrerend
dat ik juist in Nederland
niet als verloskundige aan
de slag kan. Men accepteert
mijn diploma niet, terwijl
ik in Amerika gewoon heb
gewerkt.’
Gerard en Izdihar ontmoetten
elkaar op het web. Sinds vierenhalf
jaar zijn ze getrouwd
en wonen ze in Nederland.
Voordat het zover was zocht
Gerard, trambestuurder,
Izdihar drie keer op in het
dorp van haar familie. ‘Alles
was anders dan ik verwacht-
te. Als je hier de krant leest,
verwacht je alleen maar ellende.
Maar in Izdihars streek is
het helemaal geen oorlog.’
Andersom was Gerard ook
anders dan Izdihars familie
had verwacht. Izdihar was
altijd alleen geweest, een bijzondere
vrouw met een eigen
huis en een goede baan; ze
leek geen man nodig te hebben.
Maar ineens was daar
Gerard. Een christen. ‘Niet
iedereen vond dat leuk. En
dat begrijp ik. Je leeft daar
voor de buren. Wat zullen die
er niet van zeggen.’
In het kleine keukentje
staat alles al klaar. Kip,
uien, aardappelen, diverse
Izdihar Abu Eid, Den Haag
Trambestuurder Gerard en verloskundige
Izdihar ontmoetten elkaar op het web,
wonen in Nederland en koken Palestijns.
andere groenten, kruiden
van de Turk. Het wordt een
Maqloobeh, een feestgerecht
voor gasten. ‘Maqloobeh betekent
omgekeerd. Waarom zul
je straks wel zien.’
Palestijns eten is anders dan
Nederlands eten. Kruiden
zijn belangrijk. Pepers ook.
Je vraagt je af wat Izdihar van
het Nederlandse eten vindt.
‘Nederlanders zijn goede
mensen’, begint ze. ‘Maar
het eten… Je houdt toch het
meeste van wat je moeder
maakte. Ik kook veel van mijn
moeders recepten, altijd uit
mijn hoofd. Net als iedereen
bij ons. Dat wil zeggen, de
vrouwen. De mannen koken
niet. Zij zijn de koningen,
haha.’
[recept] Maqloobeh hoofdgerecht – 4 personen
IngredIënten
1 hElE kip, IN VIErEN, 1 GrotE ui, 1
thEElEPEl GEmENGdE kruiden of
kerrie, 1 thEElEPEl zout, ¼ thEElEPEl
kardamom,
¼ thEElEPEl zwArtE peper, 1
mEsPuNt kaneel, 8 EEtlEPEls
olijfolie, 2 koPPEN rijst, 1 koP
GEwEEktE kikkererwten (AVoNd
VANtEVorEN IN dE wEEk zEttEN), ½
koPjE maiskorrels, 2 winterpenen,1
Bloemkool,1 auBergine,
hANdjE hElE oNGEzoutEN amandelen
EN pijnBoompitten, dIkkE
yoghurt, 200 Gr. PEr PErsooN
Bereidingswijze
1 BAk dE uI GoudGlANzENd, VoEG
dE kIP toE, dE kruIdEN. zEt dE BoEl
oNdEr wAtEr EN kook IN 40 mIN. dE
kIP GAAr. BAk INtussEN ééN Voor
ééN dE GroENtEN EN roostEr dE
NotEN.
2 GIEt dE kIP Af. lEG IN EEN mEt
rAuwE rIjst BEdEktE BodEm (of EEN
tEfloN PAN) EErst dE kIP, dAN lAAG
Voor lAAG dE GroENtEN. BEdEk hEt
GEhEEl mEt dE rIjst EN lAAt AllEs
lANGzAAm GAAr wordEN. kIjk Af EN
toE of dE mAqlooBEh NIEt tE drooG
wordt. zo jA, VoEG wAt wAtEr toE,
aanschuiven
hoe eet de rest van de wereld?
onzewereld schuif t aan bij een
multiculturele keukentafel.
Kip op z’n kop
Eten is belangrijk in
Palestijnse families. Izdihar:
‘Koken neemt soms een dag
in beslag. Mijn moeder kookt
altijd voor een groep. Elke dag
eten er broers van me mee.’
Maqloobeh is populair. Het is
als een enorme taart – soms
wel een halve meter hoog –
met verschillende lagen. Als
hij gaar is, keert de kok hem
om boven een schaal. Dan ligt
het vlees bovenop en de rijst
onder. ‘Als we geluk hebben
blijft hij staan’, zegt Izdihar.
