Download PDF - Limburgse Natuurgidsen
Download PDF - Limburgse Natuurgidsen
Download PDF - Limburgse Natuurgidsen
Create successful ePaper yourself
Turn your PDF publications into a flip-book with our unique Google optimized e-Paper software.
scHoEBEN ROGEF<br />
DORPSSTRAAT 62<br />
3745 EIGENBILZEN<br />
"íìr
z<br />
r<br />
o<br />
cdûtornee[<br />
Tijdschrifr voor<br />
NATUUR BE SCHERMII.¡CSEDUCAÎI E,<br />
I3de jaargang, nurrmer 4,<br />
dece¡rber 1985 van :<br />
WERKGROEP LIMBURCSE NATUT'RGID-<br />
SEN.<br />
Lid van Natuurbescherningaacti<br />
Liruburg en het Natioaaal Verbond<br />
voor Natuurbescherming.<br />
Verechijndata:<br />
2113, 2r/6, 2t19, 2tlL2.<br />
TussennuÍmere: rnei en auguôtus<br />
Copijdata:<br />
L5/2, t515, I5l8, l5/11.<br />
Redaktie:<br />
Theo Dreeeen, Sil Janeaen,<br />
Cécile Uleneerg, Annemie Verheyden,<br />
MirniMondelaere .<br />
Verantwoorde 1i jke uitgever,<br />
ea¡nenstelling en productie :<br />
Jef teijsoen, Bemrraartstraat<br />
36, 3583 Overpe1t.0lIl64,36. 16.<br />
Druk en bundelíng:<br />
Fanilie Vanhoutte, Genk.<br />
Verzending:<br />
Cécile Ulenaers, Steenweg Lind<br />
66, 3570 Linde-Peer .OLt1735279<br />
Abonneroenten:<br />
25O frank otorten op numer:<br />
235-00t0248-75.<br />
Aan dit nurûfær nerkten mee op<br />
eigen verantwoordeli jkheid<br />
voor. htm artikel:<br />
Liliane Dedroog, Annemie Verheyden,<br />
Cécile Ulenaers, Landewald<br />
Jana¡en, Natuurcentrun<br />
Rekeu, Juul Slernbrouck, Iroa<br />
Schöpping, Dr. Jeneen en Georg<br />
Nijs, Jef Leijeeen, Rik Dedapper,<br />
Marijke Vanhoutte, Mimi<br />
Mondelaerg, Dan Jacob,<br />
Edgard Stevens.<br />
Jaargang 1985 wordt opgedragen<br />
aan LODE VANI0UTTE ale poathume<br />
hulde en dank voor zijn<br />
t,en bate van Erica. .<br />
Het ie neer zover, 85 zit er practiach op.<br />
Een jaar gekennerkt door goede en ninder goed<br />
dingen. Een Btrenge winter, een natte lente<br />
en zoner, uiteindelijk gevolgd door een mooi<br />
najaar. lwee euccesvolle vredesbetogingen en<br />
een plotde plaateing der kernraketten. Eén<br />
líchtpuntje naar het jaareinde, de ontmoeting<br />
tussen de leidere der 2 wereldn¡chten. Spijti<br />
echter zonder taetbare reeultaten, doch hoop<br />
doet leven en 86 ie in het verschiet.<br />
De boodschap luidt: ruetig, stapje voor stapj<br />
verder werken aan een mentaliteitsverandering,<br />
door zelf voor te leven en anderen trachten<br />
overtuigen. Het jaar eindigt voor onze groep<br />
met een positieve noot. Linburg nerd weer een<br />
7o-ta1 gideen rijker. Graag doe ik lange deze<br />
rleg een oproep om deze enthougiaste nieuwe<br />
natuurgideen goed op te vangen in de plaastse<br />
lijke werkgroepen.Op de ueeete plaataen ie er<br />
iærg echt behoefte aan nieuwe ænsen en nie<br />
rre inzet. Een goede gelegenheid or¡ contact me<br />
elkear te krijgen ig zeker onze jaarvergadering,<br />
die doorgaat te longeren op 12 april 86.<br />
Het is echt een gelegenheid on in een gezelli<br />
ge afeer te praten Over wel en nee in Onze<br />
werking, om ervaringen uit te wÍseelen en iet<br />
van ækaar te 1eren. Ìleer infornatie hierover<br />
in volgende Erica.<br />
lot slot wens ik je nanens heel onae bestuure<br />
groep een heilvol 86.<br />
tnhoud<br />
Roger Schoebben.<br />
2.Editoriaal, inhoud.<br />
3. Vooretel vormingsactivíteiten, Agenda.<br />
4. tlandelprogranmâ, Dag lieve neneen.<br />
5. Gedícht.<br />
6, tij een verjaardag,<br />
lO. Piek zei de riek.<br />
ll. Verboden vruchten (4).<br />
13. Robinia Peeudoacacia.<br />
17. Landschapselementen (4).<br />
20. De zachte otem.<br />
21. Biologiach Tuinieren, bealuiten.<br />
23. Ver¡lag, wandeling in het Hertogenwald.<br />
25. Vredeseilanden.<br />
26 Nationale Bocrmgaarden Stichting<br />
27. Dagboek.<br />
29, Jongerenhoekje.<br />
31. t{aasuiterwaarden. (3) .<br />
36. Het allerlaatete woord.<br />
37. Uitgaven in eigen beheer.<br />
37. Kruieende natuumoorden.
INFORMATIE over de activiteit,en ín de tlerk en andere.<br />
votrnnnngsednv[tc[tcn<br />
26 januari HOGE VENIiN.<br />
Daguitetap met eigen vervoer waarbij een heel ander deel ven de<br />
Hoge Venen, nanelijktschwarzea Vennraan de beurt komt.<br />
Samenkomsc: Afrit Herderen 8.30 uur. Leiding: Eigen gidsen.<br />
23 februari: Daguitatap ræt eigen vervoer naar vogelrijke gebieden.<br />
Samenkomst: Hageelt, Kanaalkom:7.30 uur. Leidíng: Ttreo Dreesen.<br />
28 februari: UILENTOCHT.<br />
Vrijdag-avond-uiÈetap rond Bilzen.<br />
Samenkomst: StadepleÍn Bilzen: 2O.3O uur. Leiding: Valentijn l{ijnen<br />
LLpWfry, Jaarvergadering te longeren.<br />
Aâbrg Geologische daguitscap naar de Ardennen.<br />
0l juni Contactdag !ûet de Nederlandse <strong>Natuurgidsen</strong>.<br />
O8 juni Spinnenwandeling.<br />
O6 juli Daguitetap rnet de fiets in het zuiden van Limburg.<br />
O3 augustus: Daguitstap met de fiets in het westen van Liurburg.<br />
14-21 sept : National.e natuurbeschermingeweek.<br />
O5 october : 3de CVN-dag in Brabant.<br />
Samenstelling: Liliane Dedroog, Rijksweg 197, 368O Maasmechelen. Oll/76.15.48.<br />
cnde<br />
05 januarr: Daguitetap met de bus naar de Vallei van de Swal¡n.<br />
l9<br />
25<br />
26<br />
02<br />
o8<br />
r6<br />
22<br />
23<br />
o9<br />
t6<br />
22<br />
j j<br />
J<br />
anuarl<br />
anuSrl<br />
8nuar1<br />
februari:<br />
februari:<br />
februari:<br />
februari:<br />
februari:<br />
maart :<br />
maart :<br />
maart: :<br />
O9 februari:<br />
17 januari:<br />
DE<br />
Namiddaguitstap voor vogeletudie aan de Maae en haar grindgaten.<br />
Diareeks: Natuurgebieden in Griekenland.<br />
Beheerswerken in het Stamprooierbroek.<br />
Daguitstap rnet de bus naar Zeeland.<br />
Avonduitstap: Uilenzoektocht in het Neerbroek.<br />
Avondactiviteit ¡net het tiæren van nestkaBten.<br />
Diareeke : Textel, een vogelparadijs.<br />
Beheerswerken in het Staqrooierbroek.<br />
Voorrniddagwandeting in het Stamprooierbroek.<br />
Beheerswerken in het Stamprooierbroek.<br />
ßomenmarkt in de stad.<br />
Inlichtingen: René Moors: O11147.22.74.<br />
Daguitstap met de bus naar Flevoland.<br />
Inlichtingen: Richard Baeten: 011/81 .49.2L.<br />
Greenpeace-België otelt aich voor.<br />
Inlichtingen: Julíen Snets z OLll2l.13.31.<br />
VERENICING IS AF TE LEIDEN UIT DE DEELNAI'IE A/D ACTIVITEIÎEN<br />
J.L<br />
3
tt<br />
oo.<br />
WO wendc[cn nnct<br />
22 december: Tessenderlo: I,linterwandeling.<br />
Sa¡ne¡rkqnet: 14.00 uur aan het Boemueeum Gerhagen, leesenderlo.<br />
Gidsen: Werkgroep Ecol.ogie Teeeenderlo.<br />
O5 januari : Lo¡mel-Kol.onie: Vloeiweiden.<br />
Samenkomet: 14.O0 uur, einde Koloniestraat, Lounel-Kolonie.<br />
Gidsen: Noorcl-Limbtrrgse <strong>Natuurgidsen</strong>. Laarzen, geen honden.<br />
12 januari : Gutshoven, 'Iumult¡s, Molenbeek.<br />
Sauenkomat: I4.OO uur aan de kerk van Gutehoven, Heers.<br />
Gidsen: Anita Nagele, Yvonrre Piquet e¡r Leefmilieu BorgloonrAulentee<br />
l9 januari : Riksingen , l{intervaucle ling.<br />
Sau¡errkoms t : l3 . 30 rrur, Grote Harkt ;<br />
14.OO uur, Café: De Metser, Bilzereteenh'eg, Tongeren.<br />
Gidsen: Iæefmilieu Tongeren.<br />
O5 februari: Busuitetap naar Zeeland.<br />
Sa¡nenkønst: 5.30 uur, Bilzen Uarkt; 6.OO uur Station $t.Truiden.<br />
Gidsen: Jan Gabriëls, Âulenteer en l.lielewaal Zuíd-Línburg.<br />
16 februari: Nidooie, llet da1 van de Molenbeek.<br />
Samenkomst: 14.OO uur, Kerk van ltidooie, longeren.<br />
Gídsen: Leefmilieu Tongeren.<br />
O2 maart : Ri jkel., Ilastee l, dorp cn akkerland .<br />
Samenkomet aan het kasteel te Rijkel, Borgloon.<br />
Gidsen: Willem Driessen en Aulenteer.<br />
SarBnstelling: Annemie Verheyden, Naamse Steenweg 245,St.Truiden.Oll/68.40.60.<br />
Io<br />
cvc nncnscn<br />
6 october leeft als een stralende dag in nijn herínneringt In een gfeer van<br />
verwachting en gezellige drukte werd er van in de vroege morgen heel waÈ klaargezet<br />
voor de onÈvangst van enkele honderden gasten op de tt¡eede landelijke<br />
CVN-dag. Even later streke¡ì nscuurgidsen uit heel Vlaanderen neer op de weíde<br />
naast de eportzaaI van Malpertuue. Na een warme welkomsdrank vertrokken ze voor<br />
een wandelíng in Bokrijk, de Maten, de Borggraaf en Kinderboerderij. In de naniddag<br />
was de weide dén zonnig terras, met uitzicht op allerlei etanden, volksepelen,<br />
ettz.. .en niec re vergeten de barbecue en de keuken, want uit die ríchting<br />
beloofden alllerlei geuren lekkers allerhande. Er werd gesmuld naar de bea<br />
Vlaa¡nse traditie, alhoewel slechte weinigen de vlegel hanteerden bij de oude<br />
ambachren...Toe¡r bij vatavor¡d het z,anggrocpje de efeer van verbroederíng nog ve<br />
sterkte, was het echt een karwei om naar huis te gaan...Dank aan allen die zich<br />
voor deze dag hebben ingezet, bij de naandenlange planning vooraf...of bij het<br />
practíech werk van die dag. rt Was gewoon heerlijk.<br />
Guidp Van Steenbergen deed die dag ook een bijzondere uededeling. Het CVN<br />
kende aan Pater Landewal.d Jansgen het ered.iploma van natuurgide toet Ben r¡níek<br />
gebaar dat we van harte toejuiclren. Pater landewald was al Inatuurgider in de<br />
superlatief vooraleer die cursus wae bedacht.'Hij begeleidde al groepen en Probeerde<br />
