opmaak Tiecelij° - Reynaertgenootschap

■ Marcel Ryssen
368
Een ‘werk van geduldige liefde’.
De berijmde bewerking van Reynaert I
van Hubert Melis (1926)
In 1926 verscheen bij de Antwerpse uitgeverij De Sikkel Reinaart de Vos. Een aanpassing
op heden ten dage van de aloude handschriften naar de critische uitgave
van Prof. Dr. J.W. Muller door Hubert Melis (In den oorspronkelijken verstrant).
Hubert Melis draagt het boek op: ‘Aan mijn Vrouw dit werk van geduldige Liefde’.
Hetzelfde werk werd ook te Utrecht uitgegeven (Uitg. Comp. ‘De Branding’) ‘zowel’
in een ‘genaaide papieren, als in een linnen gebonden variant’. Blijkbaar was deze
nochtans zoveelste bewerking van het vossenverhaal (in Vlaanderen waren o.a. de
uitgaven van Jan Frans Willems, Julius de Geyter, Prudens van Duyse en Stijn
Streuvels op de markt) een groot succes. De oplage was in minder dan twee maanden
uitverkocht, wat de uitgever meteen deed besluiten om een tweede, ditmaal
geïllustreerde uitgave met houtsneden van de Antwerpse kunstenaar Henri van
Straten op de markt te brengen. 1 Die tweede uitgave kwam er in 1927. Opnieuw bij
de De Sikkel uitgegeven, maar een variant vermeldt bovendien: ‘ook verkrijgbaar bij
C.A. Mees te Santpoort’. De nieuwe ondertitel luidt: ‘Vertolking op heden ten dage
van het oorspronkelijke dierenepos in middelnederlandschen versvorm’. De 100
bladzijden van de eerste uitgave zijn er 110 geworden, waarbij het verhaal in negen
episodes met afzonderlijke titels is opgesplitst. De tekst is ‘licht ingekort’ en ‘gecastigeerd’
(zo ontbreken nu de 40 inleidende verzen van ‘Willem die Madocke maecte’,
is de ‘paster’ een koster geworden en luidt de beiaard ‘in des pasters schuur’
bijzonder bescheiden, ja hij is zelfs niet meer te horen). 2 De uitgever motiveert de
ingreep: ‘met het oog op een ruimere verspreiding’ werden ‘enkele minder geschikte
versregels uit den tekst gelicht, zonder echter aan de gang van het gedicht te
schaden’ (publicitair pamflet, afb. p. 369). Het blijft gissen wat de echte oorzaak van
deze castigatie kan zijn. Druk die werd uitgeoefend door de toenmalige kerkelijke
overheid? Het katholieke Lectuur-Repertorium, lang de niet tegen te spreken
scherprechter in het beoordelen van de zedelijke waarde van een boek, 3 bedacht
deze Reynaertbewerking met een II, dit wilde zeggen voor de gelovigen en zeker
voor de jeugd nagenoeg ontoelaatbare lectuur, ja zelfs gevaarlijke en verderfelijke
lectuur. Het Lectuur-Repertorium beschouwde het niet lezen van het boek ook niet
als een groot verlies: volgens de beoordelaar valt de bewerking van Melis meestal
op door ‘oppervlakkigheid’ (p. 941).
De uitgave uit 1927 bevat achttien houtsneden van Henri van Straten, ‘met de
hand gekleurd’. 4 Het speciale, bibliofiele karakter van de uitgave wordt onderstreept
door de mededeling dat het boek is ‘genummerd en gesigneerd’ en door de beperkte
oplage van 480 exemplaren. De kuise lezer zag bij de Tibeertpassage een houtsnede
van onverdachte zeden.
Deze tweede uitgave kende een meer bescheiden en goedkopere herdruk die op
de markt kwam als ‘volksuitgave’. De illustraties zijn niet ingekleurd. Van deze editie
werden drie varianten uitgegeven: een in karton met een rood ovalen uitgeversvignet
(een zittend vosje in het bos), nog een in karton met het rechthoekige uitge-
Tiecelijn, 20, 2007