ZonMw Digimagazine - Zwangerschap en Geboorte Noord-Nederland
ZonMw Digimagazine - Zwangerschap en Geboorte Noord-Nederland ZonMw Digimagazine - Zwangerschap en Geboorte Noord-Nederland
Zwangerschap en geboorte Een impressie van de regionale consortia en onderzoeksprojecten Een gezonde moeder, een gezonde zwangerschap en een gezond kind Programma Zwangerschap en Geboorte
- Page 2 and 3: Regionale consortia Zwangerschap en
- Page 4 and 5: Regionaal Consortium Zwangerschap e
- Page 6 and 7: Dit heeft waarschijnlijk te maken m
- Page 8 and 9: 0MM Netwerk geboortezorg Noordwest
- Page 10 and 11: gebied van zwangerschap en geboorte
- Page 12 and 13: Project LOCoMOTive studie Gestructu
- Page 14 and 15: Project ESPRIT studie Zorgvuldige i
- Page 16 and 17: verleners andersom is: de vrouw kom
- Page 18 and 19: Regionaal Consortium Utrecht (RCU)
- Page 20 and 21: Project RESPECT studie Verbeteren r
- Page 22 and 23: ‘ Integrale geboortezorg in het b
- Page 24 and 25: Project Centering Pregnancy Effecte
- Page 26 and 27: maar ook in andere gemeenten zijn e
- Page 28 and 29: Regionaal Consortium Oost Nederland
- Page 30 and 31: Project MijnZw@ngerschap Een persoo
- Page 32 and 33: Bij het opzetten van een samenwerki
- Page 34 and 35: Verloskundig Consortium Limburg Zon
- Page 36 and 37: De subsidie van ZonMw maakte het mo
- Page 38 and 39: Landelijke projecten ‘ Geboortezo
- Page 40 and 41: Landelijk project Landelijke evalua
<strong>Zwangerschap</strong> <strong>en</strong><br />
geboorte E<strong>en</strong> impressie<br />
van de regionale<br />
consortia <strong>en</strong><br />
onderzoeksproject<strong>en</strong><br />
E<strong>en</strong> gezonde moeder, e<strong>en</strong> gezonde zwangerschap<br />
<strong>en</strong> e<strong>en</strong> gezond kind<br />
Programma <strong>Zwangerschap</strong> <strong>en</strong> <strong>Geboorte</strong>
Regionale consortia<br />
<strong>Zwangerschap</strong> <strong>en</strong> <strong>Geboorte</strong> <strong>en</strong> onderzoeksproject<strong>en</strong><br />
Klik op e<strong>en</strong> van de onderstaande project<strong>en</strong> of op e<strong>en</strong> locatie op de kaart voor meer informatie<br />
<strong>Noord</strong> <strong>Nederland</strong> (ZeGNN)<br />
ACTion project<br />
Netwerk geboortezorg <strong>Noord</strong>west <strong>Nederland</strong> (regionale consortia AMC <strong>en</strong> VUmc)<br />
LOCoMOTive studie<br />
Prev<strong>en</strong>tie van vroeggeboorte<br />
ESPRIT studie<br />
Overijssel<br />
Coördinatie van zorg<br />
Utrecht (RCU)<br />
RESPECT studie<br />
<strong>Noord</strong>elijk Zuid-Holland<br />
C<strong>en</strong>tering Pregnancy<br />
Zuidwest <strong>Nederland</strong><br />
Kracht<strong>en</strong> bundel<strong>en</strong> teg<strong>en</strong> risico’s<br />
Oost <strong>Nederland</strong><br />
MijnZw@ngerschap<br />
Brabant<br />
Impact van teamtraining<br />
Limburg<br />
Expect studie<br />
Landelijke project<strong>en</strong><br />
IRIS studie<br />
Landelijke evaluatie geboortec<strong>en</strong>tra
Inleiding<br />
Wat do<strong>en</strong> de consortia aan het verbeter<strong>en</strong> van de<br />
zorgpraktijk <strong>en</strong> welk onderzoek voer<strong>en</strong> zij uit?<br />
Die vraag was het uitgangspunt voor dit magazine van<br />
het <strong>ZonMw</strong>-programma <strong>Zwangerschap</strong> <strong>en</strong> <strong>Geboorte</strong>.<br />
Dit programma heeft als doel het verkrijg<strong>en</strong> van<br />
k<strong>en</strong>nis die helpt de perinatale <strong>en</strong> maternale sterfte<br />
<strong>en</strong> morbiditeit in <strong>Nederland</strong> terug te dring<strong>en</strong>.<br />
In de regionale consortia zwangerschap <strong>en</strong> geboorte<br />
werk<strong>en</strong> verschill<strong>en</strong>de professionals hier sam<strong>en</strong> aan.<br />
Het magazine biedt e<strong>en</strong> overzicht van de (onderzoeks)<br />
activiteit<strong>en</strong> van het programma. Elk regionaal<br />
consortium pres<strong>en</strong>teert zich <strong>en</strong> zijn onderzoeksproject.<br />
Ook kom<strong>en</strong> 2 grootschalige landelijke onderzoek<strong>en</strong> aan<br />
bod: de evaluatie van de effect<strong>en</strong> van geboortec<strong>en</strong>tra <strong>en</strong><br />
het onderzoek naar het opspor<strong>en</strong> van groeivertraging<br />
via e<strong>en</strong> 3e trimester echoscopie.<br />
Wij w<strong>en</strong>s<strong>en</strong> u veel leesplezier.<br />
Dit magazine is digitaal beschikbaar op www.zonmw.nl/zwangerschap<strong>en</strong>geboorte <strong>en</strong> op www.zonmw.nl<br />
3 <strong>ZonMw</strong>-programma <strong>Zwangerschap</strong> <strong>en</strong> <strong>Geboorte</strong>
Regionaal Consortium <strong>Zwangerschap</strong> <strong>en</strong> <strong>Geboorte</strong><br />
<strong>Noord</strong> <strong>Nederland</strong> (ZeGNN)<br />
<strong>ZonMw</strong> projectnummer 209010004<br />
Begin- <strong>en</strong> einddatum (looptijd) december 2012 -<br />
november 2016 (4 jaar)<br />
Projectleider(s) dhr. dr. H<strong>en</strong>k Gro<strong>en</strong><br />
Contactpersoon dhr. dr. H<strong>en</strong>k Gro<strong>en</strong><br />
E-mail h.gro<strong>en</strong>01@umcg.nl<br />
Website www.zwangerschap<strong>en</strong>geboorte-nn.nl/<br />
Gegev<strong>en</strong>s omvang regio<br />
Provincies Groning<strong>en</strong>, Friesland <strong>en</strong> Dr<strong>en</strong>the<br />
Aantal inwoners 1,67 miljo<strong>en</strong><br />
Jaarlijks aantal bevalling<strong>en</strong> in de regio 18.000<br />
Wat zijn specifieke k<strong>en</strong>merk<strong>en</strong> voor de regio?<br />
De perinatale sterfte is relatief hoog, gemiddeld ongeveer 10%<br />
bov<strong>en</strong> het landelijk gemiddelde. Daarnaast is er problematiek<br />
rond lage SES (‘witte’ achterstand op basis van werkloosheid,<br />
uitkeringsafhankelijkheid, laag inkom<strong>en</strong>), diversiteit (ongeveer<br />
10% allochtoon <strong>en</strong> 5% niet-westers allochtoon) <strong>en</strong> leefstijl<br />
(rok<strong>en</strong>, alcohol, overgewicht, diabetes).<br />
4 <strong>ZonMw</strong>-programma <strong>Zwangerschap</strong> <strong>en</strong> <strong>Geboorte</strong><br />
Met wie wordt sam<strong>en</strong>gewerkt?<br />
We werk<strong>en</strong> sam<strong>en</strong> met alle ziek<strong>en</strong>huiz<strong>en</strong> in de noordelijke<br />
provinciën (aantal 11) (behalve ziek<strong>en</strong>huis Meppel) <strong>en</strong> met alle<br />
VSV’s rondom deze ziek<strong>en</strong>huiz<strong>en</strong>. Verder zijn ROS Friesland<br />
<strong>en</strong> Groning<strong>en</strong>, ProGez, GGD Groning<strong>en</strong> Friesland <strong>en</strong> Dr<strong>en</strong>the,<br />
<strong>en</strong> kraamzorgorganisaties betrokk<strong>en</strong> bij het consortium.<br />
Organisaties voor patiënt<strong>en</strong>belang<strong>en</strong> (Zorgbelang) zijn ev<strong>en</strong>e<strong>en</strong>s<br />
betrokk<strong>en</strong>. De sam<strong>en</strong>werking met Academische Innovatiewerkplaats<strong>en</strong><br />
via de Hanze Hogeschool <strong>en</strong> de Academie<br />
Verloskunde Amsterdam Groning<strong>en</strong> (AVAG) wordt mom<strong>en</strong>teel<br />
opgezet.<br />
Met wie werkt u niet sam<strong>en</strong> (regionaal)?<br />
Het ziek<strong>en</strong>huis Meppel <strong>en</strong> het VSV daar vall<strong>en</strong> buit<strong>en</strong> dit<br />
consortium. Zij participer<strong>en</strong> in het Consortium Overijssel/Tw<strong>en</strong>te.<br />
Project<br />
ACTion-project op-maat-gemaakte strategieën voor<br />
implem<strong>en</strong>tatie van verbeterpunt<strong>en</strong> uit de audit<br />
Projectnummer 209020005<br />
Volg<strong>en</strong>d<br />
Consortium<br />
Terug naar<br />
de kaart
‘ Sam<strong>en</strong> voor e<strong>en</strong><br />
betere geboortezorg’<br />
Dit is misschi<strong>en</strong> e<strong>en</strong> wat saaie slogan, maar wel e<strong>en</strong> die het beste<br />
de doelstelling van het consortium <strong>Noord</strong> <strong>Nederland</strong> verwoordt,<br />
vindt coördinator Geertje Karst<strong>en</strong>s. ‘Ik weet dat het obligaat klinkt,<br />
maar we will<strong>en</strong> hiermee uitdrukk<strong>en</strong> dat we met ál onze activiteit<strong>en</strong><br />
de sam<strong>en</strong>werking tuss<strong>en</strong> hulpverl<strong>en</strong>ers <strong>en</strong> organisaties in de<br />
geboortezorg will<strong>en</strong> bevorder<strong>en</strong>.’<br />
Zowel de activiteit<strong>en</strong> van het Consortium<br />
<strong>Zwangerschap</strong> <strong>en</strong> <strong>Geboorte</strong> <strong>Noord</strong><br />
<strong>Nederland</strong> als van het bijbehor<strong>en</strong>de onderzoeksproject<br />
ACTion zijn gericht op het<br />
realiser<strong>en</strong> van e<strong>en</strong> optimale sam<strong>en</strong>werking<br />
via professionalisering van de Verloskundige<br />
Sam<strong>en</strong>werkingsverband<strong>en</strong> (VSV’s) <strong>en</strong> de<br />
ontwikkeling van protocoll<strong>en</strong>. Het project<br />
ACTion heeft als specifiek doel om in<br />
de hele ket<strong>en</strong> van de geboortezorg de<br />
implem<strong>en</strong>tatie van resultat<strong>en</strong> uit audits<br />
te verbeter<strong>en</strong>. ‘Dat vergt maatwerk <strong>en</strong><br />
5 <strong>ZonMw</strong>-programma <strong>Zwangerschap</strong> <strong>en</strong> <strong>Geboorte</strong><br />
wederom: sam<strong>en</strong>werk<strong>en</strong>. In het consortium<br />
<strong>en</strong> onderzoek trekk<strong>en</strong> we voortdur<strong>en</strong>d<br />
sam<strong>en</strong> op.’<br />
Minder voorzi<strong>en</strong>ing<strong>en</strong><br />
‘Onder <strong>Noord</strong>-<strong>Nederland</strong> vall<strong>en</strong> de<br />
pro vincies Groning<strong>en</strong>, Friesland <strong>en</strong> Dr<strong>en</strong>the.<br />
De afstand<strong>en</strong> tuss<strong>en</strong> de voorzi<strong>en</strong>ing<strong>en</strong> zijn<br />
vaak groot, waardoor er problem<strong>en</strong> in de<br />
geboortezorg kunn<strong>en</strong> ontstaan. Omdat het<br />
aantal inwoners in alle 3 de provincies<br />
afneemt, daalt ook het aanbod aan voor-<br />
zi<strong>en</strong>ing<strong>en</strong>. Bov<strong>en</strong>di<strong>en</strong> loopt er in de noordelijke<br />
provincies e<strong>en</strong> langdur<strong>en</strong>d proces van<br />
geme<strong>en</strong>telijke herindeling, wordt de zorg<br />
voor jeugd gereorganiseerd <strong>en</strong> moet<strong>en</strong> de<br />
geme<strong>en</strong>t<strong>en</strong> fors bezuinig<strong>en</strong>. Wij <strong>en</strong> vooral<br />
de VSV’s zull<strong>en</strong> dit bij de uitvoering van het<br />
project gaan merk<strong>en</strong>. De perinatale sterfte<br />
in <strong>Noord</strong>-<strong>Nederland</strong> is in vergelijking met<br />
Europese cijfers hoog. Gemiddeld ligt het<br />
voor de drie provincies op rond de 11 per<br />
1000 geboort<strong>en</strong>, terwijl het <strong>Nederland</strong>se<br />
gemiddelde op 9,5 per 1000 gebor<strong>en</strong><strong>en</strong> ligt.
Dit heeft waarschijnlijk te mak<strong>en</strong> met de<br />
bek<strong>en</strong>de risicofactor<strong>en</strong> die zeker voor<br />
bepaalde del<strong>en</strong> in <strong>Noord</strong>-<strong>Nederland</strong><br />
ongunstig zijn; veel zwangere vrouw<strong>en</strong><br />
hebb<strong>en</strong> te mak<strong>en</strong> met slechte sociaaleconomische<br />
omstandighed<strong>en</strong>, waarbij er<br />
vaak sprake is van overgewicht, overmatig<br />
alcohol- <strong>en</strong> drugsgebruik <strong>en</strong> huiselijk<br />
geweld.<br />
Er zijn dus uitdaging<strong>en</strong> g<strong>en</strong>oeg. We<br />
beschouw<strong>en</strong> het dan ook als e<strong>en</strong><br />
mazzeltje dat er nu al veel goed functioner<strong>en</strong>de<br />
VSV’s zijn. Sommige VSV’s werk<strong>en</strong><br />
al goed sam<strong>en</strong> met de CJG’s, geme<strong>en</strong>t<strong>en</strong><br />
<strong>en</strong> GGD-<strong>en</strong>. Wel staan sommige sam<strong>en</strong>werkingsverband<strong>en</strong><br />
onder druk omdat<br />
ziek<strong>en</strong>huiz<strong>en</strong> fuser<strong>en</strong> <strong>en</strong> er steeds meer<br />
schaalvergroting is in de zorg. Dit kan<br />
betek<strong>en</strong><strong>en</strong> dat de kwaliteit van zorg<br />
verbetert, maar het aanbod aan voorzi<strong>en</strong>ing<strong>en</strong><br />
daalt.’<br />
Vier goed werk<strong>en</strong>de protocoll<strong>en</strong><br />
‘We will<strong>en</strong> de perinatale sterfte terugbr<strong>en</strong>g<strong>en</strong><br />
naar het landelijk gemiddelde:<br />
9,5 per 1000 geboort<strong>en</strong>. Dat is e<strong>en</strong> concreet,<br />
meetbaar getal. Ons andere doel is minder<br />
goed meetbaar, namelijk e<strong>en</strong> optimale<br />
ket<strong>en</strong>sam<strong>en</strong>werking tuss<strong>en</strong> alle zorgverl<strong>en</strong>ers<br />
<strong>en</strong> voorzi<strong>en</strong>ing<strong>en</strong> die voor moeder<br />
<strong>en</strong> kind van belang zijn. Met ons consortium<br />
<strong>en</strong> het project ProKind will<strong>en</strong> we e<strong>en</strong><br />
blijv<strong>en</strong>de professionalisering realiser<strong>en</strong>,<br />
bij alle VSV’s. Dit betek<strong>en</strong>t dat we de VSV’s<br />
will<strong>en</strong> faciliter<strong>en</strong> bij hun inzet om professioneler<br />
te werk<strong>en</strong>, waarbij we h<strong>en</strong> ook in staat<br />
will<strong>en</strong> stell<strong>en</strong> om zelf te beoordel<strong>en</strong> in<br />
hoeverre ze hierin slag<strong>en</strong>. E<strong>en</strong> belangrijke<br />
manier om de kwaliteit van zorg te<br />
ver beter<strong>en</strong>, is het werk<strong>en</strong> met goede protocoll<strong>en</strong>,<br />
die op elkaar zijn afgestemd. Daar<br />
hoort ook e<strong>en</strong> goede data registratie bij,<br />
waardoor onderzoek <strong>en</strong> k<strong>en</strong>nisvermeerdering<br />
mogelijk word<strong>en</strong>. Aan het eind van ons<br />
project will<strong>en</strong> we dat er minst<strong>en</strong>s 4 van<br />
zulke protocoll<strong>en</strong> zijn ingevoerd. Op het<br />
gebied van implem<strong>en</strong> tatie ligt hier dus e<strong>en</strong><br />
parallel met ons onderzoeksproject ACTion<br />
– juist deze synergie maakt ons consortium<br />
in onze og<strong>en</strong> uniek’.<br />
Spiegelgesprekk<strong>en</strong><br />
‘We hebb<strong>en</strong> e<strong>en</strong> klankbordgroep <strong>en</strong> e<strong>en</strong><br />
stuurgroep geformeerd waarin alle relevante<br />
partij<strong>en</strong> zitting hebb<strong>en</strong>. Voor de<br />
klankbordgroep hebb<strong>en</strong> we ook<br />
Zorgbelang uitg<strong>en</strong>odigd, e<strong>en</strong> regionaal<br />
platform dat de belang<strong>en</strong> van zwangere<br />
vrouw<strong>en</strong> <strong>en</strong>/of moeders verteg<strong>en</strong>woordigt.<br />
6 <strong>ZonMw</strong>-programma <strong>Zwangerschap</strong> <strong>en</strong> <strong>Geboorte</strong><br />
Met de stuurgroep stell<strong>en</strong> we e<strong>en</strong> actieprogramma<br />
op waarin we e<strong>en</strong> aantal<br />
project<strong>en</strong> hebb<strong>en</strong> b<strong>en</strong>oemd. Deze gaan<br />
bijvoorbeeld over het gebruik van protocoll<strong>en</strong>,<br />
e<strong>en</strong> checklist om de organisatieomwikkeling<br />
te met<strong>en</strong>, de kwetsbare groep<br />
zwangere vrouw<strong>en</strong> <strong>en</strong> de participatie van<br />
cliënt<strong>en</strong>.<br />
Om het werk<strong>en</strong> met protocoll<strong>en</strong> te stimuler<strong>en</strong><br />
hebb<strong>en</strong> we aan alle VSV’s gevraagd<br />
welke protocoll<strong>en</strong> zij gebruik<strong>en</strong> <strong>en</strong> welke<br />
daarvan goed te toets<strong>en</strong> zijn <strong>en</strong> ev<strong>en</strong>tueel<br />
in de hele regio gebruikt zoud<strong>en</strong> kunn<strong>en</strong><br />
word<strong>en</strong>. Met e<strong>en</strong> checklist kunn<strong>en</strong> de VSV’s<br />
ook zelf in kaart br<strong>en</strong>g<strong>en</strong> in hoeverre zij<br />
professioneel werk<strong>en</strong> - d<strong>en</strong>k aan visie, taakverdeling,<br />
verbeteracties, implem<strong>en</strong>tatie<br />
<strong>en</strong> borging. Deze checklist will<strong>en</strong> we<br />
ver tal<strong>en</strong> in e<strong>en</strong> assessm<strong>en</strong>tinstrum<strong>en</strong>t,<br />
zodat elk VSV zijn eig<strong>en</strong> vordering<strong>en</strong> op dit<br />
punt kan beoordel<strong>en</strong>. Vervolg<strong>en</strong>s kan dit<br />
instrum<strong>en</strong>t ook voor e<strong>en</strong> b<strong>en</strong>chmark<br />
word<strong>en</strong> gebruikt.<br />
Voor e<strong>en</strong> betere hulp aan kwetsbare<br />
zwanger<strong>en</strong> moet<strong>en</strong> we vooral de structuur<br />
van de zorg onder de loep nem<strong>en</strong>. Uit onze<br />
eerste inv<strong>en</strong>tarisatie blijkt dat er in veel<br />
regio’s verschill<strong>en</strong>de initiatiev<strong>en</strong> <strong>en</strong> losse<br />
project<strong>en</strong> zijn, maar meestal nog ge<strong>en</strong><br />
structuur die e<strong>en</strong> blijv<strong>en</strong>de <strong>en</strong> professionele<br />
ket<strong>en</strong>sam<strong>en</strong>werking garandeert. Er<br />
zijn bijvoorbeeld voorlichtingsproject<strong>en</strong><br />
voor scholier<strong>en</strong> <strong>en</strong> voeding <strong>en</strong> beweegprogramma’s<br />
voor (aanstaand) moeders,<br />
maar e<strong>en</strong> overkoepel<strong>en</strong>de (geme<strong>en</strong>telijke)<br />
visie <strong>en</strong> structuur hierop ontbreekt vaak<br />
nog. Om e<strong>en</strong> actieve participatie van<br />
cliënt<strong>en</strong> te stimuler<strong>en</strong>, will<strong>en</strong> we dat elk<br />
VSV met spiegelgesprekk<strong>en</strong> gaat werk<strong>en</strong>.<br />
Dit is e<strong>en</strong> beschrev<strong>en</strong> methodiek waarbij<br />
cliënt<strong>en</strong> hun ervaring<strong>en</strong> aan e<strong>en</strong> groep<br />
zorgverl<strong>en</strong>ers vertell<strong>en</strong>. Per VSV is er nu<br />
geld om één spiegelgesprek te organiser<strong>en</strong>,<br />
maar we hop<strong>en</strong> met hulp van de verzekeraars<br />
meer spiegelgesprekk<strong>en</strong> te realiser<strong>en</strong>.’<br />
Maximaal ti<strong>en</strong> deelnemers<br />
‘Onze project<strong>en</strong> moet<strong>en</strong> op e<strong>en</strong> breed<br />
draagvlak kunn<strong>en</strong> rek<strong>en</strong><strong>en</strong>. Daarom vrag<strong>en</strong><br />
we aan alle deelnemers welke onderwerp<strong>en</strong><br />
zij belangrijk vind<strong>en</strong> – de ag<strong>en</strong>da moet<br />
van h<strong>en</strong> zelf kom<strong>en</strong>. Van ons vraagt dit veel<br />
‘overleg <strong>en</strong> bevrag<strong>en</strong>’ <strong>en</strong> soms wat ‘trekk<strong>en</strong><br />
<strong>en</strong> organiser<strong>en</strong>’. Zo hebb<strong>en</strong> we gemerkt dat<br />
we niet meer dan 10 m<strong>en</strong>s<strong>en</strong> voor e<strong>en</strong><br />
bije<strong>en</strong>komst of vergadering moet<strong>en</strong><br />
uitnodig<strong>en</strong>. Als het er meer zijn, lukt het<br />
niet meer om e<strong>en</strong> gelijkwaardige inbr<strong>en</strong>g<br />
van elke deelnemer te realiser<strong>en</strong>.<br />
Bov<strong>en</strong>di<strong>en</strong> wet<strong>en</strong> we dat sam<strong>en</strong>werking<br />
per definitie ingewikkeld is. Bij het begrip<br />
sam<strong>en</strong>werking wordt vaak verondersteld<br />
dat diverse partij<strong>en</strong> dezelfde doel<strong>en</strong> <strong>en</strong><br />
belang<strong>en</strong> hebb<strong>en</strong>, maar in werkelijkheid is<br />
dat lang niet altijd het geval. Vaak is er juist<br />
sprake van verschill<strong>en</strong>de belang<strong>en</strong> <strong>en</strong> moet<br />
er word<strong>en</strong> ‘onderhandeld’ om tot de<br />
bek<strong>en</strong>de win- win situatie te kom<strong>en</strong>. Zowel<br />
de coördinator van het ACTion project als<br />
ikzelf hebb<strong>en</strong> dan ook e<strong>en</strong> andragogische<br />
achtergrond <strong>en</strong> expertise op het gebied van<br />
sam<strong>en</strong>werking- <strong>en</strong> verandermanagem<strong>en</strong>t.’<br />
Innovatiewerkplaats<br />
‘Bij alle partij<strong>en</strong> die we will<strong>en</strong> bereik<strong>en</strong>, is<br />
de werkdruk hoog. We merk<strong>en</strong> dit nu al<br />
goed bij de VSV’s: de verbeteracties die zij<br />
will<strong>en</strong> realiser<strong>en</strong>, kom<strong>en</strong> bov<strong>en</strong>op hun<br />
reguliere zorg <strong>en</strong> er komt nog zoveel meer<br />
op ze af. Gelukkig zijn veel verloskundig<strong>en</strong>,<br />
kraamverzorg<strong>en</strong>d<strong>en</strong> <strong>en</strong> arts<strong>en</strong> bereid om<br />
zich naast hun reguliere werktijd ook in<br />
zulke organisatorische zak<strong>en</strong> te verdiep<strong>en</strong>,<br />
maar financieel kom<strong>en</strong> ze daarmee vaak<br />
niet uit. In hun tariefstructuur wordt deze<br />
tijd maar zeer beperkt vergoed. Ook daar<br />
will<strong>en</strong> we met de zorgverzekeraars over<br />
prat<strong>en</strong>. Van e<strong>en</strong> VSV hoord<strong>en</strong> we dat deze<br />
zich tot e<strong>en</strong> ver<strong>en</strong>iging laat ‘omvorm<strong>en</strong>’.<br />
Elke deelnem<strong>en</strong>de organisatie betaalt dan<br />
contributie <strong>en</strong> vervolg<strong>en</strong>s wordt e<strong>en</strong> deel<br />
van deze opbr<strong>en</strong>gst<strong>en</strong> gebruikt om voor één<br />
van de hulpverl<strong>en</strong>ers ur<strong>en</strong> vrij te mak<strong>en</strong>.<br />
In deze ur<strong>en</strong> kan bijvoorbeeld e<strong>en</strong> verloskundige<br />
organisatorische tak<strong>en</strong> gaan do<strong>en</strong>.<br />
E<strong>en</strong> onverwacht initiatief komt voort uit<br />
onze contact<strong>en</strong> met Healthy Ageing<br />
(www.healthy-ageing.nl), e<strong>en</strong> platform dat<br />
via allerlei programma’s e<strong>en</strong> gezonde leefstijl<br />
<strong>en</strong> gezond ouder word<strong>en</strong> stimuleert.<br />
In dit Healthy Ageing Programma wordt<br />
sam<strong>en</strong>gewerkt met zowel het mbo, hbo,<br />
universitair onderwijs <strong>en</strong> bedrijv<strong>en</strong>. Binn<strong>en</strong><br />
dit programma zull<strong>en</strong> we e<strong>en</strong> innovatiewerkplaats<br />
opzett<strong>en</strong>, onder andere sam<strong>en</strong><br />
met de Academie voor Verloskunde <strong>en</strong> het<br />
UMCG. Hiermee will<strong>en</strong> we stimuler<strong>en</strong> dat<br />
(aankom<strong>en</strong>d) arts<strong>en</strong>, verloskundig<strong>en</strong> <strong>en</strong><br />
andere zorgverl<strong>en</strong>ers al tijd<strong>en</strong>s hun<br />
opleiding sam<strong>en</strong>werk<strong>en</strong>. De stud<strong>en</strong>t<strong>en</strong><br />
kunn<strong>en</strong> hun onderzoek uitvoer<strong>en</strong> <strong>en</strong><br />
programma’s ontwikkel<strong>en</strong> in sam<strong>en</strong>werking<br />
met of in opdracht van e<strong>en</strong> VSV.<br />
Ik d<strong>en</strong>k dat we door e<strong>en</strong> goede sam<strong>en</strong>werking<br />
met het onderwijs nog veel winst<br />
kunn<strong>en</strong> boek<strong>en</strong>.’
Project<br />
ACTion project<br />
Op-maat-gemaakte strategieën voor implem<strong>en</strong>tatie van verbeterpunt<strong>en</strong> uit de audit<br />
Projecttitel Introduction of Audit g<strong>en</strong>erated Changes in perinatal care using Tailored implem<strong>en</strong>tation<br />
strategies (ACTion-project)<br />
<strong>ZonMw</strong> projectnummer 209020005<br />
Onderdeel van Regionaal consortium <strong>Zwangerschap</strong> <strong>en</strong> <strong>Geboorte</strong> <strong>Noord</strong>-<strong>Nederland</strong> (ZeGNN)<br />
Begin- <strong>en</strong> einddatum (looptijd) 1 januari 2013 - 1 januari 2017 (4 jaar)<br />
Projectleider(s) dhr. dr. J.J.H.M. Erwich<br />
Projectuitvoerder(s) mw. drs. A.P.Drost, mw. dr. G.A. Welker<br />
E-mail mw. drs. A.P.Drost – a.p.drost01@umcg.nl<br />
Korte beschrijving<br />
In e<strong>en</strong> eerder <strong>ZonMw</strong> project g<strong>en</strong>aamd IMPACT is de perinatale<br />
audit geïntroduceerd in <strong>Noord</strong> <strong>Nederland</strong>. De halfjaarlijkse<br />
perinatale audit is inmiddels ingebed in de praktijk van de<br />
11 VSV’s in <strong>Noord</strong> <strong>Nederland</strong>. Tijd<strong>en</strong>s de audits word<strong>en</strong> de<br />
substandaardfactor<strong>en</strong> bepaald per besprok<strong>en</strong> case <strong>en</strong><br />
vervolg<strong>en</strong>s verbeterpunt<strong>en</strong>/ actiepunt<strong>en</strong> geformuleerd.<br />
Geblek<strong>en</strong> is dat de invoering van de verbeterpunt<strong>en</strong> achterblijft.<br />
ACTion zal door middel van training <strong>en</strong> begeleiding de VSV’s<br />
ondersteun<strong>en</strong> in k<strong>en</strong>nis <strong>en</strong> vaardighed<strong>en</strong> opdo<strong>en</strong> om de<br />
verbeterpunt<strong>en</strong> te kunn<strong>en</strong> implem<strong>en</strong>ter<strong>en</strong>. Het implem<strong>en</strong>tatiemodel<br />
<strong>en</strong> de bijbehor<strong>en</strong>de strategieën zull<strong>en</strong> op maat kunn<strong>en</strong><br />
word<strong>en</strong> toegepast door de VSV’s waardoor kans op slag<strong>en</strong><br />
verbetert.<br />
Middels e<strong>en</strong> stepped wedge design voer<strong>en</strong> we de trainingsinterv<strong>en</strong>tie<br />
getrapt in bij de 11 VSV’s in 3 rondes. De interv<strong>en</strong>tie<br />
zal zowel op proces als uitkomst (effect<strong>en</strong> <strong>en</strong> kost<strong>en</strong>) word<strong>en</strong><br />
geëvalueerd. Voor, tijd<strong>en</strong>s <strong>en</strong> na de interv<strong>en</strong>tie wordt data<br />
verzameld o.a. via vrag<strong>en</strong>lijst<strong>en</strong> om in kaart te br<strong>en</strong>g<strong>en</strong> welke<br />
factor<strong>en</strong> de implem<strong>en</strong>tatie <strong>en</strong> het beoogde doel van de<br />
interv<strong>en</strong>tie beïnvloed<strong>en</strong>.<br />
Doel van het onderzoek<br />
Door de training <strong>en</strong> begeleiding tijd<strong>en</strong>s ACTion zijn de<br />
professionals van de VSV’s in staat om verbeterpunt<strong>en</strong><br />
voortkom<strong>en</strong>de uit de audits zelfstandig <strong>en</strong> efficiënt door<br />
te voer<strong>en</strong> binn<strong>en</strong> hun organisatie.<br />
7 <strong>ZonMw</strong>-programma <strong>Zwangerschap</strong> <strong>en</strong> <strong>Geboorte</strong><br />
Terug naar<br />
de kaart<br />
Vraagstelling / Hypothese<br />
– Kunn<strong>en</strong> de professionals van de VSV ondersteund word<strong>en</strong><br />
in het zelfstandig doorvoer<strong>en</strong> van verbeterpunt<strong>en</strong> door<br />
het gestructureerd gebruik mak<strong>en</strong> van implem<strong>en</strong>tatiestrategieën<br />
om zo de audit cirkel te completer<strong>en</strong>?<br />
– Is e<strong>en</strong> klant- <strong>en</strong> situatiegerichte strategie bevorder<strong>en</strong>d voor<br />
de verbetering van de perinatale zorg?<br />
– Welke factor<strong>en</strong> beïnvloed<strong>en</strong> het realiser<strong>en</strong> van de beoogde<br />
doel<strong>en</strong> van de trainingsinterv<strong>en</strong>tie?<br />
Relevantie<br />
Het ACTion-project beoogt verandering<strong>en</strong> t<strong>en</strong> bate van<br />
verbetering van de perinatale zorg <strong>en</strong> is derhalve maatschappelijk<br />
relevant. Zo is het ook voor de patiënt<strong>en</strong> e<strong>en</strong><br />
verbetering als verbeterpunt<strong>en</strong> die doorgevoerd zijn ervoor<br />
zull<strong>en</strong> zorg<strong>en</strong> dat e<strong>en</strong> dreig<strong>en</strong>de situatie niet of minder zal<br />
behor<strong>en</strong> tot de risico’s van zwangerschap <strong>en</strong> bevall<strong>en</strong>.<br />
Implem<strong>en</strong>tatie van verbeterpunt<strong>en</strong> zijn beleidsmatig relevant<br />
vanwege effectievere <strong>en</strong> positievere uitkomst<strong>en</strong> van zwangerschaps-<br />
<strong>en</strong> geboortebeleid.<br />
Sam<strong>en</strong>werkingspartners<br />
Alle professionals <strong>en</strong> betrokk<strong>en</strong><strong>en</strong> van de 11 VSV’s in <strong>Noord</strong><br />
<strong>Nederland</strong>. Het UMCG. De diverse beroepsver<strong>en</strong>iging<strong>en</strong>.