zijn kennie aan de jongeren door te geven, lang voor dat onze WerkgroeP<br />
beetond. Voor dat pi.onierswerk in de milieu-educatÍe ín de echte betekenis van<br />
het woord, hebben wij een enorme waardering. Op talrijke nosaen- of zwame<br />
eiea mochten wij ervaren dat de Pater ons, natuurgideen, een warm hart toe-
draagt. Proficiat Pater, en dank voor het mooÍe gedicht dat llp antwoord wae<br />
op dit ere-diplona. Het is een eer voor ono, natuurgideen, dat U die titel<br />
rÉt ons wil dragen!<br />
Binnenkort neem je zeker een nieuwe agenda ter hand, noÈeer alvaet enkele<br />
bijzondere data. Vooreerst die van de vornÍngeactiviteiten die naar beet vermogen<br />
werden samengesteld. Dan nog de volgende:<br />
O8 februari l4.OO uur: Start van de nieuwe curaus natuurgide te Hasselt in het<br />
Cultureel Cent,rt¡m. De volgende leasen gaan steede door op zaterdag voorniddag<br />
van 9 tot 12 uur.<br />
12 april te Tongeren: Jaarvergaderíng. Dit ís een poging om de vervelende gevolgen<br />
van het winterwcer te vermijden. ttopelijk zijn er dan ook neer<br />
deelnemere. Détaile volgen in Erica t/1986.<br />
Miescl¡ien heb je zelf ook al een heleboel wandelingen gepland voor 1986? Of<br />
geeft heC vol,gende strookje het idee on mee te rrerken aan one wandel.prograñna<br />
van 1986. Annemie verr+acht zo vlug rnogelijk je opgave op hogergenoemd<br />
adree.<br />
Naam, adree en telefoonnuÍuner van de natuurgideen die r¡eewerken aan de wandeli<br />
Naam en onrechrijving van het wandelgebied. tleekdag en dat,u¡n van Ínrichting.<br />
Adres en uur van sa¡mnkomet.<br />
Je vindt in dit ntrrnner geen Btortingebulletin zoale gewoonlijt. Oat zal paa<br />
worden aangeboden in nus¡ner Il 1986.<br />
San¡enstelling: CéciLe Ulenaera, Steenweg Linde 66, 357O LÍnde-Peer . Oll/73,52.7<br />
DOOR SCIIEMER VÀN DÀGEN.<br />
A¿n onze Vlaarnae natuurgÍdeen.<br />
VeLen speu?en gebukt<br />
met huíver voo? plukken<br />
tulTen ogen<br />
met Lieht op het zijn<br />
onthul,Len gebogen<br />
ùootr duízenden<br />
üe?schoLen geheín<br />
doeh deemoedíg oehromen<br />
bezinkt ¿n dromen<br />
Ða.n eínder die ûenkt;<br />
ulaandenen mengt<br />
ueenoed¿g<br />
zijn ù?agen<br />
zíjn bt,íkken naa? úToege"<br />
het oude<br />
net hoop op behouden<br />
nieuu heiL ùoo? zijn gouúen<br />
geLoof schept geLuid<br />
zùJ droegen<br />
zii dragen<br />
doot schemer uan dagen<br />
oeruaehtíngen uit.<br />
LAÀ¡DEWÀLD JANSSEN O.F.M.<br />
Heusden 10 novenber 1985.<br />
5
6<br />
netuur cn studtc<br />
NÀTUURSTUDIE}IEEKEND EN HASPENGOUW.<br />
Het heuvelachtige Haepcngouwee landschap is overwegend een cultuurlandechap<br />
naar herbergt nog nagenoeg onbekende natuurlijke bíotopen: kast,eelparken, hellingebosjeo,<br />
naÈte valleigronden en holle wegen. De holle eegen zijn erg typiec<br />
voor de streek. Hun ontetaan gaat terug van deRomeinse bezetting (voornalige<br />
heerbanen) tot de índuetríalísatie in de lgde eeun (verlaten spoorwegtracé's).<br />
Daar komen een aântal zeLdzatæ vogelsoorten voor waaronder: Grauwe Klarnier,<br />
Braamaluiper en Sprinkhaanrietzanger. De flora biedt een typisch voorjaar8aspecc<br />
en een rijke zonerbloei. De kasteelboegen ræt hun majestueuze bomen, herbergen<br />
dan weer echte boevogels. In het voorjaar is de bloei van duizende<br />
¿kremonen, Narcissen en Sleutelbloemen een ware lusÈ voor het oog.<br />
0m U de kans te bieden samen sret andere nattrurliefbebbers en onder deokundige<br />
Ieiding de natuur in Haapengouh' te ontdekken, richt het Provinciael Natuurcentrum<br />
een natuurstudieweekend in tijdens het Pinsterverlof van vrijdag<br />
l6 nei (eventueel zaterdagrnorgen) tot naandagavond 19 mei 1986. Tijdene dit<br />
veekend zal vooral aandacht worden besteed aan de fauna en flora van holle begen<br />
(waaronder een stukje Romeinee weg) en van een kasteelbos (het Manehovenboe<br />
te Heks dat nor¡naal níet voor publiek toegankelijk ís). Ook de algeæen landechappelijke<br />
aapecten van Haspengouw zullen ruime aandacht krijgen.<br />
Deze activiteiten staan onder de leiding van wetenschappelijke medewerkera<br />
van lìet Provinciaal NaÈuurcentrum. Het Natuurcentrum voorziet alle benodígdheden<br />
on U een leerrijk week-end aan te bieden: veldstudie-materialen, docunentatie,<br />
fiets, enz... Om aan dit natuurweekend deel te nemen hoeft U geen specialiet<br />
te zijn, een levendige belangstelling voor de natuur is ecl:ter een vereis<br />
te'<br />
Standplaatg is het schiLderachtige kasteel van Hoepertingen tuesen Borgloon<br />
en St.Truiden, Kasteelstraat 10, Borgloon 3855, waar U vol pension krijgÈ met<br />
overnachting in kamere van 2 personen en waar voor de gelegenheid een veldlabo<br />
wordt ingericht. Het maximum eantal deelne¡ilere ie 15, de mi.mi¡num teeftijd 16.<br />
Voor pereonen uit de atreck zelf is deelna¡re zonder overnachting nogelijk.<br />
Prijzen: 3 overnachtingen met vol pension: 2.800 frank.<br />
2 overnachtingen net vol pension: 2.6O0 frank.<br />
enkel naalcijden: 23OO frank.<br />
Inlichtingen: Provinciaal Natuurcentrum, Populíerenlaan 3O, 3620 Lanaken, Rekem<br />
telefoon: ott/71 .44.44.<br />
ccn vcrjeerdeg<br />
o<br />
o<br />
NATUUR- EN STEDESCHOON ÀNTI{ERPEN , '15 JAÀR.<br />
9:-rs: gg:s9p _y1t _!9: _1119e1331 1_srs\etg _I9e!9:: _ggeterl9eþ _'_r steem.<br />
De Koninklijke Vereniging voor Natuur- en Stedeschoon is in Vlaanderen de<br />
oudete vereníging voor Natuurbehoud. In lglO kwan zíj van de grond net als aanleiding<br />
het behoud van de Kalrnthoutse Heide. O¡rstreeks dezelfde tijd, verecheen<br />
in NederlandrNatuurûonumentenrnÉt als inzeÈ het behoud van heË Naarder Meer.<br />
De aktie, die toen werd gevoerd, Írao er vooral een om esthetísche redenen.<br />
Want schildera en kunetenaars vonden de heide toch zotmooi'. Eerder, in 1853,<br />
gaf datzelfde gevoel al aanleidng tot het integraal beechermen van del.en van<br />
het rForêt de Fonteinebleau'. Ook dit laatate project kwam door toedoen van<br />
echilders en kunstenaars tot 9tand.
War rûoeten wij die aanvankelijke natuur-rbeechermergr toch benijden! Die<br />
konden zich deweelde veroorloven íets mooie om het moois te bescheræn, althans<br />
iete wat
8<br />
I,rij blazen niljoenen tonnen gíftige gaseen in delucht, wij gooíen miljoenen<br />
lonnen giftig en ander adval in het water, op het land en in de zee, onze ãteden<br />
worden onleefbaar en onbewoonbaar en lopen leeg en alleen aI rond Antwerpen<br />
staan honderden riante villate leeg en te koop. De Ìlíddellandee en Baltiàche Zee<br />
benadcren de grenswaarde van onomkeerbare vergiftiging en de Duitee vissers moe-<br />
Èerr de helft van de gevangen Noordzeevis wegens zíekelíjke miavorningen weggooie¡t.<br />
or¡ze eeuwenoude lrouden aterven aan een razend enel tenpo af en door hei door<br />
breken van de draagkracht van de natuur, gaat de ononkeerbare woeatijn in de wereld<br />
met ca 3 kn2 per dag vooruit.<br />
Alle Landen lopen gebukt onder een nooit æer af te loesen schuldenberg.<br />
En nieLtemin hollen wij aan een steede groeiende versnellíng door, een yersnelling<br />
die nu al, dankzij rchipsr en de technologie, de ænseli3ke maat vér heeft<br />
overscl¡reden. Wij naderen enel het ogenblik, waarop het redden van het vege tijf<br />
de enige leiddraad wordt van het bestel. Het wordt een fore drukken op rer.<br />
"b miLieumínieters ûqn d¿ etaþn die deelneûpn aøt de Eeonoûrische<br />
t'opcunferentíes oæt de weetelíjke ín&tstrie'1.ø¿den (Canada, Dvitee Bondarepubliek,<br />
Jqøt, ftaLië, Venenigd l(orzínkríjk, uSA" îr,Øtk?ijk, üæen ní.et<br />
ucaueaíg-) en een lertegerunoordtger oøt de EEG hebben op 1.? deeeníber 84 uer..gadend<br />
in Londen. Daarbíj íe afgeepnoken dat índustríeataten ïpe? moeten<br />
sønenÐerl
",.,W¿i kt¡men d¿ zee nieù perø¿deven ín een ouilníebel't en tege Líjken-<br />
tíjd oentaehten dat zii een I'eefuí'Lí'eu bliift ttoon fawta en f\ora en een<br />
bron pøt ínkareten uoor wíLioenen trensen, Aldus de eonckæir¿ üøt een<br />
oper de oenuilíng vøt dø zee en de oieeeríi, dnt t¿idene de jonge te 21,<br />
eínd jøtuæi 85, t¡ær de Pa{l'e¡¡Bntøire Vengadering uøt de RaoÅ, vøt Eunopa LB<br />
aøtgenanen (I6id. p, 1, ),<br />
,,,,.0e sítua,tíe ín Líeehtenstein uordt eteede ermsbigen. Eén derde oø¿<br />
de boeeen ía aøtgetast, Alleen a7. &i eonifenen zíjn t¡oon 46 % ziek, Het<br />
Iìeehtpneteinee bosbestøtd heeft een ovem'tegend beoehernende fwetíe en de<br />
tækomst vø¿ het Lørd hørgt in beT,otgriike rrute af uø de boesen. Sínds<br />
1 iøuatí is en een snetheídsbepenking tot B0 km pe? uu? buiten de l¡ebou,tde<br />
kom en tot 50 kn per uun daæbínnen...(Ibid,p.z.),<br />
En dit is maar een loeee greep uit de alarmkreten van de Raad van Europa....<br />
En díe ia niet zo maar een of ander clubje van alternatievelingen en alarmisten.<br />
Kijk eene: zitten daar geen problernen bij, díe door de groocheidswaanzirr begtuurde<br />
en "watergebonden clremigche induatriële groeipool A¡rtwerpen" op het lij<br />
is geschreven? En wat doen de Vlaamse en Belgiache minioters? Der larrgen Rede<br />
kurzer Sínn: toch nieta meer dan t'pappen en nathoudent'of...? En goed te weÈen:<br />
Doen wíj er niet onmíddellijk iete fundamenteels aa¡r, dan gaan vij t¡rt't vlieg,en-<br />
de economische rtaan naar de haaien<br />
