Wet Koop onroerende zaken; de evaluatie - WODC

MOLENGRAAFF INSTITUUT VOOR PRIVAATRECHT
vindt de levering van het recht van erfpacht plaats. De notaris heeft uit de koopsom de hypotheekhouder en
een eerdere beslaglegger voldaan, en het restant van de koopsom aan de verkoper uitgekeerd.
De bank is van oordeel dat de notaris onrechtmatig jegens haar heeft gehandeld door het door haar gelegde
beslag te negeren en het restant van de koopsom niet ten behoeve van de bank onder zich te houden, maar
aan de verkoper uit te keren, en houdt de notaris aansprakelijk voor het verlies van het door haar geclaimde
recht in de opbrengst van de verkoop van het erfpachtrecht.
HR:
Na tijdige levering van het beslagen goed aan de koper kan de beslaglegger het beslag niet tegen de koper
vervolgen. Een verdergaande werking van de inschrijving is niet vereist om de beoogde bescherming van de
koper te bereiken. Anders dan het middel tot uitgangspunt neemt, heeft dat echter niet tot gevolg dat het
beslag, nadat het beslagen goed het vermogen van de verkoper heeft verlaten, komt te rusten op de verkoopopbrengst.
Nu de ratio van de Vormerkung is het veiligstellen van de daadwerkelijke nakoming van de koopovereenkomst
door de verkoper (het veiligstellen van het recht op levering) en niet het bevoordelen van de verkoper
of bepaalde crediteuren, is de vraag of dit neveneffect van de Vormerkung bestrijding verdient.
Voorop staat dat tegen de koper wiens recht is ingeschreven een posterieur beslag of hypotheekrecht niet
kan worden ingeroepen. De betreffende koper zal dan ook kunnen bevorderen dat gemeld beslag of gemelde
hypothecaire inschrijving wordt doorgehaald, nu de beslaglegger/hypotheekhouder geen zelfstandige
executiebevoegdheid heeft. 86
Volgens Broekveldt zou het voor de rangorde en eventuele regels van voorrang, niet uit mogen maken of
een schuldeiser derdenbeslag legt op de (vordering van de verkoper/schuldenaar ter zake van ) de koopprijs
onder de notaris en/of de koper, dan wel op de op de onroerende zaak zelf voor of na de Vormerkung.
Om tot een rechtens juiste verdeling te komen tussen alle beslagleggers en hypotheekhouders, en
om daarbij aan hun onderlinge rangorde en preferenties ten volle recht te doen, zal de Vormerkung weggedacht
moeten worden. De invoering van de Vormerkung zal gezien de enerzijds beperkte strekking en
anderzijds het uitzonderlijke karakter ervan, volgens Broekveldt niet tevens ‘en passant’ een zeer ingrijpende
wijziging van het in ons recht zo fundamentele beginsel van de paritas creditorum tot gevolg
moeten hebben.
Broekveldt oppert voor deze situatie een wetswijziging, op grond waarvan een na de Vormerkung op het
goed gelegd beslag, van rechtswege wordt geconverteerd in een derdenbeslag onder de notaris. De
beslaglegger houdt daarbij de rang die hij zou hebben gehad bij een beslag op het goed zelf. Reden hiervoor
is dat het effect van de Vormerkung niet mag zijn dat de gelijkheid van schuldeisers verder wordt
doorbroken dan nodig is voor de bescherming van de koper. 87
Broekveldt stelt dat het registergoed als gevolg van het bepaalde in artikel 7:3 lid 3 sub f ten gunste van de
koper in materiële zin aan het voor verhaal vatbare vermogen van de verkoper wordt onttrokken. 88 Rank-
Berenschot is het met Broekveldt eens als daarmee wordt gedoeld op het rechtsgevolg dat de beslaglegger
aan het beslag geen rechten ontleent jegens de koper. In deze relatieve werking ligt de gedachte besloten
dat de ontzegging van het rechtsgevolg niet verder strekt dan nodig is voor de bescherming van de koper.
Daarnaast is van belang dat de relatieve werking aansluit bij het uit de wetsgeschiedenis sprekende streven
om de systematiek en beginselen van het vermogensrecht (in het bijzonder het onderscheid tussen persoonlijke
en goederenrechtelijke rechten) zoveel mogelijk in tact te laten. Rank-Berenschot is van mening
dat het ‘communis opinio’ is, dat na het beslag verrichte rechtshandelingen in het algemeen, dus met name
ook tussen de daarbij betrokken partijen, geldig zijn verricht en volledig rechtsgevolg hebben. De werking
van de beslagbepalingen zou voorts zijn, dat de beslaglegger het beslag kan vervolgen zonder dat eventuele
derden hem dit kunnen beletten. Zo zou het beslagen goed onder een derdeverkrijger kunnen
worden uitgewonnen. 89 Rank-Berenschot nuanceert overigens haar eigen standpunt weer door aan te
86 Broekveldt 2006.
87 Bartels deelt het standpunt van Broekveldt voor wetswijziging vooralsnog niet. Bartels 2006, onder 4.
88 Broekveldt 2004a, p. 229.
89 E.B. Rank-Berenschot, Conclusie bij HR 6 februari 2009, LJN BG5850 r.o. 2.6 waarbij zij verwijst naar MvA I
Inv., Parl. Gesch. Invoering Boeken 3,5 en 6 NBW, Wijziging Rv. e.a., p.121, Van der Kwaak 1990, p. 186 e.v.,
100