120 ha herstel van een stapsteen in het NATURA 2000 ... - Natuurpunt
120 ha herstel van een stapsteen in het NATURA 2000 ... - Natuurpunt
120 ha herstel van een stapsteen in het NATURA 2000 ... - Natuurpunt
You also want an ePaper? Increase the reach of your titles
YUMPU automatically turns print PDFs into web optimized ePapers that Google loves.
LIFE Turnhouts Vennengebied<br />
<strong>120</strong> <strong>ha</strong> <strong>herstel</strong> <strong>van</strong> <strong>een</strong> stapst<strong>een</strong><br />
<strong>in</strong> <strong>het</strong> <strong>NATURA</strong> <strong>2000</strong> netwerk<br />
Beheerteamdag 2012
<strong>NATURA</strong> <strong>2000</strong><br />
Het Turnhouts vennengebied maakt<br />
deel uit <strong>van</strong> <strong>het</strong> Europese ecologische<br />
netwerk ‘<strong>NATURA</strong> <strong>2000</strong>’ omwille <strong>van</strong> de<br />
Zeer waardevolle en unieke natuurwaarden<br />
H<br />
Ecologisch netwerk<br />
doorh<strong>een</strong> Europa
Vlaanderen<br />
Turnhouts vennengebied<br />
Turnhouts vennengebied
Turnhouts vennengebied
<strong>NATURA</strong> <strong>2000</strong><br />
Turnhouts vennengebied<br />
Projectsite<br />
1150 <strong>ha</strong>
Heide, heide en nog <strong>een</strong>s … heide?<br />
1777 1830 1880<br />
1928 1970 2005
2011
100%<br />
90%<br />
80%<br />
70%<br />
60%<br />
50%<br />
40%<br />
30%<br />
20%<br />
10%<br />
0%<br />
open water moeras heide<br />
grasland cultuurland/akker struweel<br />
eiken-berkenbos naaldhout aanplant<strong>in</strong>gen
Versnipper<strong>in</strong>g ANNEX I biotopen
Huidige heideareaal anno 2007
Turnhouts vennengebied <strong>in</strong> <strong>ha</strong>bitats<br />
Droge heide (4030)<br />
Voedelsarme vennen<br />
(3110 en 3130)<br />
Du<strong>in</strong>graslanden 2330)<br />
V<strong>een</strong>slenken (7150)<br />
Natte heide (4010)<br />
Psammofiele heide<br />
(2310)<br />
Heischrale graslanden<br />
(6230)
Turnhouts vennengebied <strong>in</strong> (enkele) soorten<br />
Drijvende waterweegbree<br />
Luronium natans<br />
Waterlobelia<br />
Lobelia dortmanna<br />
Moerassmele<br />
Desc<strong>ha</strong>mpsia setacea<br />
Duits viltkruid<br />
Filago vulgaris Lam.<br />
Dwergvlas<br />
Radiola l<strong>in</strong>oides Roth<br />
Kle<strong>in</strong> w<strong>in</strong>tergroen<br />
Pyrola m<strong>in</strong>or L.<br />
Gentiaanblauwtje<br />
Gentiana pneumonanthe<br />
Boomleeuwerik<br />
Lulula arborea<br />
Nachtzwaluw<br />
Caprimelgus europaeus<br />
…
3110<br />
3130<br />
Venvegetaties:<br />
Zeer belangrijk<br />
gebied voor<br />
Vlaanderen en<br />
Europa!
