Visie Orderbeek; uitwerking apeldoorns waterplan 2005 - 2015

visie
Orderbeek
uitwerking apeldoorns waterplan 2005 - 2015

Inhoud
1. inleiding 6
2. beleidskaders 10
3. leven met water 18
4. analyse
4.1 geomorfologie 26
4.2 cultuurhistorie 30
4.3 water 44
4.4 groenstructuur 51
4.5 stedenbouw 54
4.6 ecologie 60
4.7 recreatie 66
5. conclusies 76
6. visie
6.1 visie hoofddoelen 82
6.2 visie deelgebieden 88
6.3 trajectkeuze 90
6.4 water 98
7. ontwerp uitgangspunten 104
colofon 131
Visie Orderbeek - Apeldoorns Waterplan - april 2008 3

INLEIDING1

6
1. Inleiding
Apeldoorn staat bekend als sprengenstad. De
sprengen en beken vormen een systeem en hebben
een belangrijke rol gespeeld in de geschiedenis en
ontwikkeling van Apeldoorn. De sprengen werden al
sinds de 16e eeuw aangelegd ten behoeve van energie-
en waterwinning voor koren- en oliemolens. De
uitstekende waterkwaliteit is een belangrijke basis voor
de papierindustrie. Ten behoeve van de functionaliteit
van het sprengensysteem zijn er in de loop der tijd
veel aanpassingen aan het systeem verricht. Veel
molens werden omgebouwd tot wasserijen en men
begon afvalwater op de sprengen te lozen waardoor
de waterkwaliteit snel afnam.
Uiterlijk verloren de sprengen hun economische
betekenis door vernieuwde ontwikkelingen in de
industrie. Het sprengensysteem werd gedempt en
verdween grotendeels onder de grond.
De gemeente Apeldoorn en het Waterschap Veluwe
werken aan het herstel van het sprengensysteem, vanuit
waterhuishoudkundig, ecologisch, cultuurhistorisch en
recreatief oogpunt. Het sprengensysteem kan hierdoor
(opnieuw) een waardevolle, groen-blauwe structuur
in de stad worden. Om dit te bewerkstelligen heeft
de gemeente in samenwerking met het Waterschap
Veluwe en Vitens het Apledoornse Waterplan ‘Werken
aan het water’ (2005-2015) opgesteld. Hierin zijn de
ambities en de karakteristieken per spreng benoemd.
De Orderbeek
De Orderbeek is één van de vele beken en sprengen
die uitmonden in de Grift. Dit Griftsysteem beslaat het
grootste gedeelte van het beken- en sprengensysteem
van Apeldoorn.
De Orderbeek heeft zich tussen 1619 en 1624 als een
sprengenbeek ontwikkeld. In deze jaren zijn ook drie
van de vier molens gebouwd die langs de Orderbeek
hebben gestaan. Het brongebied van de Orderbeek ligt
in het Orderbos. De sprengkoppen zijn nog steeds actief
en voerden het water aan voor de wasserij Caretex
(gestopt eind 2007). Vanaf deze locatie stroomt de
Orderbeek sinds de jaren zestig ondergronds.
Op dit moment vinden er grote ontwikkelingen in de
buurt van de Orderbeek plaats. Het defensieterrein
wordt geherstructureerd en de voormalige
Ordermolenlocatie Caretex wordt samen met het
bestaande winkelcentrum herontwikkeld.
Visie Orderbeek -Apeldoorns Waterplan - april 2008
Dit biedt de gemeente samen met het Waterschap
de kans om haar ambities en beleid uit het waterplan
te realiseren. Deze visie is de eerste stap om tot een
nieuwe inrichting van de Orderbeek te komen.
In het kader van het project ‘leven met water’en de
ontwikkelingen rond de PWA-zone is ervoor gekozen
dat 3 van de 4 oorspronkelijke sprengkoppen en
een deel van de beekzones van de Driehuizerspreng
onderdeel worden van deze visie.
De ondergrondse leiding vanaf de sprengkoppen van
de Orderbeek zijn nauwelijks nog watervoerend en
worden niet meer als beek ingericht.
Leeswijzer:
Het vigerende beleid dat van toepassing is op de
Orderbeek wordt belicht in het hoofdstuk 2.
Het hoofdstuk 3 Leven met water geeft inzicht in de
betekenis van de verschillende functies voor de visie
en het ontwerp van de Orderbeek.
Hoofdstuk 4 bevat de thema’s geomorfologie,
landschap, stedenbouw, ecologie, cultuurhistorie,
recreatie en water. In deze hoofdstukken wordt eerst
de uitgevoerde inventarisatie en de bijbehorende
analyse beschreven. In Hoofdstuk 5 worden deze
thema’s samengevat en conclusies getrokken voor de
visie.
In hoofdstuk 6 visie, worden de hoofddoelen
beschreven en belangrijke tracékeuzes gemaakt en
gemotiveerd.
In het laatste hoofdstuk 7 worden de
ontwerprandvoorwaarden per deelgebied genoemd.
Naast de 5 verschillende beektracés worden alle
knooppunten verder uitgelicht. Zij vormen de
randvoorwaarden voor een verdere uitwerking in de
beekontwikkelingskaart en het schetsontwerp.