‘Maar dat weet je nooit.’
Met vereende krachten draaien
Izdihar en Gerard de pan
om boven een schaal. Er glijdt
een prachtige berg uit. Even
blijft hij staan, maar dan zakt
hij toch door zijn voegen.
‘Tast toe’, zegt Izdihar, terwijl
ze de geroosterde amandelen
en pijnboompitten bovenop de
berg strooit. ‘Gasten eerst!’ n
mAAr NIEt tE VEEl: EEN tE NAttE
mAqlooBEh BlIjft NIEt stAAN.
3 Als AllEs GAAr Is, dE PAN VAN hEt
Vuur hAlEN EN EEN PAAr mINutEN
lAtEN oPstIjVEN. dAN dE mAqlooBEh
omkErEN oP EEN GrotE schAAl EN
EVt. dE GEroostErdE AmANdElEN EN
PIjNBoomPIttEN BoVENoP strooIEN.
sErVErEN mEt yoGhurt.
onze 61
wereld 3-10

dagagenda
SAMENSTELLING sannE VERdam maaRt
62 onze
3-10 wereld
Vanaf maandag 1 maart Ontmoetingen langs de Bosporus EXPO
1
2
3
4
5
6
m a a n d a g Ontmoetingen langs de Bosporus EXPO
Fotografe Nicole Segers reisde in 2007 naar de Bosporus, de rivier
die de grens vormt tussen Europa en Azië, dwars door Istanbul. Ze
neemt de veerpont en maakt een fotoserie van haar tocht tussen de
twee oevers en van het leven in de stad. T/m 11 april.
Kunsthal, ROttERdam, 010 440 03 01
w w w .ku n s t h a l.nl
d i n s d a g I Muvrini muZIEK
Wereldberoemde muziek van deze politiek geëngageerde popgroep
uit Corsica.
013, tIlbuRg, 20.30 uuR, 013 460 95 00
w w w .013.nl
w o e n s d a g Reykjavik-Rotterdam FIlm
IJslandse film uit 2008 over een IJslandse man die aanmonstert op
een vrachtschip dat tussen Reykjavik en Rotterdam vaart. Combinatie
van zwarte komedie en misdaaddrama.
RIaltO, amstERdam, 020 676 87 00
w w w .ri a lt o f i l m.nl
d o n d e r da g First Mission FIlm
Nederlands/Argentijnse co-productie van Boris Paval Conen over
een internationaal team van idealistische medische hulpverleners in
Zuid-Amerika. Met o.a. Tygo Gernandt en Mark Rietman.
in verschillende fi l m h u i z e n in ne d e r l a n d, kijk vo o r locaties
en tijden op ww w .fi l m t o ta a l.nl of let op de fi l m l a d d e r va n uw
filmtheater. va n a f 4 m a a r t.
v r i j da g Daughters of Africa thEatER
Muziektheater van Leoni Jansen met jonge vrouwen uit verschillende
landen in Afrika. Opvolger van African Mamas. Landelijk t/m 29 mei.
Meer info: www.vdbtheater.com
thEatER dE KOm, nIEuwEgEIn, 20.15 uuR, 030 604 55 54
w w w .de k o m.nl
z at e r d a g Nikitov muZIEK
Nederlandse-Amerikaans klezmerensemble met zang van Niki
Jacobs.
COnCERtgEbOuw, amstERdam, 20.15 uuR, 020 671 83 45
w w w .co n c e r t g e b o u w.nl
Elke dag wel iets leuks te beleven!
Op deze pagina’s staat een kleine dagselectie. De meest uitgebreide multiculturele
agenda van Nederland is te vinden op onze website: www.OnZEwEREld.nl
7
8
9
10
11
12
13
14
15
z o n d a g Kingsley’s Crossing EXPO
Tentoonstelling met werk van de Franse persfotograaf Olivier
Jobard waarin het verhaal van de 23-jarige Kingsley uit
Kameroen wordt verteld. Hij koos ervoor om alles achter zich te
laten in de hoop op een beter leven in Europa. T/m 7 maart.
nEdERlands FOtOmusEum, ROttERdam, 010 203 04 05
w w w .ne d e r l a n d s f o t o m u s e u m.nl
m a a n d a g Eyes Wide Open FIlm
Drama over een orthodox-joodse man uit Jeruzalem die na een
ontmoeting met een jonge student beïnvloed wordt door diens
denkbeelden en zodoende afstand neemt van zijn eigen gemeenschap.
