Op 4 september 2008 is Bep Verheijen (geb. 3-11-1935) overleden ...

Op 4 september 2008 is Bep Verheijen (geb. 3-11-1935) overleden. Zij was de vrouw van mijn vader en lerares
Ikebana Sogetsu.
Zelf maak ik al jaren lang mandala's en schrijf hier ook over in het tijdschrift van de de Nederlandse
mandalavereniging.
Het gaat tenslotte ook over ikebana.
Na het overlijden van Bep heb ik me weer eens verdiept in de kunst van Ikebana. Ik blijf verwonderd over de
universaliteit van de thema's die zowel ten grondslag liggen aan Ikebana alswel aan het maken van mandala's.
Een kruisbestuiving ligt voor mij in die zin dan ook voor de hand.
Met vriendelijke groet,
ZEN TUIN
Aan het eind van de zomer is na een langdurig ziekbed, de
vrouw van mijn vader overleden.
Ze had A.L.S. , een vreemde ziekte waarbij de spieren
langzaamaan hun werkzaamheid verliezen. De mogelijkheid
tot bewegen, tot handelen en ook tot spreken werd haar
ontnomen…met uiteindelijk de dood als onvermijdelijk
gevolg.
Dat zij haar handen niet meer kon gebruiken en zo haar
creativiteit geen vorm meer kon geven heeft haar groot
verdriet gedaan. Ze hield van borduren, was zeer bedreven
in Origami (Japanse papiervouwkunst) en een meester in de
kunst van het bloemschikken. Ze was geschoold en gaf les
in Ikebana (Japanse bloemschikkunst binnen de traditie van
Zen) en hierin voornamelijk in de meest vrije richting, de
Sogetsu-school.
Haar bloemstukken kenmerkten zich door hun eenvoud. Ze
hield van platte schalen en smalle vazen, in aardekleuren of
van glas. In haar composities gebruikte ze vaak niet meer
dan een enkele tak en/of enkele bloemen (soms gevouwen
van papier), maar wist hiermee altijd het juiste spanningsveld tussen horizontale- en verticale lijnen te vinden. Ze
wist keer op keer de essentie van Ikebana te bevatten; de mens als verbindende factor tussen hemel en aarde.
Het verdriet van mijn vader is groot. Na het verlies van mijn broer enkele jaren geleden, valt het hem opnieuw
zwaar de betekenis van zijn leven te hervinden.
In periodes van rouw is de focus van aandacht sterk gericht op het verlies, het gemis en de leegte. De wereld is
duister en valt als het ware uiteen in losse delen waaraan iedere verbinding lijkt onttrokken.
Schrijven is dan vaak heilzaam. In het zoeken naar woorden en het componeren van zinnen, dwingt men het op
hol geslagen denken tot ordening. In het schrijven van Haiku’s hadden zij veel plezier en vonden zij verbinding.
Graag wil ik twee, door mijn vader geschreven, Haiku’s hier citeren. Het eerste is geschreven na het overlijden
van mijn broer en het tweede ter herinnering aan zijn vrouw.
“Nu heerst er schaduw.
Over de grenzen henen
zegeviert het licht.”
“Lentebloesem valt.
Achter de lege takken
ziet zij het bloemstuk”.
In de geest van ikebana en de bovenstaande Haiku’s wilde ik graag een mandala maken, ter nagedachtenis, als
een soort in memoriam.
Ik heb gelezen over Japan, in het bijzonder over Zen. Ik zat uren op het internet en zag vele bloemstukken de
revue passeren. En opnieuw ontdekte ik hoe belangrijk het paradoxale samenspel van “vorm en leegte”is, bij
ikebana in het bijzonder en bij Zen in het algemeen.
Een verhaal van Jannie Regnerus, uit haar boek; “Het geluid van vallende sneeuw” (Wereldvenster 2006) heeft
me bijzonder geïnspireerd tot het maken van deze Mandala. Jannie schrijft over haar bezoek aan een Zen tuin. In
deze tuin (al uit 1450) van zand en grint liggen, onregelmatig verspreid, vijftien rotsen. Het bijzondere aan deze
tuin is dat waar je ook staat en hoe je ook kijkt, je nooit meer dan veertien rotsen ziet. Altijd is er een verborgen
achter de andere veertien. Het verhaal gaat dat je alleen door Zenmeditatie, die toestand van bewustzijn kunt
bereiken, dat je alle vijftien rotsen tegelijkertijd kunt zien.
Deze mandala is een poging om iets van Zen te kunnen grijpen. Het is een poging om leegte in vorm te vangen.
Met als grootste worsteling om de lege vlakken niet meteen weer op te vullen en om de grijze rotsen grijs te
laten.

Het is als een lege schaal, die wacht op een bloemstuk.
Tot slot heb ik, nadat de mandala eenmaal voltooid was, hierop vrij associërend het volgende gedicht
geschreven.
De wereld bestaat uit
palen, rails en balken
en zand,
zand van strand,
strand van zand.
En dan ook nog…
een kaneelstok en wat grint,
grint van paden,
paden van grint,
en bielzen.
De wereld bestaat uit,
jaloezieën ter verduistering,
uit stenen en wortels,
een enkele stronk
en wat gevallen blad.
Op de pijlers van Zen
en Sogetsu Ikebana,
vallen al deze dingen
op hun plaats en in hun orde,
en bestaat de wereld.
Ronald van Breemen.
Aanhangsel; Maar wat is dan het geluid van vallende sneeuw? Ik citeer Jannie Regnerus;
“ ‘hoe klinkt vallende sneeuw?’vraag ik. Verse knisperende sneeuw, of het soppende geluid van gesmolten
sneeuw waar je met je laarzen over of doorheen loopt, die geluiden kan ik zonder enige moeite oproepen. Maar
bij het geluid van vallende sneeuwvlokken denk ik alleen aan stilte. ‘Heb je dat nog nooit gehoord?’reageert ze
vol ongeloof. ‘Klinkt het alsof je twee donzen veertjes tegen elkaar slaat?’ probeer ik. Niet dat ik dat ooit gedaan
heb, maar ik kan me daar iets bij voorstellen. Etsuko lacht. ‘Ja, zo klinkt vallende sneeuw ongeveer’ ”.