Wij, VarkenLand - Provincie West-Vlaanderen

Wij, VarkenLand
Herinnering, verlangen en het z(w)ijn

Inhoudstafel
• Voorwoord Gunter Pertry,
gedeputeerde voor kunst en cultuur
• ‘Wij, VarkenLand is van iedereen’
Voorwoord Hendrik Tratsaert
• ‘Wij, VarkenLand’
Facts & figures
• Vaste onderdelen
Kortfilm, theatersolo, multimediale
installatie, educatief pakket
• Persactie: fotoverslag
• Publieksbereik
• Fotoverslag per gemeente
Meulebeke
Kortemark
De Panne
Poperinge
Diksmuide
Menen
Zonnebeke
Tielt
• ‘Wij, VarkenLand’, een beschouwing
na acht gemeenten.
Conclusie Lucas de Man

Geachte lezer,
Wij, VarkenLand – de herinnering, het verlangen en het z(w)ijn, kortweg
WVL, is de titel van een project dat bedacht en uitgevoerd werd in 2011 en
2012 op initiatief van de Provincie West-Vlaanderen in samenwerking met de
drie West-Vlaamse Kunstencentra: De Werf-Brugge, Vrijstaat O-Oostende
en Buda–Kortrijk, 8 West-Vlaamse gemeenten: Meulebeke, Kortemark, De
Panne, Poperinge, Diksmuide, Menen, Zonnebeke en Tielt, versterkt door
de input van de bedrijven WDS en Logi-technic uit Brugge en in samenwerking
met Radio 2, Krant van West-Vlaanderen en het communicatiebureau
d-artagnan.
De bedenkers, Lucas Mathias De Man en Gilles Coulier, zijn West-Vlaamse
kunstenaars die, op jonge leeftijd, hun roots verlieten en nu, mede voor WVL,
even of permanent terug kwamen.
Voor dit project maakten ze 4 artistieke producten, een theatersolo, een
kortfilm, een multimediale installatie en een educatief pakket, die in de 11
gemeenten centraal stonden.
Gelijktijdig en met een warme knipoog naar het Varken voerden ze een ruim
creatief en interactief onderzoek naar identiteit in West-Vlaanderen, vanuit
hun tijdsgeest van globalisering maar ook vanuit hun zeer persoonlijke
ervaring.
Samen met de lokale spelers en hun beleidsvoerders brachten ze intussen
in elke gemeente een creatief proces op gang. Dit resulteerde in 8 gemeenschapsvormende
WVL weekends waarbij elke gemeente, naast tal van activiteiten,
haar eigen kunstwerk/installatie (de verbeelding van de gemeentelijke
identiteit) presenteerde.
Deze gebundelde werkwijze gaf gestalte aan 8 zeer verscheiden en
rijke WVL weekends.
Als apotheose en bij wijze van Grote Intocht gaan alle gemeentelijke
installaties in karavaan naar de steden Kortrijk, Oostende en Brugge, wat
opnieuw aanleiding geeft tot 3 boeiende feestweekends.
Met fierheid stel ik het informatieboekje Wij, VarkenLand voor waarin de
kunstenaars hun eigen bevindingen in woord en beeld aan u presenteren.
Gunter Pertry
Gedeputeerde voor Kunst en Cultuur
voorwoord