o s<br />
w& IA.IR VIND<br />
4^t oo6DE zâAR,AAAR<br />
JÔÊ'5 BRæKT ?¿, Htr raûo<br />
vAAt otvsÉkaval¡(¿<br />
ueRl
4A<br />
uo?den afgebroken, ís een ueelooud van de<br />
sne?.heid uaa?mee het is tot etand gekomen.<br />
ALs uandaag de llavík oez,duiint, zíin uíi<br />
mo?gen aan de beurt, 0f t'tii one best doen<br />
oooz, de llaoik of ooor de mens ie aî'Leen een<br />
kueetie ùan Lubtele ianen.<br />
l,Iaaron zouden uij het oandaag niet pnoberen?<br />
Het onbuigíngspnocee ie toah aL moeí-<br />
L¿ik genoeg. W¿i noeten er heus niet op ?ekenen<br />
dat üii dít, in enkeLe janen ooon e'l'kaar<br />
aullen hebben, En toch zuTTen uíi noeten<br />
pnobe?en. Een maatechapp¿i die zí,ch baseert<br />
op tthaalbaanheíd" in p'l.aatd üan "oepantuoordelijkheid",<br />
uaarin op beechamende<br />
ai.jze roofbouw aordt, besehou?ûd ale een fatsoenl,í,jke<br />
daaã, uaarirc uii ueige?en te e?kennen<br />
dat íeder Líchtknopje uat uíi omdnaaien<br />
uaapden aantaet, uaar onze kínderen het<br />
mee moeten doen, ís een maataehappii die<br />
oerduijnen moet, zo aneL mogel¿ik. Dat moeten<br />
ú¿i zelf doen. Andere gebeunt het Langs<br />
een andere ueg. tlet ís ma.a" oat aii Lí,eter<br />
ui7,Len.<br />
Veertien jaar geleden geachreven...Er hr¿s toen nog geen algemeen sterven<br />
van onze bogsen...Ik herechríjf Schroevers:<br />
"A.Ls oandaag de boseen oenduíinen, ziin ùii<br />
morgen aq,n de beunt, Of wii ona best doen<br />
ooor de bossen...of uoor de menl...i8 alleen<br />
een kueeùíe ùan Luttele iaren.<br />
Het ig dasrom dat ik urij veroorloofd heb deze overweg,íngen neer üe echri.iven<br />
bij een 75ste verjaardag, deze van Natuur en Stedeechoon.<br />
-Iutrl Slembrouck, Deurne.<br />
hr0ck zct dc rnck<br />
kragse uitsprake¡t $earaan niet voorbij kan worden gega$n'<br />
IilI: KIJRNOORLOG IS ALLAìüG BEGONNÊN IN DE STLLE OCEAAN.<br />
IIet kan beat hoor, dat íkzetf aL te oeel etra'l.ing heb opge'l.open<br />
:ie Loop't oaareehíinLì,ik meer rùaieo's dan goed ooor i e ie. Aan de<br />
it,itt'l.e?e kanl;, ùat denk ie uan de mensen díe er in de buunt<br />
üonen?<br />
Itaar v¡ie niet oopdt geLuistend, díe geüoon tetzíide uorden<br />
geeeho-<br />
tr?.nJ ùaa? kínderen oorden gebo?en ù)aanop de aíektes oùe"gaan?<br />
He<br />
op het stvand<br />
uel in de<br />
h.ebben de 'beoijzen gezien. In Rongelap etaat een bord<br />
í,1T,: LOVED TITE FU,TURE OF OAR CIITLDREÌ|. HET STAAT ET dAN<br />
¡erLeden t'iid. A'l,sof ze aI weg üa,?en.<br />
Aldue Martin Gotjé, eerace stuurnan van de opgeblazen Rainbouw l.larrior in<br />
een intervíeuw net I'laurite Schnidt in de Vol.kskrant van zaterdag, 12 octover 85.<br />
Inzending: Irma Schöppíng, Genk.<br />
I,Iij kunnen helpen daar iete aan te doen door lid te sorden van Greenpeace<br />
JCNG GELEERD kaneen voor groei van kennia en ínzicht.<br />
vcrbodcn vtruchten<br />
DEEL VIER EN ST,OT.<br />
Een andere PlanÈenfamilie, die in onze streken niet veel ooorten telt,, maar<br />
toch enkel" giftige vertegenwoordigere heeft, is de Karnperfoeliefanili" (ó"frifoliaceae).<br />
over geheel de aarde verspreid, telt re ongàveer 400 ooorten.<br />
De planten zijn meestal houtachtig en winden zích dikwijls rond eteunplanten<br />
De bladeren staan meeatal tegenover elkaar De bloenen zijn tweeelachtig. bat<br />
wil zeggen dat de meeldraden (mannelijk) en de stanper (vrouwelijk) ziãtr in een<br />
en dezelfde bloem bevinden. De vrucht is een bes of een eteenvr.rãlrt.<br />
Ter verduidelijking:<br />
Een BES is een vlezige plant IDet meestal meerdere zaden dí.e zonder steenschaal<br />
in het vruchtvlees liggen. voorbeelden zijn: Tomaat, Druif, Appel, peer¡ e.8.<br />
Een srFlENvRUcHT is een vlezige vrucht, met meestal éé¡r zaad,.rãorríen.raá een<br />
eteenschaal. Voorbeelden zijn: Perzik, Kers, PruimrCocosnoot, Koffie(2 zaden),<br />
Vlier (3 zaden) , Hulst (4 za
4?,<br />
CEI,IONE VLIBR (Sambucae nigra). De Latijnee naam betekent: zwarte Vlier wat<br />
ter"fiãÎããEïñïã blauw-zwarte steenvruchten. Er beetaan vele varíëteit,en van,<br />
die onwille van hun apeciale bladeren gekweekt worden. Denken wij onder andere<br />
aan de Peterselievlier, €.8.<br />
De groene delen van de plant, de bladeren en de onrÍjpe vruchten bevatten<br />
evenals de Kamperfoelíe het giftige glycose. In grote hoeveelheden gegeten, veroorzaken<br />
de beegen braken, maag- en darmetoornissen. Gekookt zíjn ze echter totaal<br />
ongevearlijk. Ze worden dan ook veelvuldig gebruikt voor het maken van jam<br />
en siroop.<br />
SNEEUUts{L (Synphorícarpus albus). Syuphoricarpue betekent: met dicht bíjeen<br />
staañã'e-ïiõõñ'ten; àtuus beiekent: wít. be-beesen úebben een witte kleur "tt li5r,<br />
gevuld æt een luchtig r¡eef sel. t¡i j amuseerden ona ale kind om deze vruchten<br />
cloor de druk van duim en wijevinger te doenrontploffent. Knetsera noemden we ze.<br />
De beesen bevatten eamponine en veroorzaken irritat,ie van de huid, de elijnvliezen,<br />
de mondholte, maag- en darmkanaal, evenale darmstoornieeen.<br />
GETDERSE RQOS (Viburnum opulue). Het woord viburnun zou in verband staan<br />
met r6üi["-ããñr6"1ua betekenl letterlijk: zoals de bladeren van de Aak. Karak-<br />
Ëeristiek zijn de vornren van de bladeren (
cDnn,vrncnd nnens<br />
een eymbool van organiache acheppíngekracht<br />
Het rag van de Robinia in onze streken.<br />
Storingen in het evenwicht van een vegetatie; teweeggebracht door het introduceren<br />
van uitheemse soorten, zijn in de piantenecologie erg goed bekend. Bij<br />
ona is de Boepest (I'runue eerotina) een bekend voorbeeld, hoewel in tegenstelling<br />
net Nederland dit bij one niet blijkt door te dringen bíj een groot aantal<br />
aanplantingedieneten en zel-fa door somnige afdelingen van l{atere en Boasen,<br />
nant Een plant er nog alti jd Deet: Ên mer aan.<br />
Ook van de Robinia (nobinia oeeudoacaeia) ie het bekend, dat hij alg exoot<br />
Btorend werkt,, d.w.z. sterke neiging heeft toÈ verwilderen, koloniseren en vervolgeneoverheersen.<br />
Bij one ko,nf: Cie neiging tot allee¡rl¡eerechappij vooral tot<br />
uiting op spoorr{egtaluds en in eommíge parkeo., In parken waar hij al¿ eolitair<br />
aangeplant werd, kan men de zeer kenmerkende eigenschappen van zijn hobitue<br />
ronduit bewonderen: fijn 1oof, prachtige bloei'karskterietieke kroonvorm en<br />
vooral de heel epecieal rr.*¡e schors. trlaar hij evenwel ín bosverband (dug ook in<br />
boombe¡Èanden)in parken is aangepland of ig vererílderd, loopt de zaak rmeetal<br />
uit de hand.<br />
I{ENDELBERGER (1955) schríjf: o'rer het Burgenlend (de lsatste uitlopero van<br />
de Alpen in Ooatenrijk) het vclgende (vertaling):<br />
,tIn vteTke om)ang de oernieLíng ,tøt de núuurLi jke boseen geelangd ís, tonen de<br />
ooorbeeldpn oan de îParmdonfez, Platte' op uenbíietercnde uríiae aan: inderdaaÅ<br />
zíjn geen oæn de tot op heden rrog hehouden ëpaarzøe resten pøt de natuunlijke<br />
bosbedêkking nog geaond - voov, zo'ùe? rpn v@t de bossen der Lao4viokte afzíe!,<br />
díe xoor de- groei uan de Robinía op adehz,eLf 4 uochtig zíjn en daarom gelulckig<br />
ongeoch¿kt. 2o bíedt hettúöncllofer geneentebos'het aandoenlii!< beeld oØ7 een<br />
orùer owp ogen etensend bos; hex tllurmdorfen eikenisouÅ.' ía doon r¡verdpne Robinia-neeten<br />
bedneígd, Cie net a7"s karkercentra de üeevstøtd oøt biwtenuít uítho'l'tcn;<br />
het 'Potsneusíed\er boe' i,e in zíjn gezonde stzul
4\<br />
len tot de rgtreag-tolerator/cornpetitor'type behoren (CnfW L97Ð, die dus tegelijkertijd<br />
konkurrentie verdragen en nogal wat ¡noeilíjke ometandigheden, om<br />
het maar eenvoudig te zeggen. Voorts nog de Tulpeboon (tíriodendron tulipifera)<br />
door veel rfijnprovers'van het bos uit hun evenwicht geraken. In bergstreken<br />
konkurreert hij met enel succec de aparrenbebtanden, die op bun tolerantiegreno<br />
staan (droge en/of schrale graelanden). Van de mossen die bij zijn veroveringatocht<br />
het gnelst verdvrijnen, zijn de kalk¡rinnende soorÈen Buizerdmos (nhití¿iun<br />
rigoeunr) en het Smaragdmos (Camptotheciun lutescene) ¿e eersten op de 1ijet.<br />
Deae verschijneelen maken duidelijk dat de Robínia zeer ingrijpende veranderingen<br />
teneeg brengt op de chemieche eigenechappen en op de samenstelling van<br />
de bode¡n. De veranderingen treden niet zozeer op door het echeppen van een eigen<br />
boskli¡ûaat (licht en warmte), gezien de kroon erg lichtdoorlatend is. I.nderdaad,<br />
de kroonsluiting bedraagt op zichzelf zelden meer dan 50'¿, Vergelijk die maar<br />
eens net die van een Beuk.<br />
Onderzoekingen wijzen verder nog uit rdat de Robínia binnen korte tijd urantel<br />
gemeenachappen opruimt en dat soorten ale l.Iilde Lígustcr, Sleedoorlr, Rode Kornoelje<br />
en l,lollige Sneeuwbal voor zover zij blijven leven, er tot een draetiech<br />
verlaagde vitaliteit worden teruggebracht. VooraI op kweLsbare sLá:rrdpleulsen ale<br />
duinen en rnarginale gronden is de aanwending van Robini.a een echte rnoordaansLag<br />
(bij voorbeeld: de Hoge Blekker ts Kokszijde,...nu onlangs beschermd...met Robinia<br />
incluie). Vanzelfsprekend komen de boezoomgemeenschappen ook in dc verdrukking.<br />
Natuurtijk is op deze kwetsbare standplaatsen zijn r¡itroeiin¿ een probleen.<br />
