Authentieke versie downloaden (pdf)

.................
De combinatie van XTC en een
hoge lichaamstemperatuur is
verantwoordelijk voor de
schade die XTC teweeg brengt
in de hersenen
.................
Buwalda en Wallinga wilden ook weten of de “persoonlijkheid” of
de sekse invloed heeft op het effect van XTC in de rattenhersenen.
Daartoe onderzochten ze ratten en muizen. Zo gebruikten zij twee
gekweekte muizenlijnen, waarvan de ene is geselecteerd op
agressiviteit en impulsiviteit, de andere juist op een gebrek
daaraan. Ook namen zij uit een grote groep, niet doorgefokte, “wilde ratten” die exemplaren die zich
agressief of juist niet-agressief gedragen. Ze bestudeerden veranderingen in agressief gedrag voor
en na XTC. Buwalda: ‘Bij heel agressieve dieren (die we karakteriseren als 60 tot 75 procent agressief
in een specifieke agressietest) en middel agressieve dieren (30 tot 35 procent agressief) zien we geen
toename van de agressie. Maar bij laag agressieve ratten (10 tot 20 procent agressie) zien we een
flinke toename van de agressie na XTC. Eind 2008 bleek ook dat mensen die laag-impulsief zijn,
gevoeliger zijn voor het effect van XTC dan hoog-impulsieve mensen.’
XTC grijpt aan op de serotonine transporter (SERT) die serotonine vanuit de synaptische spleet naar
de prikkelontvangende neuronale cel transporteert. Experimenten met genetisch veranderde ratten
die deze tranporter ontberen, laten zien dat ook deze dieren schade aan de serotonerge neuronen
oplopen door XTC. Bovendien reageren ze ook met een verhoogde serotonineafgifte op XTC.
Buwalda: ‘Wellicht is er ook een andere transporter dan alleen SERT betrokken bij de huishouding
van serotonine en de werking van XTC. Een nieuwe theorie is dat de schade wellicht ontstaat door
de opname van de neurotransmitter dopamine in serotonerge zenuwcellen.’
Tussen vrouwtjes- en mannetjesratten bleken aanvankelijk geen verschillen wat betreft de schade
door XTC. Nader onderzoek leert echter dat mannetjes sterker dan vrouwtjes op XTC reageren met
het verhogen van hun lichaamstemperatuur – waardoor XTC meer schade veroorzaakt. Bij gelijke
lichaamstemperatuur veroorzaakt XTC echter bij vrouwtjes meer hersenschade dan bij mannetjes.
Deze effecten heffen elkaar op, waardoor in de praktijk mannetjes en vrouwtjes evenveel schade aan
hun serotonerge hersencellen oplopen door het gebruik van XTC. Buwalda: ‘Onze studie richt zich
puur op het achterhalen van het mechanisme. Weliswaar zijn de doses die we bij dieren gebruiken
hoger dan een recreatieve partyganger zou gebruiken, maar een flinke XTC-gebruiker komt er toch
bij in de buurt. Dat betekent dat ze toch wel in een risicogebied voor hersenschade terecht komen.’
Voor wie: Neurofysiologen, eventueel preventiewerkers
Eindproducten: Meer inzicht in mechanisme van hersenschade door XTC
Titel: Regulerende factoren en lange termijn effecten (funtioneel en neurobiologisch) van XTC-gebruik
Contact: Dr. B. Buwalda, afdeling Gedragsfysiologie, Rijksuniversiteit Groningen
Sleutelpublicaties: MDMA-induced serotonergic neurotoxicity enhances aggressiveness in low- but not high-aggressive
rats. Alinde E. Wallinga, Anna M. ten Voorde, Sietse F. de Boer, Jaap M. Koolhaas, Bauke Buwalda. European journal of
Pharmacology, in press
Long-term neurobiological consequences of ecstasy: role for pre-existing trait-like differences in brain monoaminergic
functioning? Alinde E. Wallinga, Sietse F. de Boer, Ramon A. Granneman, Jaap M. Koolhaas, Bauke Buwalda. Pharmacology,
Biochemistry and Behavior, in press
Looptijd: 2004-2008
Risicofactoren • Oog(st) voor de toekomst
67