voorwoord
‘Wij, VarkenLand’
is van iedereen
“Een project dat iedereen kan aanspreken, multidisciplinair is en
je in elk zaaltje met eenvoudige middelen kan presenteren”,
zo luidde de opdracht van de provincie West-Vlaanderen aan
de drie kunstencentra. Bij de eerste vergadering keken we elkaar
eens aan met een blik van “leuk, dat kan vanalles zijn”. Spontaan
dachten we aan een theatervoorstelling van een van onze huisartiesten,
maar algauw werd het specifieker. Als er een uitdagende
opdracht met het nodige vertrouwen op tafel ligt, moet je er iets van
maken, al is dat nooit zeker.
Er kwamen drie namen van artiesten uit de bus en die werden
dan ook gewikt en gewogen. Lucas De Man leek ons spannend
en zijn voorstel zorgde een eerste keer voor gefronste wenkbrauwen:
“Ik wil werken rond het varken.” De waarom-vraag kreeg prompt een
antwoord met een niet te stuiten woordenvloed over de
onderschatting van dat dier dat behalve slim ook ‘proper’ was en
dapper net als de West-Vlaming. Lucas wou er gelijk zijn eigen
levensloop aan vastknopen: dat van de achttienjarige die gaat
studeren, blijft hangen, het elders waar het beter is, gaat maken, maar
altijd, altijd de roep van de geboortegrond blijft voelen.
Herkenbaar, maar wat is dat dan wel: de West-Vlaamse identiteit,
zijn verlangen en herinneringen?
Roots voor en door West-Vlamingen. Het inhoudelijk kader lag plots
op tafel, lonkend, onontkoombaar en sprak tot ons:
“gij zult hier een onvergetelijk groots project van maken, dat de
mensen zich nog lang zullen heugen en gij zult het ‘Wij, VarkenLand’
noemen!”. Met Lucas De Man in de rangen was schaal niet echt een
probleem: hoe groter en luisterrijker, hoe liever. Was er aanvankelijk
slechts een solovoorstelling en een kortfilm van buddy in arts, Gilles
Coulier, kwamen in lichte draf een multimediaal reuzevarken, een
mobiele tentoonstelling op karren en een optocht het project vervolledigen.
De diensten van de provincie zetten zich aan de communicatie,
alle West-Vlaamse gemeenten werden uitgenodigd om mee te
doen, Lucas en Gilles deden hun bedevaart van dorp tot dorp,
van stad tot stad, de supercoördinatrice en de kunstenhuizen zagen
hun to-do-list exponentieel zwellen terwijl de sfeer er toch maar mooi
in zat met dit mengsel van provocatie en zelfkennis (“omdat wroeten
in onze aard ligt”) en het volkse avant toutes chôses (na kunst bvb.).
Te zijn of niet te zwijn, weet je wel.
Elk van de acht deelnemende gemeenten en hun bewoners voelden
zich uitgedaagd om het project op hun manier naar zich toe te halen.
Voor een kunstencentrum is het anders werken dan binnen de
1 op 1 relatie met een artiest, en ook een echte zoektocht, maar het
bleek des te verfrissender om ‘bekend’ terrein te verlaten voor de
huiskamer, het repetitiekot, de stal van de West-Vlaamse everyman en
mee te helpen hoe dit project het waar maakt om iedereen te verenigen
die creatief wil zijn of gewoon doet waar die goed in is. En dat
dankzij een artistiek verhaal dat aanspreekt tot in de diepste porie.
Het heeft ons allemaal dichter bij elkaar gebracht, met dank aan velen.
‘Wij, VarkenLand’ is van iedereen.
Hendrik Tratsaert
i.o. Kunstencentra De Werf – Vrijstaat O. – Buda
Het kernteam

‘Wij, VarkenLand’
Facts & figures
Wij, VarkenLand is een artistiek project in 8
West-Vlaamse gemeentes en 3 West-Vlaamse Steden
met als thema: identiteit in West-Vlaanderen.
Het is een creatief onderzoek naar de herinnering,
het verlangen en het z(w)ijn gedurende 11 weekends
in evenveel gemeenten/steden in West- Vlaanderen.
Het project begon op 23 augustus met de persactie
en eindigde op 25 november in Brugge.
Het heeft als doel via cultuur een brede laag van de
bevolking in de deelnemende gemeenten en steden
actief te laten na denken en uiting te geven aan wie
ze zijn, waren en willen zijn.
Het project is bedacht door Lucas De Man/Stichting
Nieuwe Helden en uitgewerkt samen met Gilles Coulier
en Evy Vancalbergh in opdracht van de provincie
West Vlaanderen. Het project wordt ondersteund door de
kunstencentra De Werf, Buda en Vrijstaat O, de hoofdsponsors
WDS en Logitechnic, Radio 2 en meer dan 230 lokale
organisaties, diensten en verenigingen.
Het project bestaat uit 4 vaste onderdelen,
1 opdracht, 11 verschillende lokale programma’s,
een persactie en een tentoonstelling.
• De vaste onderdelen zijn: een kortfilm van Gilles
Coulier, een theatersolo van Lucas De Man, een educatieproject
en een multimediale installatie waarin we via filmpjes,
verhalen, foto’s en interactie met het publiek in elke gemeente
opnieuw op zoek gingen naar de herinnering, het verlangen
en het z(w)ijn van die gemeente. De vaste onderdelen stonden
in elke gemeente of stad.
• De opdracht. Elke gemeente kreeg de vraag om zelf ook
een installatie te bouwen die hun eigen identiteit (of een
aspect daarvan) uitbeeldt. De installaties worden gepresenteerd
in Kortrijk, Oostende en Brugge en keren daarna terug
naar de gemeentes.
• Elk weekend staan we in een andere gemeente en elk
weekend wordt er in die gemeente een programma vol
activiteiten op maat gemaakt. Het programma dient om
de identiteit in de gemeente via verschillende activiteiten
voor een breed publiek in de verf te zetten. Gilles en Lucas
hebben per gemeente in samenwerking met de gemeentelijke
diensten, de culturele centra en alle lokale organisaties die
wouden meewerken het programma bedacht. De uitwerking
werd steeds verzorgd door de gemeenten zelf.
• In de drie steden worden dus naast hun eigen lokale programma
en de vaste onderdelen ook de installaties van de
8 gemeentes gepresenteerd. Bezoekers van de drie steden
kunnen ook via pancartes lezen en zien wat er zich in het
weekend van elk gemeente heeft gespeeld. Daarnaast
maken we ook dit boekje met een fotoverslag.