8¡.k exemplaar moet tot de laatste wortel worden verwijderd, zelfe de gebroken<br />
wortelstukken, die van huize uit zeer levenskrachtig en -vatbaar zijn.<br />
Jarenlange nazorg ie onontbeerlijk.<br />
Wanneer tr¿ee nivellerende goorten door menselíjkehand san€n kunnen geraken<br />
ale Robinia en Rhodondendron ponEicum, dan is het wel bekeken wat de evenwiclrti cq<br />
gelaagdheid van de bodem aangaat en wordt de bodembedekkende kruidlaag toc nul<br />
herleid . Gezien de eterk nivellerende invloeden kan men niet geloven aan een<br />
mogelíjke virulente vorm die over, zeg maar 2oo tot 30O jaar weer in de 'orde'<br />
van onze bosgen wordt opgenqnen. Robinia is in
46<br />
93r91Y1!lrlg<br />
Robinia groeit besc op rulle, luchtige, niet te nat,te kies-, zand-, storten<br />
puinbodema, liefet voedselrijk en neutraal (pH +-7). Deze soort brengt grote<br />
veranderingen teweeg door nitraataanreíking in de bode¡r en de allelopathieche<br />
werkingen. In botanisch rzwakker gebieden zitten zijn hoofdverepreidingekaneen,<br />
vooral wanneer de bode¡nfactoren gúnetíg zijn. Inmiddels meent men, dat de nitraataanreiking<br />
eerder door hec etrooieel, dan door de wortelbactérÍën zou<br />
plaat svinden .<br />
Natuurbeheer en Natuurbehoud.<br />
Degenen die aan natuurbehoud, natuurbouw, landschapsherstel of aan natuurtechnisch<br />
beheer doen en op dit Èerrein de bocaniache idenÈiteit van streek of<br />
land moeten dragen, moeten uit het voorgaande begrepen hebben, dat deze waarden<br />
door de Robinia niet worden gediend. Eén van de etellers zet he¡n dan ook zonder<br />
omÌregen, aâmen Í¡et de Bospeet, op het verdomlijetje.<br />
l.Iat de klaesieke bosbouv¡ betreft ligt de zaak genuanceerder. Deze soort heef<br />
¡ninder(of zelfe geen)oog voor syno'dcologische of botanísche identiteiÈ van onze<br />
streken. Robinia is voor hen de vastlegger-bij-uitetek voor aangebrachte gronden,<br />
wegens zijn weinige eieen aan de bode¡n. Ook alb vervanger van de econonisch<br />
geworden monoculturen van pijnbomen op bodema waar dezeontginningsmethoden<br />
de bodem naar de bliksem heeft gehaald, finaal verzuurd en uitgeput. En als<br />
opvuller van brandgangen levert hij een betere bescherming dan een niet beplante<br />
brandgang. Ntaar dat allee treeft net natuurbehoud weinig te maken.<br />
In de landbour¡ ondervindt hij, in tegenetelling tot onze loofbomen ninder tot,<br />
geen vijandschap, Zíjn strooiael brengt etikgtof in de grond en heeft hij ingebouwde<br />
stikecofbinders bíj zich. Bovendien rderpt hij weinig schaduw af. Maar<br />
dat heeft met natuurbehoud weinig te maken.<br />
Verder bloeit hij met sterk honing afgevende bloemen-in-trosaen, die van de<br />
bloeiende boom een ware pracht maken. Voor het overwinteren van het klein<br />
gruÈ in de natuur zijn zijn díepe echorspleten en zijn bij hoge ouderdom hol<br />
wordende stam een goede uitkomst. En hij levert een goede, moói geel gekleurde<br />
houtsoort op die nog hard is ook, niettegenstaandezijn enelle groei. De boom ís<br />
inderdaad na 50 jaar al. geschikt om te roogstent.<br />
Tussen de stellerg ie er geen eensgezindheid nopens zijn aanvaardbaarheid<br />
in bosbeetanden. Mocht ¡¡en de soort goed in dehand kunnen houden, dan was hij<br />
als landbouw-(houÈbouw)-genas in een houtakker even aanvaardbaar als andere<br />
exoten, bij voorbeelddeAardappel. Maar hec is een kenmerk van exoten en dan<br />
precies van een die zich uitzonderlijk goed aIe pionier én konkurrenc én stresg<br />
tolerator gedraagt, dat hij niet in de hand kan worden gehouden. In de praktijk<br />
kont zulks neer op het tegengaan van de verwildering van de wortelopelag.<br />
Voor de bosbouwer is dit een dure aangelegenheid en aangezien econønische red<br />
nen in de bosbouw absoluut zijn, ligt het voor de hand, dat hier geen verwach-<br />
Èingen te koesteren zijn. Nochtans heeft zijn hout goede kwalÍteiten. Maar in<br />
parkboseen, natuurgebieden en dergelijke? Iloud hern er toch uit.<br />
tsesluiten.<br />
-Als solitair-parkexoot in parken en ar.boretum is Robinia een waar<br />
devol element. Educatief zouden wij hem niet graag missen.<br />
-Vanuit het standpunt van natuurbehoud is de aanpLant van Robinia<br />
elders niet wenseliJk.<br />
-Als Openbaar Groen is Robinia niet wenselijk, want openbaar gro<br />
moet nadruk leggen op de botanische identlteit van de streek.<br />
Aanplant langsheen verkeers$regen, hetgeen vooral langs grote<br />
autowegen gebeurt, is aIs opzettefiJke floravervalsing af te keu<br />
ren en als bedrelging te kwalificeren.<br />
-waar Robinia samen met andere soorten 'in bosverband' voorkomt,<br />
moet ernaar gestreefd worden hem zo spoedig mogeliJk te verwiJ-
deren.En dat met Jarenlange nazorg. Dit besluÍt wint aan zwaarwichtigheld<br />
omdat de omwoellngsvreugde van de eeuw-der-graafmachi<br />
ne ten onzent niet alleen door de omwoeling zelf de eigen flora<br />
bedreigt, maar een gunstig kllmaat voor de Robinia schept.En geziendebulldozer<br />
biJ ons nog altiJd gelijk heeft....<br />
-De Robinia beeft, zoals elk levend wezen een onvervangbare waarde.<br />
De hier vaststelbare waarden als honing-leverancier, esthetiek,<br />
informatie, hout, enz... wegen even$¡el niet op tegen zlJn nadelen<br />
in gebleden, die inzake natuurbehoud een rol hebben te vervullen.<br />
Litteratuur en referenties.<br />
Díverse gegevens l¡er¡erkt naar:<br />
A.KOHLßR (1963): Zum pflanzengeographiachen VerhaLten der Robinie ín Deutschlan<br />
Beitr.Naturk. S.-W.Deutechlandr Band XXII-Heft l, p. 3-18.<br />
FEHéR (1933): UnÈereuclringen über den P2O54el¡alt eíniger Sandböden auf HungarÍschen<br />
Tiefebene. Ilie Phoephoreäure. Band 3,Heft 7-8,g.429.<br />
GRIl.tE (f979): Þlanr Strategiea & Vegetation Processea, Wiley, 222pp.(p149).<br />
NEGRI (1911): La vegetazione dee Boaco Lucedio. Mem. R. Accad. $cien. Torino<br />
Ser II, faec. LVIII.<br />
RAI¡ANN (1883). U¡rtereuchíngen über den Mineralstoffbedarf der Ual.dbäume,<br />
Zietschr. für Foret- u. Jagdweaen.<br />
SLEI,IBROUCK (f981)Het landachap rondom Ertbrugge¡ 78 pp.+4kaarten, Natuur en Ste<br />
deschoon.<br />
WAKS (t936): The ínfluence of Extract fro¡n Robinía ?seudoacacia on Growth<br />
of Barley. Publ.Fac.Svi.Univ.Prague.<br />
I,TENDEBERGER(1955)Díe Reetwälder der Parndorfer Platte ím NordburgenLand. Burgenl<br />
Forsch.,Heft 29, Eisenetadt p.157.<br />
ANON(1962): Een snelgroeiende vlug rijpe en goedbruikbare houteccrt, Houthandel<br />
& Nijverheid, numer van 2.8.L962.<br />
Juul Sleurbrouck en Henri Rijlant, Deurne.<br />
netuutr[tJ rnnl. 4:BoMEN EN STRUIKEN (1).<br />
a<br />
()<br />
z<br />
H<br />
2<br />
z HNfr¡<br />
e<br />
c[cRncntcn<br />
DE ONTBLADERDE BOOM.<br />
Na nooembenstormen ontbl.oot, oftbladerd,<br />
ademend nog aLtíid ondez' de naakt;e echors<br />
is hí.j de u'l,l;ieme g?ens genaderd,<br />
de eik, de get'teLdige, de knoeet hard en nors.<br />
Hagel en ijauterk kenten het takuerk,<br />
de huid zit gelpannen ín 't nat,<br />
de geatalte treurt en oùe" tt gnaeperk<br />
eenza,em rottend uergaat het bLad.<br />
Eens stond Adam, de gz'ote stantader<br />
alleen oÐer heizand op tt dísteloeLd.<br />
Onderhuids Liep tt bloed en zool de aden.<br />
De zonen hebben de eeu.ùen geteld,<br />
Ik k¿ik bexend naar de bladerl,oze,<br />
de geachondene ín 't oeroude boe.<br />
H¿d brak niet onder de hozen<br />
de uinte? üeg, de echeut spn)ngt Loe.<br />
GERRÏ HELDERENBERG.<br />
47
4B<br />
BEGRIPSOMSCHRIJVING.<br />
Over bomen bestaan verschillende bepalíngen, maar etetenechappelijk wordt hij<br />
als volgt omschreven. Het ís een houtig gewas net een duidelijke stam en een<br />
kroon waarvan de gezamefijke lengte mininaal 5 ¡neter bedraagt. Over de wortels<br />
nrordt niet gesproken, wâarschijnlijk ondot ze in de grond zitten en voor het<br />
oog onopvallend zijn. Het is echter een eenvoudige definitie en de boom wordÈ<br />
dan ook als dusdanig door iedereen herkend. Vooral de stam is daarbíj van een<br />
kenmerkende betekenís .<br />
De boom is van een zo groot belang dat pas dan van een echte tuin kan worden<br />
gesproken, als er mínetens één, mear beter meerdere exemplaren in voorkomen.<br />
Spreken wc in dat verband van een moectuin, dan denkerr we in de eerste plaate<br />
aan de fruitbomen, wasrvan de vruchten een welkome en gezonde afwieseling zijn<br />
op het menu. Ln vroegere tijden wae fruit van een fundaurentele betekenis voor<br />
de voeding. llongerenood of niet werd dikwijle bepaald door het al dan niet<br />
nislukken van de fruitoogst. Voor de aanplanting kiezen wij uiteraard voor de<br />
oudste variëteiten. Zo helpen ne mee aan het behoud van deze soorten. Het ramPzalíg<br />
gedoe van de EEG heeft er imærs voor gezorgd, dat in gevolge het toekennen<br />
van rooipremiee, talloze lraardevolLe oude fruiteoorten bijna als verdwer¡en<br />
mogen worden genoteerd. Gelukkig is als reactie daarop een l.lerkgroeP ontstaant<br />
die her behoud van oude soorten en hoogstarmige fruitteelt propageert. De naam<br />
van deze vereniging ie: Nationale Boomgaarden Stichtíng (NBS), St.Truidersteenweg<br />
469, 35OO ttaseelt. Daar kan iedereen terecht voor elke vorm van informatie.<br />
Spreken wij van een siertuin, dan zal deze pas een echt volmaakt relíëf ver'tonen<br />
