opmaak Tiecelij° - Reynaertgenootschap

402
stapt hij manmoedig de enge fuik binnen. Reynaert getuigt niet alleen van enige
grootmoedigheid, hij houdt zich – met dank aan auteur Willem van Boudelo, uiteraard
– aan de toentertijd vigerende wet. Meer dan drie indagingen kan hij zich niet
permitteren. Dat hij uiteindelijk verschijnt, geeft blijk van veel realiteitszin en enige
zin voor recht. Zelfs voor Reynaert, die zo graag zijn eigen kromme wegen gaat, zijn
er grenzen. Natuurlijk zet hij alles op alles om de hem benauwende grenzen (van
het hof, de rechtspraak) af te breken, want het gaat om leven en dood. Hij haalt dan
ook alles uit zijn balg om met het verhaal van zijn leven voor de draad te komen en
de om hem heen verzamelde vijanden voor zich te winnen, waarbij hij vooral de
koningin diep in de ogen moet hebben gekeken. En het zal niet worden ontkend, hij
haalt zijn slag thuis. Hij omspint de hele op wraak beluste, adellijke bent met een
weefsel van bekoorlijke leugens. De details ervan zijn overbekend. Maar één element
ervan wordt vaak onderbelicht of al te graag in een negatief daglicht gesteld.
Reynaert laat het koninklijke paar weten dat zijn eigen vader mee ten grondslag
lag aan een staatsgreep die Nobels bewind had moeten destabiliseren. Hij beschuldigt
zijn vader schijnbaar moeiteloos van hoogverraad. Hoe Reynaerts bekentenis
ook wordt geïnterpreteerd, het zal duidelijk zijn dat de vader-zoonrelatie getekend
wordt door een aanzienlijke mate van ambivalentie. Men kan zich voorstellen hoe
een door de zoon ‘aanbeden’ superieure vader die zelfmoord pleegt de ultieme voedingsbodem
is voor een latere pathologische ontwikkeling. Ik wil niet zo ver gaan
allerlei opvoedingsfactoren ter verontschuldiging voor Reynaerts misgrepen in te
roepen. Toch zou het de moeite lonen uit te vlooien of Reynaerts kortstondige
romance met een wellicht oudere Hersinde niet is toe te schrijven aan een zekere
oedipale fixatie, die zich vermoedelijk heeft verscherpt na de dood van Reynaert
senior. De lezer verneemt over Reynaerts moeder nauwelijks iets. Reynaerts ‘erotische’
omgang met tante Hersinde zou wel eens te verklaren kunnen zijn als een
uiting van diens onbewuste verlangen naar de moederschoot. 14
Het is jammer dat Sigmund Freud Van den vos Reynaerde niet heeft gelezen,
maar ik vermoed dat hij mijn lezing niet zonder meer zou verwerpen. De verhanging
van zijn vader moet Reynaert onthutsend helder voor de geest hebben gestaan,
zeker wanneer hij, ironisch genoeg, met de strop om de hals zijn eigen leven tracht
te rédden. Ze moet Reynaert bovendien opgezadeld hebben met een onnavolgbaar
ideaal: ‘Reinaert senior… knoopt zich op, niet om zijn schuld tegenover zijn wettige
suzerein, maar integendeel uit pure spijt dat zijn misdadige toeleg mislukt is’. 15 Voeg
daarbij een onverwerkte moederbinding, en meteen is het recept voorhanden om
een lichtschuw dier met énige geldigheidsdrang voor altijd de rimboe in te sturen.
Op zoek naar onvindbare rust, naar soelaas, naar enig begrip kortom. In die rusteloze
wereld trekt hij nog altijd rond, als opgejaagd wild en onwetend van de sympathie
die elke Reynaertlezer hem van harte toedraagt.
Tiecelijn, 20, 2007