Wet Koop onroerende zaken; de evaluatie - WODC

MOLENGRAAFF INSTITUUT VOOR PRIVAATRECHT
De duidelijke afwijzing van verplichte notariële interventie was, zo benadrukte ook de minister in het
wetgevingsproces meermaals, de resultante van politieke overwegingen:
‘Zoals reeds werd opgemerkt in de memorie van antwoord (kamerstukken II 1995/96, 23 095, nr. 5, p. 1) is
de vraag of, en zo ja, hoe men de consumentkoper van een woning wil beschermen er één van rechtspolitieke
aard. Over de wenselijkheid van zodanige bescherming bestaat geen verschil van mening, maar bestaat
er wel verschil van opvatting over de wijze waarop aan de wenselijk geachte bescherming van de consumentkoper
vorm zou moeten worden gegeven.’
De Minister geeft vervolgens aan dat het zo min mogelijk verstoren van het marktproces de belangrijkste
reden is om af te zien van verplichte notariële interventie:
‘De verplichte inschakeling van een deskundige kan, gelet op het regeringsbeleid van terughoudendheid ter
zake van inmenging in het marktproces, niet worden aangemerkt als een middel dat evenredig is aan het
doel, een zodanige verhouding tussen partijen te bewerkstelligen.’ 11
De Minister sluit niet uit dat de gemaakte keuze een minder evenwichtige verhouding tussen koper en
verkoper creëert dan wellicht met verplichte notariële interventie zou kunnen worden bewerkstelligd:
‘De aldus gemaakte keuze sluit niet uit dat de verplichte inschakeling van een (onpartijdige) deskundige een
nog evenwichtiger verhouding tussen de verkoper en de consumentkoper tot gevolg zou kunnen hebben.
Voor verplichte inschakeling van een deskundige is evenwel niet gekozen op grond van het oordeel dat
daardoor aan de andere genoemde beleidsdoelstelling (het marktproces niet meer beperken dan noodzakelijk
is) onvoldoende recht zou worden gedaan.’
In deze opmerking van de Minister wordt niet gesproken over een notaris als zijnde de onpartijdige
deskundige. Het ligt echter voor de hand er vanuit te gaan dat hier de notaris wordt bedoeld, mede gezien
de discussie rondom diens handelen, zijn wettelijk vastgelegde onpartijdigheid en zijn specifieke juridische
deskundigheid.
6.3 Bestaande notariële monopolies
6.3.1 De rechtvaardiging
De notaris in Nederland heeft op veel terreinen een monopolie. Het is de notaris die door het ondertekenen
en inschrijven van transportakten de voor eigendomsovergang noodzakelijke levering bewerkstelligt.
Hetzelfde geldt voor het vestigen of overdragen van beperkte rechten op registergoederen, het
overdragen van aandelen op naam, 12 het maken van testamenten, 13 het oprichten van b.v.’s en n.v.’s,
stichtingen, en verenigingen met volledige rechtsbevoegdheid, het splitsen van gebouwen in appartementsrechten
en het opmaken van huwelijkse voorwaarden. 14 Daarnaast bepaalt de wet in een aantal gevallen
dat ook wanneer een rechtshandeling onderhands kan geschieden, bepaalde rechtsgevolgen pas intreden
wanneer de rechtshandeling is neergelegd in een notariële akte. 15 De lijst kan eenvoudig worden
uitgebreid. Zo kan worden gedacht aan het afgeven van verklaringen van erfrecht, het veilen van registergoederen,
constateren van verjaring, verdelen van gemeenschappen waarin zich registergoederen bevinden,
waaronder begrepen nalatenschappen, huwelijksgoederengemeenschappen, vennootschappelijke gemeenschappen
etc.
11 Kamerstukken II, 2000/01, 23 095, nr. 10 17, p. 6.
12 Artikel 3:84 jo. 94 BW.
13 Afgezien van de mogelijkheid tot het maken van een noodtestament of codicil, resp. art. 4:98 e.v. en 4:109 BW.
14 Respectievelijk de artikelen 2:64 lid 2, 2:175 lid 2, 2:27 lid 1, 2:286 lid 1, 5:109 lid 1 en 1:115 lid 1 BW
15 Denk aan artikel 4:81 BW dat een notarieel verleden samenlevingsovereenkomst vereist, artikel 6:252 BW dat
neerlegging in een notariële akte en inschrijving in de openbare registers als voorwaarde voor derdenbescherming
stelt en aan artikel 5:60 BW, bestemming van een gemeenschappelijk goed tot gemeenschappelijk nut.
141