en een aanzien als volledig genieten, als er naast, de gebruiketijke bloemen<br />
en planEen, ook nog een paar bomen in voorkonen. Ze hoeven daarom niet<br />
noodaakelijk nuttig te zijn. Meeetal wordt de boom in de eiertuin gebruikt als<br />
een centraal punt, waarrond een kring van aangepsote plantvariëteiten wordt<br />
aangelegd. Dat alles om een kleinechaalee benadering aån te geven die íedereen<br />
aangaat en die de noodzaak van de boomaanplanting benadrukt.<br />
Grootschaliger gezíen kan worden gezegd dat het landsctrap wordt bepaald<br />
door de aanleg van bomen. Het ie precieg het ontbreken van bomen, dat een landechap<br />
zo eentonig maakt. Zíe naar de ruilverkavelingen. Bonen Seven isoers een<br />
karakter aân een landschap,bepalen het typieche daarvan, vallen op door hun omvang,<br />
zorgen voor kleurnuances in de seiaoenen, accentueren de vorm van de horizón<br />
en van de onmiddellijke omgeving en ten slotte: ze bepalen de sfeer die<br />
ervan uitgaat. On dit ten volle te beseffen kan men de volgende Proef doen.-<br />
Vele heemËundige kringen hebben een reeks oude zichtkaarten uitgegeven van het<br />
srilieu dat zij bestrijken. Het is een lorrenwaardig ini.tiatief dat zoveel mogelijk<br />
navolging verdient.<br />
[þt verscnãft niet a.lleen inzicht in de leefefeer van onze voorouderg' maar<br />
het geeft ons ook een idee van wat wij hebben moeten prijegeven aan de welvaart<br />
inzonderheid aan de heilige koe díe wij auto hebben genoemd. Dorps-en stadscentra,<br />
in hun geboonte gekenmerkt door de rust en intimiteit die hen typeerde,<br />
zijn herschapen in kale, naamloze betonvlakten waarin wij heden ten dage plegen<br />
te treeider.nt. Een mooi sÈatusvroord voor de commerce in vast goed, dat wel.<br />
In werkelijkheid níeÈ zorn toestancl ør fier over te zijn, een bewijs dat inzake<br />
ruintelijkã ordening heel wat verkeerd werd gedaan o¡r de fouten goed te maken.<br />
V I<br />
I<br />
t<br />
/7
l{anneer een groot aantal bomen ín een min of meer geordende regelmaat voorkomt<br />
op een kleinere of grotere oppervlakte, dan cPreekt men van een bos in de<br />
echte "it .r"n het woord. Sedert 1O.OOO voor Christus komen bogse¡r voor in de<br />
natuurlijke vorm die hen kenmerkt. tleden ten dage bestaan alleen nog kunstmatig<br />
aangelegãe bossen, behalve in Zuid-AmerÍka en Afrika.<br />
Ben natuurlijk boe ontgtaat overal waar voldoenderustheerst, eaar de gerniddelde<br />
zomertemperatuur niet lager ie dan lO graden en naar de regenval minimaal<br />
2OO ¡nilisreter per jaar is. Daar ontwikkelt zicl¡ boe in alle variötciten' aangepast<br />
aan klímaat, grondsamenetelling en groeiomstandigheden. Op zichzelf stelt<br />
boe dus zeer r¡einig eisen.<br />
Deaondanks heeft inzake omvang een enorme achteruitgang plaate gehad, ale<br />
men bedenkÈ dat een paar duizend jaren geleden nog de hele aardbol bedekt was<br />
net aangepast bos. Dat enorme boebestand is verloren gegaan door wi.izigi.ngen<br />
in het tti¡naat, door toename van de bevolking, door uitbreiding van l¡et landbouwareaal,<br />
door natuurlijke en kunstmåtige branden, door lteÈ voeren van oorlogen,<br />
door toepaesingen in de bouwkunde,door het inrichten van woonptaateen, door<br />
het bounen van vervõermíddelen en schepen, door de voedingsSewoonten der huisdieren,<br />
door de noodzaak aan brandstoffen en niet te vergeten: door dr: roofbouw.<br />
Vooral echt,er het onoordeelkùndig beleid en het tekort aan afdoendt'l¡crbe:bosaingeruaatregelen<br />
hebben een negatieve weerslag gehad op de omvang va¡r ltet boabeetar.d<br />
en liggen aan de baeis van de teloorgang.<br />
fþt hedendaagse bosbeetand íe voor het nerendeel van een onnatrrurli.ike oorsprong.<br />
Het wordi aangelegd op hoger gelegen terreínen, op berg- en heuvelflantän,<br />
in afgelegen gebieden en op gronden van een mindere kwaliteit (in zover die<br />
besiaan, mãar irier worden de economische maatstaven gebruikt). Oot moeilijk<br />
bereikbare terreinen voor de mechanigche uitrueting van de moderne, economisch<br />
georiënteerdelandbouw, konen in aanmerkíng. Meetal worden daarop boseen aange-<br />
Iega, bestaande uitbomenvan één enkele soort. Men sPreekt dan van monoculturen.<br />
In het algemeen kan worden gezegd, dat bossen worden aanzien als iets van<br />
een mindet*""iaig" betekeniô. Het feit dat er geen onniddellijk nut uit te halen<br />
valt, ligt daarlrãt """"tchijnlijk aan de baeie. Boompje groot, plantert.ie dood,<br />
is eån efreekwoord dat eigentijk aan duidelijkheid nietste eteneen overlaat. Boesen<br />
werdèn aldoor stiefnoãderlijt< behandeld en in feite heeft geen mens eÊ echt<br />
belangetelling voor.<br />
11<br />
(<br />
t<br />
Ì^-<br />
\<br />
De aanplantíng wae dan ook dikwijla het voorwerP van een verplichting. l{ijdenken<br />
aan de ordónnanties er wetten desbetreffende. Vooruitziende geesten heb-<br />
ben echter door de aanwending van publicaties, pers, pera, radio en TV de bevolking<br />
etelaelmatig en zonderophouden voorgelicht in poei<br />
groeít met de verdwijning het besef dat boaeen voor het<br />
ãchap onontbeerlijk zijn. Stilsan groeit ook de invloed<br />
en wordt de overheíd verplicht rekening te houden úet d<br />
aangaande bosbount vernieuwende n¡atregelen te nemen. Vo<br />
Ien aantonen dat de gemeenechap daar alleen wel bij kan<br />
(\<br />
\-<br />
tieve zin. Langzaaur<br />
welzijn van de gemeenvan<br />
de drukkingegroepen<br />
e \renoen en verplicht<br />
lgende hoofdatukken zulvaren.<br />
4i
20<br />
In dat kader is de jaarlijkse boomplantingsactie dan ook van grote waarde.<br />
De natuurbescherming geeft e1k voorjaar, en neer bepaald rond einde maart, aan<br />
de man in de straat, ãe gelegenheid zich te bevoorraden aan crieisprijzen. Dat<br />
ig niet alleen mogelijk omdat de inzet van velen belangloos en oP baeie van<br />
vrijwilligur"r"ik gãbeurt. Daarbij worden vele eoorten aangeboden die specifiek<br />
ãn srrðekeig"n -i5n en de klemtoon wordt gelegd op loofhout. Zo zal een<br />
positieve bij
VERDER MET DE NATUUR<br />
AT,GEMBNE BDSLUITEN.<br />
nsch tunn[crcn<br />
Het planten van de aarde is ale het bevruchten van een vroun.<br />
l,opend over E$ree jaargangen maakten we kennis met de verschillende methoden<br />
waarop het biologiech tuini.eren wordt bedreven. Dat zoveel methoden worden ge<br />
bruikt is noch lachwekkend, noch verontrustend. Het ís daarentegen het regult<br />
van een moeizaa¡ zoeken en een experiuenteren srt tot veranttroorde alternatieven<br />
voor het, telen van gezonde gewassen Ëe komen. Gezien in hun juiete context zijn<br />
alle methoddn gelijkwaadig, maar toch gaat onze voorkeur uit naar het het biologisch-dynamisch<br />
tuínieren, Deze ¡nethode ís de meesÈ omvattende en de meest<br />
cosmisct¡ gebonden werkwi.jze. Samenvattend kan worden gezegd dat voo¡ alle mc<br />
den de volgende tien basisbeginselen van toepaaeí.ng zijn . Zíj nogen aanzien worden<br />
als hét fun
fi<br />
l¡¡<br />
3¡¡<br />
o<br />
A<br />
lr¡<br />
H<br />
l¡l<br />
o<br />
â<br />
o E<br />
o o<br />
€<br />
(¡)<br />
o,<br />
É<br />
o o<br />
€<br />
f¡¡<br />
Í¡l<br />
t f¡l<br />
o<br />
A<br />
l¡l<br />
g<br />
ÊJ<br />
â<br />
o<br />
a,<br />
q)<br />
É<br />
0)<br />
o<br />
!<br />
o Ê<br />
(U<br />
o<br />
"o<br />
r¡¡<br />
f¡¡<br />
fr¡<br />
â<br />
o<br />
gr<br />
f¡.!<br />
f¡¡<br />
â<br />
o<br />
q,<br />
0)<br />
E<br />
o<br />
€<br />
o É<br />
qJ<br />
o<br />
E<br />
f¡¡<br />
l¡¡<br />
f¡¡<br />
o<br />
a<br />
f¡¡<br />
f¡l<br />
ßr¡<br />
o<br />
A<br />
2Z<br />
ten<br />
S nt<br />
een selvaste houding in functie van de groene gedachte.<br />
In sanenwerking net de Vereniging voor Milieu-educatie van de provincie Antwerpen<br />
h'i1 de Werkgroep <strong>Limburgse</strong> NaÈuurgidsen bij de eindejaarsaankopen un aandacht<br />
vestigen oP<br />
VBRPAKK I NG SMI DDELEN - - -ENERGI EVERS PILLI NG - - -M I LI EUBELASTI NG<br />
f{ij weneen U aanschouwelijk Èe maken, welke hoeveelheden overbodige verPakkingeniddelen<br />
bij onze heel vûnzelfsprekend geachte dagelijkee inkoopgeltoonten<br />
voorkornen. l.¡ij lrensen eveneens Uw welwillende aandacht te vestigen oP de gevolgen<br />
die daaraan verbonden zijn. Juist in de aankoop-int,ensieve eindejaaretÍjd<br />
is dit thema bijzonder actueel.<br />
De productie van verpakkingemiddelen nan van 1960 tot 1984 toe met 221 7..<br />
Het aandeel van de verpakkingsindustrie in het gebruik van primaire energie<br />
(petroleuñ, steenkool) steeg in dezetfde periode met 6Bi Z,<br />
Het gewichL van de afval steeg van 196O tot 1984 met 75 Z, het volrtme ven die<br />
afval in dezelfde periode met 28O f. De verpakking neemt 521 ín v/hhui.svuilvolu¡æ.<br />
WAÀROM KLAAGT GIJ ALS UI{ 'VUILKAR.KOSTEN FORS ZIJN GESTDGEN?<br />
Verpakkingeniddelen worden met hoog grondstoffen-energieverbruik en met aanzienl.ijke<br />
nílieubelasting geproduceerd. Aaneluitend worden zíj weggelrorPen en<br />
respectievelijk vernietigd. Dat lreerom nct hoog energieverbruik en ten laste<br />
van ons aller milieu: stortplaatsen, verbrandingeovens, enz... Gij betaalc.dus<br />
driemaal: a) bij de aankoop; b) bij de afvalophaling; c) bij hetafvalst,ort of<br />
