Download - Windesheim

6.7 Vervolgvragen
In dit rapport hebben we ons vooral gericht op het geven van een beschrijving van de meer
‘oppervlakkige’ resultaten van dit onderzoek. Het doel was vooral om een eerste schets te geven van de
beroepsgroep: wie zijn de reli-ondernemers, wat doen ze, waar doen ze het voor, en wat hebben ze
daarvoor nodig? Maar uiteraard is het zo dat we gaandeweg ook in de diepte allerlei boeiends voorbij
zagen komen. We zagen mogelijke verbanden, gingen op zoek naar verklaringen voor verrassende
resultaten, en stelden vervolgvragen; zaken waar we in dit rapport niet of nauwelijks op zijn ingegaan,
maar we ons graag in aanvullende artikelen en vervolgonderzoek op willen gaan richten.
Spanningsveld ‘reli’ en ‘ondernemer’
Een terugkerend thema is het spanningsveld dat we proeven tussen ‘reli’ en ‘ondernemer’. Hoe
verhouden deze zich tot elkaar? Wat beleven reli-ondernemers wanneer ze deze twee perspectieven
proberen te integreren tot een bedrijfsconcept? Kan dat eigenlijk wel? Wat gebeurt er bijvoorbeeld
wanneer men het ‘reli’-aspect van de werkzaamheden ervaart als ‘iets van God’, iets waar je (dus)
eigenlijk geen geld voor zou mogen vragen? Kun je ‘God’ eigenlijk wel vermarkten? Hoe zit het ‘reli’aspect
het ‘ondernemer’-aspect wellicht in de weg, en hoe kunnen theologieopleidingen hier vruchtbaar
mee omgaan?
Ook ten aanzien van de professionalisering van de beroepsgroep zijn dit belangrijke vragen. Wellicht
vraagt deze specifieke groep ondernemers om een andere benadering bij het aanleren van
commercieel-zakelijke vaardigheden dan ‘reguliere’ ondernemers. Reli-ondernemers zijn in de eerste
plaats mensen-mensen; ze willen iets zinvols betekenen voor hun medemens en doen dat vanuit hun
eigen kracht. Hun bedrijf is niet in de eerste plaats een bedrijf, maar is identiek met wie zij als mens en
professional zijn, en wat zij daarin belangrijk, waardevol en zinvol vinden. Wil een opleiding of
professionaliseringstraject werkelijk bijdragen aan de ontwikkeling van commercieel-zakelijke
vaardigheden, dan zou het zo kunnen zijn dat men daarin alleen slaagt indien men deze weet te
verbinden met de diepere zijnslagen en betekenislagen van reli-ondernemers. Een dergelijke zoektocht
vraagt wellicht om een ander perspectief op commercie en zakelijkheid.
Hieraan gerelateerd is de vraag in hoeverre reli-ondernemers ook echt ondernemer willen zijn. Immers,
bijna de helft van de reli-ondernemers in ons onderzoek werkt minder dan 15 uur per week in het eigen
bedrijf. Deze bevinding roept verschillende vragen bij ons op: wil men misschien op kleine schaal als
ondernemer actief zijn, of kan men nog niet meer uren maken omdat het bijvoorbeeld lastig is om aan
opdrachten te komen? Hoe serieus kijkt men tegen het ondernemerschap aan? Kiest men er werkelijk
voor om ondernemer te willen zijn, met alle investeringen in tijd en geld die daarbij horen? Of zou men
ogenblikkelijk stoppen met het eigen bedrijf als men dezelfde werkzaamheden in loondienstverband zou
kunnen verrichten, zodat de – voor reli-ondernemers toch als lastig ervaren - noodzaak van
bijvoorbeeld PR en prijsstelling vervalt?
Levensbeschouwelijke hermeneutiek
Een ander thema ligt op het terrein van de levensbeschouwelijke hermeneutiek. Hoe verbindt men de
eigen (vrijzinnige) levensbeschouwelijke oriëntatie met de plurale levensbeschouwelijke oriëntaties van
cliënten? Hoe ervaart men dit en hoe ‘draagt’ men dit, in het bijzonder in de rol van zelfstandig
ondernemer? Hoe hanteert men de levensbeschouwing van de cliënten bij de bestaansverheldering
waaraan ze een bijdrage willen leveren? Anders gezegd: welk hermeneutisch model hanteert men? In
eerder onderzoek (Mulder, 2009; Mulder & Stoof, 2011) kwam aan het licht dat er weinig reflectie is op
de wijze waarop levensbeschouwing ingezet wordt in levensbeschouwelijke begeleiding buiten de
kerkelijke kaders als het gaat om uitvaarten. Bezinning op hermeneutische modellen en de wijze waarop
42