opmaak Tiecelij° - Reynaertgenootschap

Merkwaardig toch hoe de meeste kunstenaars de vos zien als een wellusteling die
verleidt, zij het verbaal, zij het gemaskerd. Hij staat onbetwistbaar symbool voor de
tophit der ondeugden: de wreedheid, de trouweloosheid, het egoïsme, de schraapzucht,
de wellust en de afgunst. U herkent dit meteen. Het zou uit de nieuwste verhalenbundel
van Herman Brusselmans kunnen komen. Ze worden op voortreffelijke
wijze uitgebeeld door de Russische grootmeester Sergey Tyukanov, eveneens
voor Willy Feliers. Dezelfde karakteriële dualiteit vind je terug in een bravere thematische
benadering tegenover de meer erotische van David Bekker (overigens de
prijswinnaar) of Pavel Hlavaty, die daarvoor, dankbaar gebruik makend van de ‘verkrachtingsscène’
van Hersinde – of was het een verleidingsact? – en de halfslachtige
castratie van meneer pastoor door Tibeert de kater. Sommigen werken strikt
thematisch, anderen eerder verhalend. Een sterk staaltje van vakmanschap toont
Frank-Ivo van Damme met zijn Keltische letters, o.m. de letter Q voor
Reynaertfundamentalist Rik van Daele. Het Keltische schrift is uiteraard niet vreemd
aan de tradities van sagen en legenden waarnaar ook op dit vlak subtiel wordt
geknipoogd. Ik herhaal, het gebruik van dubbele bodems en de kunst om op een
natuurlijke wijze zoveel mogelijk suggesties op een kleine schaal te verwerken,
maakt het ex-librisfenomeen zo aantrekkelijk. Meer suggereren dan je wilt zeggen,
zelfs meer laten ontdekken dan wat men beoogde. Dit verklaart overigens ook de
sterkte en het succes van de grafiek en het ex libris in de voormalige communistische
landen zoals bijvoorbeeld Tsjechoslovakije.
Het eigentijdse of zelfs tijdloze karakter blijkt vaak ook uit de vermenselijking van
de personages, of het allegorische karakter. Sprekend daarvoor is zeker de
‘Verleidingsscène’ van David Bekker voor Willy Feliers. Een thema dat, gezien de
veelvuldige opdrachten, Willy blijkbaar zeer na aan het hart ligt. De zeer persoonlijke
benadering van de verbluffende Katarina Vavrova, maar vooral de doordringende
prenten die Igor Piacka voor de ex-librisgoeroe Norbert Hillerbrandt etste, verwijzen
naar een Freudiaans inzicht, waaraan Reynaert in zijn tijd gelukkig nog ontsnapte.
Het is intrigerend hoe het dierlijke en het menselijke met elkaar worden versmolten.
Als meester van de metamorfose staat Reynaert vaak symbool voor perversiteit
en obsceniteit. Op basis van deze gegevens zou Reynaert een grote
publiekstrekker op de televisie kunnen zijn in navolging van ‘de Pfaffs’ of ‘de
Planckaerts’.
Wat mij persoonlijk verbaast, is dat blijkbaar tussen de Reynaerdisten en
Reynaertverzamelaars enerzijds, en de ex-librisopdrachtgevers en -kunstenaars
slechts een beperkte symbiose lijkt te bestaan, ondanks de talrijke aanleidingen,
verklaringen of motiveringen die ik reeds aanhaalde. Onder de gerenommeerde exlibriseigenaars
als de familie Van Waterschoot, Luc van den Briele, Riet de Haas en
Norbert Hillerbrandt ontdekte ik een enkele ‘einzelgänger’ als collega Willy Feliers
en Rik van Daele. Zij maakten wel een schitterende keuze met kunstenaars die
actueel behoren tot ‘de groten van de kleingrafiek’: Vavrova, Tjuykanov, Baramov,
Pauwels, Van Damme enzovoort.
Conclusie
327
1. Het Reynaertverhaal is wereldwijd populair, wat door het statistische materiaal
wordt bevestigd: vooral populair in de School van Sint-Petersburg, wellicht
onrechtstreeks beïnvloed door de bewerkingen van Goethe. Populair zijn ook de
Tiecelijn, 20, 2007