Authentieke versie downloaden (pdf)

COGNITIE & HERSENEN
Hersenscan meet kans op succes
in therapie
Therapietrouw is een groot probleem bij verslaafden. Ongeveer de helft van de cliënten die
deelnemen aan een behandeling vanwege een verslaving aan genotsmiddelen, geeft het binnen een
maand op. Wie heeft een grote kans om op te geven en wie niet?, vraagt prof. dr. Ingmar Franken zich
af. De hoogleraar Klinische Psychologie bij de afdeling Psychologie van de Erasmus Universiteit
Rotterdam denkt dat iemands mate van “cognitieve controle” daar een belangrijke maat voor zou
kunnen zijn. Een fenomeen dat door nieuwe beeldvormende
technieken gemeten kan worden in de hersenen en niet meer
hoeft te worden geschat op basis van zelfrapportage door de
cliënt. Zelfrapportage is vaak een probleem doordat verslaafden
dikwijls een gering zelfinzicht hebben.
In de voorste delen van de hersenschors zijn gebieden die een
belangrijke rol spelen bij controle en remming van gedrag.
De activiteit daarvan kan zichtbaar worden gemaakt met
hersenplaatjes, fMRI. Het functioneren ervan kan echter ook
worden gemeten met EEG, het elektro-encefalogram, in een reactie van de hersenen op een test
waarbij de proefpersoon af en toe een fout maakt. Het gaat om de aanwezigheid van een piek die 50
milliseconde nadat een fout is gemaakt, verschijnt op het EEG. Franken:‘Deze ERN is een maat voor
de respons van de hersenen als ze een fout maken. Bij cocaïneverslaafden is deze piek afgevlakt en
dat heeft invloed op het aanpassen van iemands gedrag na een fout. Ze kunnen zich minder goed
aanpassen. Wij willen zien of deze ERN voorspellend is voor het succes van de verslavingstherapie
van mensen die afhankelijk zijn van cocaïne.’
Daarvoor gaan Franken en zijn medewerkers vijftig patiënten met cocaïneverslaving op de detox
onderwerpen aan een EEG. Twintig van hen worden ook getest terwijl ze met hun hoofd in een fMRIscanner
liggen. Ook ondergaan twintig niet-verslaafde proefpersonen een EEG en een fMRI ter
controle. Bij de fMRI-taken wordt vooral gekeken naar iemands vermogen om zijn aandacht specifiek
ergens op te richten. Franken:‘Verslaafden hebben daar moeite mee, vooral om de aandacht af te
leiden van cues die te maken hebben met hun verslaving. Wij denken dat een afgevlakte ERN een
minder goede uitkomst van behandeling voorspelt. Als je niet goed in staat bent je gedrag te
controleren na een fout, is er sneller terugval.’
.................
‘Verslaafden met een verminderd
vermogen hun gedrag te
corrigeren, zijn waarschijnlijk
minder succesvol in therapie’
.................
Voor wie: Onderzoekers, behandelaars verslavingszorg
Eindproducten: Betere voorspeller van hoe cliënten het in therapie zullen doen
Titel: Neurocognitieve voorspellers van behandeluitkomsten bij cocaïneverslaafden: de rol van cognitieve controle
Contact: Prof. dr. I.H.A. Franken, afdeling Psychologie, Erasmus Universiteit Rotterdam
Sleutelpublicaties: Franken, I. H. A., van Strien, J. W., Franzek, E. J., & van de Wetering, B. J. (2007). Error-processing deficits
in patients with cocaine dependence. Biological Psychology, 75, 45–51
Looptijd: 2009-2013
Risicofactoren • Oog(st) voor de toekomst 75