opmaak Tiecelij° - Reynaertgenootschap

270
hervorming van de benedictijnenorde, genoemd naar de plaats waar de eerste abdij
van die stroming werd opgericht. Dankzij de welgesteldheid van zijn vader kon de
jonge Odo het zich veroorloven om in 1200 aan de universiteit van Parijs te gaan
studeren. De stichtingsoorkonde ervan is ook van 1200. Tien jaar later behaalde
Odo, die in Frankrijk Eudes genoemd wordt, zijn diploma Magister Artium, d.w.z. dat
hij het gebracht had tot leraar in de ‘Vrije Kunsten’, de septem artes liberales. In datzelfde
jaar betaalde vader William t.b.v. Odo voor het patronaatsrecht over de Sint-
Maartenskerk van Cheriton. Zoals veel jonge mannen uit rijke families ging Odo
door met reizen en studeren aan belangrijke universiteiten op het vasteland. Hij trok
door Frankrijk en Spanje, studeerde waarschijnlijk ook in Toulouse, en mocht zich
in 1219 ‘doctor ecclesiae’ noemen. Hij had dus de theologische cursus met goed
gevolg doorlopen. Waarschijnlijk is hij ook tot priester gewijd. Door sommige onderzoekers
wordt verondersteld dat hij ook cisterciënzermonnik is geworden, maar
door andere wordt dat stellig ontkend, mede op grond van het feit dat hij na de dood
van zijn vader in 1233 het beheer voerde over de bezittingen die hij en zijn jongere
broer Waleran, geërfd hadden. Dat zou niet kunnen voor een monnik.
Dat Odo van Cheriton tot in onze dagen bekend is gebleven, komt door zijn creatieve
schrijverswerk. Hij publiceerde vooral prekenboeken, waarin hij over een
scherpe pen beschikte. Hij gebruikte die voor priesters én leken die het volgens
hem in religieus opzicht niet goed deden. Het meest bekend is hij misschien wel
geworden door het schrijven van fabels. Het zijn moraliserende fabels met dikwijls
een promythion in de ondertitel en/of een epimythion aan het einde van zijn narratio.
Hij maakte gebruik van de fabelverzameling uit de vijfde eeuw, die in de achtste
of negende eeuw op schrift werd gesteld, en genoemd is naar Romulus. Deze laatste
heeft zich vooral gebaseerd op de Aesopische fabels van Phaedrus uit de eerste
eeuw na Christus. Odo was echter geen overschrijver. Hij gebruikte bestaande
fabelvertellingen om die om te werken naar eigen inzichten of verzon zelf nieuwe
fabels. Het was hem vooral te doen om de religieuze waarheden en inzichten. Voor
alle zondaars, en dat waren er vele, had hij een vernietigende kritiek bij de hand.
De fabel, één van de vormen van narratio, is een (korte) beschrijving van dingen
die nooit gebeurd zijn en ook niet zouden kunnen gebeuren. Zij diende een, algemeen
aanvaard, gebruik in het opvoedkundig systeem in de oudheid. Later, in de
hoge middeleeuwen, kwam de fabel in die functie sterk terug. Volgens Macrobius
(vierde eeuw) zijn de fabels te verdelen in fabels die aangenaam in de oren klinken,
en fabels die de deugd nastreven. De eersten werden verwezen naar de kinderkamer.
De tweede groep, die ook populair kan zijn, zoals de Aesopische, wordt beoordeeld
op de inhoud (het argumentum) en is gebaseerd op fictie en verhuld in leugens.
Andere uit die groep zijn gebaseerd op de wezenlijke, al dan niet religieuze,
waarheid. Parabels en fabels zijn niet identiek, maar in de fabels zijn ook vaak gelijkenissen
terug te vinden. Exempla, die vaak klinken als aforismen (korte pittige
spreuken, sententies) worden ook in fabels gebruikt. Een andere vorm van vergelijkingen
of gelijkenissen is de similitudo. Al deze zaken zijn te vatten onder de term
parabolisch. Het gaat Odo niet om getheoretiseer, maar enkel om het uitdragen en
bevestigen van de (religieuze) waarheid. Hij uit zijn wrevel over het gedrag van de
mensen in stekelige, soms bijtende, fabels. Hij schreef er 117. Een aantal van zijn
fabels is terug te vinden in de Reynaerttraditie, met name in Reynaerts historie.
Enkele tientallen handschriften van zijn fabels zijn overgebleven; dit bewijst hoe
populair zijn gedachtespinsels waren in zijn eigen levenstijd en kort daarna. Zijn
productieve jaren vielen tussen 1219 en 1235.
Tiecelijn, 20, 2007