bij de verbrandingsoven. One ¡nilieu wordt dubbel beslast: a) bij de productíe<br />
en b) bij de afvatverwerking!<br />
Verpakkingsmiddelen dienen allang niet meer alleen q¡ de waren te bescheroen<br />
maar worden massief alg reclamedrager ingezet en drijft de genakzucht va¡r de<br />
verbruiker op. Het omhulsel wordt ãlsraar opvallender, maar ook altijd leger. I<br />
De ordentelijke verhouding tot de inhoud wordt steeds maar kleiaer. Daarøn gaat<br />
niec in de laatst,e plaats onze oProeP naar de verbruiker.<br />
HOUD BIJ UW BESLISSING TCIT KOPEN REKENING MET DE VERPÀKKING.<br />
-Geef de voorkeur aan waren, die in een herbruikbare verpakking<br />
worden aangeboden. l{ij denken aan glas, papier, karton.<br />
-Vermijd de bij zonder energieverbruikende wegtterpverpakkingen<br />
aIs kunsstof, blik êi¡ vooFâ1 allumlnium.<br />
-Vermijd overvloedig verpakte produkten zoals mini-portie-pakjes<br />
of een dubbele en drievoudige verpakRing.<br />
-Laat Uw winkelier duidetiJk, zoniet langs Uw neusweg horen dat<br />
U met die oververpakking niet o¡rgezet zijt-<br />
-.Schud de gemakzucht af die U door de geraffi.neerde reclame v¡ordt<br />
opgedronqõn en probeer bewust te kopen. Koop vooral geen afval.<br />
BESLUIT.<br />
Onze actie richt zich níet tegen een af andere eupermarktketen, noch tegen<br />
cie kleinhandel in het algemeen. lfij willen alleen maar een aanechouwelijk voor<br />
beeld geven. Mochten wíj bereiken, dat ¡riet alleen de verbruiker zijn aankoopgewoonren,<br />
maar ook de bedrijfeleiding het goederenaanbod kritiech wil onderzoeken,<br />
dan ie one doel al grotendeels bereikt. De bedúijfeleidingen kunnen<br />
zelfe ncg iets meer doen, Zí3 kunnen voor hun klanten niet alleen glascontaihers<br />
ter begchikking stellenrmaar ook verzamelplaateen voor herb'ruikbaar materiaal<br />
inrichten. I{i denken aan b Lik<br />
er en voor a 1 vo I 1uml n1um<br />
Doe mee, doe mee, doe me'e, doe mee, doe meel
VCrSI<br />
een nagenieten voor hen er waren, een ervaren voor hen die er niet waren.<br />
BEN WINTERWA}IDELTNG IN BOS EN HOOGVEEN VAI{ HET HERTOGENh¡ÀLD.<br />
----5 maart t984.<br />
De rode draad van de voormiddag hras er een die aeer goed voorzien ¡¡ag van<br />
regen, alhoenel de r¡andarijntjesloterij ook zeer in aanmerkÍng kwam. De naniddag<br />
bracht ons prachtige luchttaferelen, sneeuwbuien en enige natte voeten.<br />
Met drie flink bemande auÈomobÍelen begaven we ons omstreeke 8.30 uur vol wandellusc<br />
op weg naar de Hoge Venen. De dreigende he¡nel en de voorafgaande regendagen<br />
weerhielden andere eventuele gegadigden er blijkbaar van zich net ale wij<br />
te gaan verliezen in onze grootete Belgieche epone. Na een onvooratelbare rít<br />
vol haarepelden werden er aan de Sr¡alm-vallei l6 r¡ielen tot stiletand gebracht,<br />
pijpen en ander plaetiek materiaal aangedaan en paraplu'e opgeetoken. Op die uanier<br />
gewapend tegen de weergoden, of waren het griIlíge -godinnen, vol.gden we<br />
willyrde boeeen in.<br />
Door het vele smeltlrater van de laatste weken wae de erosie op de kiezelwegen<br />
volop aan de gang. Tussen de naaldbonen lagen er evenwel nog grote hopen sneeun,<br />
hetgeen de naam rwínternandelingt dan toch nog een kleur van r¡aarheid gaf. fn de<br />
sneeuw, die ook in de venenwandeling van de namiddâg overvloedig aanwezig was,<br />
zagen sre meermaals de pootafdrukken die ons van een Ree leken afkornetig te zíjn.<br />
Ook zagen we in het Brack Venn keutelhoopjee die duidelijk van grotere dieren<br />
dan van konijnen afkonetig waren. Nogmaals het Ree? We hadden geen zekerheidt<br />
Onze bekwaa¡nheid ale spoorzoekers kreeg andermaal een flinke deuk bíj plekken<br />
omgewoelde sneeuv, en aarde ter frootte van een ferne herenzakcloek t Waarschijn-<br />
IÍjk liépen we nog tal van Bporen voorbij, die ons ongeoefend en door de regen<br />
vereluierd oog ger.roon.niet opmerkte. .fot onze verdediging valt, wel aan t,e brengen<br />
dat de eneeur¿ reeds een proces van smelten en hervriezen had doorlopen en<br />
dat de modder ook voortdurend verregende,alhoewel beide toestanden gewoonlijk<br />
ídeaal zijn voor sporenond.erzoek.<br />
Onze tocht door de hellingsbosaen van de Swaln-vallei wae dan wel nat, maar<br />
toch ook en vooral indrukwekkend. Het kleine kronkelende ríviertje wae door de<br />
voortdurende toevloed van water, kompleet buiten zijn oevere getreden en respecteerde<br />
dan ook op vele plaatoen zijn bochtenparkoere niet m€er; het water<br />
stroomde er finaal'overheon. Er was dan ook niet veel meer te horen dan watergeruis,<br />
het gelach van natuurgideen die daarvan houden, uitroepen bij gchuifpartijen,<br />
af en toe een dapper zangvogeltje en menige kwievraag! tlet gevederd<br />
volkje hield zich goed verborgenral åagen we op een gegeven mon€nt wel een Reiger<br />
overroeien.<br />
André ontdekte waarachtig een Egllgllgggplantje naast het pad, wat ons speuren<br />
naar speciale moejes er niet minder op maakte. We vonden ondermeer het Neg-<br />
!$!gg l (Lepidozia reptans), een beblaôerd levermoa dat er bij dit weer, hoe<br />
[õñ hed ook andere, bijzonder in zijn element uitzag.<br />
Dat onze aandacht tiidens de voormiddagwandeling vooral naar de mossen uitging<br />
is niet zoverwonderlijkrwanneer je weet dat er in de onderlaag van de<br />
naaldboesen op deze tijd van het jaar nog n¿ar weinig meer voorkomt dan deze<br />
fréte plantjee en wat lggÞgg-g"etruik. îe meer daar het mos nu reeds volop<br />
energie beeteedt aan hed üoi¡nen van sporen (geslachtelíjke voortplanÈing: de epore<br />
ia diploîd) of broedknopjea (ongeelachtelijk). Deze laatete manier van<br />
voortplaåten zagen we mooi gèîtt.tetieerd bij enkele plukjee lggg$ggiggggg ( lulacøniun<br />
androgynurn) .<br />
l.lat er gelukkig ook nog overvloedig aanwezig wae, ttaren de korstmoasen.tce-'<br />
lukkigt omdat vele van deze raanenlevingen van wieren en achimûelsr zeer gevoetig<br />
zijn voor luchtverontreiniging. Vooral de etruikvormige korstmoeaen, waeron<br />
¿ei ¿e Bqa¡dqoqe.en (Usnea), verdwijnen bij een teveel aan etof en verbrandingegassen.-öã'ñË;ïe]t<br />
feit dat ren eerst voor Snorremos híeld, !{as het wel dege-<br />
¿5
21<br />
lijk een Baardnoe dat lange een brandgang epifytiech in een Spar híng te hangen.<br />
En dan te bedenken dat dit ongeveer 15 centimeter lange plantje groeit met een<br />
snelheid van elechts 2 millimeter per jaarl Aan U om na te rekenen hoe oud deze<br />
grijsaard eigenlijk wel waa.<br />
Na deze stevige wandel.ing waarbij onze kleine gelederen dan toch nog uit elkaar<br />
werden gerukt, rras de lunch een welkome verpozing. In de wolken opende<br />
zich een venater, zodat de warmte van onze grootste natuurlijke kernreactor<br />
onze jaeeen in korte tijd weer deed opdrogen.<br />
Met de zon van buiten en van binnen reden we voor de Namiddag-vandeling,<br />
zoale reeds verucld, naar het Brack Venn. Dit hoogveengebied, natuurreservaat<br />
en belangrijk natuurlijk lraterredervoir, etamt uit lang verloren tijden. Het<br />
hoogveen ontstaat, verschillend van het laagveen, BOVEN het wateroppervlak. En<br />
dan ook liefgt op plaatsen naar weinig zon en veel regemrater komt, rdant het<br />
Veenmoe is voor voedeel en vocht uítaluitend afhankelijt van dit hemelwater!<br />
Eõ'ñ-[Iãine stíketofbron wordt nog gevormd door in het mos levende bacterën,<br />
wieren, zlranmen, protisten en raderdiertjee. Dit bijzonder mos kaD tot veertig<br />
naal zíjn eigen droog gewicht aan vrater vaethouden in grote, holle delen. Er<br />
zijn ook kleine, bladgroenbevattende celletjes. Door bij het levensproces afgescheiden<br />
Waterstof-ionen wordt het hoogveennater zo zuvr, dat verrotting van de<br />
afgeatorven onderste laag niet mogelijk is. Daardoor wordt het hoogveen eteeds<br />
maar hoger.<br />
llet ie bij een wandelíng door dit gebied wel aangeraden op de paden en de<br />
houten bruggetjee te blijven, wil je niet tot over je hoofd in die ma6ea verdwijnen.<br />
0f je zou ook nooi in een Pingo (Inuît-term) kunnen stappen. Pingore<br />
zijn kratervornige vennen, ontstaan in het poetglacíaal door afwisselend emelten<br />
en bevriezen van rijelenzen', zorn twee meter diep in de boden. Uitkijken<br />
en het evenwicht, bewaren, wae dus de boodachap, vooral omdat de houten stapbalken<br />
meegtal groen-glibberíg waren van de êlggl. Het oppervaktewater stroomde<br />
er dan ook veelal overheen.<br />
Boven heË sneeurrtapijt etaken op somige plaatsen grote bossen Siip:gg:gggig<br />
dekop op en hier en daar trachtte een Els, Wilg of Berk te oeverleve¡ì. Op de<br />
terugtocht naar de autors ging het langs breder gebaande negen met aan de horizon<br />
luchttaferelen à Ia Grieg's 'In der Halle des Bergkönings'. Indrukwekkendl<br />
Zelfe met de lading hagel naarop de hemel ona even later vergastte. Het rnag U<br />
dan ook allenrminBt verwonderen dat bij de gegeven weersometandigheden, eeLfe<br />
de gevoeligaten onder ons nog niet van lentekriebelg konden gewagen....<br />
Allee tesamen was het een lekker woeste dag, zo een om de kracht der natuurelenenten<br />
op je hele t zíjn' te laten inwerken... en dan huiswaarts Èe keren meË<br />
weerom voldoende opgeladen batterijen, om weer een hele week mensdom te kunnen<br />
