opmaak Tiecelij° - Reynaertgenootschap

Doe naecte hem eene grote pine. Gramschap greep den koster aan;
Hi warpene int hoeghe metten messe. Hij wierp hem een oog uit met zijn mes.
Melis volgt, op een enkele uitzondering na, het origineel op de voet. Een constante
is dat hij vaak het niet meer gangbare Middelnederlandse woord gebruikt (zoals
‘spijker’ of ‘verholen’). Om de preutse tijdsgeest te volgen en vermeende ergernis te
ontwijken, laat hij de ‘pape’ een koster zijn (een heel rijke dan!). Via Mullers kritische
studie houdt hij het bij ‘Boloys’ uit handschrift F (i.p.v. ‘Vimbloys’). Waar het echt
moeilijk anders kan, weet Melis een volwaardig equivalent te vinden, zoals bij de
totaal verdwenen uitdrukking ‘te werst hem’ (des te erger voor hem), die hij omzet
tot ‘het zal hem rouwen,’ met ongeveer dezelfde betekenis. De acrobatie met de
tafel weet hij even pittig als in het origineel weer te geven. Waar het ritme dreigt verstoord
te worden door het gebruik van een eenlettergrepig woord, weet hij dit zeer
goed op te vangen (‘hi vloecte zeere’ / ‘hij vloekte deerlijk’ i.p.v. ‘hij vloekte zeer of
luid’). Weinig geslaagd en zelfs foutief is de omzetting van ‘Doe naecte hem eene
grote pine’ tot ‘Gramschap greep den koster aan’.
Een positieve balans
376
De bewerking van Hubert Melis uit 1926 is nog steeds leesbaar, en als men het
archaïsch woordgebruik erbij neemt, best een (her)ontdekking. De metrische
bewerking behoudt meer het authentieke van het origineel. Daarin is Hubert Melis
geslaagd. Ik ga immers gedeeltelijk akkoord met de voorkeur van de ‘felle’ Camille
Huysmans, die koos voor de ‘verheffingsverzen’ van De Geyter, Willems, Van
Duyse en Melis, terwijl hij Streuvels’ proza-Reynaert een dwaling noemde ‘die hij
[hem] nooit zou vergeven’. Ik volg slechts gedeeltelijk, want het is duidelijk dat een
prozaomzetting inhoudelijk bijzonder verhelderend kan zijn. Bovendien kan het ontsnappen
aan het keurslijf van rijm en metriek ook het creatieve genie van de bewerker
laten zien.
Aan vele bibliofielen die deze editie wellicht al jaren ongeopend in de kast hebben
staan, durf ik de lectuur van Melis’ Reinaart warm aanbevelen. Zij kunnen dan zelf
bekijken of zij de afsluitende uitspraken van Pol de Mont en Joris Eeckhout vandaag
de dag nog delen.
We willen echter niet verzuimen, te zeggen, dat Melis werkelijk het
verhaal heeft gemoderniseerd, verjongd, opgefrischt, dat hij het
werkelijk genietbaarder heeft gemaakt voor den gewonen lezer,
wien het niet om archeologie of filologie, maar om belletristisch
genot te doen is. [Pol de Mont, in: De Schelde.]
De vertaling volgt overal den oorspronkelijken tekst zoo kort mogelijk
op de hielen. Waar, om wille van het rijm, een lichte wijziging
diende aangebracht, werd met de allergrootste zorg vermeden, al
wat het verhaal, ook maar eenigszins, ‘uit den toon’ kon brengen.
Meer dan eens kreeg de vertaler met niet geringe moeilijkheden te
kampen; van een worstelen met zijn tekst draagt de vertaling nochtans
nergens de sporen…’ [Joris Eeckhout, in: De Standaard.]
Tiecelijn, 20, 2007