opmaak Tiecelij° - Reynaertgenootschap

Reinaart de Vos (1926)
373
‘Reinaart de Vos in ‘sappige, gemoedelijke taal, naar den oorspronkelijken verstrant
en vaak met dezelfde rijmklanken van het origineel’. Zo typeerde de Nieuwe
Rotterdamsche Courant 16 de Reynaertbewerking van Hubert Melis. Dit lijkt me een
perfecte synthese. Het taalvermogen van Melis wordt terecht geprezen. Hij is uiterst
handig in het hanteren van rijmwoorden. De bewerking loopt als een trein (‘gelaüfig’
(NRC) zegt men in het Duits, wat sprekender is dan ‘vlot’). Daarbij moest Melis
geen taalacrobatieën uitvoeren. Zijn taal blijft eenvoudig en zeer bevattelijk. De
Volksgazet formuleerde het nog anders: ‘De heer Melis is erin geslaagd op zijn
beurt den ‘rooden metten fellen baarde’, zijn kornuiten en tegenstrevers, leven in te
blazen.’ Ook dit kunnen we volledig beamen en we vergeven grootmoedig de lapsus
waaraan de redacteur zich bezondigt. Ook De Tijd reageerde bijzonder positief
en eert de mannen die de Reynaert vulgariseren. ‘Volwassen Vlamingen zullen er
naar grijpen en zullen er aan smekken.’ Dit gold zeker in de dagen dat de bewerking
op de markt kwam. Menig moderne lezer zal zich storen aan de verouderde
taal en spelling, maar die moeten natuurlijk in hun historische context geplaatst worden.
Deze tekst is immers ondertussen een ‘historisch document’. We laten de lezer
zelf oordelen en citeren de openingsverzen 41-60.
Het was op eenen Sinksendage,
Dat beide èn bosch èn hage
Waren gesierd met teeder groen.
Nobel, de koning, had konden doen,
Dat hij Hofdag houden zou,
Waardoor hij hoopte, zoo ’t lukken wou,
Te zullen stijgen in aanzien en lof.
Toen kwamen naar des konings hof
Alle dieren, groot en kleen,
Behalve Reinaart de vos alleen:
Hij had ten hove zooveel misdaan
Dat hij er niet naartoe dorst gaan.
Hij, die kwaad doet, schuwt het licht,
(Een wijs woord, waar veel waars in ligt).
Zoo schuwde Reinaart ook het hof,
Dat hem vernoemde met luttel lof.
Toen gansch het hof verzameld was
Bleef er niemand, buiten den das,
Die den fellen met den rooden baarde
Zijn bittere klachten spaarde.
De hertaling van J.F. Willems uit 1834 loopt inderdaad nog meer ‘gelaüfig’. Wie de
oorspronkelijke tekst naast die van Willems en Melis legt, zal direct opmerken hoeveel
vrijer Willems met het origineel omspringt. Waar Willems ‘het groene lenteloof’
‘over bossen en hagen’ laat hangen, siert Melis ‘beide én bosch én hage’ (‘dat bede
bosch ende haghe’) met ‘teeder groen’ (‘met groenen loveren’). Het Comburgse ‘dat
hi waende-hadde hijs gheval / houden te wel groten love’ zet Melis om als:
‘Waardoor hij hoopte, zoo ’t lukken wou / te zullen stijgen in aanzien en lof’. Willems
wist die Comburgse verzen uit en laat de dieren roepen uit veld en wouden zonder
Tiecelijn, 20, 2007