velen.<br />
Anneme Verheyden, St.Truiden.<br />
11<br />
11<br />
1<br />
1<br />
1<br />
1<br />
1<br />
r<br />
I<br />
lr<br />
lf<br />
r<br />
a
voc[sp r0ct<br />
een blikopener op initiatieven voor meer<br />
Handvest.<br />
vredeseo[cnden<br />
ge lijkheid.<br />
Een meer menswaardi g bestaan.<br />
Kerstnis gaat door voor het feest van de vrede,<br />
Hoe kan er echter vrede zijn zonder gelijklteid en zonder<br />
een menswaardíg bestaan. Het zal een probleem zijn<br />
van alle tijden. Laat onsechter bijdragen roÈ een verbeteríng<br />
wat we kunnen. Daarom vo¡rclen wi j het nuttig<br />
om in het kader van dit gezegde de vercniging VREDIS-<br />
EILANDEN voor te stellen. Daar zíjzelf in jar:uari een<br />
epeciale actie voor meer bekendheid voert, eluiten een<br />
en ander goed bij elkaar aan. Een
26<br />
s<br />
H<br />
N3S<br />
Vereniging voor ponologie en boomgaardenwerking.<br />
Dit is het tweede inititiatief dat ik in de kijker zou<br />
will.en zetten. Toen ik voor de ongeveer 40ete keer ¡ret<br />
de panelen van de t{erkgroep op een manifeetatíe etond,<br />
dat was op 18 november op de Biomarkt te Eisden- vertelde<br />
één van de stichters van de NBS rnij, dat er t<br />
1986 een epeciale actie zou worden gevoerd om het 1<br />
ede<br />
aantal van 38O op te voeren naar IOOO. Zo zou men e en<br />
d<br />
beter tíjdechrift kunnen uitgeven. In het kader van<br />
actie willen wij even toelichten war de NltS eigenlíjk<br />
heeft te betekenen.<br />
DoeL stell i ll .<br />
Het verzamelen van fondsen tot het verwerven, behoud en beheer van waardevol<br />
le boontgaarden rret hun karakteristieke flora en fauna. De uitbouw van pomologische<br />
en geneÈieche collectiea van zowel Lokale als nationale fruitwariàteiteñ.<br />
Het sensibilieeren tot inetandhouden en heraanplanten van boomgaarden in hun<br />
autent,ieke verschijningsvorm. Het voeren van eduetaieve activiteiËen van algemene<br />
en volksontwikkelende waarde door het geven van lessenreeksen, voordraèhten,<br />
het maken van epecifieke wandelíngen en Boongaardbezoeken, het doen van<br />
determinatiee, planningen, het oplossen van plantproblennn, enz,..Het doen van<br />
pornologische studies en opzoekingswerk. tlet opzetten van zaaí- en krt¡isingsproe<br />
ven tot vormitrg van nieuwe, weeratandbiedende eoorten. Het centraliseren van<br />
pomologische werken, gravuree, werktuígen en ander ooftkundig patrimoníum.<br />
Verwezenl i J kingen .<br />
Een collectie van meer dan l0OO fruitvariëteiten. De aanleg van een 5-tal<br />
verzamelboomgaarden. De uitwerking van boongaardprojecten van verschillende<br />
verenigingen, gemeenten en andere instanties. Deelname aan de tEuropian fruit<br />
genetic projectr, næt andere woorden: de Europese genenbank. Tientallen boomgaardbezoeken,<br />
planningen, determinaties en hulp bij tal van ooftkundige problemen.<br />
llet uitgeven van het 3-r¡aandelijks tÍjdechrift 'Pornologisr met oof tkundige<br />
infornatie en vruchtbeochrijvingen.<br />
Goed om te weten.<br />
Deze vereniging werd gestícht in Limburg, werkt in Li¡nburg, en zotg,t voor de<br />
toekomst van Limburg. Het ie dus echt een product van eigen bodem. Laat wij<br />
haar dan ook steunen. Medewerken zoutel redaktioneel, promotioneel als riÉtterdaad<br />
is mogelijk en wenselijt
Het relaas van een alternatieve poging tot zelfvoorziening.<br />
Het leven van elke d<br />
Toen ik in Erica nt,2/85'oij leven en welzijnr lae, moest ik toch eventjea<br />
glinlachen. Jef kan het allemaal zo prachtig weergeven, al was het ín de practijk<br />
een beetje anders. Toen Marjan na een nachtje bij OnE Lode en lante Mía<br />
weer thuis arriveerde, kwam de rzielegelukkige' moeder net klaar met broodbakken<br />
ir, traren de geiten al gemolken. ook bij zotn feeetelíjke gebeurtenie gaat het,<br />
leven zijn gewone gang. En dan noet ik denken aan de steeds weerkerende vraag<br />
ale je tijdens een gesprek over televísieprogramnare zegt dat je geen TV hebt:<br />
Wat doen jullie's avonde dan? Het antwoord ís steeds hetzelfde: 'Ik ben blij<br />
ale ik eens om lO uur in mijn bed kan kruipen, warrt dat is zeer zetdzaam! I .<br />
t^Iat wij hier zo in huis doen? De dag begint met de eercte geluidjes die uit<br />
de wieg komen. Gewoonlijk is dat tussen donker en licht, sons v'roege:', zelden<br />
later. Vooraichtig leg ik Linde bij ona ín het grote bed en laat ir¡nr dri.nken.<br />
Om zes uur ratelt de s¡ekker. Rik moet er dan uiÈ lrant die, moet orn I ur¡r op zijn<br />
werk zijrr.Ik probeer dan ook op te staan; maar gewoonlijk ontbreekt rnij de noed.<br />
Als Rik om 7 uur vertrokken is, beginÈ de dag eigenfijk pae goed. Marjan verkondigd<br />
dat haar beertje wakker is en rMajarnmeke'ook. Die wordt nret beer en al naar<br />
de badkarner gebracht en aangekleed. Linde wordt ook verschoond en slaapt weer in.<br />
Terwijl ik de koffie opgiet, probeer ik een dagplanning op te nåken, goed wetend<br />
dat die langs geen kanten zaL kloppen. Marjan probeert een boterham te smeren<br />
en moet due Ín het oog gehouden worden. Eigenlijk vindt ze lret gemakkelíjker m<br />
de etrooppot Leeg te lcpelen en de relrt van haar buikje te vullen rnet geitemelk,<br />
zo heerlijk is dat.<br />
Is het mooi weer, dan wordt Linde naar buiten gebracht en wordt in een hangmat<br />
gelegd in de vrije natuur. Met het nelkgerei gaan vre naar de stal. Het ¡oel<br />
duurt wat langer dan vroeger, want Marjan wil ook rnelken. Ondanks de kleine<br />
handjee begint het met wat hulp al aardig op te schÍeten. Na t¡et melken krijgen<br />
de kippen eten. lk bedoel die van de boorngaard, die van het weitje langs de weg<br />
en die van de tuin langs de beek. Vervolgens zijn de ee¡¡den, de ganzen en de 3<br />
huppíes (konijntjee) aan de beurt.<br />
De kippen die aan het broeden zijn (ze rdaren op een gegeven moment met negen)<br />
worden nagezien tlaar eieren gesneuveld zijn wordt het nest voorzien van gchoon<br />
atro en de eieren r.¡orden met een zuivere doek echoongemaakÈ. Er gaat nieÈs boven<br />
een kloek ¡net kuikens. l.le proberen er zelf ook een dee.l grooÈ te trekken, maar<br />
dat lukt niet zo best. De eerste eerie (23 stuts van ongeveer 3 maanden oud) lag<br />
op een morgen doodgebeten door een rat. Dij de tweede serie (35 etuke van ongeveer<br />
I maand), liep tijdens een zondvloed het hok onder \dater zodat er 7 verdron<br />
ken. De rest geraakte er met kunstmatige wårmte weer bovenop, nu¡ar kreeg dan<br />
gaapwormen. Nu zijn er nog I in leven. Elke dag krijgen die hun portie atort¡\terdrijvende<br />
en versterkende kruiden. Nadat due het kippenvolk-ie zijn plaats in de<br />
zon, eten en vers bronwater hebben gehad, houden l¡e Pauze.<br />
Linde krijgt dan haar badje onder het toeziende oog van Marjan. Met z'n dr<br />
gaan we buit,en in de hangmat zitten. Terwijl Linde drinkt, vertel.t Marjan ver:uu<br />
haaltjes over de Poes, over Diedie, over lonia de ezel, over de echaapjea Pie<br />
oor.<br />
en Mieke, de koeien in de rvei aan de andere kant van de beek, en ga zo maar d<br />
En dan moet ik daarover líedjee zingen, gewoonlijk op de nelodie van rslaap,<br />
janneke elaapr.<br />
Om half een is het middagpauze. Samen eten we boterharmetjee waarnt Ìfarjan<br />
haar ¡riddagdutje doet. Dat is voor mij de tijd om aoveel nogelijk werk te verzett,en:<br />
huishoudelijk en in de tuin.<br />
Ie Marjan terug wakker, dan gaan we naar de echapen kijken of ze nog genoeg<br />
drinken hebben en of ze er nog allenaal zijn. Dan naar de andere seí waar Piet,<br />
Mieke en Brul otaan. Piet en Mieke Btaan aan een lange draad zodat ze een brede<br />
baan kunnen afgrazen. Brul staat aan een ketting en moet dus dagelijke regelma-<br />
t<br />
aT
2,9<br />
tig worden verzet. Intussen is Rík thuie gekonen met de eventuele boodschappen<br />
die hij na zijn werk doet. Er n¡ordÈ ltarm eten klaargernaakt en als het kan nog<br />
even in de tuin gewerkt tot tegen het donker.<br />
De kuikens moeten binnen gezet, het nateriaal opgeruimd. ìtarjan wordt door<br />
haar Vake ¡net het nodige wild gedoe in bed gestopt, Linde wordt klaar gemaakt<br />
voor de nacht, krijgt een laatete maal drinken en nsg dan nog lrat nagenieten<br />
tegen mij aan. Dc poezen en de honden krijgen eten e¡ì ctarr $ordt het de hoogste<br />
tijd on naar bed te gaan.<br />
Ìlaar zo zal. het wel ongeveer bij iedereen gaan. Gelukkig kan ik thuig bfijven<br />
en moet ík niet gaan serke¡¡. Ik kan nij niet vooretellen mijn kleine kínderen<br />
alleen te moeten laten. En ík sta ook wel ecne te denken aan mijn eigen<br />
moeder díe zo cien kinderen heeft groot gebracht. Een n¡onument van een noeder<br />
hebben wij gehad. Dat besef ik eigenlijk pa6 tìu.<br />
De striJd van elke dag.<br />
Dat v¡as zo ongeveer een gewoon dagecheura, maar dat r"ordt evenwel dagelijks<br />
door allerlei onvoorziene díngen ovethoop gehaatd. i,ate¡r wij een voorteeld geven.<br />
Vrijdagnorgen negen urrr: er kr.xrt een vrachtwagerì m:t puin voorbij. Ik bederrk<br />
ræ geen moment en ga er achteraan. Die gaat imners storten ín de holle weg. Ik<br />
vraag of. ze $reten dat ze iets etrafbaare doen. /rannerner Ghijeens heeft gezegd<br />
daÈ ze daar moeeten storten, die heeft zogezegd toelatirrg. Ik bet de Technieche<br />