• De persactie bestond uit
het trekken van het gouden
varken (onderdeel van de
Multimediale Installatie) vanuit
Essen naar West-Vlaanderen,
te voet en in 4 dagen.
Mensen konden meetrekken
en werden geïnterviewd
over hun roots en over
identiteit in West-Vlaanderen.
Persactie
‘Het trekken van het
gouden varken’

Publieksbereik
over de 8 gemeenten en de 3 steden:
• Meer dan 230 organisaties, gilden en verenigingen werkten mee met de invulling van de lokale programma’s.
• 8500 kinderen namen deel aan het educatiepakket.
• 2200 mensen keken naar de voorstelling
• 1500 mensen keken naar de kortfilm
• Ongeveer 12000 mensen bezochten of namen actief deel aan het project in de 8 gemeenten
• Het aantal bezoekers en deelnemers in de steden weten we nog niet.
We kennen tot op heden enkel de reserveringen voor voorstelling en film en het aantal educatiepakketten dat behandeld wordt.
• We haalden zowel nationale als lokale kranten, radio en TV,
stonden in maandbladen als NEST en werden veelvuldig vermeld in allerlei gespecialiseerde blaadjes
(Boer en Tuinder, Flanders Today, KVIV ledenblad, parochieblad, enz.)

Vaste
onderdelen
Enkele activiteiten komen in elke
gemeente aan bod. Dit zijn de
vaste onderdelen van het project:
• Solo
• Kortfilm
• Multimediale Installatie
• Educatiepakket
Met de kortfilm en solo
vertellen Gilles en Lucas
hun eigen verhaal over identiteit
in West-Vlaanderen, herinnering,
verlangen en het z(w)ijn.
Met de installatie gaan ze op
onderzoek in de
gemeenten waar ze komen.
Kortfilm
‘Radio Montagne’
Gilles Coulier
Duur: 15 minuten
Cast: Wim Willaert, Jean-Pierre Lauwers, Dirk Roofthooft en
Angelo Tijssens
Regisseur Gilles Coulier beschrijft in de kortfilm ‘Radio Montagne’
de zoektocht van een terminale gepensioneerde man naar de
band met zijn zoon. In een roadtrip naar de Matterhorn in Zwitserland
vinden de twee elkaar voor het eerst in hun leven, wanneer
het eigenlijk al te laat is.
Theatersolo
‘Wij VarkenLand’
Solovoorstelling van Lucas De Man
Begeleiding: Johan Dehollander
Duur: 1u 15 min
30 jaar is Stijn Anton Maria Vanakker. 30 jaar waarvan 12 on the
road van stad naar stad. EN nu na 12 jaar komt hij terug naar zijn
geboortestreek, naar West-Vlaanderen. Zijn moeder is overleden,
zijn vader en zijn broer blijven achter. Stijn keert terug naar de
boerderij waar hij opgroeide.
‘Wij VarkenLand’ is een voorstelling over terugkeren en doorgaan,
over roots, dromen, varkens, boeren en West-Vlaanderen.
Gemaakt en gespeeld door Lucas De Man en Ivo onder
begeleiding van Johan Dehollander.