Waterlobelia<br />
Lobelia dortmanna<br />
Oeverkruid<br />
Litorella uniflora<br />
Drijvende waterweegbree<br />
Luronium natans
Verdwijnen <strong>van</strong><br />
vennen (s<strong>in</strong>ds<br />
1850)
Bedreig<strong>in</strong>gen - Threats<br />
Landbouwontg<strong>in</strong>n<strong>in</strong>g veroorzaakt<br />
sc<strong>ha</strong>de aan natuurlijke reliëf, dra<strong>in</strong>eert<br />
<strong>het</strong> gebied<br />
en veroorzaakt vermest<strong>in</strong>g<br />
Gebrek aan maatsc<strong>ha</strong>ppelijk draagvlak<br />
Toenemende druk op <strong>het</strong><br />
heide-ecosysteem<br />
Versnipper<strong>in</strong>g <strong>van</strong><br />
heidebiotopen<br />
Verboss<strong>in</strong>g door stopzetten beheer en <strong>het</strong><br />
aanplanten <strong>van</strong> naaldhout en Amerikaanse eik
Om <strong>het</strong> <strong>NATURA</strong> <strong>2000</strong> netwerk vorm te geven <strong>in</strong> Europa ondersteunt<br />
de Europese Commissie projecten via <strong>het</strong> LIFE natuur fonds<br />
- project<br />
<strong>Natuurpunt</strong> als terre<strong>in</strong>beheerder natuurgebieden en<br />
coörd<strong>in</strong>atie LIFE project ‘Turnhouts Vennengebied’<br />
Agentsc<strong>ha</strong>p voor<br />
Natuur en Bos<br />
Vlaamse<br />
Landmaatsc<strong>ha</strong>ppij<br />
Natuur<strong>in</strong>richt<strong>in</strong>g<br />
Turnhouts vennengebied - West
Projectgebied Natuur<strong>in</strong>richt<strong>in</strong>g<br />
541 <strong>ha</strong><br />
Instell<strong>in</strong>g project 29 06 1999,<br />
M&M 10.07.2001<br />
Maatregelen:<br />
-kapp<strong>in</strong>gen, exotenbestrijd<strong>in</strong>g<br />
-gerichte gebruiksruil/ontpacht<strong>in</strong>g<br />
-ontslibb<strong>in</strong>g vennen<br />
-plaggen voormalig heideterre<strong>in</strong>,<br />
-afgraven fosfaatverzadigde toplaag<br />
ecologisch prioritaire ex-landbouwpercelen,<br />
-peilbeheer<br />
-geleid<strong>in</strong>g en <strong>in</strong>vester<strong>in</strong>gen i.f.v.<br />
zachte recreatie<br />
Ecologische w<strong>in</strong>sten met overlegde<br />
oploss<strong>in</strong>gen voor landbouw en verbe<br />
terde, <strong>in</strong>pasbare beleefbaarheid
Doel: ruim 100 <strong>ha</strong> optimaal biotoop<strong>herstel</strong>
Voor de werken<br />
Na de werken
Natuurbehoud en wetensc<strong>ha</strong>p<br />
• Vertrekken <strong>van</strong>uit <strong>een</strong><br />
landsc<strong>ha</strong>pecologische visie<br />
• Volledig landsc<strong>ha</strong>p weer<br />
laten functioneren om zo<br />
maximaal de bedreig<strong>in</strong>gen<br />
op <strong>ha</strong>bitats en soorten aan<br />
te pakken<br />
Studie noodzakelijk om<br />
Ecosysteem en<br />
landsc<strong>ha</strong>p<br />
te doorgronden
Studie <strong>in</strong> <strong>het</strong> vennengebied<br />
• Ecohydrologische studie<br />
• Expertenstudie ven<strong>herstel</strong><br />
• Zaadbankanalyses<br />
• Bodemanalyses<br />
• Archeologisch onderzoek<br />
• Diatomeeënonderzoek<br />
• …<br />
Dankzij <strong>het</strong> <strong>in</strong>strument Natuur<strong>in</strong>richt<strong>in</strong>g<br />
en LIFE!
