Wet Koop onroerende zaken; de evaluatie - WODC

7.1 Ter inleiding
MOLENGRAAFF INSTITUUT VOOR PRIVAATRECHT
HOOFDSTUK VII VASTGOEDFRAUDE
In dit hoofdstuk staat de vastgoedfraude centraal. In tegenstelling tot de andere hoofdstukken heeft dit
hoofdstuk geen evaluerend karakter, nu fraudebestrijding bij het tot stand komen van de wet in het geheel
niet aan de orde was als (bijkomend) doel van schriftelijkheid of Vormerkung. De vastgoedfraude heeft de
afgelopen tijd veel aandacht gekregen, zowel van het notariaat, als van de media en de politiek. Zo is bijvoorbeeld
aangegeven in een gezamenlijke brief van de Ministers van Justitie, van Financiën en van Binnenlandse
Zaken en Koninkrijksrelaties dat in de evaluatie Wet koop onroerende zaken expliciet aandacht
zal worden besteed aan de bestrijding van de vastgoedfraude door het onderzoeken van ofwel inschakeling
van de notaris in de obligatoire fase ofwel andere mogelijkheden. 1
De vraag om te zoeken naar mogelijkheden van de notaris om vastgoedfraude te voorkomen, is een gerechtvaardigde
vraag. Doordat artikel 3:89 lid 1 BW voor overdracht een notariële akte vereist, die wordt
ingeschreven in de openbare registers, is de notaris een niet te vermijden schakel in het proces van overdracht.
Specifiek wordt in dit hoofdstuk ingegaan op de vraag of de notaris een rol kan spelen in het voorkomen
van vastgoedfraude doordat hij wordt betrokken bij (de obligatoire fase van) de koopovereenkomst.
Daarnaast wordt onderzocht of er nog andere instrumenten zijn die, in het kader van de Wet koop onroerende
zaken, een mogelijkheid geven tot voorkoming van de vastgoedfraude.
De vraagstelling die hier ter beantwoording voorligt luidt:
Kan verplichte notariële tussenkomst in de obligatoire fase van de koopovereenkomst een zinvolle bijdrage
leveren aan het voorkomen van fraude in de wereld van onroerend goed, of zijn er daartoe andere
mogelijkheden?
De beantwoording van de vraagstelling vraagt allereerst om een uiteenzetting van de verschillende soorten
vastgoedfraude. Vervolgens zullen de knelpunten aan de orde komen en zal moeten worden gekeken naar
de rol van de notaris in deze. Als laatste wordt gekeken naar andere mogelijkheden voor de bestrijding van
vastgoedfraude. Mede gezien de omvang van het onderwerp en de opzet van de onderhavige evaluatie
Wet koop onroerende zaken beogen wij geenszins een uitputtend en sluitend overzicht of voorstel te presenteren,
maar dient mede gekeken te worden naar de vele rapporten die reeds over dit onderwerp verschenen
zijn. 2
7.2 Vastgoedfraude
7.2.1 Ter inleiding
In het algemeen is de vastgoedmarkt in Nederland goed geordend en internationaal toonaangevend. 3 Er
bestaat echter het vermoeden dat de vastgoedmarkt erg aantrekkelijk is voor het witwassen van gelden nu
zij veelal hoge stabiele rendementen geeft, tot op heden ontransparant is en de waarde- en prijsvorming
van vastgoed bovendien gemakkelijk te manipuleren zijn. 4
1 Directoraat-generaal Rechtspleging en Rechtshandhaving, 3 november 2008, kenmerk 5569679/08, p. 13.
2 Ferwerda e.a. 2007. Van Gestel 2008. Scheepsmaker e.a. 2006. Rapportage Project Vastgoed, Financieel Expertise
Centrum, Amsterdam juli 2008. Joldersma e.a. 2008. Gemeente Rotterdam, De fraude voorbij: Voorstel van Rotterdam
voor een integrale aanpak van vastgoed- en hypotheekfraude. Het rapport van de Algemene Rekenkamer, Bestrijden witwassen
en terrorismefinanciering, Kamerstukken II, vergaderjaar 2007/08, 31 477, nrs. 1-2.
3 Directoraat-generaal Rechtspleging en Rechtshandhaving, 3 november 2008, kenmerk 5569679/08, p. 3.
4 Directoraat-generaal Rechtspleging en Rechtshandhaving, 3 november 2008, kenmerk 5569679/08, p. 4.
151