De multimediale installatie staat op een mobiele
aanhangwagen en gaat de hele tour van de karavaan
mee. In elke gemeente wordt het varken op het
gemeenteplein of de markt gezet. Vanuit de voederbak
vertrekt het onderzoek en wordt alle research gebundeld
en teruggekoppeld naar de bezoekers.
De mensen kunnen in de voederbak naar binnen.
Binnenin komen ze in dé onderzoekscel van het project.
De multimediale installatie is als drieledig onderzoekscentrum
inhoudelijk opgebouwd uit:
• De herinnering
Merel Vercoutere van Vrijstaat O zocht voor ons wekelijks
11 mensen, foto’s en verhalen met de vraag: ‘welk beeld is
jouw dierbaarste herinnering voor jezelf in deze gemeente’.
Deze kastjes zijn in de rechter buitenwand te bekijken.
Gilles Coulier vult 11 beeldschermen met een kort filmpje
van het portret van een 10/12-jarig kind uit elke gemeente
die we de vraag stelden: ‘wat mag jij, als je later 30 bent
niet vergeten zijn over nu?’ De filmpjes kunnen beluisterd
worden aan de rechterbinnenwand.
• Het verlangen
Aan de linker buitenkant zie je een grote houten wand
waar mensen hun verlangens kunnen uiten voor zichzelf
of voor hun gemeente. Dit wordt op stukken papier
geschreven en met behangerslijm aan de wand geplakt.
Gedurende de tour zal deze wand steeds dikker worden.
Er zullen verlangens bijkomen en door weer en wind weer
afgerukt worden. De toekomstwand kent geen regie of
censuur. De mensen mogen schrijven wat ze verlangen.
• Het z(w)ijn – het nu
Daar hebben we net als in sommige cafés waar we
vroeger kwamen foto’s gehangen van alle activiteiten die
we dat weekend hebben gedaan. Per onderdeel van Wij
Varkenland groeit onze installatie. Het fotoverzicht is te
bezichtigen aan de linker binnenwand.
Beeldinstallatie in de vorm van een varken dat in zijn
voederbak kijkt. Mensen kunnen 1 voor 1 op het dak van
de voederbak en kijken daar recht in het gezicht van het
varken. Het varken stelt hen vragen over het nu. De antwoorden
van de mensen worden beneden in de installatie
op een beeldscherm uitgezonden.
Multi Mediale
Installatie
Educatiepakket
Tijdens 1 lesuur krijgen kinderen van 4e, 5e en 6e
leerjaar 50 vragen over zichzelf waarvan ze de
antwoorden op stickers schrijven, die samen 1
varken vormen. Vervolgens kiezen ze 17 antwoorden,
die ze op een groot blad kleven en waarmee ze zelf
kiezen hoe ze zich laten zien.

Meulebeke

kortemark

DE PANNE

poperinge

diksmuide

menen

zonnEbEKE

tielt

Conclusie
Wij Varkenland:
een beschouwing
na 8 gemeenten.
Mijn naam is Lucas De Man, ik ben 30 jaar, ik kom uit Roeselare
woon momenteel in Gent, Brussel en Amsterdam en ik ben artistiek
leider van Stichting Nieuwe Helden.
Stichting Nieuwe Helden is een organisatie met hoofdkantoor in
Amsterdam. Wij werken met een netwerk van creators aan kunstprojecten
en urban actions voor de publieke ruimte met als doel het
veroorzaken van ont-moeting.
Wij spreken over creators eerder dan over kunstenaars omdat we bij
de term creator onze eigen invulling kunnen geven.
Een ‘creator’ heeft twee belangrijke taken:
1. Creëren. De creator kiest en communiceert een thema dat het
sterfelijke/het niet weten van de mens aanspreekt. Hij doet dit door
een project op te zetten dat een publiek uitnodigt via beeld/taal/lijf/
materie/muziek de dialoog rond dat thema/verhaal, fysiek in het hier
en nu aan te gaan met als doel het creëren van een ont-moeting, een
moment van niet moeten, tussen publiek en zichzelf, publiek en elkaar
en publiek en creators.
2. Verbinden. Naast het creëren van een ontmoeting met een publiek
heeft de creator ook de taak om via zijn project andere actoren (zowel
medecreators, als ook organisaties of mensen die niet uit de kunst komen)
rond datzelfde gekozen thema bij elkaar te brengen. Het project
dat de creator opzet, groot of klein, kan verschillende facetten hebben
(naast het eigenlijke werk of als onderdeel ervan) waarbij hij
organisaties en instanties betrekt die met een eigen invulling en
bijdrage meewerken aan het gekozen thema. Op die manier legt de
creator niet alleen extra lagen in zijn project maar creëert hij ook een
niveau van ontmoeting, verdieping en verbinding door de betrokkenheid
van de mensen die aan het project meewerken.
In een ideaal project overstijgt het project de creator en wordt het een
project van velen in plaats van een enkeling.
Zo, nu weet u wie ik ben, waar ik voor sta, waar ik in geloof en waar ik
naar streef in elk project dat ik onderneem. Het is vanuit deze
achtergrond dat ik Wij, VarkenLand bedacht heb
toen de 3 huizen (Buda, De Werf en Vrijstaat O) mij vroegen een
project te bedenken om de start van het cultuurjaar 2012/13 voor de
provincie West Vlaanderen in te luiden.
“We willen wel een project dat een breed publiek kan aanspreken” zei
de een. “ja maar zonder dat het aan kwaliteit inboet’” riep een ander,
“waar mensen ook bij betrokken worden” exalteerde de derde. En
zo geschiedde. Ik koos voor een van de belangrijkste thema’s van
vandaag en vooral extra geladen in West Vlaanderen: “identiteit”. Ik
deelde dit op in Herinnering (verleden), Verlangen (toekomst) en het
Zijn (heden) om een inhoudelijk kader te creëren en koos gezien de
complexheid van de vorm en inhoud van het project voor het
eenvoudige en directe beeld van het Varken als beeldend kader.
Ondertussen smeekte ik om een visualiserende partner (iemand die
foto’s en filmpjes maakt), die ik kreeg in de goddelijke verschijning
van filmregisseur Gilles Coulier, en om een projectcoördinator die uit
de hemel viel en onderweg bezwangerd werd in de vorm van Evy
Vancalbergh.
Ik besloot zelf een theatersolo te maken over iemand die terugkeert
naar zijn vaderland, gezien ik dit voor dit project ook moest gaan doen
en werkte de verdere onderdelen uit in samenwerking met de drie
huizen, mijn team in Amsterdam, de provincie en vooral de fuifbeesten
tijdens een champagnefeestje in Vilvoorde waar ik achter de bar stond
en aan het flippen was omdat twee dagen later mijn concept klaar
moest zijn en ik ‘er nog niet was’. Vier uur s nachts, de champagne
is op, de laatste party people vertrappen de plastic kegelglaasjes en
mijn concept 4 vaste onderdelen, 1 opdracht, 11 lokale programma’s
en een overzichtstentoonstelling is klaar. En dan begon het nog maar.
Ik bespaar u nu even alle stappen die we in dit project hebben
moeten zetten, inclusief de vele hobbels, putten en soms gapende
stukken weg waar we over moesten. Het hoort er bij en het valt
achteraf altijd beter mee dan op het moment zelf.
Ik wil u echter wel zeggen wat is gebeurd de afgelopen 2 jaar die er
tussen dat feestje in Vilvoorde en nu zitten. Wij hebben een solo, een
kortfilm, een educatiepakket, een multimediale installatie en een nationale
performance bedacht, gemaakt en uitgevoerd.

