Wet Koop onroerende zaken; de evaluatie - WODC

MOLENGRAAFF INSTITUUT VOOR PRIVAATRECHT
7.5.2.11 Invoering integriteits- en kwaliteitstoets
Voor de benoeming van een (kandidaat-)notaris zou er een integriteits- en kwaliteitstoets moeten worden
afgenomen. 156 Deze toetsing naar de persoonlijke geschiktheid is verwerkt in een wetsvoorstel van de Wna
dat in consultatie is gegaan. De toets zal worden ingevoerd voor de benoeming tot notaris.
7.5.2.12 Herziening geheimhoudingsplicht
Op grond van artikel 22 Wna heeft de notaris een geheimhoudingsplicht. De notaris wordt wel verweten
dat deze de waarheidsvinding frustreert door een beroep te doen op zijn geheimhoudingsplicht en het
daarmee samenhangende verschoningsrecht. 157 De geheimhoudingsplicht en het daarmee gepaard gaande
verschoningsrecht is al enige tijd punt van discussie, ook in het notariaat. 158
In de rechtspraak van de Hoge Raad is het verschoningsrecht van notarissen voor het eerst gedeeltelijk
doorbroken in 2007:
“4.3 Het verschoningsrecht van de notaris, dat onder meer in de art. 98 en 125l Sv tot uitdrukking is gekomen,
is in zoverre niet absoluut dat zich zeer uitzonderlijke omstandigheden laten denken waarin het belang
dat de waarheid aan het licht komt — ook ten aanzien van datgene waarvan de wetenschap de notaris als
zodanig is toevertrouwd — moet prevaleren boven het verschoningsrecht. Dit brengt mee dat, waar doorzoeking
ter inbeslagneming bij een notaris zonder diens toestemming reeds kan plaatsvinden als het gaat om
brieven en geschriften die voorwerp van het strafbare feit uitmaken of tot het begaan daarvan hebben gediend,
die toestemming in geval van zeer uitzonderlijke omstandigheden evenmin nodig is als de doorzoeking
ter inbeslagneming een verdere strekking heeft en is gericht op brieven en geschriften die kunnen dienen
om de waarheid aan het licht te brengen. De beantwoording van de vraag welke omstandigheden als
zeer uitzonderlijk moeten worden aangemerkt, laat zich niet in een algemene regel samenvatten. Voor het
oordeel dat van zodanige omstandigheden — en derhalve van een uitzondering op de hoofdregel met betrekking
tot het verschoningsrecht — sprake is, gelden zware motiveringseisen.
De enkele omstandigheid dat een notaris als verdachte wordt aangemerkt, is in ieder geval niet toereikend
maar wel de verdenking van een ernstig strafbaar feit, zoals het vormen van een crimineel samenwerkingsverband
van een notaris met bepaalde cliënten. Dan zal het belang van die cliënten dat zij ervan moeten
kunnen uitgaan dat de notaris geheim houdt hetgeen zij hem in die criminele aangelegenheid hebben toevertrouwd,
moeten wijken voor het belang dat de waarheid aan het licht komt. In een dergelijk geval dienen het
verschoningsrecht en de daarmee samenhangende beperkingen van de uitoefening van de beslag- en doorzoekingsbevoegdheden
te wijken voor het belang van de strafvordering, zij het dat ook dan de inbreuk op
het verschoningsrecht niet verder mag gaan dan strikt nodig is voor het aan het licht brengen van de waarheid
van het desbetreffende feit, waarbij zorg moet worden betracht om te voorkomen dat de belangen van
andere cliënten van de notaris dan de cliënten die betrokken zijn bij de strafbare feiten waarvan de notaris
wordt verdacht, onevenredig worden getroffen (vgl. HR 14 juni 2005, LJN AT4418, NJ 2005, 353).” 159
De enkele omstandigheid dat een notaris als verdachte wordt aangemerkt, is dus niet toereikend. Er moet
sprake zijn van zeer uitzonderlijke omstandigheden. Het ligt anders indien de notaris wordt verdacht van
een ernstig strafbaar feit.
Geopperd wordt om de geheimhoudingsplicht te reduceren ten opzichte van opsporingsdiensten. 160 In
2008 ging de ledenraad van de KNB akkoord met een wetvoorstel hieromtrent, ook wel “Lex Breedveld”
genoemd.
156 Van Almelo 2008a. De Commissie Hammerstein bepleitte in aanbeveling 7.4 voor een objectieve toets van geschiktheid
tijdens de opleiding, Hammerstein e.a. 2005.
157 Ferwerda e.a. 2007, p. 124.
158 Zie onder andere het preadvies van de KNB over dit onderwerp: Van Es e.a. 2007.
159 HR 30 oktober 2007, NJ 2008, 115 (Surinaamse ABC stromannen I).
160 Van Almelo 2008a.
176