Visie Orderbeek - Apeldoorns Waterplan - april 2008 7
orderbeek

BELEID 2

10
2. Beleidskader
Dit hoofdstuk bevat een korte schets van het
beleidskader en van de relevante plannen. Dit vormt
de basis voor concrete randvoorwaarden en opgaven
in de vorm van een programma van eisen en wensen.
Vigerend beleid
Waterplan Apeldoorn, werken aan water,
Gemeente Apeldoorn en waterschap Veluwe
2005
Het waterplan kent voor alle beken binnen de stad
Apeldoorn een integrale doelstelling. Deze geldt ook
voor de Orderbeek en bestaat uit: het bovengronds
halen en herstellen van de beekloop en ruimte bieden
aan water, natuurontwikkeling, cultuurhistorie en
recreatie. Hierbij worden ook het landschap, de
ruimtelijke kwaliteit en identiteit van het gebied
versterkt.
De hele Orderbeek maakt deel uit van de visie.
Voor de bovenloop van de Orderbeek, de landelijke
beekzone tot aan de ring met Hen-water kwaliteit,
stelt het Waterschap op dit moment een beheer- en
onderhoudsplan (BOP) op.
Vanaf de ring is de beek in de huidige situatie gedempt.
Het waterplan gaat in zijn visie van een stromende
beek in een stedelijk traject uit. De beekzone heeft
hier een minimale breedte van 10m.
Natuur is de belangrijkste dimensie van de beek tot de
ringweg, vanaf de Ring is de gebruiksdimensie leidend.
Het streefbeeld van de beek wordt beschreven als ‘Een
beek met een natuurlijk beeld, met mogelijkheden tot
recreatief medegebruik tot de ringweg en die daarna
onderdeel is van de woonstraten’.
Aandachtspunten zijn:
Lengteprofiel
• De ruimte benutten om het stedelijk traject
bovengronds te halen, veelal bij voorkeur in
een groenstrook
• Cultuurhistorische link leggen met omgeleide
deel
• Kiezen voor een smal profiel, vergelijkbaar
met de Badhuisspreng
• Beekbegeleidende beplanting langs het gehele
traject
Visie Orderbeek - Apeldoorns Waterplan - april 2008
visie orderbeek uit het waterplan

• Pad nabij de beek aanleggen met contact- en
verbreekpunten met de beek zelf
Dwarsprofiel
• Hoogteverschillen in de wijk accentueren met
de beekloop
• Loofbomen toepassen in het buitengebied
nabij de sprengkoppen. Naaldhout past niet
bij beken.
Bijzondere plekken:
Voormalige Ordermolenlocatie en de pleinachtige
inrichting aan het winkelcentrum Orden. Zo wordt een
entree gemaakt vanaf de ring voor de wijk Orden.
Groene Mal en Groene Koers - Gemeente Apeldoorn
2002
De Groene Mal van Apeldoorn is een uitwerking van
het structuurplan voor de stad Apeldoorn 2020, vastgesteld
door de gemeenteraad van Apeldoorn in 2002.
Vooruitlopend op nieuwe ruimtelijke ontwikkelingen
wordt een stevige samenhangende groenstructuur
voor de stad en haar directe omgeving aangelegd. De
Groene Mal bestaat uit zeven lagen, waaronder de beken
en sprengen. Het herstel van de Orderbeek draagt
bij aan de realisatie van de Groene Mal.
Nota I-cultuur, Gemeente Apeldoorn 2006
De nota kent 6 delen waarin ingegaan wordt op
de termen inspireren, inventariseren, identificeren,
instandhouden, informeren en investeren. Onderdeel
van de nota zijn de archologische beleidskaart en
de cultuurhistorische beleidskaart. Speciaal wordt
ingegaan op de Industrie van water en molens.
‘Nederland veroveren op de toekomst’ -
Ministerie van Verkeer & Waterstaat 2007
In de Watervisie is gekozen voor vijf thema’s
waarin de speerpunten in het waterbeleid
uiteengezet worden. De vijf thema’s zijn:
1. Nederland maken we samen klimaatbestendig.
Door samen te werken met andere overheden,
burgers, bedrijven en maatschappelijke organisaties
kan in het maken van plannen voor de ruimtelijke
inrichting beter rekening gehouden worden met
Kaartbeeld van de Groene Mal van Apeldoorn
Cultuurhistorische beleidskaart
Visie Orderbeek - Apeldoorns Waterplan - april 2008 11

