opmaak Tiecelij° - Reynaertgenootschap

325
identiteitsdrift van de eigenaar. Het is als het ware de zoete vrucht van een intensieve
en openhartige dialoog. Zo is het vanuit artistiek oogpunt voor velen een uitmuntende
en toegankelijke vorm van kleingrafiek, hetzij in een traditionele hoogdruk,
diepdruk of vlakdruk, hetzij in een meer moderne of gedigitaliseerde techniek
via de computer. Voor leken misschien even een verduidelijking. Bij hoogdruk wordt
met een snijmes of burijn alles weggesneden wat niet mag afdrukken (bijvoorbeeld
bij een houtsnede, houtgravure of linoleumsnede). Bij diepdruk daarentegen zal de
graveur in spiegelbeeld lijntjes op een plaat uitkrassen, die nadien met inkt worden
gevuld en dan afgedrukt worden (bijvoorbeeld een ets, aquatint of mezzotint).
Wanneer alles wat niet en wel moet afgedrukt worden in één vlak liggen, spreken
we van een vlakdruk, zoals steendruk of litho, of een zeefdruk.
Precies omdat deze ‘boekmerken’ aantrekkelijke en artistiek waardevolle grafische
kunstwerken zijn, worden ze ook verzameld en internationaal geruild.
Uiteraard houdt dit het gevaar in dat de essentie van het ‘eigendomsmerk’ ondergeschikt
wordt gemaakt aan de artistieke doelstellingen.
Aan de hand van de ex-libristentoonstelling Reynaert de Vos is het bijzonder eenvoudig
u op praktische wijze met deze definiëring te confronteren. De ex librissen
die u hier kunt bekijken, bestuderen, begrijpen en bewonderen, maar helaas nog
niet bezitten, zijn de iconografische vertalingen van de Reynaertverhalen. Het fascinerende
thema is de aanleiding en de boeiende verhaallijnen zijn de uitdaging om
de symbiose tussen de beeldende en de schrijvende kunstenaar te verwezenlijken.
In 1996 werd op initiatief van Tiecelijn in samenwerking met het Internationaal
Exlibriscentrum een wedstrijd uitgeschreven voor ex librissen gebaseerd op het
Reynaertverhaal. Dit is om en bij de 750 jaar na de vermoede publicatie van de literaire
creatie. 428 kunstenaars uit 35 landen hebben 764 ex librissen ingezonden,
waarvan de toenmalige juryvoorzitter, Gerard Gaudaen, getuigde dat het om topwerken
ging. U ziet op deze tentoonstelling een representatief staal van deze grafische
pareltjes en kunstwerkjes. Zowel aantal als geografische spreiding waren
sprekende getuigen van de populariteit van onze Wase schelm in andere continenten.
Hieruit mocht toen al blijken, wat u vandaag met uw talrijke aanwezigheid nogmaals
bevestigt, dat ‘de vos nog springlevend is’. Elke herschepping van de
Reynaertfiguur heeft een tijdsgebonden karakter. Ook in de ex librissen dragen de
personages de kenmerken van politieke, commerciële en toeristische functies. Niet
toevallig zaten bij de inzending eigendomsexemplaren op naam van Jean-Luc
Dehaene, Ruud Lubbers en ene Bill Clinton (toen nog zonder sigaar).
De dualistische benadering in de literatuur of Reynaert nu een doortrapte oplichter
en crimineel was, dan wel zou getuigen van puberaal gedrag van een overjaarse
tiener, weerspiegelt zich ook in deze kleingrafiek. Dit blijkt zowel uit eerder barokke
en zwaarmoedige prenten van voornamelijk de Oost-Europeanen zoals Batakov
en Ondreicka die zich op de ‘hofdag’ en ‘rechtszitting’ toespitsen. De Fin Hannula
(afb. 2) en de Nederlander Lou Strik symboliseren veeleer op speelse en cynische
wijze Reynaert als de manipulator van het Marionettentheater. U weet wel, ‘de
wereld is een schouwtoneel’ en Reynaert neemt daarin bij voorkeur het leeuwendeel.
In de meeste gevallen wordt hij echter vereenzelvigd met de kwaadheid. De
vos staat voor degene die door middel van het woord het kwaad verspreidt.
Daardoor wordt hij ook aan het machtssymbool gekoppeld. Ik verwijs daarbij terug
naar o.m. Dehaene en Clinton. Het harde zwart van de hoogdrukken, zoals bij
Antoon Vermeylen, accentueert dit. De hoogdrukken steken op hun beurt dan weer
af tegen een zachter en verschonender expressie van de etstechniek van bijvoor-
Tiecelijn, 20, 2007