Dienet van de GemeenÈe: 'Niemand heeft toelating, verwittigdeRijkeúracht maar!¡<br />
Telefoontje naar de RijkswachÈ, díe zullen Íe¡nand sturen. Telefoontje naar<br />
Lisec; DÍe zouden gezegd hebben de boel naar een beetje te nivelleren. Dat íe<br />
blijkbaar Èoch onjuist. I,lat aannemer Engelen gestort heeft moet platgeschoven<br />
v¡orden en beplant, we zullen zíen zeí de blinde. Intussen ligt er al drie zoveel.<br />
legen vieren verechijnt de politie.<br />
Zaterdagmorgen zeven uur dertíg: een eerste vrachtwagen. Negen uur: een<br />
tweede vrachtwagen. Telefoontje naar de 9Ol. Die komen de etortere opwachten<br />
zodat deze tegen elf uur met een volle vrachtwagen kunnen terugrijden. Orize<br />
kernvraag is de volgende: Wat moet er nu eigenlíjk opgcruimd worden? De rosæl<br />
díe nu gestort is...de holle weg zoele nu gebeurd ie...of die hele adminietratie<br />
die de wet niet kan doen toepassen? In wat voor ee¡ì wereld leven wij toch?<br />
Nochthans en ondanke allea: practiache of andere tips om iers aan de situstie<br />
te kunnehveranderen, zijn steeds welkom.<br />
Marijke Van Houtte, Borgloon.<br />
i,#i<br />
Q3o'<br />
o<br />
aa<br />
a ia<br />
o<br />
t<br />
A<br />
a<br />
a<br />
Q
Nqtuur<br />
EEN VAS?E BIJDRAGE VOOR DE JEUGD .<br />
€nømhoe g<br />
DÀG wINIERJ<br />
De dagen gaan maar even open<br />
en schuiven gerulsloos weer dicht,.<br />
De schaapjes in de l.ucht<br />
zijn naar een andere wolkenwei geçiaanr<br />
hraar het, nlet zo grijs ls.<br />
Ik zlt bij het raam<br />
en kÍjk naar de mussen<br />
die kruimels zoeken op het bevroren gazon"<br />
Zij hebben de moed niet verloren,<br />
ze zLjn kwettergek, als altijd.<br />
De kerselaar achteraan in de tuln<br />
is ln het, zwart gekleed,<br />
maar hiJ ls niet verdrietig. O neej<br />
Hij droomt aI van ziJn bruldsboeket,<br />
uant komen doet de lente toch,<br />
aL duurt het nog rvel een ooosje. C¡IRISTINÀ GUIRIÀ¡üDE<br />
ZOAI,S JE ZTET IS DE I{ÀTUI.JR IN DE WTNÎER NINT DOOD. OVER-<br />
ÀL IS ER NOG I,E!TEN.<br />
1.4ÀN DE TWIJGEN STÀÀN NT' .A;-, KNOPPEN.<br />
OPDRÀCH1 : ga de volgende knoppen eens opzoeken aan de<br />
bornen,<br />
ZOMERETK HÀZEIåÀR ESDOORN<br />
t l'.<br />
BEÚK ¿9
7o<br />
2. S O M M I G E voGE ts BRENGEN DE WINTER<br />
BTJ ONS DOOR:<br />
Vaak ltJden ze kou, honger en dorst. Help ze.<br />
Hoe? Maak een voedertafel: op een lange paal'<br />
dle Je stevlg 1n de grond vastzet, nagel Je<br />
een plank met opstaande rand,en. Den afdakJe<br />
'Ls welkom. op de plank strool Je broodkruLmeLs,<br />
stukjes appel, kaaskorstJes, graantJes<br />
en restJes vet vlees. Aan het afdakJe hang<br />
Je spekzwoerd of een vetbol met graantjes.<br />
Zet ook een kommetJe water waar Je enkele<br />
druppels sla-oLle indoet, zodat het water<br />
niet bevrlest.<br />
3. O B S tI R V E E R N U DE VOGEL-<br />
T,JES DIE OP DD BREDE<br />
V OE i) T.: R1'A FE L K OME N :<br />
i De *e"etr z.r¡,1 je zeker zLen; ze zlJn leven-<br />
: dlg en hange¡l als acrobaten aan de vebbol.<br />
Welke mees is het? \\\\ t/<br />
KOOtfiEES ?<br />
I prupnr¡æss :<br />
Ze heeft een lichtblauw kopJe met een witte<br />
st.reep boven het oog, witte vrangen, een wltte<br />
vlek ln de nek, een zwarte haLsband en blauwe<br />
vleugels en staart.<br />
ZLJ heeft een z$¡art kopje, wltte wangen<br />
en een zwarte streep op haar geel buikJe.<br />
Haar rug 1s groen en grlJsblauw. rPlnkl<br />
schreeuwt ze. Op het elnde van de winter<br />
roept ze ongeveer rdLdl.da | .<br />
ROODBORST.JE :<br />
Het roodborstJe ls famtlte van de LlJsters.l'le zlen hem wel eens<br />
aan de voerplank. rIiJ heeft een moole roodbruine<br />
vlek op zlJn borst en keel. Waartoe<br />
gebruikt het roodbostJe de rode keeLvlek?<br />
Vader roodborst heeft zLJn elgen terrltorfurn<br />
of gebled waar hlJ lnsekten vangt en zlch verdedÍqt<br />
tegren vreemde indrÍngers. Als er nu<br />
toch een andere vogel binnen ztJn gebÍed komt,<br />
neemt hij de drelghoudlng âêt't. lloe? HIJ steekt<br />
de veren op en zet de borst omhoog en toont<br />
trfomfantellJk ziJn rgde keelvLek. Boos opent<br />
hf J nog de snavel. Schrl-k dat de vogels hebben.<br />
4.WÀÀROM HELPEN WE DE VOGELS DE WINTER<br />
DOORBRBNGEN ?<br />
: Voor een.gezond rnilleu moeten er genoeg vogels zLJn. zlJ helpen lm-<br />
;mers bij de zaadverspreidlng en houden de insektenstand op peLL'<br />
waardoor het evenwicht in de natuur behouden blijft.<br />
MfMf MO¡,¡DEIÀERS BREE.
?<br />
WNTER<br />
De<br />
Er<br />
ùan<br />
en<br />
níst daa|,t; oper de ueíden.<br />
'is naa? een oaLe achiin<br />
een Loolopende koe díe beuteLt<br />
die ùenate op stal te ziin.<br />
Er Lígl; eneeuù oter de hagen,<br />
op het dorre gra.o en het Lis,<br />
op de daken die oaaLgríis 'l'ekken<br />
in eendere gelíikenís,<br />
Ilet uater kLotst donken doo¡'<br />
'Langs een doodstiL molenYo.d.<br />
Et, zi,in Bporen Ðan koníjnenp<br />
Lange dít, míin eenzaan pad.<br />
beken<br />
1z<br />
t<br />
I )o0<br />
.rl<br />
ßt<br />
\<br />
ouòr0<br />
ca, oaÀ Cnr.<br />
lt.tta<br />
f\¡rÉurYÉ ¡tJo<br />
ca. t too¡.ô. cr..<br />
ttJO<br />
C.. Itta<br />
pncxrsron rc<br />
C¡. ami,Y.Cô..<br />
?!.¡lc<br />
hc¡davolrti¡a<br />
ouolltrD<br />
cr.lóool.Y.CÞ.<br />
Dae\<br />
r¡rooÊt E E uwEra<br />
ca. eæ¡ñ.Ci'.<br />
Fictieve evolutie von hec Haa¡lands landschap ter hoogte van H¡as¡¡echelen<br />
hd.<br />
lrt¡d - cô<br />
¡ añót.æÉ<br />
¡ Ìratal¡¡,<br />
I .'¡<br />
a¡l<br />
deffi<br />
ôullGo<br />
vrlea¡t.aLlç ñr¡Oorot6aô<br />
ia¡avtrbo¡<br />
¡lnt¡¡ôt O!ôrü<br />
I<br />
^<br />
aaraaa<br />
h.úoratdit3<br />
l¡.ìtta<br />
?<br />
ól<br />
.t¡orr ¡ àae9cá<br />
O,Call ìaÌa,<br />
¡taaû¡çl<br />
ñlkì rs(s¡lòrdrôe<br />
¡<br />
ùrlùaùô9úô!|<br />
s ôall3 rvlotm ¡ voañvdñ¡rro<br />
oarata ¡¡¡cr¡<br />
¡oelr¡llctlo¡<br />
earal<br />
.oega<br />
noñaúta<br />
va, ¡lart¡ôC<br />
roñd<br />
llar, b¡¡ô<br />
Ooaþarl<br />
ôa ¡aûa¡¡r(ta r 3<br />
rOll¡l0O ô¡al6a¿ûó!.t<br />
lvcororara¡l<br />
aôd<br />
f r¡î¡¡æha<br />
rdÍìc<br />
¡m¡¡<br />
o¡¡¡<br />
or¡ ¡ r¡þ<br />
el¡ ¡ rrlg<br />
¡¡¡à oet ¡oa¡aú<br />
¡tôlrlaôl<br />
aþ9¡haran<br />
r€rlan
5 - Belangrljke liJnvormige landscha P selementen.<br />
VooraI vanaf de l4de-l5de eeuw werden de dijken en oeverwallen efficient uitgebouw
,4<br />
Figuur l6: Maasverplaateingen.<br />
Hondius 1<br />
Crk¡ a<br />
l¡lleó t't.aÂ.Àlsàl<br />
Ort/.3<br />
¡l0cx€x<br />
Xctlañ a<br />
r r/irt<br />
l-.1 o<br />
f toca.<br />
Yr(àl a<br />
lJk lara i<br />
. C.el<br />
1e<br />
tllc¡tl<br />
Op de kaarten üa,n Hondius en F?íeæ zien ù¿i dat tussen IJíkhoten e7¡<br />
ELsLoo de Maas zieh uertakt i.n drie a?men, díe tegeli jkez,t¿jci ci¿oeYgeren<br />
en eonterge"en. Dezê cbíeIedíge ueptakking beantoootdde<br />
zeer' Ða.a.?s?;híinL¿ik nooít aan de üe?keLijkheíd. 1ok de poeitíe ùan<br />
de donpen uordt niet, aLtijd juíst aee?gegeüen. op de kaarl; oan LecLercq<br />
komt uanaf Leut een brede Maasoentakkíng Ðoor. Tussen de<br />
tuee ùlaaearmen ¡rcs e? een g:Í,o.,t eí'tnnd dat onde?mee? weent, MolenueLd,<br />
Ilegenoond, Koeueíde en Booíen lsesLoeg, De oudeLoop Ðan l,laaemeehe'len<br />
ntondde uít ín de Mau¿ c!0¿¡t ten zuiden üan Leut.<br />
Figuur l7 : Maasverplaatsingen.<br />
Kaart Ferra ris 1771 '1778 Kaart Van der Maeten 1816<br />
't l. 5 km<br />
0r2<br />
Oitsen<br />
o<br />
S tokke<br />
Meeswijþ<br />
Rotem<br />
o<br />
Heppeneert<br />
Eten o<br />
o<br />
(
Na de dijkbreuken van 1926, waarschijnlijk de grootete overatrouing die de Maae<br />
ooit heeft gepleegd in historieche tíjden, werden de oude dijken verder oPgetrok<br />
ken tot op ãe waterlijn van 1926, vetmeerderd net Or7Om. Bínneodijkae overatromingen<br />
kwãmen eedertdien uitzonderlijk voor en. hadden slechta een zeer plaateefljt<br />
karakter of eerder te maken met ondereijpelend kselwater.<br />
Bovendien is de eaterstand van de Maas eínds l93O eterk gedaald (¡reer dan<br />
2 ¡neter te Maaseik). De voornaamste oorzaken hiervan hebben te ¡naken net de<br />
errtervoorziening door de Maas van drie kanalen, enkele stuwen op de Maas meer<br />
etroomopwaarts en de grindwinning in de Maasvallei. Vandaar dat de uiterwaarden<br />
nog slelhts zeet onregelmatig overstroomd worden. Aangroei van de akkeropPervlakte<br />
ís dan ook een logisch gevolg.<br />
Veranderende Leefgeeroonten, ruikverkavelingen en mechaníeering maakten de<br />
zo typische knotboÍEn en heggen o¡rrendabel. Nochtans zijn de uiÈerwaarden lange<br />
tija gevrijwaard geblevet .'atr deee mo
36<br />
HET ALLERLÀÀTSTE WOORD;<br />
Hier¡nee is mijn negendejaargang alweer voltooid. Helemaal heb ik nríjn belofte<br />
niet kunnen rdaarqaken, want tussennunmer 2 viel door allerlei ......redenen weg.<br />
Het weze mij vergeven ocharre, ik zal het nooit meer doen. Ook werden we Ireer<br />
geplaagd door een onverwachte portverhoging. Daardoor werden we verplicht tot<br />
een beperking van 32 bladzíjden eígen productie. Daar bovenop geven se de Nalkrant,<br />
die we ook zel.f hebben betaald. Door het aanwenden van een uiterat compacte<br />
lay-out en het kleinete lettertj'pe, hebben we geprobeerd zoveel nogelijk<br />
Èeksc te brengen. Ik meen dat we ten minste daarin zijn geelaagd. Over de inhoud<br />
bereikte ons van her en