12
2. Beleidskader
water;
2. Nederlanders maken met water een sterkere
economie. Het kabinet wil door het combineren
van verschillende functies in het waterbeheer
economische kansen benutten. Zo kan bij de
aanpak van de Afsluitdijk ook geïnvesteerd worden
in energiewinning, recreatie, transport of wonen;
3. Nederlanders leven duurzaam met water.
Maatregelen tegen overstromingen, wateroverlast
en verlies aan waterkwaliteit moeten worden
gecombineerd met het verbeteren van de natuurlijke
omgeving. Daarnaast wil het kabinet verder
investeren in relaties met andere landen waarmee
Nederland het beheer van rivieren en zeeën deelt;
4. Nederland helpt met waterkennis wereldwijd.
Het kabinet wil een grotere bijdrage leveren aan
het oplossen van problemen rondom water in
ontwikkelingslanden. Bovendien kan Nederland in
andere landen ook kennis opdoen die in ons land
goed te gebruiken is;
5. Nederlanders herontdekken leven met water. Het
kabinet wil mensen meer betrekken bij de kansen
die de klimaatverandering en de wateropgave met
zich meebrengen. Een manier om dit te bereiken is
door in het onderwijs meer aandacht te besteden
aan water.
Nationaal Bestuursakkoord Water (NBW)
In het nationaal Bestuursakkoord Water (NBW)
van de rijksoverheid zijn taakstellende afspraken
opgenomen over veiligheid en overlast van
water. Water krijgt een sturende rol in de
ruimtelijke ordening. Dit is geconcretiseerd in het
kabinetsstandpunt ‘Anders omgaan met water’, dat
drie belangrijke punten aanroert:
a. Waterbeleid moet worden gebaseerd op de
stroomgebiedbenadering.
b. De watertoets
c. Het drieluik vasthouden-bergen-afvoeren is
leidraad bij de keuze van maatregelen, waarbij:
- gebiedseigen (neerslag)water zo lang
mogelijk vast wordt gehouden,
- neerslagwater zo veel mogelijk in het
eigen gebied wordt geborgen,
- en alleen overtollig water (zo traag
mogelijk) afgevoerd wordt.
Visie Orderbeek - Apeldoorns Waterplan - april 2008
Europese Kaderrichtlijn Water (KRW)
Sinds 22 december 2000 is de Europese Kaderrichtlijn
Water (KRW) van kracht. Deze richtlijn heeft tot
doel oppervlaktewater en grondwater kwalitatief
en kwantitatief te beschermen en verbeteren.
Met deze richtlijn is de eerste stap gezet om de
verschillende Europese richtlijnen op het gebied
van waterkwaliteit, ecologie en natuurbeheer met
elkaar samen te brengen. De richtlijn volgt de
stroomgebiedbenadering.