0MM<br />
Netwerk geboortezorg <strong>Noord</strong>west <strong>Nederland</strong><br />
(regionale consortia AMC <strong>en</strong> VUmc)<br />
<strong>ZonMw</strong> projectnummer 209010001 (VUmc) <strong>en</strong> 209010002 (AMC)<br />
Begin- <strong>en</strong> einddatum (looptijd) januari 2013 -december 2017 (4 jaar)<br />
Projectleider(s) mw. prof. dr. C.J.M. de Groot (VUmc)<br />
Mw. dr. M. Kok (AMC)<br />
Contactpersoon mw. S.D. Vink-Dubos (regiocoördinator Netwerk<br />
<strong>Geboorte</strong>zorg <strong>Noord</strong>west <strong>Nederland</strong>)<br />
E-mail coordinatorrca@gmail.com<br />
Gegev<strong>en</strong>s omvang regio<br />
Provincie <strong>Noord</strong>-Holland <strong>en</strong> Flevoland<br />
Sted<strong>en</strong> D<strong>en</strong> Helder, Alkmaar, Hoorn, Purmer<strong>en</strong>d, Hoofddorp,<br />
Haarlem, Amsterdam, Almere, Lelystad, Beverwijk, Zandstad,<br />
Amstelve<strong>en</strong><br />
Aantal inwoners <strong>Noord</strong>-Holland: 2.719.764, Flevoland 398.174<br />
Jaarlijks aantal bevalling<strong>en</strong> in de regio Ongeveer 33.000<br />
In het kader van e<strong>en</strong> naadloze aansluiting van de verschill<strong>en</strong>de<br />
schakels in de geboorteket<strong>en</strong> in onze regio, hebb<strong>en</strong> beide<br />
consortia zich ver<strong>en</strong>igd in het Netwerk <strong>Geboorte</strong>zorg <strong>Noord</strong>-West<br />
<strong>Nederland</strong>. De consortia werk<strong>en</strong> binn<strong>en</strong> het netwerk nauw sam<strong>en</strong><br />
aan de geme<strong>en</strong>schappelijke doelstelling<strong>en</strong>. Ieder consortium heeft<br />
hiernaast zijn eig<strong>en</strong> speerpunt<strong>en</strong>.<br />
Wat zijn specifieke k<strong>en</strong>merk<strong>en</strong> voor de regio?<br />
De regio k<strong>en</strong>merkt zich door e<strong>en</strong> deels stedelijk karakter met<br />
wissel<strong>en</strong>de (stads-) problem<strong>en</strong> <strong>en</strong> wijk<strong>en</strong> waarin vroeggeboorte <strong>en</strong><br />
etniciteit <strong>en</strong> lage sociaaleconomische klasse e<strong>en</strong> rol speelt als<br />
mede ook de problem<strong>en</strong> van niet-stedelijk karakter waar<br />
problem<strong>en</strong> e<strong>en</strong> rol spel<strong>en</strong> van schaal grootte, specialisatie <strong>en</strong><br />
vervoerstijd van patiënte. Dit komt mede doordat het de grootste<br />
regio is binn<strong>en</strong> <strong>Nederland</strong>.<br />
8 <strong>ZonMw</strong>-programma <strong>Zwangerschap</strong> <strong>en</strong> <strong>Geboorte</strong><br />
Met wie wordt sam<strong>en</strong>gewerkt?<br />
Ziek<strong>en</strong>huiz<strong>en</strong> (aantal 18): Spaarne K<strong>en</strong>nemer Gasthuis, Rode Kruis<br />
Ziek<strong>en</strong>huis, MC Alkmaar, Gemini ziek<strong>en</strong>huis, Waterland Ziek<strong>en</strong>huis,<br />
Westfries Gasthuis, MC Zuiderzee, Ter gooi ziek<strong>en</strong>huiz<strong>en</strong>,<br />
Bov<strong>en</strong>IJ Ziek<strong>en</strong>huis, Amstelland, Onze Lieve Vrouw<strong>en</strong> Gasthuis,<br />
Sint Lucas Andreas Ziek<strong>en</strong>huis, Slotervaartziek<strong>en</strong>huis,<br />
Flevoziek<strong>en</strong>huis, Zaans MC.<br />
Verloskundig<strong>en</strong>praktijk<strong>en</strong> (aantal 90), VSV’s (aantal 18), ROS:<br />
1 ste lijn Amsterdam, ZONH, Raedelijn, ProGez, GGD <strong>Noord</strong>hollands<br />
Midd<strong>en</strong>, GGD Amsterdam, Academische werkplaats JGZ<br />
Academische werkplaats <strong>Noord</strong> Holland, Kraamzorgorganisaties<br />
(De Kraamvogel, De Waard<strong>en</strong>, Kraam & Co, Babymoon),<br />
Academie Verloskunde Amsterdam Groning<strong>en</strong> (AVAG),<br />
Huisarts<strong>en</strong> werkzaam in de verloskunde, Ambulance personeel,<br />
Patiënt<strong>en</strong>platform.<br />
Project VUmc<br />
LOCoMOTive studie gestructureerde overdracht<strong>en</strong><br />
in de verloskunde<br />
Projectnummer 209020001<br />
Project AMC<br />
Prev<strong>en</strong>tie van vroeggeboorte onderzoek naar prognostische<br />
factor<strong>en</strong> voor vroeggeboorte <strong>en</strong> ontwikkel<strong>en</strong> predictiemodel<br />
Projectnummer 209020002<br />
Project AMC<br />
ESPRIT studie zorgvuldige invoering van niet-invasieve<br />
pr<strong>en</strong>atale test<strong>en</strong><br />
Projectnummer 209020003<br />
Volg<strong>en</strong>d<br />
Consortium<br />
Vorig<br />
Consortium<br />
Terug naar<br />
de kaart
‘ De hand<strong>en</strong> ine<strong>en</strong><br />
slaan voor e<strong>en</strong> betere<br />
geboortezorg’<br />
Omdat je binn<strong>en</strong> e<strong>en</strong> consortium sam<strong>en</strong>werkt, <strong>en</strong> dus de hand<strong>en</strong><br />
ine<strong>en</strong> slaat, lijkt dit misschi<strong>en</strong> e<strong>en</strong> op<strong>en</strong> deur, erk<strong>en</strong>n<strong>en</strong> de<br />
projectleiders van het regionaal consortium AMC <strong>en</strong> het regionaal<br />
consortium VUmc. Maar de slogan is wel degelijk ambitieus.<br />
‘We bedoel<strong>en</strong> niet alle<strong>en</strong> dat de 0e , 1e , 2e <strong>en</strong><br />
3e lijn beter moet<strong>en</strong> gaan sam<strong>en</strong>werk<strong>en</strong>,<br />
maar ook dat de geografische gebied<strong>en</strong> van<br />
beide consortia goed op elkaar aansluit<strong>en</strong>’,<br />
vertelt Joris van der Post, e<strong>en</strong> van de projectleiders<br />
van het regionaal consortium AMC.<br />
‘Met onze consortia bestrijk<strong>en</strong> we e<strong>en</strong> vijfde<br />
van <strong>Nederland</strong>’, vult projectleider<br />
Christianne de Groot van het regionaal<br />
consortium VUmc aan. ‘Ook zonder de<br />
subsidie van <strong>ZonMw</strong> hebb<strong>en</strong> we de<br />
9 <strong>ZonMw</strong>-programma <strong>Zwangerschap</strong> <strong>en</strong> <strong>Geboorte</strong><br />
afgelop<strong>en</strong> jar<strong>en</strong> al hard gewerkt om de<br />
geboortezorg in onze regio’s beter op<br />
elkaar af te stemm<strong>en</strong>. Vaak zijn de verwijspatron<strong>en</strong><br />
bijvoorbeeld nog onduidelijk,<br />
terwijl we wet<strong>en</strong> dat dit de kwaliteit van<br />
zorg niet t<strong>en</strong> goede komt.’<br />
Mede op verzoek van <strong>ZonMw</strong> hebb<strong>en</strong> de<br />
consortia van het AMC <strong>en</strong> het VUmc hun<br />
subsidieaanvraag op elkaar afgestemd.<br />
Daarom is het extra handig dat ze in Stacy<br />
Vink e<strong>en</strong> coördinator hebb<strong>en</strong> gevond<strong>en</strong> die<br />
beide consortia aanstuurt. ‘Ik heb nu bijna<br />
alle achtti<strong>en</strong> VSV’s bezocht <strong>en</strong> weet over <strong>en</strong><br />
weer wat er speelt. Ik merk nu al dat ze van<br />
elkaars ervaring<strong>en</strong> will<strong>en</strong> ler<strong>en</strong>’, vertelt Vink.<br />
Hoge perinatale sterfte<br />
Juist in de week dat het AMC <strong>en</strong> VUmc<br />
bek<strong>en</strong>d maakt<strong>en</strong> dat beide academische<br />
ziek<strong>en</strong>huiz<strong>en</strong> e<strong>en</strong> alliantie zull<strong>en</strong> gaan<br />
vorm<strong>en</strong>, vertell<strong>en</strong> De Groot, Van der Post <strong>en</strong><br />
Vink over hun gezam<strong>en</strong>lijke plann<strong>en</strong> op het
gebied van zwangerschap <strong>en</strong> geboortezorg.<br />
Naar hun inschatting zal deze alliantie voor<br />
de consortia weinig uitmak<strong>en</strong>, omdat beide<br />
ziek<strong>en</strong>huiz<strong>en</strong> elkaar op dit gebied toch al<br />
gevond<strong>en</strong> hadd<strong>en</strong>. ‘Bij het opstell<strong>en</strong> van<br />
onze aanvrag<strong>en</strong> hebb<strong>en</strong> we niet alle<strong>en</strong><br />
bekek<strong>en</strong> wat we kunn<strong>en</strong> afstemm<strong>en</strong>, maar<br />
ook waarin we elkaar kunn<strong>en</strong> versterk<strong>en</strong>.<br />
We hebb<strong>en</strong> immers beide onze sterke<br />
punt<strong>en</strong>‘, vertelt Van der Post.<br />
Volg<strong>en</strong>s De Groot loopt het VUmc bijvoorbeeld<br />
voorop op gebied van patiëntveiligheid<br />
in de geboortezorg. ‘Omdat tachtig<br />
proc<strong>en</strong>t van de <strong>Nederland</strong>se vrouw<strong>en</strong><br />
gedur<strong>en</strong>de hun zwangerschap bij meer dan<br />
één ‘lijn’ in zorg is, is de overdracht van<br />
informatie erg belangrijk.<br />
Communicatiefout<strong>en</strong> zijn e<strong>en</strong> belangrijke<br />
verklaring voor ziekte <strong>en</strong> sterfte tijd<strong>en</strong>s de<br />
zwangerschap. Wij hebb<strong>en</strong> daarom multidisciplinaire<br />
teamtraining<strong>en</strong> opgezet om<br />
de communicatie <strong>en</strong> de procedures voor<br />
verwijzing<strong>en</strong> te verbeter<strong>en</strong>. Natuurlijk<br />
gaan we deze ook evaluer<strong>en</strong>.’<br />
Het consortium van het AMC heeft e<strong>en</strong><br />
voorsprong in het onderzoek naar (het<br />
voorkom<strong>en</strong> van) vroeggeboorte. Dit is e<strong>en</strong><br />
belangrijke red<strong>en</strong> van perinatale sterfte,<br />
legt Van der Post uit. ‘Zo werk<strong>en</strong> we er hard<br />
aan om de moeders op te spor<strong>en</strong> bij wie<br />
e<strong>en</strong> vroeggeboorte dreigt. Het mooiste is<br />
natuurlijk als je e<strong>en</strong> vroeggeboorte kunt<br />
voorkom<strong>en</strong>.’<br />
Unieke kans<br />
Bij beide consortia valt op dat sommige<br />
gebied<strong>en</strong> hoge perinatale sterftecijfers<br />
hebb<strong>en</strong>. In Amsterdam Zuid-Oost<br />
bijvoorbeeld is deze sterfte twee keer hoger<br />
dan het landelijk gemiddelde. Volg<strong>en</strong>s<br />
Christianne de Groot spel<strong>en</strong> hierbij bek<strong>en</strong>de<br />
risicofactor<strong>en</strong> als lage sociaaleconomische<br />
status <strong>en</strong> etniciteit e<strong>en</strong> rol, maar zijn deze<br />
verklaring<strong>en</strong> lang niet altijd afdo<strong>en</strong>de.<br />
‘In stadsdeel Slotervaart bijvoorbeeld<br />
kunn<strong>en</strong> we de relatief hoge cijfers niet<br />
verklar<strong>en</strong>. Op basis van de uitkomst<strong>en</strong> van<br />
perinatale audit do<strong>en</strong> we hier onderzoek<br />
naar. Dit levert k<strong>en</strong>nis op die we ook voor<br />
andere gebied<strong>en</strong> kunn<strong>en</strong> gebruik<strong>en</strong>.’<br />
Ook Joris van der Post b<strong>en</strong>adrukt het belang<br />
van meer k<strong>en</strong>nis. ‘Wij beschouw<strong>en</strong> dit hele<br />
consortium als e<strong>en</strong> unieke kans. Natuurlijk<br />
ligg<strong>en</strong> er problem<strong>en</strong>, maar deze subsidie<br />
maakt het mogelijk om gezam<strong>en</strong>lijk naar<br />
oplossing<strong>en</strong> te zoek<strong>en</strong>. E<strong>en</strong> van de onderligg<strong>en</strong>de<br />
probleem is namelijk dat we op<br />
belangrijke punt<strong>en</strong> nog te weinig wet<strong>en</strong>:<br />
10 <strong>ZonMw</strong>-programma <strong>Zwangerschap</strong> <strong>en</strong> <strong>Geboorte</strong><br />
dit geldt voor de oorzak<strong>en</strong> van perinatale<br />
sterfte, de effectiviteit van pot<strong>en</strong>tiële interv<strong>en</strong>ties<br />
<strong>en</strong> de organisatie van de geboortezorg.<br />
Het gevolg is dat er zowel regionaal<br />
als landelijk vaak nieuwe interv<strong>en</strong>ties<br />
word<strong>en</strong> ingevoerd zonder dat het onderligg<strong>en</strong>de<br />
probleem bek<strong>en</strong>d is, of zonder dat<br />
we wet<strong>en</strong> of de voorgestelde oplossing wel<br />
effectief is. Ook de perinatale audits hebb<strong>en</strong><br />
vooral meerwaarde als bek<strong>en</strong>d is hoe<br />
effectieve zorg voor zwanger<strong>en</strong> eruit zou<br />
moet<strong>en</strong> zi<strong>en</strong>. Dit is helaas nog maar in<br />
beperkte mate het geval – daar will<strong>en</strong> we<br />
met alle partners in de regio aan gaan<br />
werk<strong>en</strong>.’<br />
Juist als het gaat om k<strong>en</strong>nis(ontwikkeling)<br />
is de verbinding tuss<strong>en</strong> de lijn<strong>en</strong> van<br />
belang, vind<strong>en</strong> de consortia. Tot nu toe was<br />
er te weinig sprake van e<strong>en</strong> geïntegreerde<br />
dataverzameling in de geboortezorg – het<br />
onderzoek vond ofwel plaats in de 0e of 1e lijn, ofwel in de 2e <strong>en</strong> 3e lijn.<br />
Patiënttevred<strong>en</strong>heid<br />
Als coördinator van beide consortia kan<br />
Stacy Vink de doel<strong>en</strong> van beide aanvrag<strong>en</strong><br />
goed sam<strong>en</strong>vatt<strong>en</strong>. Zowel het AMC- als<br />
het VUmc-consortium zijn erop gericht de<br />
multidisciplinaire sam<strong>en</strong>werking in de<br />
geboortezorg te stimuler<strong>en</strong>, de k<strong>en</strong>nis in<br />
de praktijk op basis van wet<strong>en</strong>schappelijk<br />
onderzoek te verbeter<strong>en</strong> <strong>en</strong> de implem<strong>en</strong>tatie<br />
van alle beschikbare k<strong>en</strong>nis te<br />
bevorder<strong>en</strong>. ‘Daarbij will<strong>en</strong> we nadrukkelijk<br />
ook de positie van (aanstaande) zwanger<strong>en</strong><br />
<strong>en</strong> hun partners versterk<strong>en</strong>’, vertelt<br />
Christianne de Groot.<br />
Volg<strong>en</strong>s Van der Post <strong>en</strong> De Groot moet<strong>en</strong><br />
beide consortia nog scherper nad<strong>en</strong>k<strong>en</strong><br />
over het precieze doel dat ze will<strong>en</strong><br />
bereik<strong>en</strong>. De Groot: ‘Zo discussiër<strong>en</strong> we<br />
over de vraag wat haalbaar is als het gaat<br />
om de vermijdbare perinatale sterfte.<br />
Ik vind dat we ons op e<strong>en</strong> concreet getal<br />
zoud<strong>en</strong> moet<strong>en</strong> vastlegg<strong>en</strong>, maar dat do<strong>en</strong><br />
we nu nog niet. Ik b<strong>en</strong> ook b<strong>en</strong>ieuwd hoe<br />
andere consortia dat formuler<strong>en</strong>.’<br />
Van der Post b<strong>en</strong>adrukt dat de doel<strong>en</strong> niet<br />
alle<strong>en</strong> in term<strong>en</strong> van sterftecijfers moet<strong>en</strong><br />
word<strong>en</strong> b<strong>en</strong>oemd. ‘Natuurlijk moet de<br />
sterfte omlaag, maar dit moet<strong>en</strong> we dan<br />
wel realiser<strong>en</strong> met het gebruik van zo min<br />
mogelijk interv<strong>en</strong>ties én met e<strong>en</strong> hoge<br />
tevred<strong>en</strong>heid van patiënt<strong>en</strong>. We moet<strong>en</strong><br />
e<strong>en</strong> balans zoek<strong>en</strong> tuss<strong>en</strong> zo gunstig mogelijke<br />
uitkomst<strong>en</strong> <strong>en</strong> zo weinig mogelijk<br />
do<strong>en</strong> – we moet<strong>en</strong> zeker ge<strong>en</strong> ding<strong>en</strong> do<strong>en</strong><br />
die niet nodig zijn.’<br />
Kwaliteitscirkel<br />
Beide consortia zijn al begonn<strong>en</strong> met<br />
het opstell<strong>en</strong> <strong>en</strong> soms ook invoer<strong>en</strong> van<br />
regionale protocoll<strong>en</strong>. Het protocol acute<br />
prehospitale verwijzing<strong>en</strong> ligt nu klaar.<br />
Hierin word<strong>en</strong> alle belangrijke stapp<strong>en</strong><br />
beschrev<strong>en</strong> die nodig zijn als e<strong>en</strong> zwangere<br />
in de thuissituatie in de problem<strong>en</strong> komt.<br />
‘Het gaat er dan bijvoorbeeld om waarhe<strong>en</strong><br />
de zwangere verwez<strong>en</strong> wordt, wie er op<br />
welk mom<strong>en</strong>t geïnformeerd wordt, om<br />
welke informatie het gaat <strong>en</strong> wat er<br />
verwacht wordt van de ambulancemedewerkers’,<br />
vertelt Van der Post.<br />
Omdat dit protocol gemaakt is door e<strong>en</strong><br />
werkgroep waarin alle relevante disciplines<br />
verteg<strong>en</strong>woordigd zijn, is de kans op e<strong>en</strong><br />
succesvolle invoering automatisch groter,<br />
d<strong>en</strong>kt Vink.<br />
De werkwijze die met dit onderwerp acute<br />
prehospitale verwijzing<strong>en</strong> is gevolgd, di<strong>en</strong>t<br />
als voorbeeld voor de aanpak van andere<br />
onderwerp<strong>en</strong>. Hypert<strong>en</strong>sie, minder lev<strong>en</strong>,<br />
diabetes <strong>en</strong> dreig<strong>en</strong>de vroeggeboorte staan<br />
al op de ag<strong>en</strong>da. Op basis van de (ontbrek<strong>en</strong>de)<br />
k<strong>en</strong>nis in richtlijn<strong>en</strong> <strong>en</strong> de uitkomst<strong>en</strong><br />
van perinatale audits kunn<strong>en</strong> in de<br />
toekomst ook andere onderwerp<strong>en</strong> word<strong>en</strong><br />
toegevoegd. ‘De kwaliteitscirkel sluit dan<br />
goed’, constateert De Groot.<br />
Bij de implem<strong>en</strong>tatie van de protocoll<strong>en</strong><br />
kan steeds gebruik word<strong>en</strong> gemaakt van<br />
de structuur van de VSV’s. E<strong>en</strong> ander<br />
aanknopingspunt is het al bestaande<br />
‘groot perinataal overleg’ dat twee keer<br />
per jaar plaatsvindt, de <strong>en</strong>e keer in het AMC,<br />
de andere keer in het VUmc. Traditioneel<br />
werd<strong>en</strong> verloskundig<strong>en</strong>, gynaecolog<strong>en</strong>,<br />
kinderarts<strong>en</strong>, perinatolog<strong>en</strong> <strong>en</strong> neonatolog<strong>en</strong><br />
hiervoor uitg<strong>en</strong>odigd, maar met de<br />
komst van de consortia zal deze groep tot<br />
alle consortiumpartners word<strong>en</strong> uitgebreid.<br />
Dit betek<strong>en</strong>t dat bijvoorbeeld ook de verteg<strong>en</strong>woordigers<br />
van verschill<strong>en</strong>de GGD-<strong>en</strong>,<br />
kraamzorg <strong>en</strong> jeugdgezondheidszorg zull<strong>en</strong><br />
aansluit<strong>en</strong>.<br />
Ook maakt de <strong>ZonMw</strong>-subsidie het mogelijk<br />
om zogehet<strong>en</strong> kwaliteitsmedewerkers<br />
aan te stell<strong>en</strong>. Van der Post wil deze medewerkers<br />
parttime aanstell<strong>en</strong> om de VSV’s<br />
te ondersteun<strong>en</strong>, bijvoorbeeld bij het<br />
uitvoer<strong>en</strong> van e<strong>en</strong> studie of het implem<strong>en</strong>ter<strong>en</strong><br />
van resultat<strong>en</strong>.<br />
E<strong>en</strong> app voor de telefoon<br />
Beide consortia invester<strong>en</strong> bewust in zoveel<br />
mogelijk inbr<strong>en</strong>g ‘van onderop’.<br />
Bij het sam<strong>en</strong>stell<strong>en</strong> van e<strong>en</strong> werkgroep
die e<strong>en</strong> protocol gaat mak<strong>en</strong> bijvoorbeeld,<br />
let Stacy Vink er nadrukkelijk op dat alle<br />
relevante professionals verteg<strong>en</strong>woordigd<br />
zijn. ‘Als we nog e<strong>en</strong> discipline miss<strong>en</strong>,<br />
zoek<strong>en</strong> we net zo lang tot we iemand<br />
gevond<strong>en</strong> hebb<strong>en</strong>.’<br />
Ook zull<strong>en</strong> de consortia er in hun informatievoorzi<strong>en</strong>ing<br />
op lett<strong>en</strong> dat zij alle<br />
relevante partij<strong>en</strong> bereik<strong>en</strong>. Er komt e<strong>en</strong><br />
toegankelijke website voor iedere<strong>en</strong>,<br />
er word<strong>en</strong> regelmatig nieuwsbriev<strong>en</strong><br />
verspreid <strong>en</strong> bije<strong>en</strong>komst<strong>en</strong> georganiseerd.<br />
Op 14 mei 2013 is er e<strong>en</strong> grote kick offconfer<strong>en</strong>tie,<br />
waarbij er voor de deelnemers<br />
veel ruimte zal zijn om ervaring<strong>en</strong> uit te<br />
wissel<strong>en</strong>.<br />
Beide consortia vind<strong>en</strong> het belangrijk<br />
dat zwanger<strong>en</strong> <strong>en</strong> hun partners over hun<br />
plann<strong>en</strong> <strong>en</strong> acties kunn<strong>en</strong> meeprat<strong>en</strong> <strong>en</strong><br />
-besliss<strong>en</strong>. Christianne de Groot: ‘Om te<br />
beginn<strong>en</strong> zull<strong>en</strong> we aan (aanstaande)<br />
moeders <strong>en</strong> hun partners vrag<strong>en</strong> welke<br />
informatie ze will<strong>en</strong> hebb<strong>en</strong> <strong>en</strong> hoe ze deze<br />
informatie will<strong>en</strong> krijg<strong>en</strong>. We realiser<strong>en</strong> ons<br />
dat we hier onvoldo<strong>en</strong>de inzicht in hebb<strong>en</strong>.’<br />
Sam<strong>en</strong> zull<strong>en</strong> de consortia verder<br />
nagaan welke weg<strong>en</strong> ze hiervoor zull<strong>en</strong><br />
bewandel<strong>en</strong>. Mede omdat er ge<strong>en</strong><br />
patiënt<strong>en</strong>organisatie van zwangere<br />
vrouw<strong>en</strong> is, vergt dit creativiteit <strong>en</strong> overleg<br />
met de doelgroep zelf. Gedacht wordt<br />
bijvoorbeeld aan de ontwikkeling van e<strong>en</strong><br />
app die zwangere vrouw<strong>en</strong> op hun mobiele<br />
telefoon kunn<strong>en</strong> download<strong>en</strong> <strong>en</strong> virtuele<br />
netwerk<strong>en</strong> voor zwangere vrouw<strong>en</strong> in hun<br />
eig<strong>en</strong> buurt, in navolging van e<strong>en</strong> voorbeeld<br />
uit Engeland. Van der Post: ‘Veel van de risicofactor<strong>en</strong><br />
die perinatale sterfte verklar<strong>en</strong>,<br />
zijn ook weer factor<strong>en</strong> die voor gezondheid<br />
op latere leeftijd van belang zijn. Het gaat<br />
niet alle<strong>en</strong> om de gezonde moeder met e<strong>en</strong><br />
gezond kind nu, maar ook om gezonde<br />
moeders <strong>en</strong> kinder<strong>en</strong> in de toekomst.’<br />
Lev<strong>en</strong> <strong>en</strong> dood<br />
In de 6 maand<strong>en</strong> die de consortia nu bezig<br />
zijn, komt er al veel in beweging, merk<strong>en</strong> de<br />
projectleiders <strong>en</strong> de coördinator. Vooral<br />
concrete resultat<strong>en</strong> zijn <strong>en</strong>thousiasmer<strong>en</strong>d<br />
voor de professionals. Zo levert het protocol<br />
acute zorg al leerzame ervaring<strong>en</strong> op,<br />
vertelt Van der Post. ‘Laatst hadd<strong>en</strong> we<br />
twee casuss<strong>en</strong> die prachtig liet<strong>en</strong> zi<strong>en</strong> hoe<br />
e<strong>en</strong> kind door deze goede afsprak<strong>en</strong> gered<br />
is. Maar er is helaas ook e<strong>en</strong> casus die<br />
illustreert hoe <strong>en</strong> waar het misging. Dit zijn<br />
bevinding<strong>en</strong> waarbij lev<strong>en</strong> <strong>en</strong> dood dichtbij<br />
elkaar ligg<strong>en</strong>.’<br />
11 <strong>ZonMw</strong>-programma <strong>Zwangerschap</strong> <strong>en</strong> <strong>Geboorte</strong><br />
Maar ook het veld zelf blijft in beweging.<br />
Soms is dat voor e<strong>en</strong> consortium lastig,<br />
soms juist gunstig. Zo wordt er in<br />
Amsterdam nu e<strong>en</strong> coöperatie van verloskundig<strong>en</strong><br />
opgericht, waardoor de onderlinge<br />
communicatie makkelijker wordt.<br />
E<strong>en</strong> duidelijke kans ligt er volg<strong>en</strong>s de<br />
projectleiders ook in de participatie van<br />
jonge professionals bij de activiteit<strong>en</strong> die de<br />
consortia gaan ondernem<strong>en</strong>. ‘Ik zou<br />
het heel mooi vind<strong>en</strong> als we arts<strong>en</strong>, verloskundig<strong>en</strong><br />
of kraamverzorg<strong>en</strong>d<strong>en</strong> in<br />
opleiding bij onze activiteit<strong>en</strong> kunn<strong>en</strong><br />
betrekk<strong>en</strong>’, vindt De Groot. ‘Zo investeer je<br />
echt in de toekomst.’
Project<br />
LOCoMOTive studie<br />
Gestructureerde overdracht<strong>en</strong> in de verloskunde<br />
Projecttitel LOCoMOTive studie; Local Obstetrical Collaboration Multidisciplinary On-site<br />
Teamtraining effectIVEness<br />
<strong>ZonMw</strong> projectnummer 209020001<br />
Onderdeel van Netwerk <strong>Geboorte</strong>zorg <strong>Noord</strong>west <strong>Nederland</strong><br />
Begin- <strong>en</strong> einddatum (looptijd) januari 2013 - december 2016 (4 jaar)<br />
Projectleider(s) mw. prof. dr. Christianne M. de Groot, mw. prof. dr. Cordula Wagner,<br />
mw. dr. Martine C. de Bruijne, dhr. dr. Pim W. Teuniss<strong>en</strong><br />
Projectuitvoerder(s) mw. Anita Romijn, MSc<br />
E-mail mw. Anita Romijn – MSc. a.romijn@vumc.nl<br />
Korte beschrijving<br />
Het <strong>Nederland</strong>s model van verloskundige zorg is gebaseerd<br />
op nauwe sam<strong>en</strong>werking tuss<strong>en</strong> professionals. Dit heeft<br />
veelvuldige overdracht<strong>en</strong> tot gevolg. Onderzoek heeft uit -<br />
gewez<strong>en</strong> dat overdrachtsmom<strong>en</strong>t<strong>en</strong> e<strong>en</strong> kwetsbare schakel<br />
vorm<strong>en</strong> in de verloskundige ket<strong>en</strong>, met risico’s op onbedoelde<br />
schade bij moeder <strong>en</strong> kind. Er zal daarom gewerkt moet<strong>en</strong><br />
word<strong>en</strong> aan betere communicatie <strong>en</strong> sam<strong>en</strong>werking om de<br />
zorguitkomst<strong>en</strong> te verbeter<strong>en</strong>.<br />
De LOCoMOTive studie richt zich op het verbeter<strong>en</strong> van deze<br />
niet-technische vaardighed<strong>en</strong> in e<strong>en</strong> longitudinaal multic<strong>en</strong>trisch<br />
onderzoeksopzet. Vijf Verloskundige Sam<strong>en</strong>werkingsverband<strong>en</strong><br />
(VSV’s) zull<strong>en</strong> ope<strong>en</strong>volg<strong>en</strong>d start<strong>en</strong> met het<br />
stapsgewijs implem<strong>en</strong>ter<strong>en</strong> van e<strong>en</strong> gestandaardiseerde<br />
overdracht met behulp van multidisciplinaire teamtraining<strong>en</strong>.<br />
Dit onderzoek richt zich op alle ant<strong>en</strong>atale <strong>en</strong> perinatale<br />
ongeplande verwijzing<strong>en</strong> van eerstelijns verloskundig<strong>en</strong><br />
naar klinische zorg vanaf 22 wek<strong>en</strong> zwangerschap tot twee uur<br />
na de bevalling. Gedur<strong>en</strong>de twee jaar zal op vaste meet<br />
mom<strong>en</strong>t<strong>en</strong> gekek<strong>en</strong> word<strong>en</strong> naar onder andere, de mate van<br />
inter-professionele sam<strong>en</strong>werking; het gebruik van de<br />
gestandaar diseerde overdracht <strong>en</strong> perinatale <strong>en</strong> maternale<br />
zorguitkomst<strong>en</strong>.<br />
Doel van het onderzoek<br />
Het doel van dit onderzoek is om de perinatale zorguitkomst<strong>en</strong><br />
te verbeter<strong>en</strong> door zowel de kwaliteit van overdrachtsmom<strong>en</strong>t<strong>en</strong><br />
als de interprofessionele sam<strong>en</strong>werking te<br />
verbeter<strong>en</strong> in de verloskundige ket<strong>en</strong>.<br />
12 <strong>ZonMw</strong>-programma <strong>Zwangerschap</strong> <strong>en</strong> <strong>Geboorte</strong><br />
Vraagstelling / Hypothese<br />
Wat is het effect van e<strong>en</strong> multidisciplinaire teamtraining,<br />
gericht op het implem<strong>en</strong>ter<strong>en</strong> van e<strong>en</strong> gestructureerde<br />
overdracht tijd<strong>en</strong>s zwangerschap <strong>en</strong> de bevalling;<br />
– op perinatale morbiditeit <strong>en</strong> mortaliteit?<br />
– op de ervar<strong>en</strong> kwaliteit <strong>en</strong> veiligheid van de verloskundige<br />
ket<strong>en</strong> door zowel de zwangere vrouw als de obstetrische<br />
zorg professionals?<br />
– op de volledigheid <strong>en</strong> accuraatheid van de overdracht van<br />
informatie tijd<strong>en</strong>s verwijzing van de zwangere vrouw?<br />
– op de variatie in besluitvormingsproces rond de bevalling<br />
door obstetrische zorgprofessionals?<br />
Relevantie<br />
Dit onderzoeksproject sluit aan bij 3 speerpunt<strong>en</strong> van het<br />
netwerk geboortezorg <strong>Noord</strong>west <strong>Nederland</strong>:<br />
1 verbeter<strong>en</strong> van patiëntveiligheid,<br />
2 versterk<strong>en</strong> van participatie van zwangere vrouw<strong>en</strong> <strong>en</strong><br />
3 het versterk<strong>en</strong> van sam<strong>en</strong>werking binn<strong>en</strong> VSV’s.<br />
Tev<strong>en</strong>s zal dit project meer inzicht gev<strong>en</strong> in de impact van<br />
praktijkgerichte inter-professionele interv<strong>en</strong>ties op het<br />
verloskundig handel<strong>en</strong> <strong>en</strong> de uitkomst<strong>en</strong> daarvan. Deze<br />
k<strong>en</strong>nis kan word<strong>en</strong> gebruikt voor e<strong>en</strong> model voor betere<br />
sam<strong>en</strong>werking <strong>en</strong> geïntegreerde zorg in de regio.<br />
Terug naar<br />
de kaart<br />
Sam<strong>en</strong>werkingspartners<br />
– Netwerk <strong>Geboorte</strong>zorg <strong>Noord</strong>west <strong>Nederland</strong> –<br />
0e t/m 3e lijn<br />
– Verloskundige Sam<strong>en</strong>werkings Verband<strong>en</strong> uit de regio<br />
<strong>Noord</strong>west <strong>Nederland</strong><br />
– <strong>ZonMw</strong><br />
– EMGO+ Institute for Health and Care Research,<br />
VU Medisch C<strong>en</strong>trum
Project<br />
Prev<strong>en</strong>tie van vroeggeboorte<br />
Onderzoek naar prognostische factor<strong>en</strong> voor vroeggeboorte <strong>en</strong> ontwikkel<strong>en</strong><br />
predictiemodel<br />
Projecttitel Multidisciplinary step in the prediction and primary prev<strong>en</strong>tion of preterm birth<br />
– Prev<strong>en</strong>tion of Preterm Birth –<br />
<strong>ZonMw</strong> projectnummer 209020002<br />
Onderdeel van Netwerk <strong>Geboorte</strong>zorg <strong>Noord</strong>west <strong>Nederland</strong><br />
Begin- <strong>en</strong> einddatum (looptijd) februari 2013 t/m februari 2017 (4 jaar)<br />
Projectleider(s) mw. dr. P.J. Haj<strong>en</strong>ius<br />
Projectuitvoerder(s) mw. dr. M. Kok, dhr. prof. dr. J.A.M. van der Post<br />
E-mail mw. dr. P.J. Haj<strong>en</strong>ius – p.haj<strong>en</strong>ius@amc.uva.nl<br />
Korte beschrijving<br />
Vroeggeboorte is de belangrijkste oorzaak van perinatale<br />
sterfte in <strong>Nederland</strong>.<br />
Van alle perinatale mortaliteit <strong>en</strong> morbiditeit wordt 50-70%<br />
veroorzaakt door vroeggeboorte. Daarom is prev<strong>en</strong>tie van<br />
vroeggeboorte e<strong>en</strong> belangrijk doel binn<strong>en</strong> de verloskunde.<br />
De meerderheid van de vroeggeboortes blijft echter on -<br />
opgemerkt tot het mom<strong>en</strong>t dat de vroeggeboorte moeilijk<br />
of niet meer te voorkom<strong>en</strong> is. Er zijn al bek<strong>en</strong>de risicofactor<strong>en</strong><br />
voor vroeggeboorte, maar er is veel ruimte voor verbetering<br />
in het scre<strong>en</strong><strong>en</strong> naar risicofactor<strong>en</strong>. E<strong>en</strong> betere risicoselectie<br />
kan resulter<strong>en</strong> in e<strong>en</strong> tijdige interv<strong>en</strong>tie waardoor de zwangerschaps-<br />
<strong>en</strong> neonatale uitkomst wordt verbeterd.<br />
Het project betreft e<strong>en</strong> observationele cohort studie onder<br />
4000 nullipara zwanger<strong>en</strong> (vrouw<strong>en</strong> die nog niet eerder e<strong>en</strong><br />
kind hebb<strong>en</strong> gebaard) van 18 jaar <strong>en</strong> ouder met e<strong>en</strong> laagrisico<br />
zwangerschap die zich voor het eerst meld<strong>en</strong> bij e<strong>en</strong> verloskundige<br />
of e<strong>en</strong> arts vòòr e<strong>en</strong> zwangerschapstermijn van<br />
24 wek<strong>en</strong>.<br />
Doel van het onderzoek<br />
In deze studie word<strong>en</strong> prognostische factor<strong>en</strong> voor vroeg-<br />
geboorte in e<strong>en</strong> laagrisico populatie nullipara zwanger<strong>en</strong><br />
bestudeerd. Deze factor<strong>en</strong> zull<strong>en</strong> word<strong>en</strong> gerelateerd aan het<br />
voorkom<strong>en</strong> van vroeggeboorte <strong>en</strong> aan neonatale uitkomst<strong>en</strong>.<br />
Het project is uniek omdat het de factor<strong>en</strong> integreert op het<br />
gebied van public health <strong>en</strong> de factor<strong>en</strong> gerelateerd met de<br />
partus <strong>en</strong> lichamelijke inspanning, klinische factor<strong>en</strong> <strong>en</strong> met<br />
het beloop van de zwangerschap.<br />
De verzamelde data zull<strong>en</strong> word<strong>en</strong> gebruikt om e<strong>en</strong> predictiemodel<br />
voor vroeggeboorte te ontwikkel<strong>en</strong> <strong>en</strong> te valider<strong>en</strong>.<br />
13 <strong>ZonMw</strong>-programma <strong>Zwangerschap</strong> <strong>en</strong> <strong>Geboorte</strong><br />
Vraagstelling / Hypothese<br />
De hypothese voor deze studie is (1) dat het voorspell<strong>en</strong><br />
Terug naar<br />
de kaart<br />
van spontane vroeggeboorte sterk verbeterd wordt <strong>en</strong><br />
(2) dat het risico van vroeggeboorte verminderd wordt door<br />
interv<strong>en</strong>ties op het gebied van public health <strong>en</strong> medische<br />
interv<strong>en</strong>ties zoals het gebruik van progesteron, e<strong>en</strong> pessarium<br />
of groepsconsult<strong>en</strong>.<br />
Relevantie<br />
Met behulp van de verzamelde data wordt e<strong>en</strong> predictiemodel<br />
voor spontane vroeggeboorte gemaakt. Hierdoor kan er in de<br />
toekomst e<strong>en</strong> betere risicoselectie plaatsvind<strong>en</strong> <strong>en</strong> kunn<strong>en</strong><br />
interv<strong>en</strong>ties word<strong>en</strong> uitgevoerd die de zwangerschapsuitkomst<strong>en</strong><br />
verbeter<strong>en</strong>. Voor zwanger<strong>en</strong> binn<strong>en</strong> de studie<br />
vind<strong>en</strong> extra test<strong>en</strong> plaats waardoor e<strong>en</strong> vroegere opsporing<br />
van e<strong>en</strong> mogelijke dreig<strong>en</strong>de vroeggeboorte kan word<strong>en</strong><br />
opgemerkt.<br />
Sam<strong>en</strong>werkingspartners<br />
Er wordt sam<strong>en</strong>gewerkt met de regionale consortia Utrecht<br />
<strong>en</strong> Limburg aangezi<strong>en</strong> deze consortia ev<strong>en</strong>e<strong>en</strong>s e<strong>en</strong> onderzoek<br />
over risicoselectie <strong>en</strong> -scre<strong>en</strong>ing uitvoer<strong>en</strong>.
