Authentieke versie downloaden (pdf)

Het behandelen van mensen met een verslaving is een zaak van lange adem. Er zijn nog maar
weinig wetenschappelijk bewezen (evidence based) methoden beschikbaar en de praktijk van de
verslavingszorg is er dikwijls een van vallen en opstaan. Het is niet alleen moeilijk om mensen
die lijden onder een afhankelijkheid van middelen in zorg te krijgen, ze verleiden om het
behandeltraject af te maken, is zo mogelijk nog moeilijker. En de resultaten op lange termijn
van de meeste therapievormen zijn minder indrukwekkend dan therapeuten wensen. Hoewel
een verslaving niet onoverkomelijk is, is het aantal mensen dat na behandeling terugvalt in hun
verslavingsgedrag behoorlijk groot. Terugval kan zelfs geschieden nadat iemand meer dan een
decennium heeft “droog gestaan”. Voor de preventie van verslaving zijn de problemen zo
mogelijk nog groter. Hoewel er in wetenschappelijke kring veel aanwijzingen zijn voor de
verschillende factoren die leiden tot middelengebruik en verslaving aan middelen, heeft dat
nog maar weinig succesvolle preventiestrategieën opgeleverd die breed toepasbaar zijn. Wel is
duidelijk dat universele preventie, gericht op de gehele bevolking, niet werkt. Een op maat
gesneden mix van strategieën, gericht op mensen die een groot risico lopen en bij wie zich de
eerste tekenen voordoen - zoals een beginnend gebruik - lijkt effectiever (de geïndiceerde
preventie).
Dat wil niet zeggen dat er de laatste decennia geen vooruitgang is geboekt. Zo hebben in
Nederland de onderzoek- en verbeterprogramma’s Verslaving en Resultaten Scoren sinds
halverwege de jaren ’90 belangrijke ontwikkelingen op gang gebracht. Op het gebied van het
vergaren van kennis over de omvang van verslaving, over de mechanismen die tot verslaving
leiden en over succesvolle methoden van preventie en behandeling. Ook bij het vergroten van
de samenwerking binnen het verslavingsonderzoek en tussen verschillende maatschappelijke
sectoren die zich bezighouden met behandeling en preventie van verslaving, zoals GGZ en
verslavingszorg, is flinke vooruitgang geboekt. Dit alles als ondersteuning van de (wetenschappelijke)
professionalisering van de Nederlandse verslavingszorg. Dat heeft niet alleen
geleid tot nieuwe inzichten, zoals de inmiddels algemene notie dat verslaving een chronische
ziekte is, maar ook tot nieuwe onderzoeksgroepen en consortia van wetenschappelijke en meer
praktijk georiënteerde instellingen. Ook zijn er internationale samenwerkingsverbanden binnen
het verslavingsonderzoek tot stand gekomen, zoals binnen de Europese Unie en met de
Verenigde Staten.
Sinds 1997, toen het eerste onderzoeksprogramma Verslaving van start ging, is er veel kennis
vergaard over de oorzaken van verslaving en de risicofactoren die leiden tot afhankelijkheid van
stoffen en bepaald gedrag. De snelle ontwikkeling van de genetica en van de technieken die in
beeld kunnen brengen wat er in de hersenen gebeurt, is daarbij van belang geweest. Die
technieken hebben nieuwe terreinen van kennis toegankelijk gemaakt. Daardoor is er
aanzienlijk meer inzicht gekomen in de risico’s van verslaving. Bijvoorbeeld op het terrein van
de psychologie en persoonlijkheid, psychiatrische stoornissen, specifieke genen en selectieve
gebieden in de hersenen. Steeds meer wordt bekend over de rol die deze spelen bij het ontstaan
en het voortduren van het gebruik van middelen, het misbruik daarvan en een eventuele
6 Oog(st) voor de toekomst • Inleiding