LIFE of hoe 4.197.525 € optimaal besteden<br />
<strong>in</strong> functie <strong>van</strong> <strong>NATURA</strong> <strong>2000</strong>?<br />
Maatregel Doelstell<strong>in</strong>g Natuur<strong>in</strong>richt<strong>in</strong>g <strong>Natuurpunt</strong><br />
Hydrologische studie ‘ven<strong>herstel</strong>’ uitgevoerd<br />
Verwerven terre<strong>in</strong>en 50 <strong>ha</strong> 64 <strong>ha</strong><br />
Ontpacht<strong>in</strong>g terre<strong>in</strong>en<br />
20 <strong>ha</strong> 26 <strong>ha</strong><br />
Ven<strong>herstel</strong> 3 vennen 4 vennen + 6 kle<strong>in</strong>ere vennen<br />
Herstel heide<strong>ha</strong>bitat <strong>van</strong>uit<br />
landbouwgrond<br />
20 + 12 20 <strong>ha</strong> 34 <strong>ha</strong><br />
Herstel heide<strong>ha</strong>bitat door plaggen 12 + 5 13<strong>ha</strong> 10 <strong>ha</strong><br />
Ontwikkel<strong>in</strong>g heide<strong>ha</strong>bitat door<br />
verwijderen aanplant<strong>in</strong>gen<br />
20 37 <strong>ha</strong><br />
Regulier biotoopbeheer opzetten X<br />
Plaatsen <strong>van</strong> <strong>een</strong> raster voor <strong>een</strong><br />
begraz<strong>in</strong>gsbeheer<br />
50 <strong>ha</strong> <strong>120</strong> <strong>ha</strong> (16 km raster)
Enkele cijfers<br />
Grondverzet: circa 67.000 m3 (naar landbouwgrond)<br />
8.400 m3 slib geruimd uit 4 vennen<br />
18.000 m3 plagsel afgevoerd<br />
Meer dan 26 <strong>ha</strong> landbouwgebruik werd uitgeruild of vervroegd ontpacht<br />
met vergoed<strong>in</strong>g, <strong>in</strong> overleg met betrokken landbouwers, VLM, <strong>Natuurpunt</strong><br />
en ANB<br />
-<br />
toename avifaunistisch belang <strong>in</strong>gerichte deelzones<br />
nieuwe broedgevallen oa kle<strong>in</strong>e plevier, pijlstaart, wielewaal, blauwborst,<br />
nachtzwaluw<br />
uitbreidende populaties migratie met oa visarend, zwarte stern, regenwulp<br />
toenemend broedareaal wulp en grutto, …)<br />
Resultaten vegetaties<br />
nieuwe, en stabiele populaties <strong>van</strong> waterlepeltje, witte<br />
waterranonkel, moerashertshooi, sterke opkomst <strong>van</strong> veelstengelige<br />
waterbies, loos blaasjeskruid, blauwe zegge, witte en bru<strong>in</strong>e snavelbies,<br />
moerassmele nieuw verschijnen <strong>van</strong> waterlobelia (!), oeverkruid, …<br />
vestig<strong>in</strong>g liggende vleugeltjesbloem, blauwe knoop, klokjesgentiaan…<br />
Nog te doen: Canadese gans, brandgans en overige exoten<br />
Foto: VLM
Lokaal grondverzet - reliëf<strong>herstel</strong>
Resultaten?<br />
Habitattype 2006 2009 2011<br />
2330 du<strong>in</strong>graslanden 23,5889 24,4428 36,2105<br />
3110 Littorelletalia 24,5835 26,1999 25,8177<br />
3130 mesotrofe vennen 2,4144 2,5165 8,2513<br />
4010 natte heide 40,8348 37,8067 39,0546<br />
4030 droge heide 36,0285 33,8003 36,3404<br />
6230 heischraal grasland 48,2611 60,9758 88,8822<br />
7150 v<strong>een</strong>slenken 1,4815 1,2068 1,3165<br />
totaal 177,1927 186,9488 235,8732
Aantal vlekken Oppervlakte <strong>in</strong> <strong>ha</strong> trend<br />
staat <strong>van</strong> -<br />
<strong>ha</strong>bitat <strong>in</strong>standhoud<strong>in</strong>g 2006- -2009- -2011- -2006- -2009- -2011-<br />
