Zeggen hoe het is - Windesheim

1.3 Stand van zaken met betrekking tot onderzoek
Hoewel feitelijk elke organisatie met BIV te maken heeft en het vakgebied verplicht deel
uitmaakt van het curriculum van accountancy- en controllingopleidingen, heeft er tot nu
toe weinig praktijkgericht onderzoek plaatsgevonden naar de aanvaardbaarheid van de
theoretische concepten waarop de eerder genoemde thema’s gebaseerd zijn. Weliswaar
hebben veel afstudeerrapporten een BIV-gerelateerd onderwerp, maar deze hebben slechts
betrekking op één organisatie of hooguit enkele. Dergelijke onderzoeken hebben uiteraard
hun nut, maar kunnen gezien hun geringe massa geen statistische onderbouwing (of
verwerping) bieden voor de theoretische uitgangspunten waarop het vak gebaseerd is.
De wetenschappelijke literatuur ten aanzien van het vakgebied houdt zich voornamelijk
bezig met een discussie van de theoretische uitgangspunten die dan soms geïllustreerd
worden met een casestudie. Een uitzondering hierop vormt het onderzoek naar het thema
beheersing. Sinds codes op het gebied van corporate governance het publiceren van ‘in
control statements’ in de jaarrekening verplicht hebben gesteld, hebben onderzoekers ten
aanzien van het thema beheersing in dit opzicht voldoende gegevens beschikbaar. Hieruit
valt te concluderen dat praktijkgericht onderzoek naar de theoretische uitgangspunten van
het vak BIV zeker welkom is. Hetzij ter ondersteuning van deze uitgangspunten, hetzij voor
het verder doorontwikkelen van deze uitgangspunten, hetzij om deze uitgangspunten te
verwerpen. Bijzondere aandacht zal er zijn voor:
• het onderscheid tussen kleine en grote organisaties;
• het onderscheid tussen organisaties die hoofdzakelijk op winst gericht zijn en
organisaties die hoofdzakelijk een maatschappelijk doel dienen.
Hierna worden de thema’s van het vakgebied kort besproken met implicaties voor
onderzoek zoals dat binnen ons lectoraat uitgevoerd kan/gaat worden.
1.4 Thema 1: Interne beheersing
Theoretische uitgangspunten
Boekhoudschandalen in de jaren negentig van de vorige eeuw, zoals Enron, maakten
pijnlijk duidelijk dat normen en waarden binnen een organisatie net zo belangrijk
zijn voor een betrouwbare informatievoorziening als het hebben van bijvoorbeeld een
gedetailleerd handboek administratieve organisatie/interne controlemaatregelen (AO/
IC). Als reactie hierop werden modellen ontwikkeld die expliciet rekening houden
met de zachte factoren binnen een organisatie, zoals cultuur en stijl van leidinggeven.
De COSO-modellen en de Four Levers of Control van Robert Simons zijn hiervan de
belangrijkste voorbeelden (zie tabel 1). Daarnaast ontstond rond die tijd toenemende
aandacht voor administratieve logistiek. Dit kwam omdat organisaties zoals banken,
verzekeringsmaatschappijen en niet te vergeten overheidsinstellingen de verwerking van
transacties in administratiefabrieken gingen concentreren. Bij de aansturing van dit soort
organisaties kan men goed gebruikmaken van logistieke principes, zoals het onderscheid
9
Bestuurlijke informatieverzorging, vanuit een ander perspectief