in verschillende fi l m h u i z e n in ne d e r l a n d, kijk vo o r locaties
en tijden op ww w .fi l m t o ta a l.nl of let op de fi l m l a d d e r va n
u w filmtheater. va n a f 4 m a a r t.
d i n s d a g Muziekwereld EXPO
Nieuwe permanente tentoonstelling over muziek en muziekinstrumenten,
met instrumenten uit de hele wereld en speciale
aandacht voor de stem. Jong en oud kunnen merkwaardige
zangtechnieken horen en leren zingen, van jodelen tot Mongoolse
keelzang.
tROPEnmusEum, amstERdam, 020 568 82 00
w w w .tr o p e n m u s e u m.nl
w o e n s d a g De Dromendief JEugd
De dromendief steelt dromen van kinderen, en hij, een oude man,
heeft de dromen nodig om jong te blijven. Met zijn dromoscoop
zuigt hij de dromen op...Voorstelling van Hakim. Vanaf zes jaar.
PhIlhaRmOnIE, haaRlEm, 14.30 uuR, 023 512 12 12
w w w .theater-ha a r l e m.nl
d o n d e r d a g Invictus FIlm
Drama van Clint Eastwood over de eerste presidentstermijn van
Nelson Mandela, waarin hij de handen ineen sloeg met François
Pienaar, de aanvoerder van het Zuid-Afrikaanse rugby-team. Met
Morgan Freeman en Matt Damon.
in verschillende fi l m h u i z e n in ne d e r l a n d, kijk vo o r locaties
en tijden op ww w .fi l m t o ta a l.nl of let op de fi l m l a d d e r va n
u w theater. va n a f 4 m a a r t.
v r i j d a g Hassan’s Angels: Gekkigheid thEatER
Cabaretvoorstelling van de Turks-Nederlandse Elvan Akyildiz en
Inci Lulu Pamuk waarin zowel ‘oude’ als ‘nieuwe’ Nederlanders
ervan langs krijgen.
tROPEnthEatER, amstERdam, 20.30 uuR, 020 568 85 00
w w w .tropentheater.nl
z a t e r d a g Son de Caboverde: Nhela Santos muZIEK
Traditioneel Kaapverdiaans muziekprogramma. Santos brengt
muziek van de inmiddels overleden volksheld Luis Morais.
wdmC, ROttERdam, 20.30 uuR, 010 244 45 16
w w w .wd m c .nl
z o n d a g Sounou & Bakary muZIEK
De twaalf multi-instrumentalisten van Sounou Percussion uit
Mali brengen een spectaculaire show waarin ze traditionele en
hedendaagse percussie mengen. Voorman Boubacar Diabaté
werkte eerder samen met Yousou N’dour en Björk.
aFRIKa musEum, bERg En dal, 13.30 En 15.00 uuR, 024 684 72 72
w w w .af r i k a m u s e u m.nl
m a a n d a g Videocracy FIlm
Documentaire van Erik Gandini uit 2009 over hedendaags
Italië, waar premier Berlusconi zowel de media als de politiek
naar zijn hand zet.
in verschillende fi l m h u i z e n in ne d e r l a n d, kijk vo o r locaties
en tijden op ww w .fi l m t o ta a l.nl of let op de fi l m l a d d e r va n
u w filmtheater. va n a f 11 m a a r t.

16
17
18
19
20
21
d i n s d a g Gedurfd Verzamelen EXPO
Expositie waarin een beeld wordt gegeven van drie Joodse collectioneurs,
hun leefmilieu in Joods Amsterdam rond 1900 en vooral van
hun collecties, van destijds nog onbekende kunstenaars. T/m 16 mei.
JOOds hIstORIsCh musEum, amstERdam, 020 531 03 10
w w w .jh m.nl
w o e n s d a g De Infiltrant thEatER
Voorstelling van Karim El Guennouni en Mohammed Azaay van De
Varkensfabriek, waarin zij aspecten van de multiculturele samenleving
behandelen aan de hand van cabaretesk toneel, slapstick en
stand-up comedy.
sChOuwbuRg dE lawEI, dRaChtEn, 20.00 uuR, 0512 33 50 50
w w w .la w e i .nl
d o n d e r d a g ElectroSmog International Festival for Sustainable
Immobility FEstIVal
Nieuw festival dat het concept van duurzame immobiliteit onderzoekt.