Derde Waterhuishoudingplan - Gelderland
2005-2009
De Orderbeek valt onder de Oost-Veluwezoom,
één van de actiegebieden van de provincie.
Het beekherstel in Apeldoorn is benoemd als
sleutelproject binnen het provinciale waterplan.
Met het Derde Waterhuishoudingplan wordt
richting gegeven aan de inrichting en beheer van
de waterhuishouding in Gelderland.Het omvat de
hoofdlijnen van het beleid voor de kwantiteit van
het oppervlakte- en grondwater én de kwaliteit
van het oppervlaktewater. Net als de Europese
Kaderrichtlijn Water uit het jaar 2000 gaat
het Derde Waterhuishoudingplan uit van een
stroomgebiedbenadering met integraal water als
invalshoek. Het onderzoeksgebied van de Orderbeek
is onderdeel van de ‘Stroomgebiedsvisie Veluwe’.
Natuurbeschermingswet - Ministerie van
LNV1998 (gewijzigd 2005)
In de Natuurbeschermingswet is de
gebiedsbescherming geregeld, waarbij de
regelgeving uit de Europese Vogel- en Habitatrichtlijn
is verankerd. Beschermde gebieden omvatten o.a.
de Natura 2000-gebieden (ook wel de Habitat- en
Vogelrichtlijngebieden geheten) en van beschermde
natuurmonumenten. Een van de Natura 2000gebieden
is het gebied Veluwe; de bovenloop van
de Orderbeek is daarin gelegen.
Voor de Natura 2000-gebieden zijn
instandhoudingdoelen geformuleerd, die betrekking
h e b b e n o p d e i n h e t g e b i e d vo o r ko m e n d e h a b i t a t t y p e n
en soorten. Voor plannen en activiteiten binnen
de gebieden geldt dat er geen schade veroorzaakt
mag worden aan de kwaliteit van het gebied en
dat de instandhoudingdoelen niet mogen worden
aangetast. Dit dient dan ook getoetst te worden;
als er sprake is van een verslechtering, dan zal een
vergunning nodig zijn. Als de effecten bovendien
significant zijn, dan kan de voorgenomen activiteit
alleen doorgang vinden als er geen alternatieven
zijn, er dwingende redenen zijn van groot openbaar
belang en als er bovendien compensatie mogelijk
is.
De provincie is bevoegd gezag en geeft eventuele
vergunningen af.
Flora- en Faunawet - Ministerie van LNV 2002
In de Flora- en Faunawet is de soortbescherming geregeld,
ook daarbij is de regelgeving vanuit de Europese
Vogel- en Habitatrichtlijn verankerd. Anders dan de
Natuurbeschermingswet, geldt de Flora- en Faunawet
overal. In de wet zijn verbodsbepalingen opgenomen
(bijvoorbeeld het vernielen van beschermde plantensoorten,
het opzettelijk verontrusten van diersoorten
en het beschadigen, vernielen en verstoren van nesten,
holen of andere vaste verblijfplaatsen).
Bij AmvB (2005) is er een indeling gemaakt in verschillende
beschermingscategorieën van soorten, variërend
van algemene soorten tot streng beschermde soorten.
Voor algemene soorten geldt doorgaans een vrijstelling
van de verbodsbepalingen (onder voorwaarde dat
de algemene zorgplicht in acht wordt genomen). Voor
de andere soorten is een ontheffing nodig; deze is alleen
te verkrijgen als de gunstige staat van instandhouding
niet in gevaar komt. Voor streng beschermde
soorten gelden een zware toets.
Het Ministerie van L.N.V. is bevoegd gezag en geeft
eventuele ontheffingen af.
Visie Orderbeek - Apeldoorns Waterplan - april 2008 13

14
Meerjarenprogramma
Vitaal Platteland (MJP2)
februari 2006
2. Beleidskader
Kaart 1:
Zoekgebied Nieuwe EHS,
onderdeel nieuwe natuur
Ecologische Hoofdstructuur EHS
Taakstelling: 151.500 ha
Ministerie van LNV en Provincie Gelderland
waarvan in
De - Bufferzones: Veluwe is 2.827 door ha het ministerie van LNV opgeno-
- NURG:
7.000 ha
men - Grensmaas: als Ecologische 750 ha hoofdstructuur. De EHS is een
- Zandmaas pakket 1: 570 ha
aaneengeschakeld netwerk van natuurgebieden. Het
gedeelte van de Orderbeek dat in het bos gelegen is
valt binnen de EHS. Voor gebieden die in de EHS val-
zoekgebied nieuwe natuur (inclusief omslag)
len zoekgebied gelden nieuwe strenge natuur in bufferzones voorwaarden m.b.t. verschillende
zoekgebied nieuwe natuur NURG
soorten ontwikkelingen.
zoekgebied nieuwe natuur Grensmaas
zoekgebied nieuwe natuur Zandmaas pakket 1
ondergrond
Stroomgebiedsvisie bruto EHS op het land Veluwe
Provincie Gelderland 2003
In de stroomgebiedvisie Veluwe is een doorkijk gemaakt
naar het waterbeleid op lange termijn. Het is
een visie ten behoeve van bescherming en herstel van
het watersysteem met als doel het op orde brengen
en houden van watersystemen.
De hoofddoelen in de stroomgebiedsvisie Veluwe
zijn:
· Ruimte voor water
. Water bergen
· Herstel en bescherming van natte natuur
De hoofddoelen van de stroomgebiedsvisie zijn in
Apeldoorn gevat in het waterplan (hiervoor beschreven).
In WHP3 is de Orderbeek gekwalificeerd als HEN- en
Basiskwaliteit.
N
0 10 20 30 Kilometers
1:1250000
Visie Orderbeek - Apeldoorns Waterplan - april 2008
Ecologische Hoofdstructuur EHS, kaart Nieuwe natuur

