Zeggen hoe het is - Windesheim

36
Zeggen hoe het is
4.3 Reikwijdte verschoningsrecht notarissen en advocaten
Er is een aantal beroepsgroepen dat te maken heeft met verschoningsrecht. Voor de
financiële onderzoeken gaat het vooral om notarissen en advocaten. De invulling van
het verschoningsrecht is wettelijk met name neergelegd bij de beroepsgroepen zelf.
Dit betekent in de praktijk dat het veelal aan de notaris of advocaat is om te bepalen
of bepaalde gegevens en/of informatie van of aan de verschoningsgerechtigde wel of
niet mag worden gebruikt in een financieel onderzoek. Dit betekent tevens dat als de
verschoningsgerechtigde heeft bepaald dat de informatie niet mag worden gebruikt, de
accountant er ook geen kennis van mag nemen.
Hierna worden de gegevens en informatie van en aan verschoningsgerechtigden
aangeduid als geheimhouderinformatie, waarbij we ons beperken tot fraudeonderzoeken. De
accountant kan daarbij drie rollen vervullen:
Die van openbaar accountant, uitvoering gevend aan een fraudeonderzoek.
Die van accountant in dienst van de Belastingdienst, uitvoering gevend aan een fiscaal
onderzoek gericht op het detecteren van fraude, zonder dat er al sprake is van een redelijk
vermoeden van enig strafbaar feit.
Die van accountant in dienst van een opsporingsdienst, zoals de Fiscale Inlichtingen en
Opsporingsdienst (FIOD) of politie, uitvoering gevend aan een strafrechtelijk onderzoek.
Als een accountant een financieel onderzoek uitvoert, gaat het in principe om
waarheidsvinding. Bij deze waarheidsvinding kan geheimhouderinformatie van
cruciaal belang zijn. Het zal dan ook duidelijk zijn dat het van groot belang is om vast
te stellen wat wel en wat niet onder geheimhouderinformatie valt. Hierover bestaat
in Nederland geen eensluidend oordeel. Van sommige informatie is evident dat die
valt onder de geheimhouderinformatie, zoals de telefoongesprekken tussen een
verdachte en zijn advocaat. Van andere informatie is duidelijk dat deze niet onder de
geheimhouderinformatie valt, zoals een openbaar raadpleegbare notariële akte. Echter
daartussen bevindt zich een scala aan mogelijke geheimhouderinformatie, waarover
niet altijd een eensluidend oordeel bestaat. Verschoningsgerechtigden zullen over het
algemeen – uit angst voor aansprakelijkheidstellingen – kiezen voor een voorzichtige
benadering en liever ten onrechte een beroep doen op hun verschoningsrecht, dan ten
onrechte geheimhouderinformatie te verstrekken. Opsporingsinstanties kiezen ook steeds
vaker voor de ‘veilige weg’, teneinde het ‘stukmaken’ van een onderzoek te voorkomen. In
beide gevallen wordt daarbij de waarheidsvinding geweld aan gedaan.
Geheimhouderinformatie wordt al dan niet rechtstreeks verkregen van de
verschoningsgerechtigde zelf. Bij een rechtstreeks verzoek kan de verschoningsgerechtigde
zelf afwegen of hij wel of niet overgaat tot verstrekking van de informatie. Echter er
kan ook veel geheimhouderinformatie worden aangetroffen in de administraties
van ondernemingen. Opmerkelijk daarbij is dat wanneer een accountant van de
Belastingdienst geheimhouderinformatie aantreft in de administratie van een
onderneming, het mogelijk is dat deze informatie leidt tot de vaststelling dat te weinig