Waar is de wil om het langzamer aan te doen?
dE balIE, amstERdam, 18 t/m 20 maaRt, 020 553 51 00
w w w .de b a l i e.nl
v r i j d a g The Rosenberg Soulshow muZIEK
Cocktail van soul, jazz, gospel en vooral ook gispy. De drie neven van
het zigeunerensemble Rosenberg treden nu ook op met o.a. fluitiste
Ellen Helmus, multi-instrumentalist Christiaan van Hemert en jazzzangeres
Denise Jannah.
Chassé thEatER, bREda, 20.00 uuR, 076 530 31 32
w w w .chasse.nl
z a t e r d a g Luisa Palicio y Gruppo thEatER
Nederlands debuut van de jonge Spaanse danseres Palicio en haar
kwartet. Aansluitend: Flamenco Dance Party.
tROPEnthEatER, amstERdam, 20.30 uuR, 020 568 85 00
w w w .tropentheater.nl
z o n d a g Carel Kraayenhof & Sexteto Canyengue & Omar Mollo
muZIEK
Kraayenhof en co brengen in het programma Compassion composities
van Piazolla, Pugliese en Kraayenhof zelf. Ook met gedichten van
Jorge Luis Borges.
PhIlhaRmOnIE, haaRlEm, 14.30 uuR, 023 512 12 12
w w w .theater-ha a r l e m.nl
22
m a a n d a g Salif Keita muZIEK
Optreden van deze albino-zanger uit Mali, één van de bekendste
Afrikaanse popsterren. Keita brengt o.a. nummer van zijn nieuwe cd.
dE OOstERPOORt, gROnIngEn, 20.15 uuR, 050 368 03 68
23
24
25
w w w .de-oo s t e r p o o r t.nl
d i n s d a g La Vie sur Terre & La Petite Vendeuse de Soleil FIlm
Twee films in het kader van de vijftigjarige onafhankelijkheid van
Mali en Senegal. Ook op 24 maart.
tROPEnthEatER, amstERdam, 20.30 uuR, 020 568 85 00
w w w .tropentheater.nl
w o e n s d a g Het Huis van de Stilte thEatER
Voorstelling naar het gelijknamige boek van de Turkse schrijver Orhan
Pamuk over de twijfels en de ideologische verwarring gedurende de
roerige jaren tachtig van de vorige eeuw, waarin het land een balans
probeerde te vinden tussen oosterse en westerse waarden.
thEatER bEllEVuE, amstERdam, 19.30 uuR, 020 530 53 01
w w w .theaterbellevue.nl
d o n d e r d a g Oceanië EXPO
Grote openingstentoonstelling van het vernieuwde Wereldmuseum,
waar aan de hand van 200 objecten de cultuurgebieden van de Stille
Zuidzee verkend worden. T/m 24 mei.
wEREldmusEum, ROttERdam, 010 270 71 72
w w w .we r e l d m u s e u m.nl
maaRt
26
27
28
29
30
31
Vanaf donderdag 25 maart Oceanië EXPO
v r i j d a g Movies That Matter Film Festival FEstIVal
Sinds vorig jaar is dit de opvolger van het Amnesty International
Film Festival. Ook dit jaar geëngageerde films en documentaires
over mensenrechten, alsmede diverse debatten. Van 25 t/m 31
maart. Meer info: www.amnestyfilmfestival.nl
FIlmhuIs dEn haag, dEn haag, 070 365 60 30
w w w .fi l m h u i s d e n h a a g.nl
z a t e r d a g Pancho Amat Y Su Cabildo Del Sol muZIEK
Cubaanse sonmuziek. Aansluitend: Latin Dance Party.
tROPEnthEatER, amstERdam, 21.00 uuR, 020 568 85 00
w w w .tropentheater.nl
z o n d a g International Film Festival Breda FEstIVal
Laatste dag van dit internationale filmfestival dat voor de tweede
keer plaatsvindt. Filmmaker en fotograaf Alain Fleischer is dit
jaar gastcurator en heeft een top-10 samengesteld met films als
Persona van Bergman en Battleship Potemkin van Eisenstein. Van
24 t/m 28 maart.
bREda
w w w .filmfestivalbreda.com
m a a n d a g Callie Shell dEbat
Lezing van de Amerikaanse Obamafotografe Callie Shell. Deze
fotografe volgde Obama vanaf zijn campagne in 2006. Haar
reportages laten ook de achterkant van het politieke leven zien.
nEdERlands FOtOmusEum, ROttERdam, 16.00 uuR, 010 203 04 05,
w w w .ne d e r l a n d s f o t o m u s e u m.nl
d i n s d a g Oman EXPO
Expositie over deze eeuwenoude zeehandelsnatie met speciale
aandacht voor de handel in wierook en parfums. Met een uitgebreid
randprogramma met literatuur, muziek, dans, politiek en
religie. T/m 18 april.
dE nIEuwE KERK, amstERdam, 020 638 69 09
w w w .nieuwekerk.nl
w o e n s d a g Eleni en Roos thEatER
Theater Rast brengt deze melancholische voorstelling, die zich
afspeelt tegen de achtergrond van een veranderend Istanbul.