Project<br />
ESPRIT studie<br />
Zorgvuldige invoering van niet-invasieve pr<strong>en</strong>atale test<strong>en</strong><br />
Projecttitel ESPRIT study: wid<strong>en</strong>ing scope of pr<strong>en</strong>atal scre<strong>en</strong>ing by non-invasive pr<strong>en</strong>atal testing (NIPT):<br />
consequ<strong>en</strong>ces for counselling for decision making and scre<strong>en</strong>ing policy<br />
<strong>ZonMw</strong> projectnummer 209020003<br />
Onderdeel van Netwerk <strong>Geboorte</strong>zorg <strong>Noord</strong>west <strong>Nederland</strong><br />
Begin- <strong>en</strong> einddatum (looptijd) december 2012 - december 2014 (2 jaar)<br />
Projectleider(s) mw. dr. A.M.A. Lachmeijer, klinische g<strong>en</strong>eticus, VUmc, mw. dr. E. Pajkrt, gynaecoloog AMC<br />
mw. dr. L. H<strong>en</strong>neman, s<strong>en</strong>ior onderzoeker VUmc<br />
projectuitvoerder(s) mw. drs. R. van Sch<strong>en</strong>del, EMGO instituut voor onderzoek naar gezondheid <strong>en</strong> zorg<br />
E-mail mw. dr. A.M.A. Lachmeijer, klinisch g<strong>en</strong>eticus, VUmc – ama.lachmeijer@vumc.nl<br />
Website www.emgo.nl/research/quality-of-care/research-projects/1398/wid<strong>en</strong>ing-scope-of-pr<strong>en</strong>atalscre<strong>en</strong>ing-by-non-invasive-pr<strong>en</strong>atal-testing-nipt/background/<br />
Korte beschrijving<br />
De opkomst van non-invasief pr<strong>en</strong>ataal test<strong>en</strong> (NIPT) zal naar<br />
verwachting grote verandering<strong>en</strong> teweeg br<strong>en</strong>g<strong>en</strong> in de<br />
pr<strong>en</strong>atale scre<strong>en</strong>ingspraktijk. Bij pr<strong>en</strong>ataal scre<strong>en</strong><strong>en</strong> – het<br />
bepal<strong>en</strong> van het risico op e<strong>en</strong> aangebor<strong>en</strong> afwijking bij e<strong>en</strong><br />
foetus – gaat het onder meer om chromosomale afwijking<strong>en</strong><br />
waarvan Down syndroom (trisomie 21) de bek<strong>en</strong>dste is. Sinds<br />
kort is e<strong>en</strong> DNA test beschikbaar die trisomie 21 pot<strong>en</strong>tieel<br />
zonder miskraamrisico kan vaststell<strong>en</strong> <strong>en</strong>kel op basis van e<strong>en</strong><br />
bloedmonster van de zwangere. De voordel<strong>en</strong> lijk<strong>en</strong> evid<strong>en</strong>t.<br />
De verschill<strong>en</strong>de aando<strong>en</strong>ing<strong>en</strong> waarop e<strong>en</strong> foetus getest kan<br />
word<strong>en</strong> zal naar verwachting ook to<strong>en</strong>em<strong>en</strong>. Daarmee betek<strong>en</strong>t<br />
invoering van NIPT e<strong>en</strong> mogelijk radicale verandering in de<br />
manier waarop we naar pr<strong>en</strong>atale scre<strong>en</strong>ing kijk<strong>en</strong>. De ESPRIT<br />
studie (Ethical Social Psychological Research for Implem<strong>en</strong>ting<br />
Scre<strong>en</strong>ing for fetal Trisomies) zal door middel van vrag<strong>en</strong>lijst<strong>en</strong><br />
<strong>en</strong> (groeps)interviews de m<strong>en</strong>ing van zwanger<strong>en</strong> <strong>en</strong> haar<br />
partner <strong>en</strong> betrokk<strong>en</strong> stakeholders t<strong>en</strong> aanzi<strong>en</strong> van NIPT in<br />
kaart br<strong>en</strong>g<strong>en</strong>. Ook zal e<strong>en</strong> ethische analyse word<strong>en</strong> gedaan.<br />
Doel van het onderzoek<br />
Doel van de ESPRIT studie is om na te gaan hoe zwanger<strong>en</strong> <strong>en</strong><br />
hun partners, zorgprofessionals <strong>en</strong> ouders van e<strong>en</strong> kind met<br />
e<strong>en</strong> aangebor<strong>en</strong> aando<strong>en</strong>ing d<strong>en</strong>k<strong>en</strong> over deze nieuwe<br />
testmethode, <strong>en</strong> voor welke aando<strong>en</strong>ing<strong>en</strong> NIPT in de toekomst<br />
toegepast zou moet<strong>en</strong> kunn<strong>en</strong> word<strong>en</strong>. Het onderzoek geeft<br />
meer inzicht in de psychologische, sociale <strong>en</strong> ethische aspect<strong>en</strong><br />
die relevant zijn voor de invoering van NIPT.<br />
14 <strong>ZonMw</strong>-programma <strong>Zwangerschap</strong> <strong>en</strong> <strong>Geboorte</strong><br />
Vraagstelling / Hypothese<br />
1 Wat zijn de attitudes van zwanger<strong>en</strong> <strong>en</strong> hun partners<br />
t<strong>en</strong> aanzi<strong>en</strong> van de invoering van NIPT, als alternatief voor<br />
de huidige eerste trimester combinatietest op Down<br />
syndroom? Welke informatie hebb<strong>en</strong> zwanger<strong>en</strong> nodig voor<br />
het mak<strong>en</strong> van e<strong>en</strong> geïnformeerde beslissing bij NIPT?<br />
2 Wat is de m<strong>en</strong>ing van zorgprofessionals (o.a. gynaecolog<strong>en</strong>,<br />
verloskundig<strong>en</strong>, klinisch g<strong>en</strong>etici) <strong>en</strong> andere stakeholders<br />
(o.a. verzekeraars, beleidsadviseurs, patiënt<strong>en</strong>organisaties)<br />
t<strong>en</strong> aanzi<strong>en</strong> van de invoering van NIPT?<br />
3 Wat zijn de mogelijke ethische gevolg<strong>en</strong> van de invoering<br />
van e<strong>en</strong> op NIPT gebaseerde pr<strong>en</strong>atale scre<strong>en</strong>ing?<br />
Wat betek<strong>en</strong>t e<strong>en</strong> uitbreiding van NIPT op meerdere<br />
aando<strong>en</strong>ing<strong>en</strong> voor het huidige normatieve kader voor<br />
pr<strong>en</strong>atale scre<strong>en</strong>ing?<br />
Relevantie<br />
De introductie van NIPT zal zorgvuldig moet<strong>en</strong> word<strong>en</strong><br />
voorbereid. Met name is het van belang dat goed geïnformeerde<br />
keuzes van zwanger<strong>en</strong> gewaarborgd blijv<strong>en</strong>.<br />
Dit onderzoek zal e<strong>en</strong> bijdrage lever<strong>en</strong> aan het opstell<strong>en</strong><br />
van richtlijn<strong>en</strong> voor de scre<strong>en</strong>ingspraktijk <strong>en</strong> beleid bij de<br />
invoering van NIPT.<br />
Sam<strong>en</strong>werkingspartners<br />
Ver<strong>en</strong>iging Sam<strong>en</strong>werk<strong>en</strong>de Ouder- <strong>en</strong> Patiënt<strong>en</strong> -<br />
organisaties (VSOP); Vakgroep Health Ethics & Society,<br />
Universiteit Maastricht; EMGO instituut voor onderzoek<br />
naar gezondheid <strong>en</strong> zorg.<br />
Terug naar<br />
de kaart
Regionaal Consortium <strong>Zwangerschap</strong> <strong>en</strong> <strong>Geboorte</strong> Overijssel<br />
<strong>ZonMw</strong> projectnummer 209010007<br />
Begin- <strong>en</strong> einddatum (looptijd) februari 2013 - januari 2016 (3 jaar)<br />
Projectleider(s) mw. dr. Rosalinde Snijders<br />
Contactpersoon mw. dr. Rosalinde Snijders<br />
E-mail Rosalinde.snijders@gmail.com<br />
Gegev<strong>en</strong>s omvang regio<br />
Provincie Overijssel<br />
Sted<strong>en</strong> Enschede, H<strong>en</strong>gelo, Almelo, Hard<strong>en</strong>berg, Zwolle,<br />
Harderwijk<br />
Aantal inwoners 1,13 miljo<strong>en</strong><br />
Jaarlijks aantal bevalling<strong>en</strong> in de regio<br />
12344 (lev<strong>en</strong>dgebor<strong>en</strong><strong>en</strong> in 2012)<br />
Wat zijn specifieke k<strong>en</strong>merk<strong>en</strong> voor de regio?<br />
De regio wordt gek<strong>en</strong>merkt door e<strong>en</strong> relatief hoog perc<strong>en</strong>tage<br />
rokers <strong>en</strong> overmatig alcoholdrinkers. Het gebied van het<br />
consortium is e<strong>en</strong> gevarieerd gebied met zowel stedelijke- als<br />
plattelandsproblematiek. In del<strong>en</strong> van de regio is sprake van e<strong>en</strong><br />
relatief lage sociaaleconomische status (SES). In teg<strong>en</strong>stelling tot<br />
west <strong>Nederland</strong>, waar e<strong>en</strong> lage SES vaak gepaard gaat met e<strong>en</strong><br />
niet-westerse achtergrond, is de achtergrond van m<strong>en</strong>s<strong>en</strong> met e<strong>en</strong><br />
lage SES in het noordoost<strong>en</strong> voornamelijk <strong>Nederland</strong>s.<br />
15 <strong>ZonMw</strong>-programma <strong>Zwangerschap</strong> <strong>en</strong> <strong>Geboorte</strong><br />
Met wie wordt sam<strong>en</strong>gewerkt?<br />
Ziek<strong>en</strong>huiz<strong>en</strong> (aantal 5): Medisch Spectrum Tw<strong>en</strong>te, locatie<br />
Enschede; Ziek<strong>en</strong>huisgroep Tw<strong>en</strong>te, locaties Almelo <strong>en</strong> H<strong>en</strong>gelo;<br />
Ropke Zweers Ziek<strong>en</strong>huis Hard<strong>en</strong>berg; Isala Kliniek<strong>en</strong> Zwolle;<br />
Ziek<strong>en</strong>huis St Jansdal Harderwijk. Verloskundig<strong>en</strong>praktijk<strong>en</strong>,<br />
VSV’s (5), ROS, GGD Tw<strong>en</strong>te <strong>en</strong> GGD IJsselland (waarin<br />
verteg<strong>en</strong>woordigd de JGZ afdeling<strong>en</strong> <strong>en</strong> Academische<br />
Werkplaats<strong>en</strong>), Zorgbelang, Ambulancedi<strong>en</strong>st<strong>en</strong> <strong>en</strong> ROAZ.<br />
Met wie werkt u niet sam<strong>en</strong> (regionaal)?<br />
We hebb<strong>en</strong> ge<strong>en</strong> actieve inbr<strong>en</strong>g van de huisarts<strong>en</strong> maar wel de<br />
afspraak dat de huisarts<strong>en</strong> op de hoogte word<strong>en</strong> gehoud<strong>en</strong> <strong>en</strong> in<br />
e<strong>en</strong> later stadium hopelijk toch actief betrokk<strong>en</strong> kunn<strong>en</strong> word<strong>en</strong>.<br />
Project<br />
Coördinatie van zorg id<strong>en</strong>tificer<strong>en</strong> van risicofactor<strong>en</strong> voor<br />
morbiditeit gerelateerd aan coördinatie <strong>en</strong> overdracht van zorg<br />
Projectnummer 209020008<br />
‘ Sam<strong>en</strong><br />
verantwoordelijk heid<br />
nem<strong>en</strong> voor de uitkomst<br />
van de zwangerschap’<br />
Met deze slogan wil Rosalinde Snijders, e<strong>en</strong> van de 3 projectleiders<br />
van het Consortium Overijssel, vooral uitdrukk<strong>en</strong> dat professionals <strong>en</strong><br />
instelling<strong>en</strong> e<strong>en</strong> geme<strong>en</strong>schappelijke verantwoordelijkheid drag<strong>en</strong><br />
voor e<strong>en</strong> optimale uitkomst van de zwangerschap. ‘We merk<strong>en</strong> nog<br />
regelmatig dat hulpverl<strong>en</strong>ers zich erger<strong>en</strong> aan de formulering dat<br />
‘het beter moet’’.<br />
Wát moet er dan beter, vrag<strong>en</strong> ze. Als het<br />
ons lukt dat concreet te b<strong>en</strong>oem<strong>en</strong> <strong>en</strong> daar<br />
handreiking<strong>en</strong> voor te bied<strong>en</strong>, is er mete<strong>en</strong><br />
<strong>en</strong>thousiasme. De bereidheid om mee te<br />
do<strong>en</strong> is groot.’<br />
Zwanger<strong>en</strong> thuis opzoek<strong>en</strong><br />
‘In onze regio krimpt het aanbod aan voorzi<strong>en</strong>ing<strong>en</strong>.<br />
Er zijn al gebied<strong>en</strong> in Tw<strong>en</strong>te<br />
waar vrouw<strong>en</strong> niet meer thuis kunn<strong>en</strong><br />
bevall<strong>en</strong>, <strong>en</strong> bij de ziek<strong>en</strong>huiz<strong>en</strong> in Meppel<br />
<strong>en</strong> Hard<strong>en</strong>berg wordt druk overlegd of <strong>en</strong><br />
hoe de geboortezorg gehandhaafd kan<br />
word<strong>en</strong>. Dit heeft consequ<strong>en</strong>ties voor<br />
zwangere vrouw<strong>en</strong> <strong>en</strong> hun partners, maar<br />
ook voor de Verloskundige Sam<strong>en</strong>werkingsverband<strong>en</strong><br />
(VSV’s). Anders dan andere<br />
consortia, is ons consortium vooral opgezet<br />
vanuit de VSV’s; we zijn nu hard bezig ook de<br />
0e <strong>en</strong> 3e lijn er goed bij te betrekk<strong>en</strong>.<br />
In onze k<strong>en</strong>nismakingsgesprekk<strong>en</strong> met de<br />
VSV’s merk ik dat ze in verschill<strong>en</strong>de fases<br />
zijn. Dat is ook logisch, sommige functioner<strong>en</strong><br />
al jar<strong>en</strong>, andere zijn vrij nieuw. Soms<br />
Volg<strong>en</strong>d<br />
Consortium<br />
Vorig<br />
Consortium<br />
Terug naar<br />
de kaart<br />
wet<strong>en</strong> ze van elkaar niet wat er op verschill<strong>en</strong>de<br />
gebied<strong>en</strong> al is opgezet. Vanuit het<br />
consortium kunn<strong>en</strong> we e<strong>en</strong> verbind<strong>en</strong>de<br />
schakel zijn - wat we bij het <strong>en</strong>e VSV hor<strong>en</strong>,<br />
br<strong>en</strong>g<strong>en</strong> we bij het andere weer in.<br />
We hebb<strong>en</strong> veel aan de inbr<strong>en</strong>g van de GGD.<br />
Juist op het terrein van de geboortezorg is<br />
de GGD Enschede al jar<strong>en</strong> actief.<br />
GGD-medewerkers beschikk<strong>en</strong> over expertise<br />
die niet altijd bij iedere<strong>en</strong> bek<strong>en</strong>d is.<br />
Ze zoek<strong>en</strong> zwangere vrouw<strong>en</strong> bijvoorbeeld<br />
thuis op, terwijl dat bij verloskundige zorg-
verl<strong>en</strong>ers andersom is: de vrouw komt naar<br />
de praktijk. Van deze thuiszorg b<strong>en</strong>adering<br />
kunn<strong>en</strong> we veel ler<strong>en</strong>.’<br />
Onverwachte overdracht<br />
‘Ons doel is e<strong>en</strong> beter beloop van de<br />
zwangerschapp<strong>en</strong> <strong>en</strong> betere uitkomst<strong>en</strong><br />
– de vermijdbare perinatale sterfte <strong>en</strong><br />
morbiditeit moet<strong>en</strong> omlaag. We will<strong>en</strong><br />
daarvoor praktijk <strong>en</strong> wet<strong>en</strong>schap dichter bij<br />
elkaar br<strong>en</strong>g<strong>en</strong>, beter gaan differ<strong>en</strong>tiër<strong>en</strong><br />
tuss<strong>en</strong> vrouw<strong>en</strong> die wel <strong>en</strong> ge<strong>en</strong> specialistische<br />
zorg nodig hebb<strong>en</strong> <strong>en</strong> de<br />
zwanger<strong>en</strong> <strong>en</strong> hun partners beter bij zorg<br />
rond geboorte <strong>en</strong> zwangerschap betrekk<strong>en</strong>.<br />
In het inhoudelijke onderzoek dat ook<br />
door <strong>ZonMw</strong> gehonoreerd is, will<strong>en</strong> we<br />
uitzoek<strong>en</strong> of we de frequ<strong>en</strong>tie van onverwachte<br />
overdracht van de <strong>en</strong>e naar de<br />
andere hulpverl<strong>en</strong>er kunn<strong>en</strong> terugdring<strong>en</strong>.<br />
De k<strong>en</strong>nis die we daarin opdo<strong>en</strong>, is weer van<br />
groot belang voor die ket<strong>en</strong>sam<strong>en</strong>werking<br />
waar we in het consortium aan werk<strong>en</strong>.<br />
De onderzoekster gaat diepte-interviews<br />
do<strong>en</strong> met cliënt<strong>en</strong>, dat levert vast veel op.’<br />
E<strong>en</strong> uniforme intakelijst<br />
‘In 3 projectteams gaan we werk<strong>en</strong> aan<br />
verbetering<strong>en</strong> in respectievelijk de sam<strong>en</strong>werking,<br />
communicatie <strong>en</strong> registratie.<br />
Voor wat betreft dat laatste will<strong>en</strong> we de<br />
uit komst<strong>en</strong> van het Perinatale Audit team<br />
<strong>en</strong> de cijfers van de PRN beter gaan<br />
b<strong>en</strong>utt<strong>en</strong>. Aan de cijfers van de PRN hebb<strong>en</strong><br />
we nu nog onvoldo<strong>en</strong>de. Het is bijvoorbeeld<br />
lastig om onderscheid te mak<strong>en</strong> tuss<strong>en</strong> e<strong>en</strong><br />
spontaan overlijd<strong>en</strong> van de baby <strong>en</strong> e<strong>en</strong><br />
afgebrok<strong>en</strong> zwangerschap. Ook is onvoldo<strong>en</strong>de<br />
duidelijk of e<strong>en</strong> onderligg<strong>en</strong>de<br />
afwijking e<strong>en</strong> rol heeft gespeeld bij de<br />
uitkomst van de zwangerschap. We will<strong>en</strong><br />
dus de sterftecijfers beter specificer<strong>en</strong> <strong>en</strong> in<br />
consortiumverband nagaan wat we daar<br />
mee kunn<strong>en</strong>. In het algeme<strong>en</strong> moet de<br />
registratie in de PRN volg<strong>en</strong>s ons beter,<br />
sneller <strong>en</strong> vollediger. Als dat lukt, d<strong>en</strong>k<strong>en</strong><br />
we dat ook de overdracht tuss<strong>en</strong> de hulpverl<strong>en</strong>ers<br />
beter loopt.<br />
Voor e<strong>en</strong> effici<strong>en</strong>te <strong>en</strong> goede intake werk<strong>en</strong><br />
we aan e<strong>en</strong> uniforme intakelijst voor de<br />
regio. Hierover hebb<strong>en</strong> we ook al contact<br />
met Nijmeg<strong>en</strong> <strong>en</strong> Rotterdam. We d<strong>en</strong>k<strong>en</strong><br />
aan e<strong>en</strong> schriftelijke <strong>en</strong> digitale lijst, die de<br />
zwangere grot<strong>en</strong>deels zelf kan invull<strong>en</strong> als<br />
ze dit wil. Het zou fantastisch zijn als je<br />
vervolg<strong>en</strong>s de digitale informatie zo naar de<br />
klinische softwarepakkett<strong>en</strong> kunt stur<strong>en</strong>.<br />
Maar dat is misschi<strong>en</strong> wishful thinking,<br />
16 <strong>ZonMw</strong>-programma <strong>Zwangerschap</strong> <strong>en</strong> <strong>Geboorte</strong><br />
omdat de instelling<strong>en</strong> met verschill<strong>en</strong>de<br />
pakkett<strong>en</strong> werk<strong>en</strong>.<br />
Daarnaast nog hebb<strong>en</strong> we voor elk VSV geld<br />
gereserveerd om e<strong>en</strong> zogehet<strong>en</strong> Klein maar<br />
Fijn project te realiser<strong>en</strong>. Hiermee kunn<strong>en</strong><br />
de VSV’s kortdur<strong>en</strong>d onderzoek uitvoer<strong>en</strong><br />
dat gericht is op e<strong>en</strong> lokale vraag die binn<strong>en</strong><br />
dát sam<strong>en</strong>werkingsverband speelt. Aan de<br />
hand van criteria die we van tevor<strong>en</strong><br />
hebb<strong>en</strong> opgesteld, beslist de stuurgroep<br />
van het consortium of het project<br />
gehonoreerd kan word<strong>en</strong>. We d<strong>en</strong>k<strong>en</strong> dat<br />
dit ook kan help<strong>en</strong> om het meewerk<strong>en</strong> <strong>en</strong><br />
-d<strong>en</strong>k<strong>en</strong> met het consortium te stimuler<strong>en</strong>.’<br />
Moreel beraad training<strong>en</strong><br />
De beschikbare k<strong>en</strong>nis will<strong>en</strong> we goed<br />
verspreid<strong>en</strong>. Dit kan via het k<strong>en</strong>nisportal<br />
van de GGD <strong>en</strong> via e<strong>en</strong> website die we per<br />
VSV will<strong>en</strong> opzett<strong>en</strong>. Ook d<strong>en</strong>k<strong>en</strong> we over<br />
e<strong>en</strong> structuur als MijnZorgnet, dat in<br />
Nijmeg<strong>en</strong> ontwikkeld is. Dat is e<strong>en</strong> digitale<br />
omgeving waar professionals online<br />
communities kunn<strong>en</strong> creër<strong>en</strong> om docum<strong>en</strong>t<strong>en</strong><br />
te del<strong>en</strong>, ervaring<strong>en</strong> uit te wissel<strong>en</strong><br />
<strong>en</strong> discussies op te start<strong>en</strong>. Ook kan je<br />
ervoor zorg<strong>en</strong> dat de (aanstaande)<br />
moeders toegang hebb<strong>en</strong> tot deze site.<br />
In onze regio hebb<strong>en</strong> we trouw<strong>en</strong>s ook al<br />
www.zwangerintw<strong>en</strong>te.nl, daar staat<br />
vooral veel informatie op.<br />
Met deze middel<strong>en</strong> kunn<strong>en</strong> we alle<br />
betrokk<strong>en</strong><strong>en</strong> bereik<strong>en</strong> <strong>en</strong> heeft ook iedere<strong>en</strong><br />
toegang tot dezelfde informatie. Ook<br />
de training<strong>en</strong> ‘moreel beraad’ die we in alle<br />
VSV’s gaan organiser<strong>en</strong>, zull<strong>en</strong> ervoor<br />
zorg<strong>en</strong> dat alle partij<strong>en</strong> e<strong>en</strong> gelijkwaardige<br />
inbr<strong>en</strong>g hebb<strong>en</strong>. Dit is e<strong>en</strong> beschrev<strong>en</strong><br />
methodiek waarbij de deelnemers over e<strong>en</strong><br />
morele vraag met elkaar in gesprek gaan.<br />
Uiteraard moet deze vraag relevant zijn<br />
voor de praktijk van e<strong>en</strong> VSV. De gespreksleider<br />
zorgt ervoor dat hiërarchie ge<strong>en</strong> rol<br />
speelt <strong>en</strong> laat iedere<strong>en</strong> aan bod kom<strong>en</strong>.<br />
Ik heb deze training gedaan op het terrein<br />
van pr<strong>en</strong>atale scre<strong>en</strong>ing <strong>en</strong> was onder de<br />
indruk van de resultat<strong>en</strong>. Zo’n training kan<br />
help<strong>en</strong> de onderlinge communicatie te<br />
verbeter<strong>en</strong>, omdat je e<strong>en</strong> vraag of probleem<br />
op e<strong>en</strong> andere manier leert analyser<strong>en</strong>.<br />
De afdeling ethiek van de Universiteit<br />
Groning<strong>en</strong> heeft hier veel ervaring mee ’<br />
E<strong>en</strong> jaarverslag via de PRN<br />
‘We realiser<strong>en</strong> ons goed dat onze activiteit<strong>en</strong><br />
voor hulpverl<strong>en</strong>ers e<strong>en</strong> belasting<br />
kunn<strong>en</strong> zijn, ze moet<strong>en</strong> immers al zoveel.<br />
We legg<strong>en</strong> tijd<strong>en</strong>s VSV bije<strong>en</strong>komst<strong>en</strong> uit<br />
dat we ons uiterste beste do<strong>en</strong> om ge<strong>en</strong><br />
ding<strong>en</strong> te vrag<strong>en</strong> die extra registratiedruk<br />
oplever<strong>en</strong>. Het uiteindelijke doel is dat de<br />
consortium activiteit<strong>en</strong> opbr<strong>en</strong>gst<strong>en</strong><br />
oplever<strong>en</strong> waar zorgverl<strong>en</strong>ers <strong>en</strong><br />
instelling<strong>en</strong> daadwerkelijk wat aan<br />
hebb<strong>en</strong>. Neem bijvoorbeeld optimalisatie<br />
van de kwaliteit <strong>en</strong> uniformiteit van de<br />
PRN data: als de professionals ervoor<br />
zorg<strong>en</strong> dat ze goed registrer<strong>en</strong>, kunn<strong>en</strong> wij<br />
vervolg<strong>en</strong>s help<strong>en</strong> om knelpunt<strong>en</strong> op te<br />
loss<strong>en</strong> bij het tijdig <strong>en</strong> e<strong>en</strong>voudig<br />
aan lever<strong>en</strong> van de data. Je kunt daarbij<br />
d<strong>en</strong>k<strong>en</strong> aan verbetering<strong>en</strong> in de ICT <strong>en</strong><br />
administratie, zoals het g<strong>en</strong>erer<strong>en</strong> van jaarverslag<strong>en</strong>.<br />
Het zou toch mooi zijn als er uit<br />
de PRN per praktijk e<strong>en</strong> jaarverslag geleverd<br />
wordt, of in elk geval e<strong>en</strong> deel ervan?<br />
De professionals hoev<strong>en</strong> die verslag<strong>en</strong> dan<br />
niet meer zelf te mak<strong>en</strong> <strong>en</strong> de gegev<strong>en</strong>s<br />
zijn ook nog e<strong>en</strong>s onderling vergelijkbaar,<br />
omdat ze e<strong>en</strong> vast format hebb<strong>en</strong>.<br />
Met de andere consortia will<strong>en</strong> we graag<br />
besprek<strong>en</strong> of er vrag<strong>en</strong> of problem<strong>en</strong> zijn<br />
die beter landelijk opgelost kunn<strong>en</strong> word<strong>en</strong>.<br />
Nu we twee maand<strong>en</strong> bezig zijn, vind<strong>en</strong><br />
we dat nog wel e<strong>en</strong>s e<strong>en</strong> puzzel: welke<br />
kwesties hor<strong>en</strong> thuis op het lokale niveau,<br />
welke op het niveau van het consortium <strong>en</strong><br />
welke op nationaal niveau?’
Project<br />
Coördinatie van zorg<br />
Id<strong>en</strong>tificer<strong>en</strong> van risicofactor<strong>en</strong> voor morbiditeit gerelateerd aan coördinatie<br />
<strong>en</strong> overdracht van zorg<br />
Projecttitel Analysis of the coordination of care during pregnancy and perinatal period<br />
<strong>ZonMw</strong> projectnummer 209020008<br />
Onderdeel van Regionaal Consortium Overijssel<br />
Begin- <strong>en</strong> einddatum (looptijd) maart 2013 – maart 2017 (4 jaar)<br />
Projectleider(s) mw. prof. dr. Ariana Need, mw. dr. Magda Boere-Boonekamp<br />
Projectuitvoerder(s) mw. Cherelle van St<strong>en</strong>us, MSc<br />
Contactpersoon mw. Cherelle van St<strong>en</strong>us, MSc. – c.m.v.vanst<strong>en</strong>us@utw<strong>en</strong>te.nl<br />
Korte beschrijving<br />
Om de perinatale sterfte te verminder<strong>en</strong> is het van belang dat<br />
de cliënt actief bij dit proces betrokk<strong>en</strong> wordt. Daarom is het<br />
uiterst belangrijk om te luister<strong>en</strong> naar de ervaring<strong>en</strong>, w<strong>en</strong>s<strong>en</strong><br />
<strong>en</strong> angst<strong>en</strong> van de zwanger<strong>en</strong>/partners. Met dit onderzoek<br />
will<strong>en</strong> we de risicofactor<strong>en</strong> voor morbiditeit die gerelateerd<br />
zijn aan coördinatie <strong>en</strong> overdracht van zorg id<strong>en</strong>tificer<strong>en</strong>.<br />
Het onderzoek zal beginn<strong>en</strong> met e<strong>en</strong> nulmeting die de<br />
ervaring<strong>en</strong> meet van de moeders/partner, over de zorg die zij<br />
hebb<strong>en</strong> ontvang<strong>en</strong>. Vervolg<strong>en</strong>s word<strong>en</strong> in totaal 200 zwangere<br />
vrouw<strong>en</strong>/partners gevolgd in sam<strong>en</strong>werking met de zorgprofessionals<br />
tijd<strong>en</strong>s hun zwangerschap <strong>en</strong> kraamtijd.<br />
Hierbij wordt de coördinatie <strong>en</strong> overname van zorg gemet<strong>en</strong>.<br />
Tot slot word<strong>en</strong> veertig case discussions uitgevoerd. Deze<br />
kwalitatieve data wordt gebruikt om de zorg aan te kunn<strong>en</strong><br />
pass<strong>en</strong> aan de hand van de ervaring<strong>en</strong> van de cliënt<strong>en</strong>.<br />
Doel van het onderzoek<br />
De kwaliteit van pr<strong>en</strong>atale <strong>en</strong> postnatale zorg verbeter<strong>en</strong> in<br />
Overijssel met de focus op de coördinatie <strong>en</strong> overname van zorg.<br />
Vraagstelling / Hypothese<br />
Welke k<strong>en</strong>merk<strong>en</strong> van de zorgorganisaties, belemmer<strong>en</strong> of<br />
bevorder<strong>en</strong> de aanwezigheid van perinatale morbiditeit bij<br />
de (zwangere) moeder of (ongebor<strong>en</strong>) kind <strong>en</strong> beïnvloed<strong>en</strong> de<br />
ervaring<strong>en</strong> van de cliënt over de ontvang<strong>en</strong> zorg?<br />
17 <strong>ZonMw</strong>-programma <strong>Zwangerschap</strong> <strong>en</strong> <strong>Geboorte</strong><br />
Terug naar<br />
de kaart<br />
Relevantie<br />
Ons doel is het analyser<strong>en</strong> van de sam<strong>en</strong>werking tuss<strong>en</strong><br />
professionals in de ket<strong>en</strong>zorg tijd<strong>en</strong>s de zwangerschap <strong>en</strong><br />
perinatale periode. Hiervoor will<strong>en</strong> we interv<strong>en</strong>ties ontwikkel<strong>en</strong><br />
die dit kunn<strong>en</strong> verbeter<strong>en</strong>. Om dit te kunn<strong>en</strong> bereik<strong>en</strong> speelt de<br />
cliënt e<strong>en</strong> grote rol. Zij zull<strong>en</strong> problem<strong>en</strong> <strong>en</strong> best practices<br />
aangev<strong>en</strong> over de zorg die zij hebb<strong>en</strong> ontvang<strong>en</strong> tijd<strong>en</strong>s deze<br />
periode. Tevred<strong>en</strong>heid over de ontvang<strong>en</strong> zorg is erg belangrijk<br />
<strong>en</strong> afhankelijk van de kwaliteit van de zorg <strong>en</strong> de geboorte<br />
uitkomst<strong>en</strong>. Uiteindelijk kunn<strong>en</strong> gezondheidssystem<strong>en</strong><br />
aangepast word<strong>en</strong> op de w<strong>en</strong>s<strong>en</strong> <strong>en</strong> behoeftes van de cliënt<strong>en</strong>.<br />
Sam<strong>en</strong>werkingspartners<br />
Wij zull<strong>en</strong> voornamelijk sam<strong>en</strong>werk<strong>en</strong> met het regionaal<br />
consortium Overijssel <strong>en</strong> de VSV’s uit de regio Overijssel. Verder<br />
zull<strong>en</strong> we sam<strong>en</strong>werk<strong>en</strong> met de volg<strong>en</strong>de professionals uit de<br />
regio Overijssel: verloskundig<strong>en</strong>, gynaecolog<strong>en</strong>, kinderarts<strong>en</strong>,<br />
kraamverzorgers, JGZ, GGD Tw<strong>en</strong>te, Stichting pr<strong>en</strong>atale<br />
scre<strong>en</strong>ing, Perinatale Audit team, Stichting Perinatale<br />
Registratie <strong>Nederland</strong>.