We hebben in 8 gemeentes en 3 steden gemiddeld 4 vergaderingen
gehad met schepenen, cultuurverantwoordelijken, voorzitters van verenigingen,
schooldirecteuren en noem maar op. Wij hebben in al die
vergaderingen alleen maar gepraat, gedacht en gebrainstormd over
‘wat kunnen we ‘bij ons’ in kader van het thema en het project doen?’
Resultaat: in de 8 gemeenten hebben 200 verenigingen voor in totaal
12000 mensen en 6000 kinderen samen met ons meer dan 100
activiteiten ontwikkeld variërend van professioneel tot amateur en van
kunst over cultuur langs culinair tot agrarisch. De steden moeten nog
komen.
Cijfers! Bah! Wat zeggen cijfers nu! Hoor ik u nu zachtjes fulmineren
misschien. U heeft gelijk. Vandaar dat wij dit boekje hebben gemaakt
dat u in beeld laat zien wat is geweest.
Tot Slot.
We zijn nog niet klaar met het project maar ik wil hier wel al 1 besluit
maken. Iets waar ik persoonlijk ontzettend trots op ben.
Ik ben verdwenen.
Hiermee bedoel ik niet dat ik er niet meer ben maar wel dat ik ben
opgelost in het project. Elk weekend kom ik naar het weekend waar
we dan staan. Ik speel mijn solo, sta bij de installatie en ben op bijna
elke activiteit die er georganiseerd wordt. Maar ik ben maar een
onderdeel, een beginsprietje dat is opgelost in het uitgestrekte veld
dat het project geworden is. Ik doe mee met activiteiten, kijk naar
installaties en kunstwerken, proef van eten en drinken en luister naar
muziek en woord die anderen gemaakt en bedacht hebben, waar
andere mensen bloed, zweet en tranen hebben ingestoken. Het is hier
dat Wij, VarkenLand echt laat zien wat “identiteit” in West Vlaanderen
betekent: Samen, elk vanuit zichzelf, zonder verlies van dat ‘zelf’,
meer zijn, meer doen, meer kunnen dan alleen.
Conclusie

Meer informatie?
www.wijvarkenland.be
Finalesteden
Wij, VarkenLand Kortrijk
9 t.e.m. 11 november 2012
Wij, VarkenLand oostende
16 t.e.m. 18 november 2012
Wij, VarkenLand brugge
23 t.e.m. 25 november 2012