Bestemmingsplannen
Plan: Centraal Veluws gebied
Status: in procedure
Gemeente Apeldoorn
Er is een nieuw bestemmingsplan voor het gebied in
voorbereiding. In dit nieuwe BP zal een specifieke regeling
worden opgenomen ter bescherming van de beek.
Plan: Brinkhorst en Orden
Status: onherroepelijk
Gemeente: Apeldoorn
Plantype: ex art. 10 WRO beheer/ontwikkeling
Bestemmingsomschrijving Beken en sprengen
De op de plankaart voor water aangewezen gronden
zijn bestemd voor:
1. beheersing en berging van water;
2. beheer en onderhoud van de landschappelijk
waardevolle beekwallen en sprengen;
3. half- of onverharde fiets- en voetpaden;
met de daarbij behorende andere bouwwerken,
waaronder in ieder geval begrepen duikers, beschoeiing,
waterkeringen, dammen en waterovergangen.
2 Bebouwing
Voor het bouwen gelden de volgende regels:
1. Op of in de in lid 1 bedoelde gronden mogen
geen gebouwen worden gebouwd;
2. Voor de regels omtrent het bouwen zie het
bebouwingsschema
Plan: PWA- zone
Status: in procedure
Gemeente Apeldoorn
Er is een nieuw bestemmingsplan voor het gebied in
voorbereiding. In dit nieuwe BP zal een aanduiding
waardevolle beken en sprengen binnen de enkelbestemming
Groen worden opgenomen ter bescherming
van de beek.
Visie Orderbeek - Apeldoorns Waterplan - april 2008 15

LEVEN MET WATER3

18
3. Leven met water
Apeldoorn is een pilot voor het kennisplatform Leven
Met Water. In samenwerking met TNO is een onderzoek
gedaan naar de beleving van afgekoppeld regenwater
in relatie tot het ontvangende water. Dit leverde inzicht
op in de verschillende technieken van afkoppelen en
bergen, vooral in relatie tot de al aanwezige kwaliteiten
in het bekensysteem.
Resultaat is het beeldenboek “Met de stroom mee”.
Dit bevat een stroomschema als ondersteuning in het
ontwerp- en communicatieproces. Het beeldenboek is
opgesteld door een projectgroep met vertegenwoordigers
van gemeente Apeldoorn, waterschap Veluwe en TNO.
Bij het opstellen van deze visie voor de Orderbeek wordt
“Met de stroom mee” getoetst.
Stroomschema
STAP 1. streepjescode Integrale opgavekaart
Op de kaart Integrale opgave is per beektraject de
zwaarte van de afzonderlijke functies weergegeven.
De onderbouwing daarvan is terug te vinden in de
thematische uitwerkingen met bijbehorende kaarten. De
betekenis hiervan voor de inrichting is verder uitgewerkt
in de beeldenbladen in van “Met de stroom mee”.
De belangrijkste keuze die voor de Orderbeek gemaakt
is betreft het brongebied en de middenloop tot aan de
ring. Hier is gekozen voor zeer belangrijke natuur: Deze
opgave is toegekend aan beektrajecten die:
• Minimaal een SED (Specifiek ecologische
doelstelling) plus EHS ecologische
hoofdstructuur ( provinciale richtlijnen) of
HEN (Hoogste ecologische doelstelling) plus
EHS ecologsiche hoofdstructuur (model
beekprik)
• EVZ (ecologische verbindingszone)
stapsteen zijn, met extra ruimte voor
natuurontwikkeling.
Vanaf de Ordermolenlocatie geldt voor de Orderbeek
minimaal de basisopgave. Dit betekent dat invulling
gegeven moet worden aan model stekelbaars.
Cultuurhistorie en recreatie hebben op het gehele traject
alleen het basisniveau en zijn ondergeschikt ten opzichte
van de belangrijke natuuropgave in de bovenloop
(Uitzondering sprengkoppen Orderbeek en Driehuizerspreng-
belangrijke cultuurhistorische opgave).
Visie Orderbeek -Apeldoorns Waterplan - april 2008
Integrale opgavekaart - uitsnede Orderbeek