2330 Gunstig 2 2 2 5,0149 5,0149 5,0148 =<br />
2330 Matig ongunstig 9 11 42 8,8786 8,3604 22,9672 ++<br />
2330 Zeer ongunstig 14 15 14 9,6955 11,0676 8,2285 --<br />
3110 Gunstig 3 3 5 0,2456 0,2456 8,7166 ++<br />
3110 Matig ongunstig 21 22 19 20,6823 22,3276 13,4983 --<br />
3110 Zeer ongunstig 8 9 9 3,6556 3,6267 3,6028 =<br />
3130 Gunstig 0 0 1 0,0000 0,0000 3,5815 ++<br />
3130 Matig ongunstig 9 8 22 0,9898 0,8931 2,9628 ++<br />
3130 Zeer ongunstig 4 5 5 1,4246 1,6234 1,7070 +<br />
4010 Gunstig 0 24 25 0 3,5318 15,9336 ++<br />
4010 Matig ongunstig 41 53 72 17,5004 27,8042 18,7416 +<br />
4010 Zeer ongunstig 25 14 12 23,3344 6,1749 4,3794 --<br />
4030 Gunstig 2 3 3 19,6475 19,9515 19,9515 =<br />
4030 Matig ongunstig 7 12 22 4,9483 6,1749 9,3117 ++<br />
4030 Zeer ongunstig 19 18 12 11,4326 7,6739 7,0772 --<br />
6230 Gunstig 2 3 5 3,6395 4,0119 4,8571 +<br />
6230 Matig ongunstig 31 38 64 26,4258 35,3100 64,7075 ++<br />
6230 Zeer ongunstig 24 23 20 18,1958 21,6539 19,3176 +<br />
7150 Gunstig 0 2 2 0,1000 0,6178 0,7274 +<br />
7150 Matig ongunstig 3 1 1 0,8440 0,2262 0,2262 -<br />
7150 Zeer ongunstig 2 1 1 0,6376 0,3629 0,3629 -<br />
totaal 226 267 358 177,2928 186,6532 235,8732 ++
Toestand <strong>van</strong> de <strong>ha</strong>bitats<br />
Jaar <strong>van</strong><br />
monitor<strong>in</strong>g<br />
Aantal <strong>ha</strong>bitatsites Oppervlakte <strong>in</strong> hectare<br />
2006 2009 2011 2006 2009 2011<br />
<strong>in</strong> gunstige staat 9 37 43 28,5476 33,3735 58,7825<br />
matig ongunstige<br />
staat<br />
zeer ongunstige<br />
staat<br />
121 145 242 80,2693 101,0968 132,4153<br />
72 62 53 68,376 52,4790 25,3578
Rode lijstsoorten Flora<br />
categorie Aantal soorten <strong>in</strong> <strong>het</strong><br />
projectgebied<br />
Aantal soorten<br />
<strong>in</strong> Vlaanderen<br />
Met verdwijn<strong>in</strong>g<br />
bedreigd<br />
5 108<br />
Bedreigd 7 69<br />
Kwetsbaar 21 40<br />
zeldzaam 5 203<br />
totaal 38 420
350<br />
300<br />
250<br />
200<br />
150<br />
100<br />
50<br />
0<br />
100<br />
1990<br />
1991<br />
1992<br />
1993<br />
10<br />
1994<br />
1995<br />
1996<br />
1997<br />
Waterlobelia<br />
1998<br />
1999<br />
5<br />
<strong>2000</strong><br />
2001<br />
2002<br />
2003<br />
2004<br />
2005<br />
52<br />
12 17 17<br />
2006<br />
2007<br />
2008<br />
2009<br />
300<br />
2010<br />
2011
Natuurbehoud is<br />
emotie<br />
• Mensen natuur laten<br />
be-leven<br />
• Informatie en educatie<br />
• …<br />
– Werfwandel<strong>in</strong>gen<br />
– Open milieuraad<br />
– Website
Communicatie
-Circa 30 km bewegwijzerde wandelpaden<br />
- 22 <strong>in</strong>formatieborden<br />
- Wandelbrochure<br />
- Algemene brochure<br />
-Uitkijktoren en kijkwanden<br />
- Bezoekerscentrum Kle<strong>in</strong> Engeland<br />
- Litenatuurtjes<br />
-…
E<strong>in</strong>dresultaat?
Start project 1989
Project <strong>in</strong> 1999
Project <strong>in</strong> 2009
Project <strong>in</strong> 2011
400 <strong>ha</strong> <strong>in</strong> beheer door <strong>Natuurpunt</strong><br />
63 <strong>ha</strong> aangekocht met LIFE
522 <strong>ha</strong> <strong>in</strong> beheer
522 <strong>ha</strong> <strong>in</strong> beheer
Change language