Onderdeel van het festival Turkey Now.
thEatER ZuIdPlEIn, ROttERdam, 14.15 uuR, 010 203 02 03
w w w .theaterzuidplein.nl
onze 63
wereld 3-10

ieven/colofon
Op deze pagina kunnen lezers reageren Op artikelen uit OnzeWereld.
schrijf Ons: redactie OnzeWereld, spuistraat 239d, 1012 Vp amsterdam, Of e-mail naar redactie@onzewereld.nl.
reacties dienen VOOrzien te zijn Van naam, adres en telefOOnnummmer. de redactie behOudt zich het recht VOOr
reacties in te kOrten.
Op Groenland
In de door u nogal slordig ingekorte versie van mijn reactie op het
interview met professor Kroonenberg in het dec/jan.nummer staat
‘Pas als al het ijs is verdwenen, wordt het drijfijs in de oceaan
niet meer aangevuld en kan de zeewatertemperatuur 1 à 2 graden
stijgen’. Ik had geschreven: ‘Pas als al het ijs op Groenland is verdwenen...’.
Prof. Ir. J.J.W. Nibbering, Roosendaal
Zilveren Camera voor fotograaf
Jeroen Toirkens
In het dec/jan.nummer van onzeWereld schitterde de beeldreportage ‘Het
ijs wordt onbetrouwbaar’ over Inuit-jagers in Groenland. Fotograaf Jeroen
Toirkens heeft met deze serie de 1e prijs gewonnen in de categorie Buitenland-documentair
in de Zilveren Camera-wedstrijd,
onder de naam ‘Tiniteqilaaq, een jagersnederzetting in
Oost-Groenland’. Toirkens foto’s weerspiegelen de problemen
van de inheemse bevolking van Groenland die
ontstaan door de verandering van het klimaat. Bekijk de
winnende reportage op www.nomadslife.com
64 onze
3-10 wereld
Marcel van der Steen
(1973) is sinds 2005 presentator
en programmamaker bij
LLiNK. Ook werkt hij op dit
moment aan zijn eerste korte
documentaire over twee
dove jongeren in Zuid-Afrika.
Voor onzeWereld reisde
hij samen met Noortje de
Greef naar Senegal om te
onderzoeken wat er mis ging
bij een internetproject daar.
‘Ik vind het fantastisch dat
mensen “goed willen doen”,
maar ik heb de afgelopen
jaren wel geleerd dat we
kritisch moeten blijven. Zodat
hulp niet meer kapot maakt
dan ons lief is.’
Kristel Steenbergen
(1980) is illustrator/vormgever.
‘Tekenen zou mijn
werk worden, dat wist al op
mijn 8e. Ik ben geboren in
een klein dorpje aan de kust
van Kenia en heb tot mijn
18e in acht verschillende
landen gewoond. Dit vond ik
fantastisch omdat elk land
weer anders was en mij op
een hele nieuwe manier kon
inspireren met het tekenen.
Reizen is daarom onmisbaar
voor mijn werk geworden,
alle verschillende culturen
zijn een bron van inspiratie.’
Voor dit nummer ontwierp
Steenbergen de illustraties
bij het artikel ‘Bouwpakket
voor een beter Haïti’.
In het aprilnummer: Rondje wereld: homoseksualiteit ++
Braziliaanse sloppenwijken worden leefbaar ++ Interview:
rampenprofessor Eelco Dijkstra
Onder voorbehoud
jaargang 53, nummer 3-2010
onzeWereld is hét publiekstijdschrift over globalisering,
duurzaam ondernemen en ontwikkeling en verschijnt 10
maal per jaar.
onzeWereld wordt uitgegeven door Global Village Media
dat wordt ondersteund door Oxfam Novib, Hivos, Cordaid
en ICCO.