3 Pagina 51
arsprofielen
3 Pagina 67
Pagina 67
ga waterplan 2005 bijlagen 17-01-2006 15:33 Pagina 43
garsprofielen
sprofielen
engronds halen in
rzetten tot op de
uk doorzetten naar
n de stad.
ecreatieve
ng en Kayersbeek.
de derde sprengkop
. Bij de herinrichting
len en plaats naast
de Groene Mal.
ct noordelijk van
t.
een molenplaats.
omen educatief
aterplan • bijlagen
STAP 2: In welke beekzone ligt de beekloop?
De beekzone landelijk gebied valt buiten het waterplan,
maar is wel onderdeel van deze visie. De visie
vormt namelijk ook de basis voor het beheer- en onderhoudsplan
dat Waterschap Veluwe voor de bovengrondse
delen opstelt. In afwijking van het waterplan
wordt een deel van de beekzones van Driehuizerspreng
onderdeel van deze visie Orderbeek.
De profielen die betrekking op deze visie hebben zijn
hiernaast afgebeeld.
ga waterplan 2005 bijlagen 17-01-2006 15:33 Pagina 43
Referentiebeelden & Dwarsprofielen
Referentiebeelden & Dwarsprofielen
Landelijke beekzone (kwel/opgeleid) in het Orderbos
Sprengkoppen in dorpsachtige omgeving
vormgeven bijvoorbeeld met informatieborden waarop
de cultuurhistorie wordt uitgelegd.
Tussen deze beek en de Beek in het Orderveen
Sprengkoppen in dorpsachtige omgeving
bijvoorbeeld een infiltratiegebied maken als aanvulling
op de Groene Mal.
De Rode beek en de Beek in het Orderveen stromen
noordelijk van de papierfabriek als één beek (met nu
als naam Beek in het Orderveen) verder richting het
Sprengenbos.
In het Sprengenbos komen diverse beken samen. Dit
Dorpsachtige biedt
Stromende
kansen voor
beek beekzone natuur
in
en
dorpsachtig
recreatief (opgeleid) medegebruik
traject langs Defensie
waarbij cultuurhistorische informatie wordt gegeven.
Stromende Bijzondere beek plekken in dorpsachtig traject
1. Herinrichting park, waarbij de koppen van de Rode beek
de inspiratie voor het park vormen en een duidelijke
eigen plek krijgen naast het spelen, 1 ha.
Stromend deel in parkachtig traject
Stedelijke beekzone /stromend deel
Stromend Aandachtspunten deel in parkachtig traject
Dwarsprofiel
51
Beekzones - uitsnede Orderbeek
Dorpsachtige beekzone (sprengkoppen) Driehuizerspreng
Dorpsachtige beekzone (stromend) langs Koningslijn
19

20
3. Leven met water
STAP3: Welk beekonderdeel betreft het?
De Orderbeek is opgebouwd uit een aantal onderdelen,
te weten:
• de sprengkoppen in de bovenloop van de
beek
• het transportgedeelte dat het water vervoert
in de middenloop + het opgeleide deel
• Daarnaast hebben er langs de Orderbeek 4
molenplaatsen gelegen.
De beekopbouw is terug te vinden op de kaart
Beekopbouw
STAP 4 A Natuur voor beek ( 4A1) en voor
beekzone ( 4A2)
4A.1 Welke ecologische functie heeft de beek? Model
beekprik en Model stekelbaars, zie bladzijde pag. 23
4A.2 De keuze van de mogelijke natuurdoeltypen
voor de beekzone wordt mede gemaakt op basis
van het gewenste ruimtelijke beeld. Natuurdoeltypen
bladzijde pag. 22.
Stap 4B
Belangrijke cultuurhistorische opgave
Deze opgave is toegekend aan beektrajecten die naast
de basiswaarden een extra cultuurhistorische kwaliteit
kennen. In dit geval betreft het de koppen van de
beek. De opgave op basisniveau wordt voor deze
trajecten uitgebreid met het handhaven, herstellen
dan wel opnieuw vormgeven van deze onderdelen van
het systeem. Daar waar op basis van cultuurhistorisch
onderzoek de beek beschoeid dan wel opgeleid was
wordt deze oorspronkelijke situatie hersteld. Beek
gerelateerde kunstwerken moeten worden ingepast.
Basisniveau cultuurhistorie
Het basisniveau cultuurhistorie wordt voor iedere beek
nagestreefd. Dit betekent dat, als verwijzing naar het
industriele verleden, het gegraven en kunstmatige
karakter van de beek tot uitdrukking moet komen.
Nog bestaande, aan de beek gerelateerde kunstwerken
worden gerespecteerd en ingepast. Waar de beek
beschoeid was, wordt de beek opnieuw voorzien van
beschoeiing.
Visie Orderbeek -Apeldoorns Waterplan - april 2008
Beekopbouw - uitsnede Orderbeek
Opgavekaart natuur - uitsnede Orderbeek