Regionaal Consortium Utrecht (RCU)<br />
<strong>ZonMw</strong> projectnummer209010003<br />
Begin- <strong>en</strong> einddatum (looptijd) januari 2013 - december 2016 (4 jaar)<br />
Projectleider(s) mw. dr. A. Kwee<br />
Contactpersoon mw. drs. Marjolein de Booys<br />
E-mail m.a.debooys@umcutrecht.nl<br />
Gegev<strong>en</strong>s omvang regio<br />
Provincies <strong>Noord</strong>-Brabant, Gelderland, Utrecht, Overijssel<br />
Sted<strong>en</strong> Tilburg, Gorinchem, Tiel, Nieuwegein, Woerd<strong>en</strong>, Utrecht-<br />
Zuid, Utrecht-WKZ, Amersfoort, Apeldoorn <strong>en</strong> Dev<strong>en</strong>ter.<br />
Jaarlijks aantal bevalling<strong>en</strong> in de regio 20.000<br />
Wat zijn specifieke k<strong>en</strong>merk<strong>en</strong> voor de regio?<br />
Geografisch groot gebied met veel sociaal-geografische verschill<strong>en</strong><br />
(platteland, middelgrote sted<strong>en</strong>, Randstad).<br />
Diversiteit door verschill<strong>en</strong>de religies (onder andere str<strong>en</strong>g<br />
gereformeerd, islam), diverse risicogroep<strong>en</strong> (onder andere obesitas,<br />
ti<strong>en</strong>ermoeders, verslavingsproblematiek, ggz-<br />
problematiek) <strong>en</strong> grote sociaal-economische verschill<strong>en</strong> in<br />
de regio.<br />
18 <strong>ZonMw</strong>-programma <strong>Zwangerschap</strong> <strong>en</strong> <strong>Geboorte</strong><br />
Met wie wordt sam<strong>en</strong>gewerkt?<br />
Ziek<strong>en</strong>huiz<strong>en</strong> (aantal 10): St. Elisabeth Ziek<strong>en</strong>huis Tilburg,<br />
Tweested<strong>en</strong>ziek<strong>en</strong>huis Tilburg, Rivas Zorggroep Gorinchem,<br />
Ziek<strong>en</strong>huis Rivier<strong>en</strong>land Tiel, St. Antonius Ziek<strong>en</strong>huis Nieuwegein,<br />
Zuwe Hofpoort Ziek<strong>en</strong>huis Woerd<strong>en</strong>, Diakoness<strong>en</strong>huis Utrecht,<br />
UMC Utrecht (WKZ), Meander medisch C<strong>en</strong>trum Amersfoort,<br />
Gelre Ziek<strong>en</strong>huiz<strong>en</strong> Apeldoorn, Dev<strong>en</strong>ter Ziek<strong>en</strong>huis.<br />
VSV’s (aantal 10), St. Pr<strong>en</strong>atale Scre<strong>en</strong>ing, Kraamzorg<br />
(ZinKraamzorg, Yunio Kraamzorg), Huisarts<strong>en</strong> GG&GD<br />
Jeugd gezondheidszorg, GGD Midd<strong>en</strong> <strong>Nederland</strong> <strong>en</strong> GGD Hart van<br />
Brabant RAVU, zorgverzekeraar Achmea, Universiteit van Tilburg,<br />
Universiteit Utrecht (Julius C<strong>en</strong>trum), Ros-s<strong>en</strong> (OOGG, Raedelijn,<br />
Caranscoop. Cliënt<strong>en</strong>(organisaties) wordt nog aan gewerkt.<br />
Met wie werkt u niet sam<strong>en</strong> (regionaal)?<br />
Br<strong>en</strong>g<strong>en</strong> we nog in kaart.<br />
Project<br />
RESPECT studie verbeter<strong>en</strong> risicoselectie voor zwangerschapscomplicaties<br />
<strong>en</strong> aanbied<strong>en</strong> van multidisciplinaire zorgpad<strong>en</strong><br />
Projectnummer 209020004<br />
Natuurlijk is dit e<strong>en</strong> lange slogan, erk<strong>en</strong>t coördinator Marjolein de<br />
Booys van het Consortium Utrecht onmiddellijk. Maar het is er wel<br />
e<strong>en</strong> die de lading dekt: ‘Het perspectief van de baby <strong>en</strong> dat van<br />
de zwangere staan erin voorop. Bov<strong>en</strong>di<strong>en</strong> komt goed tot uiting<br />
dat sam<strong>en</strong>werking e<strong>en</strong> belangrijke voorwaarde is om goede<br />
geboortezorg te realiser<strong>en</strong>.’<br />
Wel hoopt De Booys binn<strong>en</strong>kort e<strong>en</strong> kortere<br />
slogan te kunn<strong>en</strong> pres<strong>en</strong>ter<strong>en</strong>. ‘We hebb<strong>en</strong><br />
daarvoor e<strong>en</strong> prijsvraag onder alle deelnemers<br />
uitgeschrev<strong>en</strong>. Dat levert vast iets<br />
moois op, <strong>en</strong> het is e<strong>en</strong> leuke stimulans om<br />
de betrokk<strong>en</strong>heid bij het consortium verder<br />
te vergrot<strong>en</strong>.’<br />
De regio Utrecht: grote verschill<strong>en</strong><br />
‘Onze regio is groot, maar vooral heel divers.<br />
Zo hebb<strong>en</strong> we gebied<strong>en</strong> waar veel hoogopgeleid<strong>en</strong><br />
won<strong>en</strong> <strong>en</strong> gebied<strong>en</strong> waar juist<br />
veel kwetsbare zwanger<strong>en</strong> won<strong>en</strong>. Van<br />
hoogopgeleide vrouw<strong>en</strong> is bek<strong>en</strong>d dat ze<br />
vaak op hogere leeftijd hun eerste kind<br />
krijg<strong>en</strong>, van vrouw<strong>en</strong> met bijvoorbeeld<br />
alcoholproblem<strong>en</strong>, overgewicht of slechte<br />
sociaaleconomische omstandighed<strong>en</strong><br />
wet<strong>en</strong> we dat ze e<strong>en</strong> hoger risico lop<strong>en</strong> dat<br />
er tijd<strong>en</strong>s de zwangerschap iets misgaat.<br />
Daarnaast zijn er geme<strong>en</strong>t<strong>en</strong> met veel<br />
inwoners die e<strong>en</strong> str<strong>en</strong>g christelijke lev<strong>en</strong>sovertuiging<br />
hebb<strong>en</strong> <strong>en</strong>/of m<strong>en</strong>s<strong>en</strong> die niet<br />
will<strong>en</strong> dat hun kinder<strong>en</strong> word<strong>en</strong> ingeënt,<br />
Volg<strong>en</strong>d<br />
Consortium<br />
Vorig<br />
Consortium<br />
Terug naar<br />
de kaart<br />
‘ E<strong>en</strong> gezonde baby <strong>en</strong><br />
e<strong>en</strong> tevred<strong>en</strong> cliënt,<br />
door de juiste zorg, door de juiste<br />
professional <strong>en</strong> op het juiste mom<strong>en</strong>t’<br />
de zogehet<strong>en</strong> kritische prikkers. We d<strong>en</strong>k<strong>en</strong><br />
dat deze verschill<strong>en</strong> voor de uitvoering van<br />
e<strong>en</strong> goede geboortezorg belangrijk zijn,<br />
maar dit is nog niet goed onderbouwd.’<br />
Vertrouw<strong>en</strong>sband<br />
‘E<strong>en</strong> belangrijk doel van ons consortium is<br />
om de perinatale sterfte op korte <strong>en</strong> lange<br />
termijn te verminder<strong>en</strong> door e<strong>en</strong> betere<br />
sam<strong>en</strong>werking tuss<strong>en</strong> professionals te<br />
realiser<strong>en</strong> – dit betek<strong>en</strong>t méér multidisciplinair<br />
<strong>en</strong> meer ‘lijnoverstijg<strong>en</strong>d’ werk<strong>en</strong>. Vaak
is de zorg nog teveel georganiseerd vanuit<br />
de zorgverl<strong>en</strong>er <strong>en</strong> niet vanuit de cliënt.<br />
We zull<strong>en</strong> er dus hard aan moet<strong>en</strong> werk<strong>en</strong><br />
om hulpverl<strong>en</strong>ers uit de verschill<strong>en</strong>de<br />
lijn<strong>en</strong> dichter bij elkaar te br<strong>en</strong>g<strong>en</strong>. Dit<br />
lukt als alle partij<strong>en</strong> erin will<strong>en</strong> invester<strong>en</strong>.<br />
In Tilburg zijn bijvoorbeeld verloskundig<strong>en</strong><br />
<strong>en</strong> gynaecolog<strong>en</strong> er sam<strong>en</strong> in geslaagd<br />
e<strong>en</strong> goed draai<strong>en</strong>de VSV op te bouw<strong>en</strong><br />
(www.livive.nl) maar daar hebb<strong>en</strong> ze heel<br />
hard aan getrokk<strong>en</strong>. Al deze hulpverl<strong>en</strong>ers<br />
kwam<strong>en</strong> tweeënhalf jaar elke week sam<strong>en</strong><br />
om elkaar beter te ler<strong>en</strong> k<strong>en</strong>n<strong>en</strong> <strong>en</strong><br />
afsprak<strong>en</strong> te mak<strong>en</strong>. Het opbouw<strong>en</strong> van<br />
e<strong>en</strong> vertrouw<strong>en</strong>sband kost tijd, daar<br />
moet<strong>en</strong> we niet lichtzinnig over d<strong>en</strong>k<strong>en</strong>.’<br />
E<strong>en</strong> sociale kaart van de regio<br />
‘Om onze doelstelling<strong>en</strong> te realiser<strong>en</strong><br />
werk<strong>en</strong> we aan e<strong>en</strong> geme<strong>en</strong>schappelijke<br />
visie op integrale geboortezorg – e<strong>en</strong> visie<br />
die echt door alle partij<strong>en</strong> in de regio<br />
gedrag<strong>en</strong> wordt. In concept staat deze visie<br />
al op papier <strong>en</strong> ik heb er alle vertrouw<strong>en</strong><br />
in dat we er uitkom<strong>en</strong>. Maar papier is<br />
natuurlijk geduldig. In de praktijk will<strong>en</strong> we<br />
e<strong>en</strong> k<strong>en</strong>nisinfrastructuur realiser<strong>en</strong> die ook<br />
na afloop van onze subsidie goed blijft<br />
functioner<strong>en</strong>. Om dat te bereik<strong>en</strong> werk<strong>en</strong><br />
we aan tastbare product<strong>en</strong>, zoals e<strong>en</strong><br />
digitale sociale kaart van ons hele gebied<br />
<strong>en</strong> e<strong>en</strong> overzicht van alle lop<strong>en</strong>de (onderzoeks-)project<strong>en</strong><br />
waar onze partners bij<br />
betrokk<strong>en</strong> zijn. Zo’n sociale kaart alle<strong>en</strong> al<br />
is e<strong>en</strong> hele klus: alle instanties binn<strong>en</strong> de<br />
geboortezorg word<strong>en</strong> daarin vermeld,<br />
compleet met nam<strong>en</strong>, telefoonnummers,<br />
emailadress<strong>en</strong>, doelstelling<strong>en</strong>, <strong>en</strong>z. Zo’n<br />
kaart is handig om de juiste hulpverl<strong>en</strong>er<br />
of instelling te vind<strong>en</strong>, maar ook om te<br />
ontdekk<strong>en</strong> of bepaalde instelling<strong>en</strong> in taak<br />
of werkgebied misschi<strong>en</strong> overlapp<strong>en</strong>, of<br />
om juist de ‘gat<strong>en</strong>’ in e<strong>en</strong> bepaald gebied te<br />
signaler<strong>en</strong>.<br />
Daarnaast will<strong>en</strong> we tot e<strong>en</strong> goede<br />
beschrijving van de k<strong>en</strong>merk<strong>en</strong> van onze<br />
cliënt<strong>en</strong> kom<strong>en</strong>. Dit is nodig om de risicogroep<strong>en</strong><br />
op te spor<strong>en</strong> <strong>en</strong> specifieke problem<strong>en</strong><br />
te kunn<strong>en</strong> id<strong>en</strong>tificer<strong>en</strong>. Nu word<strong>en</strong> er<br />
vaak risicofactor<strong>en</strong> g<strong>en</strong>oemd, zoals religie<br />
of middel<strong>en</strong>gebruik, maar deze zijn niet op<br />
harde gegev<strong>en</strong>s gebaseerd. In hoeverre zijn<br />
deze factor<strong>en</strong> echt e<strong>en</strong> verklaring voor<br />
ev<strong>en</strong>tuele ongunstige cijfers in de regio?<br />
Dit wordt nog e<strong>en</strong> hele klus, omdat we vaak<br />
hor<strong>en</strong> dat de data van de PRN-registratie<br />
voor dit doel nog niet goed bruikbaar zijn.’<br />
19 <strong>ZonMw</strong>-programma <strong>Zwangerschap</strong> <strong>en</strong> <strong>Geboorte</strong><br />
Participatie<br />
‘We werk<strong>en</strong> met e<strong>en</strong> stuurgroep <strong>en</strong> e<strong>en</strong><br />
bestuur waarin alle partij<strong>en</strong> verteg<strong>en</strong>woordigd<br />
zijn. Deze organ<strong>en</strong> zijn vooral voor de<br />
grote lijn<strong>en</strong> verantwoordelijk. Minst<strong>en</strong>s zo<br />
belangrijk vind<strong>en</strong> wij e<strong>en</strong> gelijke inbr<strong>en</strong>g<br />
van de deelnemers in de praktijk, ook<br />
van cliënt<strong>en</strong>. Op basis van mijn ervaring<br />
met patiëntparticipatie heb ik e<strong>en</strong> stuk<br />
geschrev<strong>en</strong> over de verschill<strong>en</strong>de niveaus<br />
van participatie die we in dit consortium<br />
kunn<strong>en</strong> inzett<strong>en</strong>. Op het hoogste niveau<br />
gaat het om meebesliss<strong>en</strong>: we kunn<strong>en</strong><br />
daarvoor e<strong>en</strong> cliëntverteg<strong>en</strong>woordiger in<br />
onze stuurgroep opnem<strong>en</strong>, maar dat is niet<br />
g<strong>en</strong>oeg. Eén vrouw kan immers onmogelijk<br />
het perspectief van alle zwangere vrouw<strong>en</strong><br />
uit de regio inbr<strong>en</strong>g<strong>en</strong>. Op e<strong>en</strong> lager niveau<br />
van participatie gaat het om consultatie.<br />
Dit kunn<strong>en</strong> we bijvoorbeeld do<strong>en</strong> door<br />
<strong>en</strong>quêtes, focusgroep<strong>en</strong> of spiegelbije<strong>en</strong>komst<strong>en</strong><br />
te organiser<strong>en</strong> – op zo’n manier<br />
kan je veel vrouw<strong>en</strong> raadpleg<strong>en</strong>. Hier zijn<br />
we nog niet uit <strong>en</strong> ik b<strong>en</strong> erg b<strong>en</strong>ieuwd hoe<br />
andere consortia dit do<strong>en</strong>.’<br />
Opbr<strong>en</strong>gst<strong>en</strong><br />
‘Als aftrap voor ons consortium organiseerd<strong>en</strong><br />
we eind oktober 2012 e<strong>en</strong> feestelijke<br />
bije<strong>en</strong>komst, met e<strong>en</strong> inhoudelijk<br />
programma <strong>en</strong> als geintje e<strong>en</strong> grote<br />
geboortetaart. De opkomst was hoog,<br />
de bereidheid om mee te do<strong>en</strong> is groot.<br />
Tegelijkertijd realiser<strong>en</strong> we ons dat we<br />
voortdur<strong>en</strong>d zull<strong>en</strong> moet<strong>en</strong> trekk<strong>en</strong>,<br />
push<strong>en</strong>, stimuler<strong>en</strong>. Voor de hulpverl<strong>en</strong>ers<br />
betek<strong>en</strong>t deelname aan dit consortium<br />
wéér e<strong>en</strong> taak erbij, terwijl de afstand<strong>en</strong><br />
vaak groot zijn. D<strong>en</strong>k maar weer aan dat<br />
voorbeeld van Tilburg – voor deze hulpverl<strong>en</strong>ers<br />
was het al e<strong>en</strong> grote investering<br />
om frequ<strong>en</strong>t bij elkaar te kom<strong>en</strong>, laat staan<br />
als de afstand<strong>en</strong> nog veel groter zijn.<br />
Ik d<strong>en</strong>k dat we er vooral voor moet<strong>en</strong><br />
zorg<strong>en</strong> dat de deelnemers kunn<strong>en</strong> zi<strong>en</strong><br />
dat het consortium iets oplevert; het r<strong>en</strong>dem<strong>en</strong>t<br />
moet voor h<strong>en</strong>zelf zichtbaar zijn,<br />
anders hak<strong>en</strong> ze af. In deze eerste maand<strong>en</strong><br />
stuit<strong>en</strong> we op veel vrag<strong>en</strong> die vast ook bij<br />
andere consortia zull<strong>en</strong> spel<strong>en</strong>. Het lijkt<br />
me goed deze uit te wissel<strong>en</strong>. Zo zijn de<br />
geografische gr<strong>en</strong>z<strong>en</strong> van ons gebied niet<br />
altijd duidelijk. De adher<strong>en</strong>tiegebied<strong>en</strong> van<br />
de ti<strong>en</strong> perinatologische c<strong>en</strong>tra zijn e<strong>en</strong><br />
belangrijk uitgangspunt van de consortia.<br />
Maar e<strong>en</strong> zwangere vrouw zal zich niet<br />
altijd aan de consortiagr<strong>en</strong>z<strong>en</strong> houd<strong>en</strong>. E<strong>en</strong><br />
hulpverl<strong>en</strong>er uit Tilburg kan bijvoorbeeld<br />
de <strong>en</strong>e keer naar Rotterdam verwijz<strong>en</strong>,<br />
de andere keer naar Utrecht. Zeker voor<br />
ons consortium is dit lastig, omdat we<br />
midd<strong>en</strong>in het land zitt<strong>en</strong> <strong>en</strong> naar alle<br />
kant<strong>en</strong> aan e<strong>en</strong> ander consortium gr<strong>en</strong>z<strong>en</strong>.<br />
En hoe werk je als consortium sam<strong>en</strong> met<br />
de zorgverzekeraars? Welke afsprak<strong>en</strong><br />
moet<strong>en</strong> er op landelijk niveau door<br />
Zorgverzekeraars <strong>Nederland</strong> gemaakt<br />
word<strong>en</strong>, <strong>en</strong> welke op regionaal niveau?<br />
Heel praktisch d<strong>en</strong>k ik ook aan het<br />
opzett<strong>en</strong> van e<strong>en</strong> website. Wij will<strong>en</strong> dit<br />
gaan do<strong>en</strong>, maar misschi<strong>en</strong> kunn<strong>en</strong> we ook<br />
aanhak<strong>en</strong> bij e<strong>en</strong> format dat er al is? Ik zeg<br />
dit ook omdat we ons realiser<strong>en</strong> dat we<br />
met e<strong>en</strong> beperkt budget ambitieuze doel<strong>en</strong><br />
will<strong>en</strong> realiser<strong>en</strong>. Als coördinator heb ik e<strong>en</strong><br />
aanstelling van 10 uur in de week, dat is<br />
niet veel om zulke ingewikkelde sam<strong>en</strong>werkings-<br />
<strong>en</strong> afstemmingstraject<strong>en</strong> te<br />
coördiner<strong>en</strong>.’
Project<br />
RESPECT studie<br />
Verbeter<strong>en</strong> risicoselectie voor zwangerschaps complicaties <strong>en</strong> aanbied<strong>en</strong> van<br />
multidisciplinaire zorgpad<strong>en</strong><br />
Projecttitel Risk EStimation for PrEgnancy Complications to provide Tailored care (RESPECT study)<br />
<strong>ZonMw</strong> projectnummer 209020004<br />
Onderdeel van Regionaal Consortium Utrecht (RCU)<br />
Begin- <strong>en</strong> einddatum (looptijd) december 2012 - december 2016 (4 jaar)<br />
Projectleider(s) dhr. prof. dr. A. Franx, mw. dr. A. Kwee, mw. dr. M.P.H. Koster<br />
Projectuitvoerder(s) mw. M. de Ruiter, MSc<br />
E-mail mw. M. (Marije) de Ruiter, MSc – respectstudie@umcutrecht.nl<br />
Korte beschrijving<br />
Het <strong>Nederland</strong>s verloskundig systeem wordt gek<strong>en</strong>merkt door<br />
risicoselectie, hetge<strong>en</strong> de afgelop<strong>en</strong> jar<strong>en</strong> regelmatig is<br />
bediscussieerd. Wij verwacht<strong>en</strong> dat in het huidige systeem de<br />
risicoselectie verbeterd kan word<strong>en</strong> door het implem<strong>en</strong>ter<strong>en</strong><br />
van scre<strong>en</strong>ingmodell<strong>en</strong>, gebaseerd op maternale karakteristiek<strong>en</strong><br />
<strong>en</strong> serologische <strong>en</strong> echoscopische markers, voor<br />
regelmatig voorkom<strong>en</strong>de complicaties: pre-eclampsie <strong>en</strong><br />
diabetes gravidarum. Door verbeterde risicoselectie <strong>en</strong> tijdige<br />
opsporing van complicaties kunn<strong>en</strong> de perinatale uitkomst<strong>en</strong><br />
verbeter<strong>en</strong>. Hiervoor zal het scre<strong>en</strong>ingsmodel allereest<br />
gevalideerd word<strong>en</strong>, waarbij de s<strong>en</strong>sitiviteit, specificiteit <strong>en</strong><br />
afkappunt<strong>en</strong> vastgesteld zull<strong>en</strong> word<strong>en</strong>. In het tweede deel van<br />
de studie zal door middel van e<strong>en</strong> cluster randomized controlled<br />
trial word<strong>en</strong> geëvalueerd of multidisciplinaire zorgpad<strong>en</strong> t<strong>en</strong><br />
opzichte van de gebruikelijke zorg de perinatale uitkomst<strong>en</strong><br />
verbeterd. De multidisciplinaire zorgpad<strong>en</strong> word<strong>en</strong> op maat<br />
gemaakt voor het individuele risico van de zwangere met als<br />
doel tijdige opsporing <strong>en</strong> behandeling van complicaties.<br />
Doel van het onderzoek<br />
Valider<strong>en</strong> van e<strong>en</strong> predictiemodel voor pre-eclampsie <strong>en</strong><br />
diabetes gravidarum om tijdig zwanger<strong>en</strong> met e<strong>en</strong> hoog<br />
risico te id<strong>en</strong>tificer<strong>en</strong>.<br />
Het aanbied<strong>en</strong> van multidisciplinaire zorgpad<strong>en</strong> voor<br />
zwanger<strong>en</strong> met e<strong>en</strong> hoog risico op pre-eclampsie <strong>en</strong>/of diabetes<br />
gravidarum om perinatale uitkomst<strong>en</strong> te verbeter<strong>en</strong>.<br />
Vraagstelling / Hypothese<br />
Is het predictiemodel voor pre-eclampsie <strong>en</strong> diabetes<br />
gravidarum valide voor de <strong>Nederland</strong>se zwanger<strong>en</strong>populatie?<br />
Verbetert het aanbied<strong>en</strong> van multidisciplinaire zorgpad<strong>en</strong> de<br />
perinatale uitkomst<strong>en</strong> voor zwanger<strong>en</strong> met e<strong>en</strong> hoog risico<br />
op pre-eclampsie <strong>en</strong>/of diabetes gravidarum?<br />
20 <strong>ZonMw</strong>-programma <strong>Zwangerschap</strong> <strong>en</strong> <strong>Geboorte</strong><br />
Terug naar<br />
de kaart<br />
Relevantie<br />
Veel voorkom<strong>en</strong>de zwangerschapscomplicaties als preeclampsie<br />
<strong>en</strong> diabetes gravidarum zijn sterk geassocieerd met<br />
perinatale morbiditeit <strong>en</strong> mortaliteit. Door e<strong>en</strong> adequate<br />
scre<strong>en</strong>ingstest op deze complicaties is het mogelijk multidisciplinaire<br />
zorgpad<strong>en</strong> te ontwikkel<strong>en</strong> toegespitst op het<br />
individuele risico van de zwangere waarbij tijdige herk<strong>en</strong>ning,<br />
<strong>en</strong> dus behandeling, van complicaties voorop staan. Zwanger<strong>en</strong><br />
met e<strong>en</strong> laag risico zull<strong>en</strong> dus niet onnodig word<strong>en</strong> blootgesteld<br />
aan interv<strong>en</strong>ties, hetge<strong>en</strong> overmedicalisering voorkomt.<br />
Sam<strong>en</strong>werkingspartners<br />
Regionaal Consortium Utrecht (RCU), Rijksinstituut voor<br />
Volksgezondheid <strong>en</strong> Milieu (RIVM), JULIUS C<strong>en</strong>trum, NIVEL,<br />
GGD-JGZ.<br />
Er wordt tev<strong>en</strong>s sam<strong>en</strong>gewerkt met het regionaal consortium<br />
Limburg <strong>en</strong> het Netwerk <strong>Geboorte</strong>zorg <strong>Noord</strong>west <strong>Nederland</strong><br />
(regionaal consortium AMC) aangezi<strong>en</strong> deze consortia ev<strong>en</strong>e<strong>en</strong>s<br />
e<strong>en</strong> onderzoek over risicoselectie <strong>en</strong> -scre<strong>en</strong>ing uitvoer<strong>en</strong>.
Regionaal Verloskundig Consortium (RVC) <strong>Noord</strong>elijk Zuid-Holland<br />
<strong>ZonMw</strong> projectnummer 209010005<br />
Begin- <strong>en</strong> einddatum (looptijd) december 2012 - december 2016<br />
(4 jaar)<br />
Projectleider(s) dhr. prof. dr. Jan van Lith<br />
Contactpersoon mw. Eveli<strong>en</strong> Kabel–Sav<strong>en</strong>ije (coördinator)<br />
E-mail E.P.Kabel-Sav<strong>en</strong>ije@lumc.nl<br />
Gegev<strong>en</strong>s omvang regio<br />
Provincie <strong>Noord</strong>elijk Zuid-Holland<br />
Sted<strong>en</strong> D<strong>en</strong> Haag, Leid<strong>en</strong>, Leiderdorp, Gouda & Zoetermeer<br />
Aantal inwoners ongeveer 2 miljo<strong>en</strong><br />
Jaarlijks aantal bevalling<strong>en</strong> in de regio ongeveer 17.000 – 18.000<br />
Wat zijn specifieke k<strong>en</strong>merk<strong>en</strong> voor de regio?<br />
De regio <strong>Noord</strong>elijk Zuid-Holland k<strong>en</strong>merkt zich door e<strong>en</strong> grote<br />
diversiteit in populatie. D<strong>en</strong> Haag heeft de typisch grootstedelijke<br />
problematiek, terwijl het Gro<strong>en</strong>e Hart juist de k<strong>en</strong>merk<strong>en</strong> van het<br />
platteland heeft. In de provincie Zuid-Holland is in 2007 de<br />
perinatale sterfte 8,6 per 1000. Specifiek in D<strong>en</strong> Haag is de<br />
perinatale sterfte gemiddeld hoger dan in de rest van de provincie.<br />
De perinatale sterfte is vervolg<strong>en</strong>s hoger bij niet-westerse groep<strong>en</strong><br />
<strong>en</strong> bij zwanger<strong>en</strong> met e<strong>en</strong> lage sociaaleconomische status.<br />
21 <strong>ZonMw</strong>-programma <strong>Zwangerschap</strong> <strong>en</strong> <strong>Geboorte</strong><br />
Met wie wordt sam<strong>en</strong>gewerkt?<br />
Ziek<strong>en</strong>huiz<strong>en</strong> (aantal 6): Leids Universitair Medisch C<strong>en</strong>trum,<br />
Diaconess<strong>en</strong>huis (Leid<strong>en</strong>), Rijnland ziek<strong>en</strong>huis (Leiderdorp),<br />
Medisch C<strong>en</strong>trum Haagland<strong>en</strong> (D<strong>en</strong> Haag), HagaZiek<strong>en</strong>huis<br />
(D<strong>en</strong> Haag), Gro<strong>en</strong>e Hart Ziek<strong>en</strong>huis (Gouda).<br />
Verloskundig<strong>en</strong>praktijk<strong>en</strong> (aantal 41), VSV’s (6).<br />
ROS (aantal 2): Lijn1Haagland<strong>en</strong> <strong>en</strong> REOS.<br />
GGD (aantal 2): GGD D<strong>en</strong> Haag <strong>en</strong> GGD Hollands Midd<strong>en</strong>.<br />
JGZ (aantal 2): Jong Flor<strong>en</strong>ce <strong>en</strong> JGZ Hollands Midd<strong>en</strong>.<br />
Academische Werkplaats Publieke Gezondheid <strong>Noord</strong>elijk<br />
Zuid-Holland (AWPGNZH). Kraamzorg: De Waard<strong>en</strong> <strong>en</strong><br />
stichting De Kraamschakel TNO<br />
Met wie werkt u niet sam<strong>en</strong> (regionaal)?<br />
Op dit mom<strong>en</strong>t hebb<strong>en</strong> er twee VSV’s nog ge<strong>en</strong> definitief akkoord<br />
gegev<strong>en</strong> voor deelname. Dit zijn de VSV’s gesitueerd rond de het<br />
Bronovo ziek<strong>en</strong>huis (D<strong>en</strong> Haag) <strong>en</strong> Het Lange Land Ziek<strong>en</strong>huis<br />
(Zoetermeer). Inmiddels zijn deze twee VSV’s wel <strong>en</strong>thousiast<br />
geword<strong>en</strong>.<br />
Project<br />
C<strong>en</strong>tering Pregnancy effect<strong>en</strong> verloskundige groepsconsult<strong>en</strong> op<br />
medische <strong>en</strong> psychosociale uitkomst<strong>en</strong><br />
Projectnummer 209020006<br />
Volg<strong>en</strong>d<br />
Consortium<br />
Vorig<br />
Consortium<br />
Terug naar<br />
de kaart
‘ Integrale geboortezorg<br />
in het belang van<br />
moeder <strong>en</strong> kind’<br />
Het is misschi<strong>en</strong> ge<strong>en</strong> pakk<strong>en</strong>de slogan, erk<strong>en</strong>t coördinator Eveli<strong>en</strong> Kabel van het<br />
Consortium <strong>Noord</strong>elijk Zuid-Holland, maar die is dan ook moeilijk te verzinn<strong>en</strong>.<br />
‘Wij zijn e<strong>en</strong> consortium dat de betrokk<strong>en</strong> hulpverl<strong>en</strong>ers <strong>en</strong> instelling<strong>en</strong> in de<br />
regio wil ondersteun<strong>en</strong> <strong>en</strong> stimuler<strong>en</strong> – daar is moeilijk e<strong>en</strong> kernachtige leuze<br />
bij te vind<strong>en</strong>. Ons gezam<strong>en</strong>lijke doel moet zijn om die integrale zorg rond<br />
zwangerschap <strong>en</strong> geboorte te verbeter<strong>en</strong>; daar will<strong>en</strong> we alle partij<strong>en</strong> bij help<strong>en</strong>.’<br />
Om dit te realiser<strong>en</strong>, moet het consortium<br />
zich vooral niet stur<strong>en</strong>d opstell<strong>en</strong>, ervaart<br />
de coördinator. ‘We merk<strong>en</strong> dat onze regio<br />
niet zit te wacht<strong>en</strong> op e<strong>en</strong> nieuwe, grote<br />
partij die opdracht<strong>en</strong> gaat gev<strong>en</strong>. Bij de<br />
eerste k<strong>en</strong>nismakingsgesprekk<strong>en</strong> <strong>en</strong> bije<strong>en</strong>komst<strong>en</strong><br />
proefde ik soms argwaan.<br />
Hulpverl<strong>en</strong>ers <strong>en</strong> instelling<strong>en</strong> zijn bang<br />
wéér iets van bov<strong>en</strong>af opgelegd te krijg<strong>en</strong>.’<br />
Public health<br />
‘Onze regio heeft ongeveer 2 miljo<strong>en</strong><br />
22 <strong>ZonMw</strong>-programma <strong>Zwangerschap</strong> <strong>en</strong> <strong>Geboorte</strong><br />
inwoners, de grootste stad is D<strong>en</strong> Haag.<br />
Op het gebied van de geboortezorg zijn er<br />
voortdur<strong>en</strong>d verschuiving<strong>en</strong> – zo zijn de<br />
verlosafdeling<strong>en</strong> van twee ziek<strong>en</strong>huiz<strong>en</strong> in<br />
Leid<strong>en</strong> aan het fuser<strong>en</strong> <strong>en</strong> will<strong>en</strong> de 3 VSV’s<br />
in D<strong>en</strong> Haag zich omvorm<strong>en</strong> tot 1 groot VSV.<br />
Voor ons consortium betek<strong>en</strong>t dit dat we<br />
voortdur<strong>en</strong>d op de actuele situatie moet<strong>en</strong><br />
inspel<strong>en</strong>.<br />
Dit is d<strong>en</strong>k ik ook e<strong>en</strong> van de red<strong>en</strong><strong>en</strong> dat<br />
het <strong>en</strong>thousiasme voor ons consortium<br />
aanvankelijk niet zo groot was. Er gebeurt<br />
op dit terrein al zoveel, dat veel hulpverl<strong>en</strong>ers<br />
<strong>en</strong> organisaties weinig zin hadd<strong>en</strong><br />
in nog e<strong>en</strong> taak of club erbij. Gelukkig<br />
hebb<strong>en</strong> we die vrees kunn<strong>en</strong> wegnem<strong>en</strong>,<br />
de bereidheid om mee te do<strong>en</strong> is nu groot.<br />
Tijd<strong>en</strong>s onze startbije<strong>en</strong>komst op 28 maart<br />
2013 war<strong>en</strong> alle regio’s <strong>en</strong> alle disciplines<br />
verteg<strong>en</strong>woordigd. Iedere<strong>en</strong> is ervan overtuigd<br />
dat het mogelijk moet zijn om de zorg<br />
rond zwangerschap <strong>en</strong> geboorte te<br />
ver beter<strong>en</strong> <strong>en</strong> dat e<strong>en</strong> consortium kan<br />
help<strong>en</strong> om dit doel te bereik<strong>en</strong>. Zelf
verwacht<strong>en</strong> we veel van e<strong>en</strong> betere sam<strong>en</strong>werking<br />
tuss<strong>en</strong> alle verloskundige zorgverl<strong>en</strong>ers<br />
<strong>en</strong> medewerkers van de GGD. Als<br />
verloskundige b<strong>en</strong> ik pas tijd<strong>en</strong>s mijn werk<br />
voor dit consortium gaan beseff<strong>en</strong> dat<br />
hulpverl<strong>en</strong>ers met e<strong>en</strong> medische achtergrond<br />
veel van de public health b<strong>en</strong>adering<br />
kunn<strong>en</strong> ler<strong>en</strong>. Verloskundig<strong>en</strong> zoud<strong>en</strong><br />
bijvoorbeeld sam<strong>en</strong> met de GGD voorlichtingsactiviteit<strong>en</strong><br />
kunn<strong>en</strong> organiser<strong>en</strong>,<br />
of e<strong>en</strong> borstvoedingscafé start<strong>en</strong>. Ook de<br />
aansluiting tuss<strong>en</strong> verloskundig<strong>en</strong> <strong>en</strong><br />
gynaecolog<strong>en</strong> met de jeugdgezondheidszorg<br />
kan veel beter – bij de GGD is altijd<br />
veel k<strong>en</strong>nis over de lokale sociale kaart.’<br />
<strong>Zwangerschap</strong>sbeleving<br />
‘In onze projectaanvraag hebb<strong>en</strong> we<br />
concrete doel<strong>en</strong> beschrev<strong>en</strong>. We will<strong>en</strong> de<br />
perinatale <strong>en</strong> maternale morbiditeit <strong>en</strong><br />
mortaliteit met 5 proc<strong>en</strong>t voor de hele regio<br />
terugdring<strong>en</strong> – binn<strong>en</strong> de doelgroep<strong>en</strong> met<br />
e<strong>en</strong> hoog risico <strong>en</strong> in achterstandswijk<strong>en</strong><br />
moet dit 10 proc<strong>en</strong>t zijn. Ook will<strong>en</strong> we de<br />
beleving van de zwangere verbeter<strong>en</strong>. Uit<br />
e<strong>en</strong> landelijk onderzoek is geblek<strong>en</strong> dat<br />
zo’n 15 tot 20 proc<strong>en</strong>t van de zwanger<strong>en</strong><br />
niet positief zijn over hun zwangerschap.<br />
Deze ‘niet-goede beleving’ will<strong>en</strong> we met<br />
30 proc<strong>en</strong>t terugbr<strong>en</strong>g<strong>en</strong>.<br />
Dit perspectief van de (aanstaande)<br />
moeders <strong>en</strong> hun partners vind<strong>en</strong> we<br />
belangrijk. We zoek<strong>en</strong> nog naar manier<strong>en</strong><br />
om zwangere vrouw<strong>en</strong>, moeders <strong>en</strong> hun<br />
partners beter bij ons consortium te<br />
betrekk<strong>en</strong>. We d<strong>en</strong>k<strong>en</strong> bijvoorbeeld aan het<br />
stimu ler<strong>en</strong> van de VSV’s om e<strong>en</strong> cliënt<strong>en</strong>raad<br />
op te zett<strong>en</strong>. In de checklist van het<br />
College Perinatale Zorg voor de VSV’s is e<strong>en</strong><br />
cliënt<strong>en</strong>raad e<strong>en</strong> belangrijk onderdeel,<br />
maar in onze regio zijn er nog ge<strong>en</strong> VSV’s<br />
die zo’n raad hebb<strong>en</strong> opgericht.’<br />
Parels van de VSV’s<br />
‘We hebb<strong>en</strong> 4 traject<strong>en</strong> b<strong>en</strong>oemd die tot de<br />
g<strong>en</strong>oemde uitkomst<strong>en</strong> moet<strong>en</strong> leid<strong>en</strong>:<br />
gezam<strong>en</strong>lijk zorg<strong>en</strong>, gezam<strong>en</strong>lijk kwaliteitsbeleid,<br />
gezam<strong>en</strong>lijk opleid<strong>en</strong> <strong>en</strong><br />
gezam<strong>en</strong>lijk onderzoek<strong>en</strong>. Dit laatste<br />
traject will<strong>en</strong> we vooral aanpakk<strong>en</strong> door<br />
het onderzoek C<strong>en</strong>tering Pregnancy waarvoor<br />
we ook e<strong>en</strong> <strong>ZonMw</strong>-subsidie hebb<strong>en</strong><br />
gekreg<strong>en</strong>. De drie andere traject<strong>en</strong> hebb<strong>en</strong><br />
we op onze startbije<strong>en</strong>komst in subgroep<strong>en</strong><br />
besprok<strong>en</strong> <strong>en</strong> die werk<strong>en</strong> we nu verder uit.<br />
Het gezam<strong>en</strong>lijk opleid<strong>en</strong> is het meest<br />
concreet: alle disciplines vind<strong>en</strong> dat belangrijk<br />
<strong>en</strong> will<strong>en</strong> graag met scholing rond<br />
acute zorg <strong>en</strong> vroegsignalering start<strong>en</strong>.<br />
23 <strong>ZonMw</strong>-programma <strong>Zwangerschap</strong> <strong>en</strong> <strong>Geboorte</strong><br />
Voor het gezam<strong>en</strong>lijke kwaliteitsbeleid<br />
inv<strong>en</strong>tariser<strong>en</strong> we bij de VSV’s of er al goed<br />
lop<strong>en</strong>de project<strong>en</strong> zijn die ook voor andere<br />
VSV’s interessant zijn. We zoek<strong>en</strong> als het<br />
ware naar de pareltjes binn<strong>en</strong> de VSV’s,<br />
waarbij we als consortium kunn<strong>en</strong> help<strong>en</strong><br />
deze op de kaart te zett<strong>en</strong> <strong>en</strong> te verspreid<strong>en</strong>.<br />
Veel VSV’s in onze regio zijn nog in de<br />
beginfase, dan kan het help<strong>en</strong> om zo’n<br />
sam<strong>en</strong>werkingsverband vanuit het kwaliteitsperspectief<br />
verder op te zett<strong>en</strong>. Deze<br />
werkwijze – het zoek<strong>en</strong> naar de parels –<br />
will<strong>en</strong> we ook bij het gezam<strong>en</strong>lijk zorg<strong>en</strong>traject<br />
gaan volg<strong>en</strong>, maar dat ligt nog<br />
ingewikkelder. Bij de startbije<strong>en</strong>komst<br />
merkt<strong>en</strong> we namelijk dat er op dit vlak veel<br />
gebeurt, maar dat het nog te vroeg is om<br />
ev<strong>en</strong>tuele voorlopers of voorbeeldtraject<strong>en</strong><br />
te b<strong>en</strong>oem<strong>en</strong>.’<br />
Zev<strong>en</strong>ti<strong>en</strong> partij<strong>en</strong><br />
‘In onze hele aanpak zorg<strong>en</strong> we ervoor dat<br />
alle ‘lijn<strong>en</strong>’ <strong>en</strong> regio’s kunn<strong>en</strong> meed<strong>en</strong>k<strong>en</strong><br />
<strong>en</strong> -besliss<strong>en</strong>. Dit betek<strong>en</strong>t dat we e<strong>en</strong><br />
grote stuurgroep hebb<strong>en</strong>, waarin zev<strong>en</strong>ti<strong>en</strong><br />
partij<strong>en</strong> verteg<strong>en</strong>woordigd zijn. We realiser<strong>en</strong><br />
ons dat dit veel is, maar het is de <strong>en</strong>ige<br />
manier om van alle partij<strong>en</strong> te wet<strong>en</strong> wat<br />
er speelt <strong>en</strong> ook om alle partij<strong>en</strong> goed te<br />
kunn<strong>en</strong> informer<strong>en</strong>. Naar aanleiding van<br />
de startbije<strong>en</strong>komst gaan we nu thema- of<br />
werkgroep<strong>en</strong> former<strong>en</strong>, waarbij we er ook<br />
op zull<strong>en</strong> lett<strong>en</strong> dat alle partij<strong>en</strong> hun<br />
inbr<strong>en</strong>g hebb<strong>en</strong>. Door e<strong>en</strong> gezam<strong>en</strong>lijke<br />
website will<strong>en</strong> we iedere<strong>en</strong> voortdur<strong>en</strong>d op<br />
de hoogte houd<strong>en</strong>. Deze hop<strong>en</strong> we binn<strong>en</strong>kort<br />
te lancer<strong>en</strong> – ik hoop dat we ook de<br />
websites van de andere consortia kunn<strong>en</strong><br />
zi<strong>en</strong>.’<br />
Integrale bekostiging<br />
‘Ik d<strong>en</strong>k dat het erg belangrijk is dat de<br />
consortia hun ervaring<strong>en</strong> met elkaar del<strong>en</strong>.<br />
Dit kan voorkom<strong>en</strong> dat het wiel steeds<br />
opnieuw wordt uitgevond<strong>en</strong>. Wij zijn<br />
bijvoorbeeld erg b<strong>en</strong>ieuwd hoe andere<br />
consortia de inbr<strong>en</strong>g van cliënt<strong>en</strong><br />
realiser<strong>en</strong> <strong>en</strong> ervoor zorg<strong>en</strong> dat de werkbelasting<br />
van alle deelnemers niet te groot<br />
wordt.<br />
E<strong>en</strong> belemmering in onze regio is de hang<br />
naar autonomie die veel hulpverl<strong>en</strong>ers <strong>en</strong><br />
instelling<strong>en</strong> nog steeds hebb<strong>en</strong>. Bij andere<br />
consortia speelt dat vast ook. Als je écht<br />
integrale zorg wilt verl<strong>en</strong><strong>en</strong>, moet je over je<br />
eig<strong>en</strong> vakgebied kunn<strong>en</strong> he<strong>en</strong>kijk<strong>en</strong> <strong>en</strong> van<br />
je eig<strong>en</strong> belang<strong>en</strong> kunn<strong>en</strong> afzi<strong>en</strong>. Wel is het<br />
lastig dat integrale zorg ook belemmerd<br />
wordt door factor<strong>en</strong> waar wij als<br />
consortium maar weinig aan kunn<strong>en</strong> do<strong>en</strong>:<br />
de financiering bijvoorbeeld, of landelijke<br />
wet- <strong>en</strong> regelgeving. Zelf d<strong>en</strong>k ik dat het<br />
helpt als we success<strong>en</strong> van integrale zorg<br />
kunn<strong>en</strong> lat<strong>en</strong> zi<strong>en</strong> - als we kunn<strong>en</strong><br />
aanton<strong>en</strong> dat ket<strong>en</strong>sam<strong>en</strong>werking effect<br />
heeft, kunn<strong>en</strong> we de betrokk<strong>en</strong> professionals<br />
makkelijker <strong>en</strong>thousiasmer<strong>en</strong>. Er is e<strong>en</strong><br />
VSV die onderzoekt of er mogelijkhed<strong>en</strong><br />
zijn om integrale bekostiging van de<br />
geboortezorg te realiser<strong>en</strong>. Als dat lukt,<br />
zou dat e<strong>en</strong> van de pareltjes kunn<strong>en</strong> zijn<br />
die voor de hele regio <strong>en</strong> ook van andere<br />
consortia interessant is.’
