Authentieke versie downloaden (pdf)

68
GENETICA & FYSIOLOGIE
Effect van genen voor
dopaminemetabolisme
Van de dertig procent van de Nederlandse bevolking die in hun jonge jaren cannabis gebruikten,
gaan er slechts weinigen mee door op latere leeftijd. Hoe komt dat? Dat heeft waarschijnlijk te
maken met een hogere impulsiviteit en een minder grote controle over het gedrag. Mensen die
deze persoonlijkheidseigenschappen hebben, lopen een (wat) grotere kans om verslaafd te raken.
En dat heeft weer te maken met de neurotransmitter dopamine, denkt prof. dr. Jan Ramaekers,
hoogleraar Gedragstoxicologie aan de Universiteit Maastricht.
‘Wij denken dat biologische en dus genetische factoren daarbij
meespelen. Er zijn genen die de dopaminespiegels in het brein
beïnvloeden. Het eiwit dat wordt gemaakt door het COMT-gen
bijvoorbeeld, breekt dopamine af. Als dat een genetische
variant heeft waardoor het enzym catechol O-methyltransferase
minder goed werkt, neemt de hoeveelheid dopamine in het
brein toe.’ Zo is er een vergelijkbaar gen DBH dat ook verantwoordelijk is voor een enzym dat
dopamine afbreekt, het dopamine beta-hydroxylase. In de bevolking komen variaties in deze
genen voor die ook moeten leiden tot variaties in de dopamine-spiegels in de hersenen.
.................
‘Iemands genetische opmaak is
waarschijnlijk een indicatie voor
diens kans verslaafd te raken’
.................
Ramaekers gaat met onderzoekers in Nijmegen en Maastricht 120 veelgebruikers van cannabis en
cocaïne tussen de 18 en 30 jaar onderzoeken. Deze mensen zijn niet verslaafd, maar gebruiken
wel zeer regelmatig recreatief. Hun genetische opmaak wordt onderzocht en ze zullen worden
onderzocht op impulsiviteit. Bijvoorbeeld met tests die de inhibitie van motorische reacties of
keuzes tussen lange en korte termijn beloning onder invloed van cannabis of cocaïne meten.
Er is een hypothese die uit dierexperimenten afkomstig is, waarbij een wat ingewikkelde relatie is
vastgesteld – zowel bij een zeer hoge als een zeer lage dopaminespiegel in bepaalde delen van de
hersenen, ontstaat een verminderde impulscontrole. Ramaekers: ‘Als het model klopt en we een
verband kunnen vinden met de genetische opmaak, kunnen we een instrument ontwikkelen dat
voorspelt hoe groot iemands kans is om verslaafd te raken. Dat kan overigens per soort drug
verschillen.’
Voor wie: Preventieve verslavingszorg
Eindproducten: Mogelijk meet instrument voor risico verslaafd te raken aan cannabis en cocaïne, eventueel
behandelrichtlijn
Titel: Het impulsieve brein: de modulerende rol van tonische dopamine en gevoeligheid voor cannabis- en cocaïnemisbruik
Contact: Prof. dr. J.G. Ramaekers, faculteit Psychologie en Neuroscience, Universiteit Maastricht
Sleutelpublicaties: Koob GF (2006): The neurobiology of addiction: a neuroadaptational view relevant for diagnosis.
Addiction 101 Suppl 1:23-30
Kreek MJ, Nielsen DA, Butelman ER, LaForge KS (2005): Genetic influences on impulsivity, risk taking, stress responsivity
and vulnerability to drug abuse and addiction. Nat Neurosci 8:1450-7
Looptijd: 2009-2013
Oog(st) voor de toekomst • Risicofactoren