Stap 4C Basisniveau recreatie
Om het bekensysteem voor een brede groep gebruikers
te ontsluiten wordt er op grote delen ingezet op
het toegankelijk maken van de beekzones. Opgave
is het om doorgaande fiets/voetpaden te realiseren
die aansluiting krijgen op het bestaande netwerk
van paden en wegen voor de ommetjes uit de wijk.
Daarnaast is het maken van verbindingen tussen
verschillende fiets en wandelroutes hier de opgave.
Ook kleinschalige recreatieve plekken krijgen hier een
plaats. Hierbij wordt vooral gedacht aan bankjes en
picknickplekken.
STAP 5A. Keuze voor waterbergingstechniek
Alle beekzones kennen een waterbergingsopgave, dit
is te zien op de integrale opgavekaart
Voor het ontwerp en de vormgeving van waterberging
en de opvang van afgekoppeld regenwater bestaan
verschillende mogelijkheden. In het kader van
het project ‘Leven met Water’ is geïnventariseerd
welke bergings-voorzieningen toepasbaar zijn voor
verschillende situaties in beekzones. De aspecten
die hierbij een rol spelen zijn techniek, vormgeving,
kosten, beheer en onderhoud en randvoorwaarden
vanuit de ondergrond.
Voor de Orderbeek zijn alle drie zones van
toepassing: De sprengkoppen van de Orderbeek en de
Driehuizerspreng kunnen geen water bergen, maar wel
altijd laten infiltreren. Het transportgedeelte tot aan
de ring en langs de Koningslijn heeft gedeeltelijk veel
ruimte voor waterberging. En het transportgedeelte
in de stedelijkezone in het straatprofiel heeft weinig
ruimte voor waterberging.
LAATSTE STAP: keuze in materiaalgebruik - Het
Griftsysteem
Het Griftsysteem bestaat uit verschillende beken die
samenkomen in de hoofdader de Grift. Dit is het oudste
systeem. Het aangegraven water werd benut voor
industriële doeleinden: voor de aandrijving van molens
zoals koperpletterijen, korenmolens, papiermolens en
wasserijen. Het water werd tot op of boven maaiveld
opgeleid om een verval te creëren, het vallende water
dreef de molens aan.
Waterberging - uitsnede Orderbeek
Beekstemen - uitsnede Orderbeek
Visie Orderbeek - Apeldoorns Waterplan - april 2008 21

22
3. Leven met water
De Orderbeek is naast andere beken onderdeel van
het Griftsysteem. Deze beken zijn met het zelfde doel
gegraven; de molens voorzien van stromend water.
Kenmerken van het Griftsysteem die ook nu nog zijn
terug te vinden zijn: de toepassing van baksteen
en de vormgeving van elementen bij de oude
molenplaatsen en industriecomplexen en ook bij de
kruisingen met wegen. Een ander kenmerk zijn de
beschoeiingen: in de brongebieden als vlechtwerk en
in de transportgedeelten als houten kantplanken.
Algemene kenmerken voor de Apeldoornse beken zijn:
het kunstmatige karakter, de eenvoud en de functionaliteit.
De beken zijn door mensen gemaakt voor
verschillende doeleinden. Het doel is deze kwaliteiten
vast te houden en terug te laten komen bij herstelplannen
van beken.
Mogelijke natuurdoeltypen per beekzone
Beekzone Landelijk Park Dorp Stedelijk Hoog stedelijk
Breedte (m) > 50 40-50 15-22 10-17 7-10
Poel schoon
water Poel schoon water Poel schoon water
Poel met overstort Poel met overstort Poel met overstort Bergbassin
Moeras schoon Moeras schoon Moeras schoon
Helofytenfilter Helofytenfilter Helofytenfilter
Bos/struweel Bos/struweel Bos/struweel Struweel Heg
Struweel Struweel Struweel Struweel Heg
Grasland Grasland Grasland Grasland Gazon
Heide Heide
Visie Orderbeek -Apeldoorns Waterplan - april 2008
Muren (ecologisch) Muren (ecologisch)