Project<br />
C<strong>en</strong>tering Pregnancy<br />
Effect<strong>en</strong> verloskundige groepsconsult<strong>en</strong> op medische <strong>en</strong> psychosociale uitkomst<strong>en</strong><br />
Projecttitel The road to an integrated C<strong>en</strong>teringPregnancy. An effect evaluation<br />
<strong>ZonMw</strong> projectnummer 209020006<br />
Onderdeel van RVC <strong>Noord</strong>elijk Zuid-Holland<br />
Begin- <strong>en</strong> einddatum (looptijd) december 2012 - december 2016 (4 jaar)<br />
Projectleider(s) mw. dr. Matty Crone (LUMC), mw. dr. Marlies Rijnders (TNO Child Health),<br />
dhr. prof. dr. Jan van Lith (LUMC)<br />
Projectuitvoerder(s) mw. dr. Matty Crone (LUMC), mw. dr. Marlies Rijnders (TNO Child Health),<br />
mw. dr. Karin van der Pal (TNO Child Health), mw. Birgit van Zwicht MSc. (Promov<strong>en</strong>da LUMC)<br />
E-mail dr. Marlies Rijnders – marlies.rijnders@tno.nl<br />
Korte beschrijving<br />
Perinatale uitkomst<strong>en</strong> zijn slechter voor kinder<strong>en</strong> van vrouw<strong>en</strong><br />
met e<strong>en</strong> lage sociaal economische status <strong>en</strong> van niet-westerse<br />
herkomst. Het advies van de Stuurgroep zwangerschap <strong>en</strong><br />
geboorte is om meer aandacht te bested<strong>en</strong> aan de pr<strong>en</strong>atale zorg<br />
voor vrouw<strong>en</strong> uit deze kwetsbare groep<strong>en</strong>. In de VS is e<strong>en</strong> zorg op<br />
maat model ontwikkeld <strong>en</strong> geëvalueerd voor deze groep vrouw<strong>en</strong>:<br />
C<strong>en</strong>teringPregnancy (CP).<br />
CP bestaat uit verloskundige groepsconsult<strong>en</strong> gericht op de<br />
empowerm<strong>en</strong>t van zwanger<strong>en</strong>. Onderzoek laat positieve effect<strong>en</strong><br />
zi<strong>en</strong> als het gaat om onder andere pr<strong>en</strong>atale k<strong>en</strong>nis, voorbereiding<br />
op de bevalling, het gev<strong>en</strong> van borstvoeding <strong>en</strong> tevred<strong>en</strong>heid over<br />
de zorg. Maar nog belangrijker: het aantal vroeggeboortes <strong>en</strong> het<br />
aantal vrouw<strong>en</strong> dat onvoldo<strong>en</strong>de zorg kreeg, verminderde<br />
significant. Aanvull<strong>en</strong>d onderzoek naar CP is echter nodig om<br />
sterkere conclusies te kunn<strong>en</strong> trekk<strong>en</strong> over de effectiviteit.<br />
In het verloskundig consortium <strong>Noord</strong>elijk Zuid-Holland will<strong>en</strong> we<br />
de effect<strong>en</strong> van CP op medische <strong>en</strong> psychosociale uitkomst<strong>en</strong><br />
onderzoek<strong>en</strong> in e<strong>en</strong> wedged cluster randomized controlled trial.<br />
Doel van het onderzoek<br />
In dit onderzoeksvoorstel will<strong>en</strong> we de <strong>Nederland</strong>se versie van<br />
het CP zorgmodel versterk<strong>en</strong> <strong>en</strong> verder onderbouw<strong>en</strong> door<br />
1 naast de 1e lijn verloskundig<strong>en</strong> de ket<strong>en</strong>partners uit de<br />
0e (gezondheidsbevordering <strong>en</strong> JGZ), 1e (huisarts, kraamverzorg<strong>en</strong>de)<br />
<strong>en</strong> 2e /3e lijnszorg (met hun zwanger<strong>en</strong><br />
populatie) te betrekk<strong>en</strong> bij het vormgev<strong>en</strong> van de inhoud<br />
van de verloskundige groeps consult<strong>en</strong>,<br />
2 het vormgev<strong>en</strong> van de aanvull<strong>en</strong>de begeleiding van<br />
zwanger<strong>en</strong> met complexere behoeftes,<br />
3 het effect van de groepsconsult<strong>en</strong> te evaluer<strong>en</strong>.<br />
Vraagstelling / Hypothese<br />
Wat zijn in <strong>Nederland</strong> de effect<strong>en</strong> van verloskundige groepszorg<br />
volg<strong>en</strong>s het model C<strong>en</strong>teringPregnancy op neonatale <strong>en</strong><br />
maternale uitkomst<strong>en</strong> vergelek<strong>en</strong> met de standaard individuele<br />
pr<strong>en</strong>atale zorg?<br />
24 <strong>ZonMw</strong>-programma <strong>Zwangerschap</strong> <strong>en</strong> <strong>Geboorte</strong><br />
Terug naar<br />
de kaart<br />
Relevantie<br />
Vrouw<strong>en</strong> met e<strong>en</strong> lage sociaaleconomische positie zijn vaak<br />
minder goed in staat zijn om hun gezondheid te bewak<strong>en</strong> <strong>en</strong> te<br />
bevorder<strong>en</strong>. Dit vereist meer ‘zorg-op-maat’ <strong>en</strong> meer int<strong>en</strong>sieve<br />
zorg, met specifieke aandacht voor sociale factor<strong>en</strong>, leefstijl,<br />
aanpak van ziekt<strong>en</strong> <strong>en</strong> voorbereiding op de bevalling.<br />
Behalve het bereik<strong>en</strong> van deze groep<strong>en</strong> is het belangrijk dat<br />
informatie over zwangerschap, baring <strong>en</strong> kraambed op zo’n wijze<br />
wordt aangebod<strong>en</strong> dat deze wordt begrep<strong>en</strong> <strong>en</strong> eig<strong>en</strong> wordt<br />
gemaakt. Dat verhoogt de kans op opvolg<strong>en</strong> van gegev<strong>en</strong><br />
gezondheidsadviez<strong>en</strong> <strong>en</strong> voorlichting, verhoogt het k<strong>en</strong>nisniveau<br />
van de zwangere <strong>en</strong> daarmee haar zelfredzaamheid. Het huidige<br />
<strong>Nederland</strong>se verloskundig begeleidingsmodel, met 10 tot 15 korte<br />
individuele consult<strong>en</strong>, is niet toegesned<strong>en</strong> op vrouw<strong>en</strong> met e<strong>en</strong><br />
lage sociaaleconomische positie, terwijl juist deze vrouw<strong>en</strong> extra<br />
uitleg, extra achtergrondinformatie <strong>en</strong> extra tijd voor vrag<strong>en</strong><br />
nodig hebb<strong>en</strong>. E<strong>en</strong> andere vorm van begeleiding voor deze groep<br />
zwanger<strong>en</strong> is daarom gew<strong>en</strong>st.<br />
CP is juist voor deze groep<strong>en</strong> e<strong>en</strong> effectieve vorm van pr<strong>en</strong>atale<br />
zorg geblek<strong>en</strong> in de USA. Uit e<strong>en</strong> eerdere haalbaarheidsstudie in<br />
<strong>Nederland</strong> blijkt dit model van zorg ook hier toepasbaar te zijn<br />
<strong>en</strong> goed ontvang<strong>en</strong> te word<strong>en</strong> door zwanger<strong>en</strong> <strong>en</strong> zorgverl<strong>en</strong>ers.<br />
Het zorgmodel CP wordt nu aangepast voor <strong>Nederland</strong> <strong>en</strong> in twee<br />
fases in neg<strong>en</strong> verloskundig<strong>en</strong>praktijk<strong>en</strong> op haalbaarheid <strong>en</strong><br />
implem<strong>en</strong>tatie bekek<strong>en</strong> (zie de k<strong>en</strong>nispoort bijdrage ‘implem<strong>en</strong>tatie<br />
studie C<strong>en</strong>teringPregnancy’). Het is belangrijk om de<br />
effectiviteit van CP in <strong>Nederland</strong> te onderzoek<strong>en</strong>.<br />
Sam<strong>en</strong>werkingspartners<br />
TNO Child Health, LUMC Verloskunde <strong>en</strong> Public Health, verloskundige<br />
consortium <strong>Noord</strong>elijk Zuid Holland, verloskundige<br />
consortium Amsterdam-AMC, KNOV.
Regionaal Consortium <strong>Zwangerschap</strong> & <strong>Geboorte</strong><br />
Zuidwest <strong>Nederland</strong><br />
<strong>ZonMw</strong> projectnummer 209010010<br />
Begin- <strong>en</strong> einddatum (looptijd) januari 2013 - december 2016 (4 jaar)<br />
Projectleider(s) mw. drs. Hanneke Torij<br />
Contactpersoon mw. drs. Hanneke Torij<br />
E-mail h.w.torij@hr.nl<br />
Gegev<strong>en</strong>s omvang regio<br />
Provincie Zuid Holland, Zeeland <strong>en</strong> Brabant<br />
Sted<strong>en</strong> zie ook participant<strong>en</strong>; in hun werkgebied<br />
bevind<strong>en</strong> zich alle sted<strong>en</strong><br />
Aantal inwoners niet exact bek<strong>en</strong>d bij ons<br />
Jaarlijks aantal bevalling<strong>en</strong> in de regio dit is onderwerp van<br />
onderzoek<br />
Wat zijn specifieke k<strong>en</strong>merk<strong>en</strong> voor de regio?<br />
– Grote omvang, zowel qua ‘afstand<strong>en</strong>’ als qua inwoners,<br />
data <strong>en</strong> – niet in de laatste plaats – aantal consortiumpartij<strong>en</strong>;<br />
– Zowel stedelijk gebied als platteland; veel bestaande<br />
initiatiev<strong>en</strong> gericht op verbeter<strong>en</strong> van zorg voor kwetsbare<br />
zwanger<strong>en</strong>;<br />
– Veel bestaande initiatiev<strong>en</strong> gericht op de organisatie van zorg<br />
(juist ook rondom kwetsbare zwanger<strong>en</strong>);<br />
– Groot <strong>en</strong>thousiasme <strong>en</strong> participatie van nag<strong>en</strong>oeg alle partij<strong>en</strong><br />
rondom geboortezorg vanuit zorg-, onderwijs-, onderzoeks- <strong>en</strong><br />
beleidsperspectief <strong>en</strong> daardoor…<br />
– …heel veel expertise in de regio.<br />
Met wie wordt sam<strong>en</strong>gewerkt?<br />
‘ E<strong>en</strong> betere zorg<br />
voor moeder <strong>en</strong> kind<br />
door grootschalige uitwisseling<br />
van k<strong>en</strong>nis <strong>en</strong> expertise’<br />
Met deze slogan wil projectleider Hanneke Torij van het Consortium Zuidwest<br />
<strong>Nederland</strong> vooral uitdrukk<strong>en</strong> dat de praktijk bij elk onderzoek écht c<strong>en</strong>traal<br />
moet staan. Volg<strong>en</strong>s Torij is de verbetering van de organisatie van zorg rondom<br />
kwetsbare zwanger<strong>en</strong> in haar regio uniek vormgegev<strong>en</strong>.<br />
‘Iedere<strong>en</strong> heeft gelijkwaardige inbr<strong>en</strong>g <strong>en</strong><br />
profiteert optimaal van andermans k<strong>en</strong>nis.<br />
Dit geldt zowel voor zorgverl<strong>en</strong>ers als voor<br />
onderzoekers, stud<strong>en</strong>t<strong>en</strong> <strong>en</strong> beleidsmakers.’<br />
Van de ti<strong>en</strong> consortia is dit het <strong>en</strong>ige<br />
consortium waarbij de projectleider e<strong>en</strong><br />
verloskundige is. Torij is ervan overtuigd dat<br />
de zorg voor (aanstaande) moeders <strong>en</strong><br />
kinder<strong>en</strong> alle<strong>en</strong> kan verbeter<strong>en</strong> als professionals<br />
uit alle lijn<strong>en</strong> goed bij alle activiteit<strong>en</strong><br />
betrokk<strong>en</strong> word<strong>en</strong>. ‘Ik weet nog goed<br />
dat e<strong>en</strong> verloskundige in de beginperiode<br />
verbaasd was to<strong>en</strong> ik haar vroeg om ideeën<br />
25 <strong>ZonMw</strong>-programma <strong>Zwangerschap</strong> <strong>en</strong> <strong>Geboorte</strong><br />
Ziek<strong>en</strong>huiz<strong>en</strong> (aantal 11): Erasmus MC (Rotterdam),<br />
VlietlandZiek<strong>en</strong>huis (Schiedam), Franciscus Ziek<strong>en</strong>huis (Roos<strong>en</strong>daal),<br />
Het Van Weel Bethesda Ziek<strong>en</strong>huis (Dirksland), Admiraal De Ruyter<br />
Ziek<strong>en</strong>huis (Vlissing<strong>en</strong>), Reinier de Graaf Gasthuis (Delft),<br />
Ikazia Ziek<strong>en</strong>huis (Rotterdam), Sint Franciscus Gasthuis (Rotterdam),<br />
IJsselland Ziek<strong>en</strong>huis (Rotterdam), Maasstad Ziek<strong>en</strong>huis<br />
(Rotterdam), Ruwaard van Putt<strong>en</strong> Ziek<strong>en</strong>huis (Spijk<strong>en</strong>isse),<br />
Albert Schweitzer Ziek<strong>en</strong>huis / Dordrecht<br />
Verloskundige Kring<strong>en</strong>, VSV’s, Kraamzorgorganisaties,<br />
<strong>Geboorte</strong>c<strong>en</strong>trum Origine.<br />
GGD / geme<strong>en</strong>te: GGD Rotterdam-Rijnmond, GGD Zeeland,<br />
C<strong>en</strong>trum voor Jeugd <strong>en</strong> Gezin Rijnmond, Bureau Jeugdzorg Zeeland.<br />
Opleiding<strong>en</strong> (aantal 2): Hogeschool Rotterdam, <strong>en</strong> HZ university<br />
of applied sci<strong>en</strong>ces (Vlissing<strong>en</strong>)<br />
Overige organisaties: Erasmus MC - G<strong>en</strong>eration R, Stichting<br />
Eerstelijns Ondersteuning Delftland Schieland Westland,<br />
Stichting Zorgbeheer De Zelling<strong>en</strong>, Stichting Robuust, C<strong>en</strong>trum<br />
Vrouw c<strong>en</strong>traal (Rotterdam), Stichting Zorgimpuls (Rotterdam),<br />
Stichting KOEL (Zwijndrecht), Star Medisch Diagnostisch C<strong>en</strong>trum<br />
(Rotterdam).<br />
Met wie werkt u niet sam<strong>en</strong> (regionaal)?<br />
Wij werk<strong>en</strong> eig<strong>en</strong>lijk met niemand niet sam<strong>en</strong>.<br />
Project<br />
Kracht<strong>en</strong> bundel<strong>en</strong> teg<strong>en</strong> risico’s prev<strong>en</strong>tieve ant<strong>en</strong>atale <strong>en</strong><br />
postnatale zorg voor kwetsbare zwanger<strong>en</strong><br />
Projectnummer 209020011<br />
voor onderzoek aan te drag<strong>en</strong>. ‘’Wat kan ik<br />
nou bijdrag<strong>en</strong>’’, vroeg ze me. Later was ze<br />
blij dat haar expertise werd b<strong>en</strong>ut.’<br />
Dit voorbeeld karakteriseert de aanpak<br />
waar het consortium Zuidwest <strong>Nederland</strong><br />
voor staat: onderzoek, onderwijs <strong>en</strong> praktijk<br />
werk<strong>en</strong> voortdur<strong>en</strong>d met elkaar sam<strong>en</strong>.<br />
‘Hoe meer m<strong>en</strong>s<strong>en</strong> aan boord, hoe meer<br />
k<strong>en</strong>nis aan boord. Tot onze partners<br />
behor<strong>en</strong> bijvoorbeeld ook hogeschol<strong>en</strong>,<br />
regionale ondersteuningsstructur<strong>en</strong>, c<strong>en</strong>tra<br />
voor jeugd- <strong>en</strong> gezin, jeugdzorg <strong>en</strong> de<br />
afdeling<strong>en</strong> psychiatrie <strong>en</strong> maatschappelijke<br />
Volg<strong>en</strong>d<br />
Consortium<br />
Vorig<br />
Consortium<br />
Terug naar<br />
de kaart<br />
gezondheid van het Erasmus MC. Zo krijg je<br />
e<strong>en</strong> mooie ket<strong>en</strong> <strong>en</strong> heb je sam<strong>en</strong> veel<br />
expertise. Wanneer je dat goed organiseert<br />
<strong>en</strong> borgt dat die expertise wordt b<strong>en</strong>ut,<br />
draag je bij aan e<strong>en</strong> verbetering van de<br />
kwaliteit van zorg’.<br />
Iedere<strong>en</strong> d<strong>en</strong>kt mee<br />
‘In Zuidwest <strong>Nederland</strong> leeft al langer het<br />
besef dat het mogelijk moet zijn om de<br />
relatief hoge perinatale sterfte te<br />
ver minder<strong>en</strong>. In e<strong>en</strong> grote stad als<br />
Rotterdam zijn de sterftecijfers zorgelijk,
maar ook in andere geme<strong>en</strong>t<strong>en</strong> zijn er<br />
problem<strong>en</strong>.<br />
In deze regio hebb<strong>en</strong> we al in 2011 e<strong>en</strong><br />
Academische Werkplaats <strong>Zwangerschap</strong> &<br />
<strong>Geboorte</strong> opgericht als initiatief van de<br />
Verloskundige Academie Rotterdam – e<strong>en</strong><br />
sam<strong>en</strong>werking tuss<strong>en</strong> Hogeschool<br />
Rotterdam <strong>en</strong> het Erasmus MC op het<br />
gebied van verloskundig onderwijs <strong>en</strong><br />
onderzoek.<br />
To<strong>en</strong> <strong>ZonMw</strong> in het voorjaar van 2011 e<strong>en</strong><br />
oproep deed om regionale consortia te<br />
former<strong>en</strong>, hebb<strong>en</strong> we alle partij<strong>en</strong> in de<br />
regio voor e<strong>en</strong> eerste bije<strong>en</strong>komst uitg<strong>en</strong>odigd.<br />
Hier hebb<strong>en</strong> we toegelicht waarom<br />
we e<strong>en</strong> regionaal consortium wild<strong>en</strong><br />
vorm<strong>en</strong> <strong>en</strong> e<strong>en</strong> voorstel voor e<strong>en</strong> organisatiestructuur<br />
gedaan. We hebb<strong>en</strong> partij<strong>en</strong><br />
gevraagd of ze met ons e<strong>en</strong> consortium<br />
wild<strong>en</strong> vorm<strong>en</strong> én of ze zelf ideeën<br />
hadd<strong>en</strong> voor e<strong>en</strong> onderzoeksproject dat<br />
we vanuit dit consortium met elkaar<br />
kond<strong>en</strong> uit voer<strong>en</strong>. Ik kon to<strong>en</strong> nog niet<br />
voorzi<strong>en</strong> dat er bij alle partij<strong>en</strong> zoveel<br />
<strong>en</strong>thousiasme zou zijn om daadwerkelijk<br />
de kracht<strong>en</strong> te bundel<strong>en</strong>. Want zo is het nu,<br />
twee jaar na de oproep: in ons consortium<br />
zijn 36 partij<strong>en</strong> uit echt alle ‘lijn<strong>en</strong>’<br />
verteg<strong>en</strong> woordigd <strong>en</strong> iedere<strong>en</strong> d<strong>en</strong>kt <strong>en</strong><br />
werkt mee. Bij elke bije<strong>en</strong>komst die we<br />
organiser<strong>en</strong>, is de opkomst groot. Ik d<strong>en</strong>k<br />
dat dit komt omdat we van het begin af<br />
alle partij<strong>en</strong> serieus g<strong>en</strong>om<strong>en</strong> hebb<strong>en</strong>.’<br />
Dertig ideeën voor onderzoek<br />
‘In ons consortium will<strong>en</strong> we de kwaliteit<br />
van de geboortezorg verbeter<strong>en</strong> door<br />
k<strong>en</strong>nis op zo’n manier uit te wissel<strong>en</strong> dat<br />
deze voor alle partij<strong>en</strong> beschikbaar <strong>en</strong><br />
bruikbaar is. Over vier jaar moet<strong>en</strong> zowel<br />
de regionale sam<strong>en</strong>werking als de uitkomst<strong>en</strong><br />
van de perinatale zorg verbeterd<br />
zijn. Hiervoor hebb<strong>en</strong> we onder andere e<strong>en</strong><br />
zogehet<strong>en</strong> cyclus van k<strong>en</strong>niscirculatie<br />
uitgewerkt: dit betek<strong>en</strong>t dat ons onderzoek<br />
ontstaat uit de praktijk, relevant is voor<br />
de praktijk <strong>en</strong> dus ook door de praktijk<br />
gedrag<strong>en</strong> wordt. Onderzoeksresultat<strong>en</strong><br />
word<strong>en</strong> ook altijd teruggekoppeld naar<br />
de praktijk <strong>en</strong> word<strong>en</strong> bov<strong>en</strong>di<strong>en</strong> in het<br />
onderwijs geïntegreerd. Dit betek<strong>en</strong>t dus<br />
niet alle<strong>en</strong> in de opleiding<strong>en</strong> van verloskundig<strong>en</strong>,<br />
maar ook in die van arts<strong>en</strong><br />
<strong>en</strong> kraamverzorg<strong>en</strong>d<strong>en</strong>. Zo sluit de afgestudeerde<br />
stud<strong>en</strong>t van deze opleiding<strong>en</strong><br />
zoveel mogelijk aan bij de behoefte van<br />
de praktijk.<br />
In het onderzoeksproject dat bij dit consortium<br />
hoort, is de praktijk vanaf het begin<br />
26 <strong>ZonMw</strong>-programma <strong>Zwangerschap</strong> <strong>en</strong> <strong>Geboorte</strong><br />
leid<strong>en</strong>d geweest. Eerst hebb<strong>en</strong> we aan al<br />
onze partners gevraagd welk onderzoek<br />
zij belangrijk zoud<strong>en</strong> vind<strong>en</strong> <strong>en</strong> na e<strong>en</strong><br />
int<strong>en</strong>sief traject hebb<strong>en</strong> we op basis van<br />
cons<strong>en</strong>sus voor één project gekoz<strong>en</strong>.<br />
Ik herinner me het nog goed: onze eerste<br />
oproep leverde 30 ingestuurde ideeën voor<br />
onderzoeksproject<strong>en</strong> op! Na e<strong>en</strong> aantal<br />
brainstormsessies <strong>en</strong> discussiebije<strong>en</strong>komst<strong>en</strong><br />
beslot<strong>en</strong> we onze studie op de<br />
organisatie van zorg voor kwetsbare<br />
zwanger<strong>en</strong> te richt<strong>en</strong>. Dit onderzoek moet<br />
ertoe leid<strong>en</strong> dat er in deze groep minder<br />
onverwachte prematur<strong>en</strong> <strong>en</strong> dysmatur<strong>en</strong><br />
gebor<strong>en</strong> word<strong>en</strong>.‘<br />
Cliënt<strong>en</strong>panel<br />
‘In januari 2013 zijn we officieel gestart.<br />
Elk jaar organiser<strong>en</strong> we 2 regiobije<strong>en</strong>komst<strong>en</strong><br />
met alle partners <strong>en</strong> 2 minisymposia<br />
over e<strong>en</strong> inhoudelijk thema.<br />
Regelmatig verstur<strong>en</strong> we e<strong>en</strong> nieuwsbrief<br />
– de eerste is al uit – <strong>en</strong> we hebb<strong>en</strong> e<strong>en</strong><br />
eig<strong>en</strong> website gemaakt die binn<strong>en</strong>kort<br />
online gaat. Ook gaan we werk<strong>en</strong> met e<strong>en</strong><br />
cliënt<strong>en</strong>panel, zodat we onze initiatiev<strong>en</strong><br />
bij (aanstaande) moeders kunn<strong>en</strong> toets<strong>en</strong><br />
<strong>en</strong> deze vrouw<strong>en</strong> ook met ons kunn<strong>en</strong><br />
meed<strong>en</strong>k<strong>en</strong>. De Ver<strong>en</strong>iging Ouders van<br />
Couveusekinder<strong>en</strong> heeft toegezegd ons<br />
te will<strong>en</strong> adviser<strong>en</strong>.<br />
Al deze acties zijn erop gericht e<strong>en</strong> infrastructuur<br />
op te zett<strong>en</strong> die de k<strong>en</strong>nisuitwisseling<br />
bevordert, ook als de<br />
<strong>ZonMw</strong>-subsidie over 4 jaar stopt. Om de<br />
zorg voor kwetsbare zwanger<strong>en</strong> te<br />
bevorder<strong>en</strong>, ontwikkel<strong>en</strong> we e<strong>en</strong> protocol<br />
dat gericht is op adequate zorg voor deze<br />
groep. We gaan dit protocol ontwikkel<strong>en</strong> én<br />
implem<strong>en</strong>ter<strong>en</strong>. De blauwdruk ligt er dan<br />
voor de hele regio, maar de invulling is<br />
natuurlijk voor elke lokale situatie anders.<br />
In dit protocol komt in ieder geval naar<br />
vor<strong>en</strong> hoe we kwetsbare zwanger<strong>en</strong> het<br />
beste kunn<strong>en</strong> signaler<strong>en</strong>, hoe de indicatie<br />
wordt gesteld, hoe <strong>en</strong> van wie zij hulp<br />
kunn<strong>en</strong> krijg<strong>en</strong> <strong>en</strong> hoe die zorg wordt<br />
uitgevoerd. Ook nadat dit protocol is ingevoerd,<br />
will<strong>en</strong> we bewak<strong>en</strong> dat deze actueel<br />
blijft <strong>en</strong> op de juiste wijze wordt gebruikt.<br />
Bov<strong>en</strong>di<strong>en</strong> gaan we interv<strong>en</strong>ties implem<strong>en</strong>ter<strong>en</strong><br />
die uit ons onderzoeksproject<br />
voortkom<strong>en</strong>.’<br />
Bewust ge<strong>en</strong> interv<strong>en</strong>ties b<strong>en</strong>oemd<br />
‘Onze basis is goed omdat we al onze<br />
activiteit<strong>en</strong> als consortium gezam<strong>en</strong>lijk<br />
hebb<strong>en</strong> afgesprok<strong>en</strong>. We hebb<strong>en</strong> met<br />
elkaar bepaald wat we de kom<strong>en</strong>de jar<strong>en</strong><br />
gaan do<strong>en</strong> <strong>en</strong> wat ieders inspanning<strong>en</strong> zijn,<br />
zowel tijd<strong>en</strong>s bije<strong>en</strong>komst<strong>en</strong> als bijvoorbeeld<br />
in het onderzoeksproject. Bov<strong>en</strong>di<strong>en</strong><br />
hebb<strong>en</strong> we – overig<strong>en</strong>s ook als gezam<strong>en</strong>lijk<br />
initiatief – e<strong>en</strong> projectraad geformeerd<br />
waarin verteg<strong>en</strong>woordigers van alle<br />
partij<strong>en</strong> zitting hebb<strong>en</strong>. Deze projectraad<br />
evalueert twee keer per jaar de vordering<strong>en</strong><br />
<strong>en</strong> kijkt bov<strong>en</strong>di<strong>en</strong> goed of datg<strong>en</strong>e wat<br />
door partij<strong>en</strong> geleverd wordt, ook in<br />
verhouding is tot wat het partij<strong>en</strong> oplevert.<br />
In ons onderzoeksproject zijn géén<br />
concrete interv<strong>en</strong>ties opg<strong>en</strong>om<strong>en</strong>. <strong>ZonMw</strong><br />
wilde dit wel graag, maar wij hebb<strong>en</strong> voet<br />
bij stuk gehoud<strong>en</strong> <strong>en</strong> erop gewez<strong>en</strong> dat we<br />
deze juist pas kunn<strong>en</strong> selecter<strong>en</strong> nadat<br />
we als regio inzicht hebb<strong>en</strong> in alle<br />
bestaande interv<strong>en</strong>ties. We gaan uit van<br />
alle goede initiatiev<strong>en</strong> die al bestaan.<br />
Op basis daarvan bepal<strong>en</strong> we twee best<br />
practices die vervolg<strong>en</strong>s in de hele regio<br />
word<strong>en</strong> geïmplem<strong>en</strong>teerd. Gelukkig heeft<br />
<strong>ZonMw</strong> onze aanvraag gehonoreerd <strong>en</strong><br />
kunn<strong>en</strong> wij echt aan de slag.’<br />
Gev<strong>en</strong> <strong>en</strong> nem<strong>en</strong><br />
‘Ik vind het elke keer weer e<strong>en</strong> succes als ik<br />
de hoge opkomst bij onze bije<strong>en</strong>komst<strong>en</strong><br />
zie <strong>en</strong> merk hoe groot de bereidheid is om<br />
mee te werk<strong>en</strong>. Echte teg<strong>en</strong>vallers kan ik<br />
niet noem<strong>en</strong>. Wel merk ik dat dit project<br />
van iedere<strong>en</strong> veel vraagt, vooral in tijd.<br />
Het is gev<strong>en</strong> <strong>en</strong> nem<strong>en</strong>, maar als je daartoe<br />
bereid b<strong>en</strong>t, bereik je veel.<br />
Ik vind het mooi om te zi<strong>en</strong> hoe ongelofelijk<br />
veel er in de regio gebeurt <strong>en</strong> hoe m<strong>en</strong>s<strong>en</strong><br />
iedere keer weer verrast zijn over ontwikkeling<strong>en</strong><br />
bij collega’s. Dan komt die beoogde<br />
uitwisseling op gang. Het project is voor mij<br />
geslaagd als we met elkaar e<strong>en</strong> goed onderzoeksproject<br />
hebb<strong>en</strong> kunn<strong>en</strong> uitvoer<strong>en</strong> <strong>en</strong><br />
de resultat<strong>en</strong> ook echt hebb<strong>en</strong> kunn<strong>en</strong><br />
inbedd<strong>en</strong> in de praktijk <strong>en</strong> in het onderwijs.<br />
En ik hoop natuurlijk dat partij<strong>en</strong> elkaar dan<br />
nog beter k<strong>en</strong>n<strong>en</strong> <strong>en</strong> elkaar wet<strong>en</strong> te<br />
vind<strong>en</strong>. Bijvoorbeeld wanneer e<strong>en</strong> verloskundige<br />
of gynaecoloog uit Zeeland naar<br />
e<strong>en</strong> Rotterdamse collega belt, omdat hij of<br />
zij weet dat daar iemand zit die juist over<br />
dat probleem die specifieke expertise heeft.<br />
En e<strong>en</strong> ander mooi voorbeeld: binn<strong>en</strong>kort<br />
zitt<strong>en</strong> we met 3 hogeschol<strong>en</strong> bij elkaar om<br />
de curricula van de opleiding<strong>en</strong> verloskunde<br />
met elkaar uit te wissel<strong>en</strong> <strong>en</strong> sam<strong>en</strong>werkingsmogelijkhed<strong>en</strong><br />
te verk<strong>en</strong>n<strong>en</strong>.<br />
Dit zijn Hogeschool Rotterdam, Zeeland <strong>en</strong><br />
Artesis in Antwerp<strong>en</strong> <strong>en</strong> het gaat zowel om<br />
de bachelor- als masteropleiding. Dat is<br />
toch prachtig?’