Redactie:
John Verhoeven (hoofdredactie)
Fenneken Veldkamp, Jet van Wijk, Selma Kers
(eindredactie)
Renate Megens, Annemiek Huyerman (redactie)
Janine Bekker (redactiecoördinatie)
Joost Bataille (webredactie)
Crissy Mulder (stage)
Vormgeving: Marion Deerenberg, Paulien Jansen
Marketing & sales:
Judith Verschuren 020 462 16 24
judith.verschuren@globalvillagemedia.nl
Advertentieverkoop:
Alicia van Vliet 020 462 16 28
alicia.vanvliet@globalvillagemedia.nl
Medewerkers aan dit nummer: Lisa St Aubin de Terán,
Kees Beekmans, Arnold van Bruggen, Brigitte Delange,
Elles van Gelder, Sven Gerrets, Noortje de Greef, Chris
van der Heijden, Sharon Hesp, Floortje Hoette, Michiel
Hulshof, Michèle Jacobs, Toef Jaeger, Marte Kaan, Luc
van Kemenade, Roos Koole, Jack Leenaars, Jan Lepeltak,
Hooman Majd, Hans Jaap Melissen, Greta Riemersma,
Marjolein van Rotterdam, Stephan Sanders, Judith Spiegel,
Bas Springer, Marcel van der Steen, Wies Ubags, Sanne
Verdam, Peter Vermaas, Femke van Zeijl, René Zwaap.
Beeld: G.M.B. Akash, ANP, René van Asselt, Joost Bataille,
Peter Boer, Studio ’t Brandt Weer, Mees van Deth, Flickr,
Sharon Hesp, Noortje de Greef, Hollandse Hoogte,
Michiel Hulshof, Istock Photo, Norman Jean Roy, Roos
Koole, Daphne Kuilman, Jan Lepeltak, Magnum Photos,
Reuters, Greta Riemersma, Marcel van der Steen, Kristel
Steenbergen, Paballo Thekiso.
Coverbeeld: Sven Torfinn/ HH
Contact:
tel. 020 462 16 50
fax 020 693 68 89
e-mail: redactie@onzewereld.nl
website: www.onzewereld.nl
Bezoekadres:
Spuistraat 239 d, 1012 VP Amsterdam
Lithografie en druk:
Senefelder Misset Doetinchem
Veronica Litho Hilversum
Alle advertentiecontracten worden afgesloten conform de
Regelen voor het Advertentiewezen, gedeponeerd bij de
Rechtbanken in Nederland. Een exemplaar van de Regelen
is op aanvraag kosteloos beschikbaar.
Abonnementenadministratie:
Postbus 105, 2400 AC Alphen a/d Rijn
tel. 0172 47 60 85, info@spabonneeservice.nl
Voor Oxfam Novib Wereld- en Totaalabonnees
is het administratieadres:
Oxfam Novib, Mauritskade 9, 2514 HD Den Haag,
tel. 070 342 17 77
Abonnementsprijzen:
Nederland: x 49,50 per jaar, studenten x 25,-
CJP-houders x 34,95; Europa: x 55,80.
Buiten Europa: x 79,- Los nummer: x 5,95
Wij nemen uw gegevens op in een gegevensbestand. Deze gegevens
worden gebruikt voor de uitvoering van met u gesloten overeenkomsten,
zoals de abonnementenadminstratie. Daarnaast kunnen de gegevens
door onzeWereld, of zorgvuldig geselecteerde derden, worden gebruikt
om u te informeren over relevante informatie en/of speciale aanbiedingen
van producten en diensten. Mocht u hier bezwaar tegen hebben
dan kunt u ons hiervan per post (Redactie onze Wereld, Spuistraat
239-d, 1012 VP Amsterdam) of e-mail (info@globalvillagemedia.nl) op
de hoogte stellen.
Eventuele rappelkosten moeten worden doorberekend. Het abonnementsgeld
dient bij vooruitbetaling te worden voldaan door middel van
een automatische incasso. Voor betaling via een toegestuurde acceptgirokaart
geldt een toeslag van x 2,-. Indien één maand voor het verstrijken
van de abonnementsperiode geen bericht van opzegging is ontvangen,
wordt het abonnement automatisch verlengd. Vermeldt u alstublieft bij
al uw correspondentie aan de abonnementenadministratie
uw abonneenummer. (ISSN: 0030-3232)
Het volgende nummer verscHijnt op 19 maart
maart

22 onze
3-10
wereld

20 onze
3-10
wereld

34 onze
7/8-09
wereld