Project<br />
Kracht<strong>en</strong> bundel<strong>en</strong> teg<strong>en</strong> risico’s<br />
Prev<strong>en</strong>tieve ant<strong>en</strong>atale <strong>en</strong> postnatale zorg voor kwetsbare zwanger<strong>en</strong><br />
Projecttitel Joining forces against joint risks: structured care for vulnerable families in<br />
the Southwest of the Netherlands<br />
<strong>ZonMw</strong> projectnummer 209020011<br />
Onderdeel van Regionaal consortium Zuidwest <strong>Nederland</strong><br />
Begin- <strong>en</strong> einddatum (looptijd) 1 januari 2013 - 31 december 2016 (4 jaar)<br />
Projectleider(s) dhr. prof. dr. Gouke Bonsel<br />
Projectuitvoerder(s) mw. drs. Nynke de Groot<br />
E-mail dhr. prof. dr. Gouke Bonsel – g.bonsel@erasmusmc.nl<br />
Korte beschrijving<br />
Kracht<strong>en</strong> bundel<strong>en</strong> teg<strong>en</strong> risico’s: prev<strong>en</strong>tieve ant<strong>en</strong>atale <strong>en</strong><br />
postnatale zorg voor kwetsbare families in Zuidwest <strong>Nederland</strong>.<br />
Kwetsbare zwanger<strong>en</strong> vorm<strong>en</strong> e<strong>en</strong> uitdaging voor de geboortezorg.<br />
E<strong>en</strong> kwetsbare zwangere wordt gedefinieerd als e<strong>en</strong> zwangere met<br />
(1) psychosociale problem<strong>en</strong>, (2) psychische ziekte nu of eerder, <strong>en</strong>/of<br />
(3) middel<strong>en</strong>gebruik (rok<strong>en</strong>, drink<strong>en</strong>, etc.), <strong>en</strong> verder e<strong>en</strong> lage<br />
opleiding of laag inkom<strong>en</strong>. Deze zwanger<strong>en</strong> krijg<strong>en</strong> vaker e<strong>en</strong> baby<br />
met problem<strong>en</strong> (aangebor<strong>en</strong> afwijking, te vroeg gebor<strong>en</strong>, te laag<br />
geboortegewicht). Omdat kwetsbare zwanger<strong>en</strong> meer voorkom<strong>en</strong> in<br />
Rotterdam, D<strong>en</strong> Haag <strong>en</strong> sommige andere plaats<strong>en</strong>, zi<strong>en</strong> we daar<br />
meer zieke baby’s <strong>en</strong> babysterfte, <strong>en</strong> later meer kindermishandeling<br />
<strong>en</strong> groei/ontwikkelingsstoorniss<strong>en</strong>. Het signaler<strong>en</strong>, <strong>en</strong> aanpakk<strong>en</strong><br />
van de meest urg<strong>en</strong>te problem<strong>en</strong> vereist sam<strong>en</strong>werk<strong>en</strong>. In Zuidwest<br />
<strong>Nederland</strong> hebb<strong>en</strong> de Verloskundige Sam<strong>en</strong>werkwerkings Verband<strong>en</strong><br />
<strong>en</strong> andere partij<strong>en</strong> er voor getek<strong>en</strong>d te onderzoek<strong>en</strong> hoe dit<br />
systematisch kan, met e<strong>en</strong> haalbare inspanning ook van de moeder.<br />
De beste methode van signaler<strong>en</strong> (‘scre<strong>en</strong><strong>en</strong>’) <strong>en</strong> direct aansluit<strong>en</strong>d<br />
help<strong>en</strong> (‘zorgtoeleiding’) wordt ingevoerd.<br />
Doel van het onderzoek<br />
Realiser<strong>en</strong> van gestructureerde zorg aan kwetsbare zwangere<br />
vrouw<strong>en</strong> door:<br />
– verbeterde detectie van kwetsbaarheid in e<strong>en</strong> vroeg stadium van<br />
de zwangerschap; kwetsbaar is daarbij de aanwezigheid van<br />
psychiatrische problem<strong>en</strong>, psychosociale problem<strong>en</strong> of verslavingsproblem<strong>en</strong><br />
in combinatie met geringe persoonlijke<br />
resources (opleiding, inkom<strong>en</strong>, sociaal netwerk).<br />
– verbeterde participatie in prev<strong>en</strong>tieve, curatieve <strong>en</strong> ondersteun<strong>en</strong>de<br />
programma’s waardoor…<br />
– ...verbetering kind uitkomst<strong>en</strong>: daling groeivertraging <strong>en</strong><br />
prematuriteit <strong>en</strong> minder post partum ouderschapsproblem<strong>en</strong>.<br />
Dit is e<strong>en</strong> rode draad in veel lop<strong>en</strong>de initiatiev<strong>en</strong> van deelnemers.<br />
Het project is dan ook ontstaan vanuit meerdere bestaande<br />
initiatiev<strong>en</strong> in de regio Zuidwest <strong>Nederland</strong>. Omdat de regio in<br />
beweging is zowel qua zorg, maar ook qua mobiliteit <strong>en</strong><br />
achterstandsbeleid zal ondersteun<strong>en</strong>d onderzoek word<strong>en</strong><br />
verricht naar de impact van verandering in de gedepriveerde<br />
omgeving: verbeter<strong>en</strong> zwangerschapsresultat<strong>en</strong> als de wijk of<br />
het postcodegebied qua achterstand verandert?<br />
27 <strong>ZonMw</strong>-programma <strong>Zwangerschap</strong> <strong>en</strong> <strong>Geboorte</strong><br />
Terug naar<br />
de kaart<br />
Vraagstelling / Hypothese<br />
Wat is de best practice in term<strong>en</strong> van e<strong>en</strong> geïntegreerde programma-<br />
tische aanpak op VSV niveau van zwanger<strong>en</strong> die e<strong>en</strong> kwetsbare<br />
zwangere opspoort <strong>en</strong> indiceert, met haar tot e<strong>en</strong> geaccepteerd<br />
zorgpad komt, haar toeleidt tot de vereiste zorg (medisch, nietmedisch)<br />
<strong>en</strong> uitvoering borgt.<br />
De hypothese is dat de beste aanpak(k<strong>en</strong>) onderscheid<strong>en</strong>d zijn t<strong>en</strong><br />
opzichte van ‘care as usual’ in term<strong>en</strong> van deelname, <strong>en</strong> verbetering<br />
kind uitkomst<strong>en</strong>: daling onverwachte groeivertraging <strong>en</strong> prematuriteit<br />
<strong>en</strong> minder post partum ouderschapsproblem<strong>en</strong>. Als contextueel<br />
onderzoek zal door middel van registratie onderzoek (PRN) word<strong>en</strong><br />
nagegaan of verandering<strong>en</strong> in lokale deprivatie op PC4 niveau (in de<br />
praktijk e<strong>en</strong> primaire factor in het kwetsbare zwanger<strong>en</strong> probleem)<br />
effect<strong>en</strong> hebb<strong>en</strong> op met name groeivertraging, prematuriteit <strong>en</strong><br />
perinatale sterfte. Er zijn verschill<strong>en</strong>de datasets met achterstandsinformatie<br />
op PC4 niveau op meerdere mom<strong>en</strong>t<strong>en</strong>, die mogelijk<br />
mak<strong>en</strong> deze vraag te onderzoek<strong>en</strong> uitgaande van e<strong>en</strong> meerjarige PRN<br />
dataset. De hypothese is dat zwangerschapsuitkomst<strong>en</strong> de tr<strong>en</strong>d<br />
volg<strong>en</strong>. De kwestie is voor de praktijk ook van groot belang, omdat<br />
het ev<strong>en</strong>tueel steun geeft aan flanker<strong>en</strong>d algeme<strong>en</strong> achterstandsbeleid<br />
naast de specifieke aanpak van kwetsbare zwanger<strong>en</strong>.<br />
Relevantie<br />
Kwetsbare zwanger<strong>en</strong> vorm<strong>en</strong> e<strong>en</strong> uitdaging voor de geboortezorg.<br />
E<strong>en</strong> kwetsbare zwangere wordt gedefinieerd als e<strong>en</strong> zwangere met<br />
(1) psychosociale problem<strong>en</strong>, (2) psychische ziekte nu of eerder, <strong>en</strong>/of<br />
(3) middel<strong>en</strong>gebruik (rok<strong>en</strong>, drink<strong>en</strong>, etc.), <strong>en</strong> verder e<strong>en</strong> lage<br />
opleiding of laag inkom<strong>en</strong>. Deze zwanger<strong>en</strong> krijg<strong>en</strong> vaker e<strong>en</strong> baby<br />
met problem<strong>en</strong> (aangebor<strong>en</strong> afwijking, te vroeg gebor<strong>en</strong>, te laag<br />
geboortegewicht). Omdat kwetsbare zwanger<strong>en</strong> meer voorkom<strong>en</strong> in<br />
Rotterdam <strong>en</strong> sommige andere plaats<strong>en</strong>, zi<strong>en</strong> we daar meer zieke<br />
baby’s <strong>en</strong> babysterfte, <strong>en</strong> later meer kindermishandeling <strong>en</strong> groei/<br />
ontwikkelingsstoorniss<strong>en</strong>.<br />
Sam<strong>en</strong>werkingspartners<br />
De sam<strong>en</strong>werkingspartners van het regionaal consortium Zuidwest<br />
<strong>Nederland</strong>.
Regionaal Consortium Oost <strong>Nederland</strong><br />
<strong>ZonMw</strong> projectnummer 209010008<br />
Begin- <strong>en</strong> einddatum (looptijd) december 2012 - november 2016<br />
(4 jaar)<br />
Projectleider(s) dhr. prof. dr. Frank Vand<strong>en</strong>bussche<br />
Mw. dr. Noortje van Duijnhov<strong>en</strong><br />
Contactpersoonmw. dr. Noortje van Duijnhov<strong>en</strong><br />
E-mail n.vanduijnhov<strong>en</strong>@obgyn.umcn.nl<br />
Gegev<strong>en</strong>s omvang regio<br />
Provincie Gelderland <strong>en</strong> <strong>Noord</strong>-Brabant<br />
Sted<strong>en</strong> Nijmeg<strong>en</strong>, Boxmeer, Arnhem, Doetinchem, Ede<br />
Aantal inwoners Ongeveer 500.000<br />
Jaarlijks aantal bevalling<strong>en</strong> in de regio Ongeveer 12.000 - 15.000<br />
Wat zijn specifieke k<strong>en</strong>merk<strong>en</strong> voor de regio?<br />
De k<strong>en</strong>merk<strong>en</strong> die t<strong>en</strong> grondslag ligg<strong>en</strong> aan de problematiek<br />
binn<strong>en</strong> de regio Nijmeg<strong>en</strong> <strong>en</strong> omgeving kunn<strong>en</strong> word<strong>en</strong><br />
onderverdeeld in k<strong>en</strong>merk<strong>en</strong> van de cliënt- <strong>en</strong> zorgverl<strong>en</strong>erpopulatie.<br />
– Ciëntpopulatie: aanwezigheid ‘multiprobleem’ gezinn<strong>en</strong> <strong>en</strong><br />
lage SES/allochton<strong>en</strong><br />
– Zorgverl<strong>en</strong>erpopulatie: gebrek aan communicatie <strong>en</strong><br />
docum<strong>en</strong>tatie, ge<strong>en</strong> e<strong>en</strong>duidige protocoll<strong>en</strong>/richtlijn<strong>en</strong>.<br />
‘ Oost-<strong>Nederland</strong><br />
bevalt goed’<br />
Deze slogan drukt op de eerste plaats uit dat de kwaliteit van de geboortezorg<br />
goed moet zijn, vertelt Carola Gro<strong>en</strong><strong>en</strong> van het Consortium <strong>Zwangerschap</strong> <strong>en</strong><br />
<strong>Geboorte</strong> Oost-<strong>Nederland</strong>. ‘E<strong>en</strong> gezonde baby <strong>en</strong> moeder staan voorop. Maar we<br />
strev<strong>en</strong> ook naar e<strong>en</strong> zo hoog mogelijke tevred<strong>en</strong>heid van ouders <strong>en</strong> professionals:<br />
ook in die zin moet de geboortezorg goed bevall<strong>en</strong>.’<br />
Als directeur van de Coöperatieve<br />
Verloskundig<strong>en</strong> Nijmeg<strong>en</strong> <strong>en</strong> omgeving is<br />
Carola Gro<strong>en</strong><strong>en</strong> e<strong>en</strong> van de drijv<strong>en</strong>de<br />
kracht<strong>en</strong> achter dit consortium in het<br />
oost<strong>en</strong> van het land. ‘Het meest spann<strong>en</strong>d<br />
vind ik of de implem<strong>en</strong>tatie van onze<br />
plann<strong>en</strong> gaat lukk<strong>en</strong>. We hebb<strong>en</strong> veel in<br />
gang gezet, maar realiser<strong>en</strong> ons goed dat<br />
dit nog niet wil zegg<strong>en</strong> dat het op het op<br />
lokale niveau beklijft.’<br />
Wijkgericht werk<strong>en</strong><br />
‘In Nijmeg<strong>en</strong> hebb<strong>en</strong> we al in 2011 e<strong>en</strong><br />
sam<strong>en</strong>werkingsstructuur rond de geboorte-<br />
28 <strong>ZonMw</strong>-programma <strong>Zwangerschap</strong> <strong>en</strong> <strong>Geboorte</strong><br />
Met wie wordt sam<strong>en</strong>gewerkt?<br />
De organisatie is uniek: vijf zelfstandige consortia die sam<strong>en</strong><br />
werk<strong>en</strong> onder de vlag van het consortium Oost <strong>Nederland</strong><br />
bevalt goed.<br />
Ziek<strong>en</strong>huiz<strong>en</strong> (6): UMC St Radboud (Nijmeg<strong>en</strong>),<br />
Canisius-Wilhelmina Ziek<strong>en</strong>huis (Nijmeg<strong>en</strong>), Maasziek<strong>en</strong>huis<br />
Pantein (Boxmeer), Ziek<strong>en</strong>huis Rijnstate (Arnhem), Ziek<strong>en</strong>huis<br />
Slingeland (Doetinchem), Ziek<strong>en</strong>huis Gelderse Vallei (Ede).<br />
Verloskundig<strong>en</strong>, gynaecolog<strong>en</strong>, neonatolog<strong>en</strong> <strong>en</strong> kinderarts<strong>en</strong><br />
zijn verteg<strong>en</strong>woordig vanuit de ziek<strong>en</strong>huiz<strong>en</strong>. Verloskundig<strong>en</strong>organisaties:<br />
Coöperatieve Verloskundig<strong>en</strong> Nijmeg<strong>en</strong>,<br />
Coöperatieve Verloskundige Kring Boxmeer, Coöperatieve<br />
Ver<strong>en</strong>iging SABEL. Verloskundig<strong>en</strong>praktijk<strong>en</strong> (aantal 32),<br />
VSV’s (aantal 5).<br />
Kraamzorg: Stichting Zorggroep Zuid Gelderland, Kraamzorg<br />
Pantein-Viv<strong>en</strong>t, De Zorggroep/Gro<strong>en</strong>e Kruis Kraamzorg, PVG,<br />
De kraamvogel regio Zuid Oost.<br />
GGD/JGZ.<br />
Huisarts<strong>en</strong> (LHV’s).<br />
Project<br />
MijnZw@ngerschap e<strong>en</strong> persoonlijke zorggroep voor iedere<br />
zwangere<br />
Projectnummer 209020009<br />
zorg opgezet. De aanleiding daarvoor<br />
was het stuurgroep-rapport E<strong>en</strong> goed<br />
begin, waarin we veel gesignaleerde<br />
knelpunt<strong>en</strong> herk<strong>en</strong>d<strong>en</strong>. Met 5 partij<strong>en</strong><br />
beslot<strong>en</strong> we de kracht<strong>en</strong> te bundel<strong>en</strong>:<br />
de kraamverzorg<strong>en</strong>d<strong>en</strong>, e<strong>en</strong> algeme<strong>en</strong><br />
ziek<strong>en</strong>huis, e<strong>en</strong> academisch ziek<strong>en</strong>huis,<br />
verloskundig<strong>en</strong> <strong>en</strong> de GGD. Van deze<br />
structuur kond<strong>en</strong> we vervolg<strong>en</strong>s gebruik<br />
mak<strong>en</strong> to<strong>en</strong> <strong>ZonMw</strong> in 2011 e<strong>en</strong> oproep<br />
deed om consortia voor <strong>Zwangerschap</strong> <strong>en</strong><br />
geboorte te vorm<strong>en</strong>. De regio’s Boxmeer,<br />
Arnhem, Doetinchem <strong>en</strong> Ede zijn er bij<br />
gekom<strong>en</strong>, waardoor we nu e<strong>en</strong> gebied met<br />
Volg<strong>en</strong>d<br />
Consortium<br />
Vorig<br />
Consortium<br />
Terug naar<br />
de kaart<br />
meer dan 500.000 inwoners bestrijk<strong>en</strong>.<br />
Zelf vind<strong>en</strong> we het bijzonder dat de GGD<br />
e<strong>en</strong> volwaardige sam<strong>en</strong>werkingspartner is.<br />
Als ik eerlijk b<strong>en</strong>, was het voor ons e<strong>en</strong><br />
eye-op<strong>en</strong>er dat deze partner zoveel toegevoegde<br />
waarde heeft. Bij de GGD zit veel<br />
expertise op het gebied van onderzoek,<br />
cliënt<strong>en</strong>informatie <strong>en</strong> wijkgericht werk<strong>en</strong><br />
<strong>en</strong> zij bied<strong>en</strong> de Jeugdgezondheidszorg aan.<br />
Omdat wij ervan overtuigd zijn dat goede<br />
geboortezorg ‘bottom up’ tot stand moet<br />
kom<strong>en</strong>, is juist deze lokale inkleuring van<br />
belang. Bij e<strong>en</strong> bottom up aanpak hoort<br />
natuurlijk ook de stem van de zorgont-
vangers, de aanstaande moeders. Hiervoor<br />
hebb<strong>en</strong> we speciaal e<strong>en</strong> zogehet<strong>en</strong><br />
moederraad opgericht. E<strong>en</strong> lid van deze<br />
moederraad zit in onze stuurgroep <strong>en</strong> is<br />
daarin e<strong>en</strong> volwaardig lid.’<br />
Afgestemde zorg<br />
‘Op papier hebb<strong>en</strong> we 3 doel<strong>en</strong> voor ons<br />
consortium beschrev<strong>en</strong>: het optimaliser<strong>en</strong><br />
van de zorg voor moeder <strong>en</strong> kind, het<br />
stimuler<strong>en</strong> van praktijkgedrev<strong>en</strong> onderzoek<br />
<strong>en</strong> het opzett<strong>en</strong> <strong>en</strong> waarborg<strong>en</strong> van<br />
e<strong>en</strong> k<strong>en</strong>nisinfrastructuur voor de hele regio.<br />
Uiteindelijk will<strong>en</strong> we bereik<strong>en</strong> dat iedere<br />
(aanstaand) moeder afgestemde zorg<br />
krijgt. Hiermee bedoel<strong>en</strong> we dat de zorg<br />
rond de geboorte één geheel is voor de<br />
cliënt<strong>en</strong>. Nu is dat nog lang niet het geval:<br />
als zwangere merk je dat je geholp<strong>en</strong><br />
wordt door verschill<strong>en</strong>de organisaties, die<br />
elk hun eig<strong>en</strong> beleid hebb<strong>en</strong>. Vaak is het<br />
bijvoorbeeld nog zo dat (aanstaande)<br />
moeders hun verhaal steeds opnieuw<br />
moet<strong>en</strong> vertell<strong>en</strong>.<br />
In de toekomst moet elke zwangere al in<br />
het begin van de zwangerschap het gevoel<br />
hebb<strong>en</strong> dat ‘in de ket<strong>en</strong>’ het beste voor haar<br />
geregeld wordt, ook in de periode nadat<br />
het kind gebor<strong>en</strong> is. Dit klinkt makkelijk,<br />
maar dit vergt e<strong>en</strong> grote cultuurverandering<br />
in dit veld. In de geboortezorg zijn de<br />
diverse professionals ieder in hun eig<strong>en</strong><br />
tor<strong>en</strong> opgeleid – we moet<strong>en</strong> er daarom<br />
hard aan werk<strong>en</strong> om elkaar beter te ler<strong>en</strong><br />
k<strong>en</strong>n<strong>en</strong> <strong>en</strong> begrijp<strong>en</strong>.’<br />
E<strong>en</strong> hartfilmpje in de ambulance<br />
‘We hebb<strong>en</strong> verscheid<strong>en</strong>e traject<strong>en</strong><br />
b<strong>en</strong>oemd waarmee we onze doel<strong>en</strong><br />
will<strong>en</strong> realiser<strong>en</strong>. Dit zijn bijvoorbeeld het<br />
stroomlijn<strong>en</strong> van de acute zorg bij thuisbevalling<strong>en</strong>,<br />
het op elkaar afstemm<strong>en</strong> van<br />
transmurale protocoll<strong>en</strong>, het ontwikkel<strong>en</strong><br />
van e<strong>en</strong> zogehet<strong>en</strong> zorgpad, e<strong>en</strong> betere<br />
vroegsignalering van vrouw<strong>en</strong> uit risicogroep<strong>en</strong><br />
<strong>en</strong> e<strong>en</strong> integrale financiering voor<br />
de zorg rond zwangerschap <strong>en</strong> geboorte.<br />
Met al deze traject<strong>en</strong> zijn we al volop bezig.<br />
Zo hebb<strong>en</strong> we rond de acute zorg gezam<strong>en</strong>lijke<br />
training<strong>en</strong> ontwikkeld voor verloskundig<strong>en</strong>,<br />
ambulancemedewerkers,<br />
obstetrie-verpleegkundig<strong>en</strong>, gynaecolog<strong>en</strong><br />
<strong>en</strong> kraamverzorg<strong>en</strong>d<strong>en</strong>. Dit blijkt e<strong>en</strong> groot<br />
succes. Ook zijn er test<strong>en</strong> in ambulances<br />
met CTG-apparatuur geweest, zodat al<br />
tijd<strong>en</strong>s de rit e<strong>en</strong> hartfilmpje van de baby<br />
gemaakt kan word<strong>en</strong>. Dit filmpje kan direct<br />
word<strong>en</strong> doorgestuurd naar het ziek<strong>en</strong>huis,<br />
zodat de gynaecoloog de beeld<strong>en</strong> kan<br />
29 <strong>ZonMw</strong>-programma <strong>Zwangerschap</strong> <strong>en</strong> <strong>Geboorte</strong><br />
beoordel<strong>en</strong> terwijl de zwangere nog in de<br />
ambulance ligt. De resultat<strong>en</strong> van deze<br />
werkwijze zijn goed, maar er is nog ge<strong>en</strong><br />
geld om deze techniek structureel te<br />
financier<strong>en</strong>.<br />
Om de uitwisseling van k<strong>en</strong>nis te bevorder<strong>en</strong>,<br />
mak<strong>en</strong> we gebruik van MijnZorgnet.<br />
Dit is e<strong>en</strong> digitale omgeving die in<br />
Nijmeg<strong>en</strong> is opgezet om de zorg voor<br />
m<strong>en</strong>s<strong>en</strong> met Parkinson <strong>en</strong> vruchbaarheidsproblem<strong>en</strong><br />
te verbeter<strong>en</strong>. Onze professionals<br />
creër<strong>en</strong> hier online communities om<br />
docum<strong>en</strong>t<strong>en</strong> te del<strong>en</strong>, ervaring<strong>en</strong> uit te<br />
wissel<strong>en</strong> <strong>en</strong> discussies op te start<strong>en</strong>.<br />
Dezelfde structuur zull<strong>en</strong> we ook gebruik<strong>en</strong><br />
voor ons project Mijn Zw@ngerschap, de<br />
inhoudelijke studie die ook door <strong>ZonMw</strong><br />
gehonoreerd is. Via MijnZorgnet kan elke<br />
zwangere dan e<strong>en</strong> persoonlijke zorgcommunity<br />
start<strong>en</strong> waarvoor zij zowel<br />
familieled<strong>en</strong>, vri<strong>en</strong>d<strong>en</strong> als professionals<br />
kan uitnodig<strong>en</strong>.’<br />
Managers<br />
In de eerste jar<strong>en</strong> hebb<strong>en</strong> we in Nijmeg<strong>en</strong><br />
al veel ervaring opgedaan. Het dagelijks<br />
bestuur bestaat uit managers van alle deelnem<strong>en</strong>de<br />
partij<strong>en</strong> <strong>en</strong> komt regelmatig bij<br />
elkaar. Ik weet dat deze ‘sturing’ bij andere<br />
consortia soms in hand<strong>en</strong> is van professionals,<br />
maar wij kiez<strong>en</strong> heel bewust voor ook<br />
managers. Juist omdat het in dit consortium<br />
om grote verandering<strong>en</strong> gaat, heb je<br />
managers nodig om te stimuler<strong>en</strong> <strong>en</strong> ook<br />
garander<strong>en</strong> dat zulke grote stapp<strong>en</strong> gezet<br />
kunn<strong>en</strong> gaan word<strong>en</strong>. Natuurlijk hebb<strong>en</strong><br />
we de professionals nodig om de verandering<strong>en</strong><br />
daadwerkelijk tot stand te br<strong>en</strong>g<strong>en</strong>.<br />
In al onze werkgroep<strong>en</strong> zitt<strong>en</strong> dan ook<br />
professionals van de diverse organisaties<br />
om de project<strong>en</strong> te ontwikkel<strong>en</strong> <strong>en</strong> uit te<br />
voer<strong>en</strong>. Want uiteindelijk komt e<strong>en</strong> verandering<br />
natuurlijk juist op de werkvloer tot<br />
stand. Ook de inbr<strong>en</strong>g van (aanstaande)<br />
moeders will<strong>en</strong> we verder uitbouw<strong>en</strong>.<br />
Sam<strong>en</strong> met de Moederraad zijn we ons aan<br />
het berad<strong>en</strong> hoe we dit gaan do<strong>en</strong> – dit kan<br />
bijvoorbeeld door e<strong>en</strong> digitaal platform<br />
waarin de moeders elkaar makkelijk<br />
kunn<strong>en</strong> vind<strong>en</strong>.’<br />
Werkdruk<br />
‘We merk<strong>en</strong> dagelijks dat er veel <strong>en</strong>thousiasme<br />
is voor de inhoudelijke traject<strong>en</strong>.<br />
De motivatie om sam<strong>en</strong> te werk<strong>en</strong> is groot.<br />
In de afgelop<strong>en</strong> tijd hebb<strong>en</strong> we met elkaar<br />
e<strong>en</strong> werkwijze gevond<strong>en</strong> die vruchtbaar<br />
blijkt. Bij alles wat we in de toekomst<br />
will<strong>en</strong> gaan do<strong>en</strong> – <strong>en</strong> dat is niet één ding –<br />
kunn<strong>en</strong> we daarop voortbouw<strong>en</strong>.<br />
Helaas stuit<strong>en</strong> we wel regelmatig op<br />
organisatorische, financiële <strong>en</strong> ook<br />
juridische belemmering<strong>en</strong>. Het is moeilijk<br />
om met de professionals de inhoud te<br />
verander<strong>en</strong>, terwijl dit soort randvoorwaard<strong>en</strong><br />
aan de oude structur<strong>en</strong> blijv<strong>en</strong><br />
vastzitt<strong>en</strong>. Zo hadd<strong>en</strong> we laatst e<strong>en</strong><br />
gesprek met de zorgverzekeraar over e<strong>en</strong><br />
meer integrale financiering, maar dat lijkt<br />
nog e<strong>en</strong> brug te ver. Voor e<strong>en</strong> verzekeraar is<br />
het moeilijk om het schot tuss<strong>en</strong> de eerste<br />
<strong>en</strong> tweede lijn te slecht<strong>en</strong> – die financiële<br />
regelgeving is nog erg bureaucratisch.<br />
E<strong>en</strong> andere belemmering is de werkdruk<br />
van de professionals. Alles wat we h<strong>en</strong><br />
vrag<strong>en</strong>, komt náást hun gewone werk,<br />
terwijl hun ag<strong>en</strong>da’s toch al zo vol zitt<strong>en</strong>.<br />
Bij de andere consortia zal dit niet anders<br />
zijn. Wij kijk<strong>en</strong> er erg naar uit om onze<br />
ervaring<strong>en</strong> met de andere consortia te<br />
del<strong>en</strong>. Binn<strong>en</strong>kort zull<strong>en</strong> we onze eig<strong>en</strong><br />
bijdrag<strong>en</strong> via de site goedgebor<strong>en</strong>.nl<br />
beschikbaar mak<strong>en</strong>. Het College Perinatale<br />
Zorg faciliteert deze site – het zou leuk zijn<br />
als alle consortia daar e<strong>en</strong> pagina op<br />
mak<strong>en</strong>.’
Project<br />
MijnZw@ngerschap<br />
E<strong>en</strong> persoonlijke zorggroep voor iedere zwangere<br />
Projecttitel Mypregnancy; a personal health community for the pregnant woman<br />
<strong>ZonMw</strong> projectnummer 209020009<br />
Onderdeel van Regionaal Consortium Oost <strong>Nederland</strong><br />
Begin- <strong>en</strong> einddatum (looptijd) december 2012 - december 2016 (4 jaar)<br />
Projectleider(s) dhr. prof. dr. Frank Vand<strong>en</strong>bussche, mw. dr. Noortje van Duijnhov<strong>en</strong><br />
Projectuitvoerder(s) mw. dr. Noortje van Duijnhov<strong>en</strong>, mw. drs. Carola Gro<strong>en</strong><strong>en</strong><br />
E-mail mw. dr. Noortje van Duijnhov<strong>en</strong> – n.vanduijnhov<strong>en</strong>@obgyn.umcn.nl<br />
Korte beschrijving<br />
De kwaliteit van de <strong>Nederland</strong>se perinatale <strong>en</strong> maternale zorg<br />
vraagt om verbetering. Twee belangrijke zak<strong>en</strong> hierbij zijn<br />
actieve betrokk<strong>en</strong>heid van de cliënt <strong>en</strong> verandering in zorgcoördinatie.<br />
Web-based applicaties voor zowel cliënt<strong>en</strong> als<br />
zorgverl<strong>en</strong>ers zijn hiervoor e<strong>en</strong> mogelijk hulpmiddel. Dit project<br />
introduceert daarom e<strong>en</strong> online, beveiligde, individuele<br />
zorggroep voor iedere zwangere in de verloskundige zorg:<br />
MijnZw@ngerschap.<br />
De zwangere is beheerder van haar eig<strong>en</strong> zorggroep, nodigt<br />
deelnemers uit (zorgverl<strong>en</strong>ers, partner, goede vri<strong>en</strong>din) <strong>en</strong> kan<br />
persoonlijke (medische) informatie del<strong>en</strong>. Handige communicatietools<br />
stimuler<strong>en</strong> het del<strong>en</strong> van informatie <strong>en</strong> het betrekk<strong>en</strong><br />
van alle professionals wanneer feedback of ingrijp<strong>en</strong> gew<strong>en</strong>st<br />
of nodig is.<br />
Na de baselinemeting zal MijnZw@ngerschap geleidelijk<br />
word<strong>en</strong> aangebod<strong>en</strong> aan iedere nieuwe zwangere door alle<br />
verloskundige sites (11 eerstelijnspraktijk<strong>en</strong> <strong>en</strong> 2 ziek<strong>en</strong>huiz<strong>en</strong>)<br />
in Nijmeg<strong>en</strong>. Effectmeting<strong>en</strong> vind<strong>en</strong> plaats op kwaliteit<br />
van zorg vanuit cliëntperspectief, medische uitkomstmat<strong>en</strong><br />
van moeder <strong>en</strong> kind <strong>en</strong> professionele sam<strong>en</strong>werking. Data van<br />
cliënt<strong>en</strong> <strong>en</strong> zorgverl<strong>en</strong>ers word<strong>en</strong> verzameld middels vrag<strong>en</strong>lijst<strong>en</strong><br />
<strong>en</strong> nationale databases.<br />
Doel van het onderzoek<br />
Het hoofddoel is e<strong>en</strong> evaluatie van het gebruik van<br />
MijnZw@ngerschap in de verloskundige zorg door (aanstaande)<br />
moeder <strong>en</strong> haar zorgverl<strong>en</strong>ers, om te bepal<strong>en</strong> of het kan<br />
bijdrag<strong>en</strong> aan optimalisering van de verloskundige zorg.<br />
30 <strong>ZonMw</strong>-programma <strong>Zwangerschap</strong> <strong>en</strong> <strong>Geboorte</strong><br />
Terug naar<br />
de kaart<br />
Vraagstelling / Hypothese<br />
– Wat is het effect van het gebruik van MijnZw@ngerschap<br />
op de veiligheid <strong>en</strong> de kwaliteit van de perinatale <strong>en</strong><br />
maternale gezondheidszorg? Belangrijkste aspect<strong>en</strong> hierbij<br />
zijn de kwaliteit van zorg vanuit het perspectief van de<br />
zwangere <strong>en</strong> de medische uitkomstmat<strong>en</strong> voor moeder <strong>en</strong><br />
kind.<br />
– Wat is het effect van het gebruik van MijnZw@ngerschap<br />
op de sam<strong>en</strong>werking tuss<strong>en</strong> professionals in de multidisciplinaire<br />
perinatale <strong>en</strong> maternale verloskundige zorg?<br />
– Hoe wordt MijnZw@ngerschap gebruikt <strong>en</strong> ervar<strong>en</strong> door<br />
de gebruikers?<br />
– Is MijnZw@ngerschap e<strong>en</strong> geschikt instrum<strong>en</strong>t voor<br />
verandering<strong>en</strong> in verloskundige zorgconsumptie <strong>en</strong><br />
-kost<strong>en</strong>?<br />
Relevantie<br />
<strong>Nederland</strong> heeft e<strong>en</strong> relatief ongunstige positie in Europa<br />
wat betreft perinatale <strong>en</strong> maternale gezondheid.<br />
MijnZw@ngerschap is e<strong>en</strong> innovatieve interv<strong>en</strong>tie, waarmee we<br />
strev<strong>en</strong> naar e<strong>en</strong> revolutie in de organisatie van de <strong>Nederland</strong>se<br />
verloskundige zorg. Kernzak<strong>en</strong> zijn actieve participatie <strong>en</strong><br />
betrokk<strong>en</strong>heid van de zwangere in haar eig<strong>en</strong> zorgproces,<br />
alsmede betere sam<strong>en</strong>werking <strong>en</strong> communicatie tuss<strong>en</strong> alle<br />
betrokk<strong>en</strong> zorgverl<strong>en</strong>ers tijd<strong>en</strong>s zwangerschap, geboorte <strong>en</strong><br />
daarna. We verwacht<strong>en</strong> dat verandering<strong>en</strong> op die gebied<strong>en</strong> de<br />
kwaliteit <strong>en</strong> de medische uitkomst<strong>en</strong> van de verloskundige zorg<br />
zull<strong>en</strong> verbeter<strong>en</strong>.<br />
Sam<strong>en</strong>werkingspartners<br />
Afdeling<strong>en</strong> Verloskunde <strong>en</strong> Kinderg<strong>en</strong>eeskunde van het<br />
UMC St Radboud <strong>en</strong> het Canisius-Wilhelmina Ziek<strong>en</strong>huis;<br />
alle elf eerstelijns verloskundige praktijk<strong>en</strong> in Nijmeg<strong>en</strong> e.o.;<br />
afdeling Kraamzorg van Zorggroep Zuid Gelderland; afdeling<br />
Jeugdgezondheidszorg van de GGD.
Regionaal Consortium Verloskunde Brabant<br />
<strong>ZonMw</strong> projectnummer 209010009<br />
Begin- <strong>en</strong> einddatum (looptijd) september 2012 - augustus 2016<br />
(4 jaar)<br />
Projectleider(s) dhr. prof. dr. S.G. Oei<br />
Contactpersoon dhr. prof. dr. S.G. Oei<br />
E-mail guidoei@outlook.com<br />
Gegev<strong>en</strong>s omvang regio<br />
Provincie Brabant<br />
Sted<strong>en</strong> Veldhov<strong>en</strong>, Eindhov<strong>en</strong>, D<strong>en</strong> Bosch, Veghel,<br />
Helmond, Geldrop<br />
Aantal inwoners 1.020.000 (regio rondom Veldhov<strong>en</strong>)<br />
Jaarlijks aantal bevalling<strong>en</strong> in de regio 13.716 (in 2008)<br />
Wat zijn specifieke k<strong>en</strong>merk<strong>en</strong> voor de regio?<br />
<strong>Noord</strong>-Brabant heeft zowel de laagste maternale als de laagste<br />
perinatale sterfte van <strong>Nederland</strong>.<br />
Met wie wordt sam<strong>en</strong>gewerkt?<br />
Ziek<strong>en</strong>huiz<strong>en</strong>: Perinatologisch c<strong>en</strong>trum: Maxima Medisch C<strong>en</strong>trum<br />
Veldhov<strong>en</strong>/Eindhov<strong>en</strong>, Jero<strong>en</strong> Bosch ziek<strong>en</strong>huis (D<strong>en</strong> Bosch) <strong>en</strong> het<br />
Catharina ziek<strong>en</strong>huis (Eindhov<strong>en</strong>), Bernhov<strong>en</strong> ziek<strong>en</strong>huis (Veghel),<br />
St. Anna ziek<strong>en</strong>huis (Geldrop), Elkerliek ziek<strong>en</strong>huis (Helmond).<br />
Alle naar bov<strong>en</strong>staande verwijz<strong>en</strong>de verloskundige praktijk<strong>en</strong><br />
word<strong>en</strong> betrokk<strong>en</strong>.<br />
Zorggroep Verloskunde Zuid-Oost Brabant <strong>en</strong> de eerstelijns<br />
zorggroep D<strong>en</strong> Bosch zijn actief betrokk<strong>en</strong> als verteg<strong>en</strong>woordigers<br />
van de eerstelijns verloskundige zorgverl<strong>en</strong>ers. Alle kraamzorginstelling<strong>en</strong><br />
uit de regio van de vijf bov<strong>en</strong>g<strong>en</strong>oemde ziek<strong>en</strong>huiz<strong>en</strong>.<br />
Technische Universiteit Eindhov<strong>en</strong>. MedSim.<br />
Met deze slogan wil Guid Oei, projectleider van het consortium<br />
zwangerschap <strong>en</strong> geboorte Brabant, lat<strong>en</strong> zi<strong>en</strong> dat e<strong>en</strong> goede<br />
sam<strong>en</strong>werking staat of valt met e<strong>en</strong> op<strong>en</strong> houding van alle<br />
professionals. De betrokk<strong>en</strong> hulpverl<strong>en</strong>ers moet<strong>en</strong> bereid zijn om<br />
van elkaar te ler<strong>en</strong>; als daar <strong>en</strong>thousiasme voor is, is dat altijd in het<br />
belang van moeder, kind <strong>en</strong> gezin.<br />
‘In de geboortezorg moet saamhorigheidsgevoel<br />
ontstaan, de verschill<strong>en</strong>de disciplines<br />
moet<strong>en</strong> echt met elkaar in dialoog. Pas<br />
dan is het mogelijk dat onze geboortezorg<br />
voor vrouw<strong>en</strong> <strong>en</strong> hun partners één systeem<br />
wordt. Voor e<strong>en</strong> zwangere moet het niet<br />
meer uitmak<strong>en</strong> of zij door de nulde, eerste,<br />
tweede of derde lijn geholp<strong>en</strong> wordt.’<br />
Nu staan er nog te vaak schott<strong>en</strong> tuss<strong>en</strong><br />
de echelons, constateert Oei. ‘Vaak hoor<br />
je bijvoorbeeld dat e<strong>en</strong> zwangere vrouw<br />
alle vertrouw<strong>en</strong> heeft in de zorg, totdat er<br />
31 <strong>ZonMw</strong>-programma <strong>Zwangerschap</strong> <strong>en</strong> <strong>Geboorte</strong><br />
Bestaande sam<strong>en</strong>werkingsverband<strong>en</strong> op het gebied van<br />
geboortezorg in de regio zijn:<br />
– Vanuit het perinatologisch c<strong>en</strong>trum van het Maxima Medisch<br />
C<strong>en</strong>trum is er al e<strong>en</strong> consortium actief waarin de tweede <strong>en</strong><br />
derdelijns gynaecolog<strong>en</strong> <strong>en</strong> klinisch verloskundig<strong>en</strong> op het<br />
gebied van wet<strong>en</strong>schappelijk (evaluatie)onderzoek binn<strong>en</strong> de<br />
regio sam<strong>en</strong>werk<strong>en</strong>.<br />
– Regionaal initiatief voor Integrale Verloskundige Zorg: vanaf<br />
maart 2012 is er e<strong>en</strong> door zorgverzekeraar CZ ondersteunde<br />
werkgroep actief om nam<strong>en</strong>s alle betrokk<strong>en</strong> beroepsgroep<strong>en</strong> in<br />
de regio Zuid-Oost Brabant integrale verloskundige zorg te<br />
realiser<strong>en</strong>, gebaseerd op de adviez<strong>en</strong> van de landelijke<br />
Stuurgroep <strong>Zwangerschap</strong> <strong>en</strong> <strong>Geboorte</strong>.<br />
– In de regio Zuid-Oost Brabant is al <strong>en</strong>kele jar<strong>en</strong> e<strong>en</strong> zorggroep<br />
verloskunde actief waarbij 99% van de verloskundig<strong>en</strong> uit de<br />
eerste lijn van Eindhov<strong>en</strong>/Geldrop <strong>en</strong> omstrek<strong>en</strong> is aangeslot<strong>en</strong>.<br />
– Ook in de regio D<strong>en</strong> Bosch is e<strong>en</strong> eerstelijns zorggroep<br />
verloskunde operationeel. Actieve sam<strong>en</strong>werking tuss<strong>en</strong> het<br />
perinatologisch c<strong>en</strong>trum van het Maxima Medisch C<strong>en</strong>trum <strong>en</strong><br />
de Technische Universiteit Eindhov<strong>en</strong>.<br />
Met wie werkt u niet sam<strong>en</strong> (regionaal)?<br />
Onze int<strong>en</strong>tie is om met elke partij, betrokk<strong>en</strong> bij de verloskundige<br />
zorg in de regio, sam<strong>en</strong> te werk<strong>en</strong>.<br />
Project<br />
Impact van teamtraining effect<strong>en</strong> van multidisciplinaire<br />
lijnoverstijg<strong>en</strong>de teamtraining<br />
Projectnummer 209020010<br />
‘ Leuk <strong>en</strong> leerzaam<br />
in het belang van<br />
de zwangere’<br />
plotseling iets gebeurt. E<strong>en</strong> eerstelijns hulpverl<strong>en</strong>er<br />
verwijst haar dan door naar de<br />
tweede lijn, waarna deze eerstelijns hulpverl<strong>en</strong>er<br />
volledig uit beeld verdwijnt. Veel<br />
vrouw<strong>en</strong> voel<strong>en</strong> zich daardoor onveilig. Dat<br />
is niet nodig; met dit consortium will<strong>en</strong> we<br />
dat gaan voorkom<strong>en</strong>.’<br />
Onderzoek met nulde <strong>en</strong> eerste lijn<br />
‘In onze aanvraag voor <strong>ZonMw</strong> hebb<strong>en</strong> we<br />
de sterke <strong>en</strong> zwakke punt<strong>en</strong> van onze regio<br />
op e<strong>en</strong> rij gezet. Zo kunn<strong>en</strong> we profiter<strong>en</strong><br />
Volg<strong>en</strong>d<br />
Consortium<br />
Vorig<br />
Consortium<br />
Terug naar<br />
de kaart<br />
van onze expertise op het gebied van<br />
wet<strong>en</strong>schappelijk onderzoek – sam<strong>en</strong><br />
met gynaecolog<strong>en</strong> uit Amsterdam,<br />
Utrecht <strong>en</strong> Leid<strong>en</strong> hebb<strong>en</strong> wij ti<strong>en</strong> jaar<br />
geled<strong>en</strong> het Verloskundig Consortium<br />
voor evaluatie onderzoek opgezet<br />
(www.studies-obsgyn.nl). Vanuit ons<br />
perinatologisch c<strong>en</strong>trum in Veldhov<strong>en</strong><br />
hebb<strong>en</strong> we veel onderzoek gedaan, maar<br />
daar war<strong>en</strong> nog ge<strong>en</strong> hulpverl<strong>en</strong>ers uit de<br />
nulde <strong>en</strong> eerste lijn bij betrokk<strong>en</strong>. Dat will<strong>en</strong><br />
we nu wel gaan do<strong>en</strong>.
Bij het opzett<strong>en</strong> van e<strong>en</strong> sam<strong>en</strong>werkingsstructuur<br />
waarin alle lijn<strong>en</strong> verteg<strong>en</strong>woordigd<br />
zijn, kond<strong>en</strong> we dankbaar gebruik<br />
mak<strong>en</strong> van het ‘voorwerk’ dat e<strong>en</strong> projectgroep<br />
in zuidoost Brabant al gedaan had.<br />
Met financiële steun van zorgverzekeraar<br />
CZ heeft deze projectgroep sam<strong>en</strong> met alle<br />
relevante partij<strong>en</strong> uitgezocht hoe de<br />
aanbeveling<strong>en</strong> uit het rapport E<strong>en</strong> goed<br />
begin uitgevoerd zoud<strong>en</strong> kunn<strong>en</strong> word<strong>en</strong>.<br />
Met de subsidie van <strong>ZonMw</strong> kunn<strong>en</strong> we<br />
deze structuur naar de rest van de regio<br />
uitbreid<strong>en</strong>.’<br />
Borging van k<strong>en</strong>nis<br />
‘Het doel van ons consortium is om e<strong>en</strong><br />
multidisciplinaire infrastructuur op te<br />
zett<strong>en</strong> waarin de professionals uit de nulde,<br />
eerste, tweede <strong>en</strong> derde lijn goed met<br />
elkaar sam<strong>en</strong> werk<strong>en</strong>. Binn<strong>en</strong> deze structuur<br />
zull<strong>en</strong> we de adviez<strong>en</strong> van de landelijke<br />
stuurgroep <strong>Zwangerschap</strong> <strong>en</strong><br />
<strong>Geboorte</strong> op regionaal niveau implem<strong>en</strong>ter<strong>en</strong>.<br />
D<strong>en</strong>k aan het verbeter<strong>en</strong> van de<br />
communicatie tuss<strong>en</strong> zorgverl<strong>en</strong>ers, het<br />
gebruik van e<strong>en</strong>duidige protocoll<strong>en</strong> <strong>en</strong> e<strong>en</strong><br />
optimale procesbewaking (wie doet wat,<br />
wanneer, waarom). E<strong>en</strong> expliciet doel is ook<br />
om wet<strong>en</strong>schappelijk onderzoek te initiër<strong>en</strong><br />
waar de praktijk behoefte aan heeft <strong>en</strong><br />
er voor te zorg<strong>en</strong> dat de verworv<strong>en</strong> k<strong>en</strong>nis<br />
daadwerkelijk wordt gebruikt. Met al deze<br />
activiteit<strong>en</strong> beog<strong>en</strong> we de perinatale<br />
sterfte terug te dring<strong>en</strong>. Daarbij hebb<strong>en</strong><br />
vooral de zogehet<strong>en</strong> zorgafhankelijke<br />
factor<strong>en</strong> prioriteit - d<strong>en</strong>k aan de toegankelijkheid<br />
van zorg, informatieverlies tijd<strong>en</strong>s<br />
de overdracht, kwaliteit van risicoselectie<br />
<strong>en</strong> knelpunt<strong>en</strong> in de organisatie van de<br />
geboortezorg.‘<br />
Teamtraining<strong>en</strong> in<br />
simulatiec<strong>en</strong>trum<br />
‘Wij realiser<strong>en</strong> ons goed dat protocoll<strong>en</strong><br />
<strong>en</strong> richtlijn<strong>en</strong> niet g<strong>en</strong>oeg zijn om de<br />
sterftecijfers omlaag te br<strong>en</strong>g<strong>en</strong>. E<strong>en</strong> protocol<br />
is vaak e<strong>en</strong> tek<strong>en</strong> van zwakte – veel<br />
belangrijker is die echte dialoog tuss<strong>en</strong> alle<br />
hulpverl<strong>en</strong>ers uit de 0e , 1e , 2e <strong>en</strong> 3e lijn.<br />
Wij gaan daarom de hulp verl<strong>en</strong>ers uit alle<br />
verloskundige sam<strong>en</strong> werkingsverband<strong>en</strong><br />
in teamverband train<strong>en</strong>. Dit do<strong>en</strong> we in e<strong>en</strong><br />
medisch simulatiec<strong>en</strong>trum op het terrein<br />
van de Technische Universiteit Eindhov<strong>en</strong>;<br />
dit simulatiec<strong>en</strong>trum is e<strong>en</strong> variant op de<br />
flight simulator die in de luchtvaart wordt<br />
gebruikt.<br />
Al die teams gaan e<strong>en</strong> dag lang met elkaar<br />
oef<strong>en</strong><strong>en</strong>. Daarbij richt<strong>en</strong> we ons op drie<br />
32 <strong>ZonMw</strong>-programma <strong>Zwangerschap</strong> <strong>en</strong> <strong>Geboorte</strong><br />
belangrijke oorzak<strong>en</strong> van perinatale sterfte:<br />
groeiachterstand, vroeggeboorte <strong>en</strong> het<br />
miss<strong>en</strong> van signal<strong>en</strong> van foetale nood. In<br />
het simulatiec<strong>en</strong>trum word<strong>en</strong> deze drie<br />
situaties realistisch nagebootst <strong>en</strong> moet<strong>en</strong><br />
de hulpverl<strong>en</strong>ers met elkaar aan de slag.<br />
Met teams uit de 2e <strong>en</strong> 3e lijn hebb<strong>en</strong> we<br />
hier goede ervaring<strong>en</strong> mee opgedaan, maar<br />
voor het eerst gaan we nu dus oef<strong>en</strong><strong>en</strong> met<br />
teams waarin alle lijn<strong>en</strong> verteg<strong>en</strong>woordigd<br />
zijn. We hop<strong>en</strong> dat hierdoor e<strong>en</strong> saamhorigheidsgevoel<br />
ontstaat<br />
– in feite gaat het om teambuilding die<br />
erop gericht is dat de zwangere écht gaat<br />
merk<strong>en</strong> dat er sam<strong>en</strong>gewerkt wordt in de<br />
zorg.<br />
Sam<strong>en</strong> met de Universiteit Tilburg werk<strong>en</strong><br />
we ook aan e<strong>en</strong> vrag<strong>en</strong>lijst die inv<strong>en</strong>tariseert<br />
hoe vrouw<strong>en</strong> de verloskundige zorg<br />
tijd<strong>en</strong>s de zwangerschap <strong>en</strong> bevalling<br />
hebb<strong>en</strong> ervar<strong>en</strong>. Deze vrag<strong>en</strong>lijst meet de<br />
tevred<strong>en</strong>heid van zwangere vrouw<strong>en</strong> <strong>en</strong><br />
hun partners. Om goede vrag<strong>en</strong> te kunn<strong>en</strong><br />
opstell<strong>en</strong>, hebb<strong>en</strong> we 3 focusgroep<strong>en</strong><br />
georganiseerd: e<strong>en</strong> tijd<strong>en</strong>s de zwangerschap,<br />
e<strong>en</strong> kort na de bevalling <strong>en</strong> e<strong>en</strong><br />
tijd<strong>en</strong>s de borstvoedingsperiode. We zijn<br />
nu bijna klaar met de validatie van deze<br />
lijst, die op www.ikb<strong>en</strong>bevall<strong>en</strong>.nl al<br />
beschikbaar is. Daarna kan iedere<strong>en</strong> de lijst<br />
gebruik<strong>en</strong>.<br />
Deze vrag<strong>en</strong>lijst gaan we ook in combinatie<br />
met de teamtraining<strong>en</strong> gebruik<strong>en</strong>.<br />
We nem<strong>en</strong> de vrag<strong>en</strong>lijst af voordat de<br />
teams getraind word<strong>en</strong> <strong>en</strong> daarna. In 2013<br />
start<strong>en</strong> we e<strong>en</strong> pilot training met het VSV<br />
van e<strong>en</strong> ziek<strong>en</strong>huis, waarna de overige<br />
VSV’s in 2014 volg<strong>en</strong>. Als de teams getraind<br />
zijn, zijn we natuurlijk b<strong>en</strong>ieuwd of de<br />
patiënttevred<strong>en</strong>heid is toeg<strong>en</strong>om<strong>en</strong>.<br />
Overig<strong>en</strong>s kom<strong>en</strong> de teams ook na de<br />
training<strong>en</strong> nog voor terugkomdag<strong>en</strong> bij<br />
elkaar.’<br />
Naamplaatje met voornaam<br />
‘De teamtraining<strong>en</strong> in het medisch simulatiec<strong>en</strong>trum<br />
word<strong>en</strong> geleid door trainers<br />
die medisch deskundig zijn én ervaring<br />
hebb<strong>en</strong> op het gebied van communicatie<br />
<strong>en</strong> groepsdynamiek. Zij zull<strong>en</strong> erop lett<strong>en</strong><br />
dat iedere<strong>en</strong> aan bod komt. Bij zo’n training<br />
kan niemand ontsnapp<strong>en</strong> – de ‘casus’ moet<br />
word<strong>en</strong> opgelost <strong>en</strong> daarvoor b<strong>en</strong> je sam<strong>en</strong><br />
verantwoordelijk. Het is daarom e<strong>en</strong> expliciet<br />
leerdoel tijd<strong>en</strong>s de training dat de deelnemers<br />
ge<strong>en</strong> drempel voel<strong>en</strong> om iets te<br />
zegg<strong>en</strong>. Kleine ding<strong>en</strong> kunn<strong>en</strong> dit stimuler<strong>en</strong><br />
– op het naamplaatje van de deelnemers<br />
staat bijvoorbeeld niet alle<strong>en</strong> de<br />
achternaam van de deelnemers, maar ook<br />
de voornaam.<br />
Verder zull<strong>en</strong> we er goed op lett<strong>en</strong> dat in de<br />
hele structuur alle partij<strong>en</strong> gelijke inbr<strong>en</strong>g<br />
kunn<strong>en</strong> hebb<strong>en</strong>. Dit geldt voor het consortiumbestuur,<br />
alle thematische werkgroep<strong>en</strong>,<br />
de communicatie-uiting<strong>en</strong>,<br />
<strong>en</strong>zovoorts. ‘<br />
Vacatiegeld<br />
‘We hebb<strong>en</strong> in onze regio kunn<strong>en</strong> profiter<strong>en</strong><br />
van de stapp<strong>en</strong> die in Brabant<br />
Zuidoost al war<strong>en</strong> gezet met hulp van zorgverzekeraar<br />
CZ. Het kost immers veel tijd <strong>en</strong><br />
<strong>en</strong>ergie om iedere<strong>en</strong> aan tafel te krijg<strong>en</strong>;<br />
door het geld van CZ kond<strong>en</strong> we de deelnemers<br />
daar bijvoorbeeld vacatiegeld voor<br />
gev<strong>en</strong>. We hadd<strong>en</strong> minst<strong>en</strong>s 10 bije<strong>en</strong>komst<strong>en</strong>,<br />
met e<strong>en</strong> opkomst van bijna 100%.<br />
Verder valt op dat we in onze regio ge<strong>en</strong><br />
academisch ziek<strong>en</strong>huis hebb<strong>en</strong>, maar wel<br />
e<strong>en</strong> vooraanstaand perinatologisch<br />
c<strong>en</strong>trum. Misschi<strong>en</strong> is het zelfs wel e<strong>en</strong><br />
voordeel dat er weinig hiërarchische<br />
verschill<strong>en</strong> tuss<strong>en</strong> de ziek<strong>en</strong>huiz<strong>en</strong> zijn.<br />
Daarnaast zijn we heel blij met alle technologische<br />
expertise in onze regio. Door het<br />
medisch simulatiec<strong>en</strong>trum op het terrein<br />
van de Technische Universiteit beschikk<strong>en</strong><br />
we over unieke mogelijkhed<strong>en</strong>, die naar ik<br />
hoop op termijn in maximale effect<strong>en</strong><br />
resulter<strong>en</strong>. De meerwaarde van realistische<br />
training<strong>en</strong> is <strong>en</strong>orm: de zwangere vrouw in<br />
het simulatiec<strong>en</strong>trum krijgt echt bloedverlies,<br />
de baby heeft tragere hartton<strong>en</strong>,<br />
<strong>en</strong>zovoorts. E<strong>en</strong> promov<strong>en</strong>dus ontwikkelt<br />
nu e<strong>en</strong> lev<strong>en</strong>sechte bevallingssimulator –<br />
de toepassing<strong>en</strong> van zo’n simulatiec<strong>en</strong>trum<br />
zijn groot.’
Project<br />
Impact van teamtraining<br />
Effect<strong>en</strong> van multidisciplinaire lijnoverstijg<strong>en</strong>de teamtraining<br />
Projecttitel The impact of obstetric team training on managem<strong>en</strong>t and outcome of<br />
the Big 4 causes of perinatal mortality in the Netherlands<br />
<strong>ZonMw</strong> projectnummer 209020010<br />
Onderdeel van Regionaal Consortium Verloskunde Brabant<br />
Begin- <strong>en</strong> einddatum (looptijd) september 2012 -september 2016 (4 jaar)<br />
Projectleider(s) dhr. dr. P.J. van Runnard Heimel, mw dr. H. Wijn<strong>en</strong><br />
Projectuitvoerder(s) mw. drs. F.R. Banga<br />
E-mail mw. drs. F.R. Banga – frbanga@hotmail.com<br />
Korte beschrijving<br />
In <strong>Nederland</strong> word<strong>en</strong> laagrisico zwanger<strong>en</strong> in de 1 e lijn begeleid<br />
<strong>en</strong> hoogrisico zwanger<strong>en</strong> in de 2e /3e lijn.<br />
E<strong>en</strong> groot deel van de zwanger<strong>en</strong> uit de 1e lijn wordt verwez<strong>en</strong><br />
naar de 2e /3e lijn. Communicatie <strong>en</strong> sam<strong>en</strong>werking tuss<strong>en</strong> de<br />
verschill<strong>en</strong>de zorgverl<strong>en</strong>ers is daarom ess<strong>en</strong>tieel. Deze<br />
projectstudie onderzoekt of teamtraining in simulatiesetting<br />
van alle betrokk<strong>en</strong> zorgverl<strong>en</strong>ers in de ket<strong>en</strong> zoals ambulance<br />
personeel, verloskundig<strong>en</strong>, kraam verzorg<strong>en</strong>d<strong>en</strong>, verpleegkundig<strong>en</strong><br />
<strong>en</strong> gynaecolog<strong>en</strong>, tot beter procesmanagem<strong>en</strong>t<br />
van de Big 4 (vroeggeboorte, groei vertraging, cong<strong>en</strong>itale<br />
afwijking<strong>en</strong> <strong>en</strong> zuurstofgebrek tijd<strong>en</strong>s de geboorte) <strong>en</strong><br />
perinatale uitkomst leidt. Deze transmurale teamtraining in<br />
simulatiesetting vindt plaats in de regio Zuid-Oost Brabant.<br />
Doel van het onderzoek<br />
De perinatale uitkomst verbeter<strong>en</strong> door de sam<strong>en</strong>werking <strong>en</strong><br />
procesmanagem<strong>en</strong>t van de Big 4 binn<strong>en</strong> de ket<strong>en</strong> van zorg te<br />
verbeter<strong>en</strong>.<br />
Vraagstelling / Hypothese<br />
Transmurale teamtraining in simulatiesetting, met de focus op<br />
procesmanagem<strong>en</strong>t van de Big 4, leidt tot e<strong>en</strong> betere perinatale<br />
uitkomst.<br />
33 <strong>ZonMw</strong>-programma <strong>Zwangerschap</strong> <strong>en</strong> <strong>Geboorte</strong><br />
Terug naar<br />
de kaart<br />
Relevantie<br />
De perinatale sterfte in <strong>Nederland</strong> is relatief hoog. Het is<br />
maatschappelijk relevant <strong>en</strong> van belang voor de patiënt om de<br />
perinatale uitkomst te verbeter<strong>en</strong>. E<strong>en</strong> mogelijk gevolg van<br />
deze studie zou de implem<strong>en</strong>tatie van integrale verloskunde<br />
kunn<strong>en</strong> zijn.
Verloskundig Consortium Limburg<br />
<strong>ZonMw</strong> projectnummer 209010006<br />
Begin- <strong>en</strong> einddatum (looptijd) december 2012 - december 2016<br />
(4 jaar)<br />
Projectleider(s) dhr. prof dr. M.E.A. Spaanderman<br />
Contactpersoon dhr. prof dr. M.E.A. Spaanderman<br />
E-mail marc.spaanderman@mumc.nl<br />
Gegev<strong>en</strong>s omvang regio<br />
Provincie Limburg<br />
Sted<strong>en</strong> / plaats<strong>en</strong> Maastricht, Heerl<strong>en</strong>, Sittard, Gele<strong>en</strong>,<br />
Roermond, Weert, V<strong>en</strong>lo, V<strong>en</strong>ray<br />
Aantal inwoners 1.000.000<br />
Jaarlijks aantal bevalling<strong>en</strong> in de regio 10.000<br />
Wat zijn specifieke k<strong>en</strong>merk<strong>en</strong> voor de regio?<br />
Geringe migratie, substantiële gebied<strong>en</strong> met lage SES,<br />
lage perinatale morbiditeit.<br />
34 <strong>ZonMw</strong>-programma <strong>Zwangerschap</strong> <strong>en</strong> <strong>Geboorte</strong><br />
Met wie wordt sam<strong>en</strong>gewerkt?<br />
De vakgroep / maatschap gynaecologie (<strong>en</strong> verloskunde) van<br />
6 ziek<strong>en</strong>huiz<strong>en</strong>: Maastricht UMC, Atrium Medisch C<strong>en</strong>trum<br />
Parkstad, Orbis MC Sittard-Gele<strong>en</strong>, St. Laur<strong>en</strong>tius Ziek<strong>en</strong>huis<br />
Roermond, St. Jans Gasthuis te Weert, VieCurie te V<strong>en</strong>lo/V<strong>en</strong>ray.<br />
De vakgroep Neonatologie Maastricht UMC.<br />
Vijf verloskundige kring<strong>en</strong>: Maastricht/Heuvelland, Oostelijk Zuid<br />
Limburg, Westelijke Mijnstreek, Midd<strong>en</strong> Limburg, Coöperatie<br />
<strong>Noord</strong> Limburg.<br />
Kraamzorg Gro<strong>en</strong>e Kruis Domicura te Maastricht, de Academie<br />
Verloskunde Maastricht, de Stichting ROS Robuust locatie Beyaert,<br />
Het Huis voor de Zorg, de Jeugdgezondheidzorg.<br />
Met wie werkt u niet sam<strong>en</strong> (regionaal)?<br />
Huisarts<strong>en</strong> (wel sam<strong>en</strong>werking aangebod<strong>en</strong>).<br />
Project<br />
Expect studie voorspell<strong>en</strong> van de individuele kans op zwangerschapcomplicaties<br />
met behulp van e<strong>en</strong> risico-analyse instrum<strong>en</strong>t<br />
Projectnummer 209020007<br />
Vorig<br />
Consortium<br />
Terug naar<br />
de kaart
8 09 10 11 1<br />
34<br />
03<br />
35<br />
04<br />
35 <strong>ZonMw</strong>-programma <strong>Zwangerschap</strong> <strong>en</strong> <strong>Geboorte</strong><br />
36<br />
‘ Sam<strong>en</strong> zorg drag<strong>en</strong><br />
voor e<strong>en</strong> betere<br />
geboortezorg’<br />
Met deze slogan wil projectleider Marc Spaanderman vooral uitdrukk<strong>en</strong> dat het<br />
regionaal consortium Limburg e<strong>en</strong> gedeelde zorg van nulde, eerste, tweede <strong>en</strong><br />
derde lijn voor zwangere vrouw<strong>en</strong> <strong>en</strong> hun partners wil realiser<strong>en</strong>. ‘Deze gedeelde,<br />
integrale zorg moet in de plaats kom<strong>en</strong> van ket<strong>en</strong>zorg. Bij gedeelde zorg kijk je<br />
namelijk met e<strong>en</strong> team van professionals naar e<strong>en</strong> zwangere. Het doet er dan niet<br />
toe tot welke lijn de professional behoort, laat staan welke lijn hij bewaakt.’<br />
Al voordat <strong>ZonMw</strong> opriep e<strong>en</strong> consortium<br />
te vorm<strong>en</strong>, was de Limburgse regio hard<br />
bezig de zorg rond zwangerschap <strong>en</strong><br />
geboorte beter op elkaar af te stemm<strong>en</strong>.<br />
‘We merkt<strong>en</strong> dat er verhal<strong>en</strong> rondging<strong>en</strong><br />
over problem<strong>en</strong> die er in de geboortezorg<br />
zoud<strong>en</strong> spel<strong>en</strong>. Zwangere vrouw<strong>en</strong> hor<strong>en</strong><br />
deze verhal<strong>en</strong> ook. We wild<strong>en</strong> voorkom<strong>en</strong><br />
dat (aanstaande) moeders <strong>en</strong> hun partners<br />
de indruk krijg<strong>en</strong> dat hulpverl<strong>en</strong>ers hun<br />
werk niet goed zoud<strong>en</strong> do<strong>en</strong>.’<br />
Ook realiseerd<strong>en</strong> instelling<strong>en</strong> <strong>en</strong> professionals<br />
zich dat er door de indeling in<br />
ver schill<strong>en</strong>de echelons soms weeffout<strong>en</strong><br />
ontstaan. ‘Als de eerste lijn e<strong>en</strong> vrouw met<br />
bloedverlies tijd<strong>en</strong>s de zwangerschap naar<br />
het ziek<strong>en</strong>huis doorstuurt, is daar niets over<br />
haar bek<strong>en</strong>d. De hulpverl<strong>en</strong>ers in het<br />
ziek<strong>en</strong>huis krijg<strong>en</strong> dan iemand binn<strong>en</strong> van<br />
wie ze de bloedgroep niet e<strong>en</strong>s wet<strong>en</strong>,<br />
terwijl deze vrouw al maand<strong>en</strong>lang in zorg<br />
is. Het is zonde als e<strong>en</strong> patiënt van de <strong>en</strong>e<br />
42<br />
40<br />
38<br />
36<br />
lijn naar de andere lijn wordt overgedrag<strong>en</strong><br />
zonder dat de noodzakelijke informatie<br />
beschikbaar is.’<br />
Honkvaste Limburgers<br />
‘Zulke weeffout<strong>en</strong> vorm<strong>en</strong> natuurlijk slechts<br />
e<strong>en</strong> van de aanleiding<strong>en</strong> om beter te gaan<br />
sam<strong>en</strong>werk<strong>en</strong>. In 2011 hebb<strong>en</strong> de relevante<br />
partij<strong>en</strong> in Limburg al e<strong>en</strong> zogehet<strong>en</strong> visiedocum<strong>en</strong>t<br />
opgesteld waarin zij afsprak<strong>en</strong><br />
e<strong>en</strong> verloskundig consortium te vorm<strong>en</strong>.
De subsidie van <strong>ZonMw</strong> maakte het mogelijk<br />
daar nog harder aan te trekk<strong>en</strong> <strong>en</strong> echt<br />
alle partij<strong>en</strong> mee te krijg<strong>en</strong>. Omdat we veel<br />
nadruk legg<strong>en</strong> op de kwaliteit van zorg,<br />
hebb<strong>en</strong> alle partij<strong>en</strong> in 2012 het visiedocum<strong>en</strong>t<br />
Limburg Obstetric Quality<br />
System (LOQS) ondertek<strong>en</strong>d.<br />
In Limburg hebb<strong>en</strong> we daarbij wel de<br />
bijzondere situatie dat we de laagste<br />
perinatale sterftecijfers van <strong>Nederland</strong><br />
hebb<strong>en</strong>. Deze relatief lage cijfers kunn<strong>en</strong><br />
we nog onvoldo<strong>en</strong>de verklar<strong>en</strong>. We hebb<strong>en</strong><br />
namelijk wel gebied<strong>en</strong> met grote sociale <strong>en</strong><br />
economische problem<strong>en</strong>, zoals e<strong>en</strong> hoge<br />
werkloosheid. E<strong>en</strong> mogelijke verklaring is<br />
dat m<strong>en</strong>s<strong>en</strong> in Limburg relatief honkvast<br />
zijn <strong>en</strong> er hechte sociale verband<strong>en</strong> zijn.<br />
Ik b<strong>en</strong> erg b<strong>en</strong>ieuwd of dit daadwerkelijk<br />
e<strong>en</strong> rol speelt, ik vind het erg intriger<strong>en</strong>d.’<br />
Empowerm<strong>en</strong>t<br />
‘Ons doel is de perinatale mortaliteit <strong>en</strong><br />
morbiditeit te verlag<strong>en</strong> om daarmee voor<br />
moeder, kind <strong>en</strong> gezin de best haalbare<br />
uitgangspositie te creër<strong>en</strong>. In het consortium<br />
hebb<strong>en</strong> we daarvoor 3 pijlers:<br />
het ontwikkel<strong>en</strong> <strong>en</strong> implem<strong>en</strong>ter<strong>en</strong> van<br />
gezam<strong>en</strong>lijke zorgpad<strong>en</strong>, het actief<br />
betrekk<strong>en</strong> van cliënt<strong>en</strong> <strong>en</strong> patiënt<strong>en</strong> <strong>en</strong><br />
het realiser<strong>en</strong> van kwaliteitsbewaking door<br />
e<strong>en</strong> monitorcommissie. Daarnaast ontwikkel<strong>en</strong><br />
we in het onderzoek dat <strong>ZonMw</strong><br />
gehonoreerd heeft, e<strong>en</strong> risico-analyse<br />
instrum<strong>en</strong>t bij het 1e trimester. Daarmee<br />
will<strong>en</strong> we de laag <strong>en</strong> hoog risico zwangerschapp<strong>en</strong><br />
beter van elkaar onderscheid<strong>en</strong>.<br />
Als dit instrum<strong>en</strong>t valide blijkt, kunn<strong>en</strong> we<br />
dat weer goed bij de ontwikkeling van de<br />
zorgpad<strong>en</strong> gebruik<strong>en</strong>.<br />
Bij al onze activiteit<strong>en</strong> zull<strong>en</strong> we erop toezi<strong>en</strong><br />
dat de cliënt goed verteg<strong>en</strong>woordigd<br />
is. Hierbij werk<strong>en</strong> we nauw sam<strong>en</strong> met<br />
Huis voor de Zorg, de Limburgse patiënt<strong>en</strong>organisatie.<br />
Via deze organisatie zull<strong>en</strong> we<br />
de juiste person<strong>en</strong> kunn<strong>en</strong> b<strong>en</strong>ader<strong>en</strong>. Het<br />
gaat nadrukkelijk niet alle<strong>en</strong> om e<strong>en</strong> goede<br />
inbr<strong>en</strong>g van patiënt<strong>en</strong> bij onze plann<strong>en</strong>,<br />
maar ook om empowerm<strong>en</strong>t. Door algem<strong>en</strong>e<br />
<strong>en</strong> individuele voorlichting will<strong>en</strong> we<br />
zwangere vrouw<strong>en</strong> <strong>en</strong> hun partners beter<br />
in staat stell<strong>en</strong> over hun eig<strong>en</strong> behandeling<br />
mee te d<strong>en</strong>k<strong>en</strong> <strong>en</strong> mee te besliss<strong>en</strong>.’<br />
E<strong>en</strong> integraal moeder<strong>en</strong><br />
kind dossier<br />
‘Met de ontwikkeling van zorgpad<strong>en</strong> zijn<br />
we al gestart, om te beginn<strong>en</strong> met zorgpad<strong>en</strong><br />
tijd<strong>en</strong>s de zwangerschapsperiode.<br />
Behalve e<strong>en</strong> zorgpad voor de basiszorg aan<br />
36 <strong>ZonMw</strong>-programma <strong>Zwangerschap</strong> <strong>en</strong> <strong>Geboorte</strong><br />
gezonde zwanger<strong>en</strong>, kan je d<strong>en</strong>k<strong>en</strong> aan e<strong>en</strong><br />
zorgpad bij groeivertraging, diabetes<br />
gravidarum <strong>en</strong> vroeggeboorte. We merk<strong>en</strong><br />
dat alle partij<strong>en</strong> <strong>en</strong>thousiast zijn om aan<br />
zo’n zorgpad mee te werk<strong>en</strong>. Het eindresultaat<br />
moet zijn dat we met elkaar zorgpad<strong>en</strong><br />
ontwikkeld hebb<strong>en</strong> voor de<br />
zwangerschap, bevalling <strong>en</strong> kraambedperiode.<br />
Alle<strong>en</strong> al het feit dat je daar met<br />
elkaar aan werkt <strong>en</strong> het e<strong>en</strong>s wordt, is<br />
winst. Steeds wordt ook e<strong>en</strong> cliëntverteg<strong>en</strong>woordiger<br />
bij deze zorgpad<strong>en</strong><br />
betrokk<strong>en</strong>.<br />
Verder will<strong>en</strong> we één integraal, transmuraal<br />
moeder- <strong>en</strong> kind dossier ontwikkel<strong>en</strong>.<br />
Dat is stink<strong>en</strong>d ambitieus, want zo’n<br />
digitaal dossier moet de inhoudelijke zorgpad<strong>en</strong><br />
volg<strong>en</strong>. We realiser<strong>en</strong> ons dat dit<br />
moeilijk is, omdat alle bestaande elektronische<br />
dossiers op het format van<br />
fabrikant<strong>en</strong> zijn gebaseerd. We zijn hiervoor<br />
nog op zoek naar meer geld, want de<br />
<strong>ZonMw</strong>-subsidie zal niet toereik<strong>en</strong>d zijn.<br />
Gelukkig hebb<strong>en</strong> we nog tijd, omdat eerst<br />
de inhoudelijke zorgpad<strong>en</strong> ontwikkeld<br />
moet<strong>en</strong> word<strong>en</strong>. Als ons dit lukt, hoop ik<br />
dat we hiermee proefregio voor <strong>Nederland</strong><br />
kunn<strong>en</strong> word<strong>en</strong>.<br />
Zodra we dat moeder- <strong>en</strong> kind dossier<br />
hebb<strong>en</strong>, kunn<strong>en</strong> we ook de kwaliteit gaan<br />
monitor<strong>en</strong>. Voor deze monitoring heb je<br />
namelijk e<strong>en</strong> betrouwbaar registratiesysteem<br />
nodig. Op basis van het zorgpad<br />
kunn<strong>en</strong> we kwaliteitsindicator<strong>en</strong><br />
b<strong>en</strong>oem<strong>en</strong> <strong>en</strong> met het dossier frequ<strong>en</strong>t<br />
data g<strong>en</strong>erer<strong>en</strong> op basis waarvan we de<br />
kwaliteit van zorg kunn<strong>en</strong> vaststell<strong>en</strong>. Ik<br />
vind het geweldig dat de hele regio deze<br />
ambities steunt - dit betek<strong>en</strong>t dat alle<br />
partij<strong>en</strong> bereid zijn om bij zichzelf in de<br />
keuk<strong>en</strong> te lat<strong>en</strong> kijk<strong>en</strong>.’<br />
Hoffelijkheid<br />
‘Bij de werkgroepbije<strong>en</strong>komst<strong>en</strong> hebb<strong>en</strong><br />
we 5 randvoorwaard<strong>en</strong> b<strong>en</strong>oemd waaraan<br />
iedere<strong>en</strong> zich moet houd<strong>en</strong>. Ik b<strong>en</strong> ervan<br />
overtuigd dat deze kaders onmisbaar<br />
zijn om e<strong>en</strong> goede sam<strong>en</strong>werking <strong>en</strong><br />
gelijkwaardige positie van alle partij<strong>en</strong><br />
te realiser<strong>en</strong>. De 1e gaat over geld. We<br />
hebb<strong>en</strong> met elkaar afgesprok<strong>en</strong> dat elke<br />
organi satie of professional die merkt dat<br />
de sam<strong>en</strong>werking tot nadelige financiële<br />
gevolg<strong>en</strong> leidt, onmiddellijk aan de bel<br />
trekt. Door dit hardop te b<strong>en</strong>oem<strong>en</strong>, maak<br />
je de financiële consequ<strong>en</strong>ties transparant<br />
<strong>en</strong> ontstaan er ge<strong>en</strong> oneig<strong>en</strong>lijke discussies.<br />
E<strong>en</strong> 2e randvoorwaarde is dat we hoffelijk<br />
moet<strong>en</strong> zijn – dit betek<strong>en</strong>t goed naar elkaar<br />
luister<strong>en</strong> <strong>en</strong> op<strong>en</strong>staan voor oplossing<strong>en</strong><br />
die e<strong>en</strong> ander aandraagt.<br />
De 3e <strong>en</strong> 4e randvoorwaard<strong>en</strong> ligg<strong>en</strong> e<strong>en</strong><br />
beetje in het verl<strong>en</strong>gde: we moet<strong>en</strong> pragmatisch<br />
zijn <strong>en</strong> flexibel. Dus ook al wil je<br />
het allerbeste, besef dan dat in sommige<br />
gevall<strong>en</strong> alle<strong>en</strong> ‘beter’ haalbaar is. De laatste<br />
voorwaarde is misschi<strong>en</strong> wat ingewikkelder:<br />
we moet<strong>en</strong> er gezam<strong>en</strong>lijk op lett<strong>en</strong><br />
dat we kans<strong>en</strong> <strong>en</strong> risico’s goed van elkaar<br />
onderscheid<strong>en</strong>. In discussies loopt het hier<br />
vaak op stuk. E<strong>en</strong> kans is e<strong>en</strong> koud getal,<br />
binn<strong>en</strong> het begrip risico is de impact van<br />
e<strong>en</strong> nadelige gebeurt<strong>en</strong>is meegewog<strong>en</strong>. De<br />
kans dat je doodgaat aan e<strong>en</strong> bacteriële<br />
besmetting kan bijvoorbeeld heel klein zijn,<br />
terwijl de impact heel groot is als het daadwerkelijk<br />
gebeurt. Daarom zijn we bereid<br />
verregaande handeling<strong>en</strong> te verricht<strong>en</strong>,<br />
ook bij zeer geringe kans<strong>en</strong>. Hulpverl<strong>en</strong>ers<br />
realiser<strong>en</strong> zich soms onvoldo<strong>en</strong>de hoe<br />
groot de impact van e<strong>en</strong> aando<strong>en</strong>ing of<br />
complicatie voor hun patiënt<strong>en</strong> is. Ook dat<br />
is e<strong>en</strong> red<strong>en</strong> waarom we (aanstaande)<br />
moeders <strong>en</strong> hun partners goed bij onze<br />
activiteit<strong>en</strong> will<strong>en</strong> betrekk<strong>en</strong>.’<br />
Creativiteit in de regio<br />
‘Zelf hoop ik dat we ook de zorg voor<br />
zwangere vrouw<strong>en</strong> met e<strong>en</strong> chronische<br />
ziekte of aando<strong>en</strong>ing kunn<strong>en</strong> verbeter<strong>en</strong>.<br />
Vanuit mijn vakgebied zie ik veel van deze<br />
patiënt<strong>en</strong>, bijvoorbeeld vrouw<strong>en</strong> met<br />
chronisch hoge bloeddruk, diabetes,<br />
nier- of autoimmuun-ziekte. Dit zijn<br />
zwangerschapp<strong>en</strong> met hogere risico’s,<br />
vaak bij vrouw<strong>en</strong> die zelf e<strong>en</strong> grote<br />
behoefte hebb<strong>en</strong> om mee te d<strong>en</strong>k<strong>en</strong>.<br />
We kunn<strong>en</strong> deze vrouw<strong>en</strong> d<strong>en</strong>k ik meer<br />
mogelijkhed<strong>en</strong> bied<strong>en</strong> om hun zwangerschap<br />
thuis goed te monitor<strong>en</strong>.<br />
Van de plann<strong>en</strong> van de andere consortia<br />
wet<strong>en</strong> we nog niet zoveel. Ik b<strong>en</strong> er nu<br />
wel b<strong>en</strong>ieuwd naar, maar juist in de beginperiode<br />
hebb<strong>en</strong> we er bewust niet naar<br />
gekek<strong>en</strong>. Het is namelijk belangrijk om<br />
eerst zelf na te d<strong>en</strong>k<strong>en</strong>, dat zeg ik ook altijd<br />
teg<strong>en</strong> mijn onderzoekers: ‘bed<strong>en</strong>k eerst<br />
wat je wilt, <strong>en</strong> ga dan pas naar de bibliotheek’.<br />
Als we te snel oplossing<strong>en</strong> van<br />
ander<strong>en</strong> zoud<strong>en</strong> overnem<strong>en</strong>, boet<strong>en</strong> we in<br />
op de d<strong>en</strong>kkracht <strong>en</strong> creativiteit die er in de<br />
regio bestaat.’
Project<br />
EXPECT studie<br />
Voorspell<strong>en</strong> van de individuele kans op zwangerschapcomplicaties met behulp<br />
van e<strong>en</strong> risico-analyse instrum<strong>en</strong>t<br />
Projecttitel External validity and impact of first-trimester obstetric prediction rules in the Netherlands<br />
<strong>ZonMw</strong> projectnummer 209020007<br />
Onderdeel van Regionaal Consortium Limburg<br />
Begin- <strong>en</strong> einddatum (looptijd) 1 december 2012 - 1 december 2016 (4 jaar)<br />
Projectleider(s) dhr. dr. L.J.M. Smits, mw. dr. H.C.J. Scheepers<br />
Projectuitvoerder(s) mw. drs. L.J.E. Meert<strong>en</strong>s<br />
E-mail dhr. dr. L.J.M. Smits – luc.smits@maastrichtuniversity.nl<br />
Korte beschrijving<br />
Risicoselectie bij zwangere vrouw<strong>en</strong> is e<strong>en</strong> belangrijk aspect<br />
binn<strong>en</strong> het <strong>Nederland</strong>se obstetrische zorgsysteem. Het huidige<br />
systeem van risicoselectie is echter aan verbetering toe. Het<br />
is onvoldo<strong>en</strong>de gebaseerd op het individuele risico van de<br />
zwangere. Het beschrijft ook niet wat de inhoud van de eersteof<br />
tweedelijnszorg zou moet<strong>en</strong> zijn. T<strong>en</strong>slotte draagt het weinig<br />
bij aan de vroege opsporing of zelfs prev<strong>en</strong>tie van zwangerschapscomplicaties.<br />
In de internationale medische literatuur<br />
is e<strong>en</strong> aantal predictiemodell<strong>en</strong> gepubliceerd waarmee de<br />
individuele kans op e<strong>en</strong> ongunstige zwangerschapsuitkomst of<br />
zwangerschapscomplicatie kan word<strong>en</strong> voorspeld, vroeg in de<br />
zwangerschap, op basis van patiëntkarakteristiek<strong>en</strong>. Ge<strong>en</strong> van<br />
deze predictiemodell<strong>en</strong> zijn gevalideerd voor de <strong>Nederland</strong>se<br />
situatie. Bov<strong>en</strong>di<strong>en</strong> is niet duidelijk of het gebruik van dergelijke<br />
predictieregels de zorguitkomst<strong>en</strong> voor kind <strong>en</strong> moeder<br />
verbetert. Het project bestaat uit 2 onderdel<strong>en</strong> e<strong>en</strong> externe<br />
validatie studie <strong>en</strong> e<strong>en</strong> impactstudie. Binn<strong>en</strong> de externe<br />
validatie studie vindt evaluatie plaats van de performance van<br />
gepubliceerde obstetrische predictieregels. In de impactstudie<br />
evaluer<strong>en</strong> we het effect van predictieregels <strong>en</strong> risicoafhankelijke<br />
zorgpad<strong>en</strong> op zorguitkomst<strong>en</strong>.<br />
Doel van het onderzoek<br />
E<strong>en</strong> doel van het project is om na te gaan of deze predictie-<br />
modell<strong>en</strong> ook geldig zijn in de <strong>Nederland</strong>se situatie. E<strong>en</strong><br />
tweede doel is te achterhal<strong>en</strong> of het gebruik van zulke predictiemodell<strong>en</strong><br />
leidt tot betere uitkomst<strong>en</strong> bij moeder <strong>en</strong> kind.<br />
Verloskundig<strong>en</strong> <strong>en</strong> gynaecolog<strong>en</strong> kunn<strong>en</strong> immers eerder<br />
inspel<strong>en</strong> op individuele risico’s. E<strong>en</strong> derde doel is van het<br />
onderzoek is te kijk<strong>en</strong> naar de verhouding tuss<strong>en</strong> kost<strong>en</strong> <strong>en</strong><br />
effectiviteit van het wel of niet gebruik<strong>en</strong> van predictiemodell<strong>en</strong><br />
in de zorg voor zwanger<strong>en</strong>.<br />
37 <strong>ZonMw</strong>-programma <strong>Zwangerschap</strong> <strong>en</strong> <strong>Geboorte</strong><br />
Terug naar<br />
de kaart<br />
Relevantie<br />
Gebruik van predictieregels kan tot betere uitkomst<strong>en</strong> voor<br />
moeder <strong>en</strong> kind leid<strong>en</strong> als dit gepaard gaat met veranderd<br />
gedrag van zorgverl<strong>en</strong>ers <strong>en</strong> zwanger<strong>en</strong>.<br />
Beter op maat gesned<strong>en</strong> zorg kan de lev<strong>en</strong>skwaliteit <strong>en</strong><br />
tevred<strong>en</strong>heid met verloskundige zorg positief beïnvloed<strong>en</strong>.<br />
Minder morbiditeit kan bov<strong>en</strong>di<strong>en</strong> leid<strong>en</strong> tot lagere kost<strong>en</strong>.<br />
In de impact studie zull<strong>en</strong> deze uitkomst<strong>en</strong> word<strong>en</strong> bekek<strong>en</strong><br />
<strong>en</strong> berek<strong>en</strong>ing<strong>en</strong> zull<strong>en</strong> word<strong>en</strong> gemaakt van de kost<strong>en</strong> per<br />
e<strong>en</strong>heid verbetering in maternale/kind uitkomst of kwaliteit<br />
van lev<strong>en</strong>.<br />
Sam<strong>en</strong>werkingspartners<br />
Alle verloskundige <strong>en</strong> gynaecologische praktijk<strong>en</strong> in Limburg.<br />
Er wordt tev<strong>en</strong>s sam<strong>en</strong>gewerkt met het regionaal consortium<br />
Utrecht <strong>en</strong> het Netwerk <strong>Geboorte</strong>zorg <strong>Noord</strong>west <strong>Nederland</strong><br />
(regionaal consortium AMC) aangezi<strong>en</strong> deze consortia ev<strong>en</strong>e<strong>en</strong>s<br />
e<strong>en</strong> onderzoek over risicoselectie <strong>en</strong> –scre<strong>en</strong>ing uitvoer<strong>en</strong>.
Landelijke project<strong>en</strong><br />
‘ <strong>Geboorte</strong>zorg is continu in<br />
ontwikkeling. Moeders <strong>en</strong> kinder<strong>en</strong><br />
verdi<strong>en</strong><strong>en</strong> e<strong>en</strong> goede evaluatie van<br />
de kwaliteit van die zorg.’<br />
0MM
Landelijk project<br />
IRIS studie<br />
Opspor<strong>en</strong> groeivertraging via 3 e trimester echo<br />
Projecttitel IRIS-studie (IUGR risk selection study)<br />
<strong>ZonMw</strong> projectnummer 209030001<br />
Begin- <strong>en</strong> einddatum (looptijd) april 2013 - april 2017 (4 jaar)<br />
Projectleider(s) mw. dr. Ank de Jonge, mw. prof. dr. H<strong>en</strong>riëtte van der Horst<br />
Projectuitvoerder(s) mw. drs. Viki Verfaille, mw. dr. Petra Jellema<br />
E-mail mw. dr. Ank de Jonge – ank.dejonge@vumc.nl, mw. dr. Petra Jellema – p.jellema@vumc.nl<br />
Korte beschrijving<br />
Verloskundig<strong>en</strong> do<strong>en</strong> steeds vaker routine echoscopisch onderzoek<br />
in het 3e trimester van de zwangerschap. Door groeiachterstand<br />
eerder op te spor<strong>en</strong> zou perinatale mortaliteit <strong>en</strong> morbiditeit<br />
voorkom<strong>en</strong> kunn<strong>en</strong> word<strong>en</strong>. Maar de echo zou ook ongerustheid<br />
kunn<strong>en</strong> veroorzak<strong>en</strong> <strong>en</strong> kunn<strong>en</strong> leid<strong>en</strong> tot onnodig medisch<br />
ingrijp<strong>en</strong> <strong>en</strong> hoge kost<strong>en</strong>. In deze studie onderzoek<strong>en</strong> we de voor<strong>en</strong><br />
nadel<strong>en</strong> van routine echoscopie in het 3e trimester.<br />
Aan de IRIS-studie nem<strong>en</strong> 60 verloskundig<strong>en</strong>praktijk<strong>en</strong> deel in e<strong>en</strong><br />
stepped wedge cluster gerandomiseerd onderzoek. Alle praktijk<strong>en</strong><br />
beginn<strong>en</strong> met de zorg te verl<strong>en</strong><strong>en</strong> zoals ze dat altijd al ded<strong>en</strong>.<br />
Stapsgewijs gaan praktijk<strong>en</strong> vervolg<strong>en</strong>s over op het routinematig<br />
aanbied<strong>en</strong> van 2 extra echo’s in de zwangerschap, e<strong>en</strong> bij 28 tot 30<br />
wek<strong>en</strong> <strong>en</strong> e<strong>en</strong> bij 34 tot 36 wek<strong>en</strong>. Tot e<strong>en</strong> week na de geboorte<br />
met<strong>en</strong> we perinatale mortaliteit <strong>en</strong> morbiditeit, het aantal<br />
medische interv<strong>en</strong>ties, ongerustheid <strong>en</strong> kost<strong>en</strong>.<br />
Doel van het onderzoek<br />
Onderzoek<strong>en</strong> of de voordel<strong>en</strong> van routine echoscopie in het<br />
3 e trimester van de zwangerschap opweg<strong>en</strong> teg<strong>en</strong> de nadel<strong>en</strong>.<br />
39 <strong>ZonMw</strong>-programma <strong>Zwangerschap</strong> <strong>en</strong> <strong>Geboorte</strong><br />
Terug naar<br />
de kaart<br />
Vraagstelling / Hypothese<br />
1 Leidt routine echoscopie tuss<strong>en</strong> 28 <strong>en</strong> 30 wek<strong>en</strong> zwangerschap<br />
<strong>en</strong> 6 wek<strong>en</strong> later tuss<strong>en</strong> 34 <strong>en</strong> 36 wek<strong>en</strong> zwangerschap tot e<strong>en</strong><br />
vermindering van ernstige perinatale uitkomst<strong>en</strong> vergelek<strong>en</strong><br />
met gestandaardiseerde fundus-symfyse meting<strong>en</strong> onder laag<br />
risico vrouw<strong>en</strong> in de eerstelijn? Is routine echoscopie in het<br />
3e trimester van de zwangerschap kost<strong>en</strong>effectief?<br />
2 Hoe is de sam<strong>en</strong>werking tuss<strong>en</strong> professionals met betrekking<br />
tot het beleid rond opsporing <strong>en</strong> ‘behandeling’ van groeivertraging<br />
<strong>en</strong> hoe kan deze verbeterd word<strong>en</strong>?<br />
3 Wat zijn positieve <strong>en</strong> negatieve ervaring<strong>en</strong> van vrouw<strong>en</strong><br />
met de methode van monitoring van foetale groei in het<br />
3e trimester? Hoe kunn<strong>en</strong> vrouw<strong>en</strong> <strong>en</strong> professionals omgaan<br />
met ethische vraagstukk<strong>en</strong> rond onverwachte bevinding<strong>en</strong><br />
bij echoscopie <strong>en</strong> onterechte verd<strong>en</strong>king van groeivertraging?<br />
Als extra budget beschikbaar komt, zull<strong>en</strong> aanvull<strong>en</strong>de onderzoeksvrag<strong>en</strong><br />
word<strong>en</strong> beantwoord op het gebied van lange termijngevolg<strong>en</strong><br />
voor de kinder<strong>en</strong> <strong>en</strong> innovatieve techniek<strong>en</strong> om<br />
intra-uteri<strong>en</strong>e groeivertraging te voorspell<strong>en</strong> <strong>en</strong> te monitor<strong>en</strong>.<br />
Relevantie<br />
Echoscopie in het 3 e trimester van de zwangerschap wordt steeds<br />
vaker routinematig aangebod<strong>en</strong>, ondanks het gebrek aan evid<strong>en</strong>ce<br />
dat dit (kost<strong>en</strong>) effectief is. Het is ess<strong>en</strong>tieel om aan te ton<strong>en</strong> dat<br />
routine echoscopie kan bijdrag<strong>en</strong> aan verbetering van belangrijke<br />
klinische uitkomst<strong>en</strong> voordat routinematige scre<strong>en</strong>ing wordt<br />
ingevoerd.<br />
Sam<strong>en</strong>werkingspartners<br />
Er wordt onder andere sam<strong>en</strong>gewerkt met verloskundig<strong>en</strong>,<br />
gynaecolog<strong>en</strong>, hooglerar<strong>en</strong> verloskunde, neonatolog<strong>en</strong> <strong>en</strong> relevante<br />
adviseurs vanuit heel <strong>Nederland</strong>. En tev<strong>en</strong>s met internationale<br />
adviseurs.
Landelijk project<br />
Landelijke evaluatie geboortec<strong>en</strong>tra<br />
Effect<strong>en</strong> van geboortec<strong>en</strong>tra <strong>en</strong> factor<strong>en</strong> voor succesvolle implem<strong>en</strong>tatie<br />
Projecttitel Evaluation of birthc<strong>en</strong>tre care in the Netherlands: effects on quality of care, experi<strong>en</strong>ces<br />
of cli<strong>en</strong>ts and caregivers, economic outcomes and implications for further implem<strong>en</strong>tation<br />
<strong>ZonMw</strong> projectnummer 209020012<br />
Begin- <strong>en</strong> einddatum (looptijd) januari - januari 2016 (4 jaar)<br />
Projectgroep mw. dr. Karin van der Pal-de Bruin (TNO), mw. dr. Trees Wiegers (NIVEL),<br />
dhr. dr. Marc Bruijnzeels (Jan van Es Instituut), mw. dr. Elske van d<strong>en</strong> Akker-van Marle (LUMC),<br />
mw. drs. Hanneke de Graaf (<strong>Geboorte</strong>c<strong>en</strong>trum Sophia), dhr. prof. dr. H<strong>en</strong>k Akkermans<br />
(Universiteit van Tilburg), mw. dr Marlies Rijnders (TNO), dhr. prof. dr. Arie Franx (UMCU),<br />
dhr. prof. dr. Eric Steegers (ErasmusMc)<br />
Projectuitvoerder(s) mw. Marieke Hermus MSc, mw. Inge Boesveld MSc, mw. Marit Hitzert<br />
E-mail mw. dr. Karin van der Pal-de Bruin (TNO) – karin.vanderpal@tno.nl<br />
Korte beschrijving<br />
In e<strong>en</strong> geboortec<strong>en</strong>trum kunn<strong>en</strong> vrouw<strong>en</strong> bevall<strong>en</strong> onder leiding<br />
van e<strong>en</strong> verloskundige met hulp van e<strong>en</strong> kraamverzorg<strong>en</strong>de.<br />
De afgelop<strong>en</strong> tijd zijn er veel geboortec<strong>en</strong>tra opgericht. Opvall<strong>en</strong>d is<br />
de grote diversiteit die voortkomt uit de verschill<strong>en</strong> in ontstaansgeschied<strong>en</strong>is<br />
<strong>en</strong> organisatie van de geboortec<strong>en</strong>tra. E<strong>en</strong> overkoepel<strong>en</strong>de<br />
beleidsvisie over de plaats van geboortec<strong>en</strong>tra <strong>en</strong> hun mate<br />
van integratie in het verloskundige systeem ontbreekt <strong>en</strong> er is ge<strong>en</strong><br />
inzicht in de bijdrage die geboortec<strong>en</strong>tra lever<strong>en</strong> aan de kwaliteit<br />
van de verloskundige zorg zoals effect op gezondheidsuitkomst<strong>en</strong><br />
van moeder <strong>en</strong> kind, ervaring<strong>en</strong> van vrouw<strong>en</strong> <strong>en</strong> zorgverl<strong>en</strong>ers, <strong>en</strong><br />
kost<strong>en</strong>effectiviteit. In deze evaluatie wordt op brede <strong>en</strong> uite<strong>en</strong>lop<strong>en</strong>de<br />
wijze gekek<strong>en</strong> naar de organisatie <strong>en</strong> integratie van<br />
geboortec<strong>en</strong>tra <strong>en</strong> de effect<strong>en</strong> van geboortec<strong>en</strong>trumzorg op de<br />
kwaliteit van <strong>en</strong> ervaring met verloskundige zorg in de regio.<br />
Kwalitatieve <strong>en</strong> kwantitatieve onderzoeksmethod<strong>en</strong> zull<strong>en</strong> word<strong>en</strong><br />
gebruikt <strong>en</strong> de resultat<strong>en</strong> zull<strong>en</strong> in sam<strong>en</strong>hang word<strong>en</strong> geanalyseerd<br />
waardoor concrete aanbeveling<strong>en</strong> kunn<strong>en</strong> word<strong>en</strong> gegev<strong>en</strong>.<br />
Doel van het onderzoek<br />
Het project heeft e<strong>en</strong> brede opzet, wat tot uiting komt in de<br />
8 geformuleerde doelstelling<strong>en</strong>:<br />
1 Het vaststell<strong>en</strong> van kwaliteitsindicator<strong>en</strong> voor geboortec<strong>en</strong>tra;<br />
2 Het ontwikkel<strong>en</strong> van e<strong>en</strong> typologie van geboortec<strong>en</strong>tra, op<br />
basis van de mate van integratie van zorg <strong>en</strong> organisatie;<br />
3 Het met<strong>en</strong> van de kwaliteit van zorg (structuur, proces <strong>en</strong><br />
uitkomst) in geboortec<strong>en</strong>tra;<br />
4 Het in kaart br<strong>en</strong>g<strong>en</strong> van de gevolg<strong>en</strong> van het opzett<strong>en</strong> van e<strong>en</strong><br />
geboortec<strong>en</strong>trum voor de organisatie <strong>en</strong> kwaliteit van de zorg<br />
in de regio;<br />
40 <strong>ZonMw</strong>-programma <strong>Zwangerschap</strong> <strong>en</strong> <strong>Geboorte</strong><br />
Terug naar<br />
de kaart<br />
5 Het in kaart br<strong>en</strong>g<strong>en</strong> van de kost<strong>en</strong> van geboortec<strong>en</strong>trumzorg;<br />
6 Het met<strong>en</strong> van de ervaring<strong>en</strong> van cliënt<strong>en</strong> <strong>en</strong> zorgverl<strong>en</strong>ers met<br />
geboortec<strong>en</strong>trumzorg;<br />
7 Het beschrijv<strong>en</strong> van het proces van organisatorische integratie<br />
in e<strong>en</strong> beperkt aantal geboortec<strong>en</strong>tra, in relatie tot gezondheidsuitkomst<strong>en</strong>;<br />
8 Het do<strong>en</strong> van aanbeveling<strong>en</strong> t<strong>en</strong> aanzi<strong>en</strong> van toekomstige<br />
verloskundige zorgverl<strong>en</strong>ing.<br />
Relevantie<br />
In verschill<strong>en</strong>de regio’s word<strong>en</strong> op dit mom<strong>en</strong>t geboortec<strong>en</strong>tra<br />
opgericht met de int<strong>en</strong>tie tot verbetering van kwaliteit van natale<br />
zorg voor de eerstelijns zwangere. Deze tr<strong>en</strong>d wordt door de<br />
minister aangemoedigd <strong>en</strong> is in lijn met de adviez<strong>en</strong> in het rapport<br />
van de Stuurgroep <strong>Zwangerschap</strong> <strong>en</strong> <strong>Geboorte</strong>. Deze evaluatie is<br />
gericht op inzicht in effect<strong>en</strong> van geboortec<strong>en</strong>tra op gezondheidsuitkomst<strong>en</strong>,<br />
kost<strong>en</strong>, zorgverl<strong>en</strong>ing <strong>en</strong> cliëntervaring<strong>en</strong>. Tev<strong>en</strong>s<br />
wordt onderzocht welke factor<strong>en</strong> bijdrag<strong>en</strong> aan e<strong>en</strong> succesvolle<br />
implem<strong>en</strong>tatie van geboortec<strong>en</strong>tra.<br />
Sam<strong>en</strong>werkingspartner(s)<br />
Deze studie wordt uitgevoerd binn<strong>en</strong> e<strong>en</strong> unieke sam<strong>en</strong>werking van<br />
onderzoeksinstitut<strong>en</strong>, medische c<strong>en</strong>tra, professionele organisaties<br />
<strong>en</strong> zorgverl<strong>en</strong>ers. De projectgroep staat bov<strong>en</strong>aan vermeld.<br />
Daarnaast is voor dit onderzoek e<strong>en</strong> brede adviescommissie<br />
sam<strong>en</strong>gesteld met verteg<strong>en</strong>woordigers van STBN, KNOV, Midwifery<br />
Sci<strong>en</strong>ce, ZN, ActiZ, het Ouderschap, de verloskunde academies <strong>en</strong><br />
individuele gynaecolog<strong>en</strong>, verloskundig<strong>en</strong>, kinderarts<strong>en</strong> <strong>en</strong><br />
kraamzorgaanbieders.
<strong>ZonMw</strong><br />
Als intermediair tuss<strong>en</strong> maatschappij <strong>en</strong> wet<strong>en</strong>schap werkt <strong>ZonMw</strong> aan<br />
de verbetering van prev<strong>en</strong>tie, zorg <strong>en</strong> gezondheid door het stimuler<strong>en</strong><br />
<strong>en</strong> financier<strong>en</strong> van onderzoek, ontwikkeling <strong>en</strong> implem<strong>en</strong>tatie. <strong>ZonMw</strong><br />
staat voor k<strong>en</strong>nisvermeerdering, kwaliteit <strong>en</strong> vernieuwing in het<br />
gezondheidsonderzoek <strong>en</strong> de zorg. De organisatie bestrijkt het hele<br />
spectrum van fundam<strong>en</strong>teel gezondheidsonderzoek tot <strong>en</strong> met de<br />
praktijk van de (prev<strong>en</strong>tieve) zorg. <strong>ZonMw</strong> heeft als hoofdopdrachtgevers<br />
het ministerie van VWS <strong>en</strong> NWO.<br />
<strong>Zwangerschap</strong> <strong>en</strong> <strong>Geboorte</strong><br />
Het programma <strong>Zwangerschap</strong> <strong>en</strong> <strong>Geboorte</strong> is e<strong>en</strong> beroepsoverstijg<strong>en</strong>d<br />
onderzoeksprogramma <strong>en</strong> draagt bij aan het terugdring<strong>en</strong> van<br />
vermijd bare sterfte <strong>en</strong> ziekte rond de geboorte (perinatale sterfte <strong>en</strong><br />
morbiditeit).<br />
Meer informatie over het programma <strong>Zwangerschap</strong> <strong>en</strong> <strong>Geboorte</strong> is te<br />
vind<strong>en</strong> op www.zonmw.nl/zwangerschap<strong>en</strong>geboorte. Kijk ook op<br />
www.zonmw.nl/zg om te zi<strong>en</strong> wat er <strong>ZonMw</strong>-breed op het gebied van<br />
zwangerschap <strong>en</strong> geboorte gebeurt.<br />
Contact<br />
Voor meer informatie kunt u contact opnem<strong>en</strong> met:<br />
– Marieke Bred<strong>en</strong> (programmasecretaris <strong>Zwangerschap</strong> <strong>en</strong> <strong>Geboorte</strong>),<br />
Telefoon 070 349 52 34<br />
E-mail bred<strong>en</strong>@zonmw.nl<br />
– Milly Vesters (programmasecretaris <strong>Zwangerschap</strong> <strong>en</strong> <strong>Geboorte</strong>),<br />
Telefoon 070 349 52 43<br />
E-mail vesters@zonmw.nl<br />
<strong>ZonMw</strong> stimuleert<br />
gezondheidsonderzoek <strong>en</strong><br />
zorginnovatie<br />
Laan van Nieuw Oost-Indië 334<br />
2593 CE D<strong>en</strong> Haag<br />
Postbus 93245<br />
2509 AE D<strong>en</strong> Haag<br />
Telefoon 070 349 51 11<br />
Fax 070 349 51 00<br />
info@zonmw.nl<br />
www.zonmw.nl<br />
Colofon<br />
Interviews Gonny t<strong>en</strong> Haaft<br />
Fotografie Hollandse Hoogte<br />
Ontwerp WIM Ontwerpers<br />
<strong>ZonMw</strong> 2013