Model Beekprik
Natuurdoeltypen en doelsoorten
Het betreft de volgende Natuurdoeltypen:
- Permanent stromende bronkoppen/
sprengenbeken (Cenotype A en O)
Het gaat hier om de bronmilieus en bovenloopjes
onderdelen uit een totaal beeksysteem die permanent
watervoerend zijn. Midden en benedenlopen horen
niet bij dit model.
Enkele specifieke soorten:
- Vissen: beekprik
- Libellen: bosbeekjuffer
- Reptielen: Ringslang
- Vogels: Ijsvogel, waterspreeuw
- Flora: Paarbladig Goudveil, teer vederkruid
- Verder vele andere soorten uit deze
groepen, aangevuld met bronspecifieke
macrofaunasoorten als Bronmijten,bronplatworm,Steenvliegen,
Kokerjuffers
beekvlokreeft, beekschaatsrijder.
Inrichtingseisen - Corridor
Hier gaat het om het natte profiel van de beek,
aangevuld met oevervegetaties en bosrijke
omgeving.
De combinatie van nat profiel met oevers vormt de
feitelijke drager van het model. Er mogen daarbij
geen onderbrekingen zijn voor aquatische soorten
als onneembare barrières (stuwen en dergelijke). De
stroomsnelheid van het water is snel en constant; het
water is schoon en zuurstofrijk. In het natte profiel
moet gezorgd worden voor voldoende structuurvariatie
die als paaiplaats voor de beekprik kunnen dienen.
Dit zijn grindrijke plekken afgewisseld met zand en
bladpakketten met een constante waterstroom. Dit
is te bereiken door structuur aan te brengen in het
natte profiel middels waterplanten dan wel micromeandering.
Het natte profiel heeft een max. diepte van 25 cm.
Droogvallen van het natte profiel is niet toegestaan.
Stapstenen
Aanleg van steile oevers ten behoeve van de ijsvogel
zijn wenselijk. Realisatie van stapstenen is niet
noodzakelijk.
Model Stekelbaars
Natuurdoeltypen en doelsoorten
Het betreft de volgende Natuurdoeltypen:
- Langzaamstromende sprengenbeken
(Cenotype G)
Het gaat hier om de bovenloopjes onderdelen uit een
totaal beeksysteem die permanent watervoerend zijn.
Midden en benedenlopen en brongebieden horen niet
bij dit model.
Enkele specifieke soorten:
- Vissen: driedoornige stekelbaars, tiendoornige
stekelbaars
- Libellen: lantarentje
- Reptielen: nvt
- Vogels: gele kwikstaart
- Flora: Mannagras, strerrekroos
- Verder vele andere soorten uit deze groepen,
aangevuld met macrofaunasoorten als rode
muggenlarven, waterschorpioen, vijverloper,
bloedzuigers, waterpissebed
Inrichtingseisen - Corridor
Hier gaat het om het natte profiel van de beek en
is de oever veelal beschoeid. De beekzone die de
beek begeleid heeft een halfopenstructuur tot
openstructuur.
Deze combinatie van natprofiel met oevers vormt
de feitelijke drager van het model. Er mogen daarbij
geen onderbrekingen zijn voor aquatische soorten als
onneembare barrières. Stuwen in het systeem zijn
toegestaan mits de passeerbaarheid niet in het geding
komt. De stroomsnelheid van het water is langzaam
en constant; het water is relatief voedselrijk en heeft
een instabiele zuurstofhuishouding. Het natte profiel
heeft weinig structuurvariatie en veel bladpakketten.
Er is geen max. diepte van toepassing voor het natte
profiel, zolang het beekkarakter niet wordt aangetast.
Droogvallen van het natte profiel is in beperkte mate
toegestaan.
23

ANALYSE 4

26
4.1 Geomorfologie
Het gehele landschap van Apeldoorn wordt bepaald
door de stuwing van de Veluwe in de voorlaatste ijstijd.
Voor een groot deel is het landschap te verklaren door
de aanwezigheid van hoogten, laagten, droge delen
en natte delen, een reliëfrijk landschap dat de ontw
ikkelingsgeschiedenis van Apeldoorn heeft bepaald.
De samenstelling van de ondergrond laat zich niet
makkelijk omschrijven, omdat door de stuwing alle
logica in bodemopbouw is verstoord. Inmiddels is
door interdisciplinair onderzoek steeds meer inzicht
verkregen in de samenstelling van de ondergrond en
zijn ontwikkelingen in hoofdlijnen te duiden.
Over het stroomgebied van de Orderbeek kan het
volgende verteld worden. Een groot smeltwaterdal
doorsnijdt de Veluwe in een noordelijk en zuidelijk
deel. In dit dal is de spoorlijn Amersfoort – Apeldoorn
aangelegd en voor een deel de Rijksweg A1. Zoals
na de ijstijden het ijs als smeltwater door dit dal
naar de Ijsselvallei werd gevoerd, dient dit dal nog
steeds als vergaarbekken voor grondwater van
hoger gelegen gebieden. Dat is de reden dat diverse
locaties te kampen zouden krijgen met een te hoge
grondwaterstand als er niet water kunstmatig
onttrokken zou worden uit de bodem. De reliëfkaart
van het Actueel Hoogtebestand Nederland (AHN) laat
dit dal met alle natuurlijke kleinere smeltwaterdalen
die hierop afwateren goed zien. Geomorfologisch
wordt dit dal omschreven als trechtervormig droogdal
met daluitspoeling- en hellingafzettingen. Het is dus
aannemelijk dat diverse, natuurlijke beken hier hun
oorsprong hebben. Tegelijkertijd is het verklaarbaar
waarom juist in de verbreding van dit dal naar het
gebied van de stad sprengenkoppen zijn gegraven. Zo
ook de sprengenkoppen voor de Orderbeek.
Visie Orderbeek - Apeldoorns Waterplan - april 2008
schema grondwaterstroming op de veluwe
schema spreng

orderbeek
Visie Orderbeek - Apeldoorns Waterplan - april 2008 27

28
4.1 Geomorfologie
De kaart op de rechterbladzijde geeft de situatie met
hoogtelijnen rond het jaar 1933 weer. Na deze tijd
begonnen grote stedenbouw- en verkeerskundige
ontwikkelingen die als gevolg een aanpassing van
de geomorfologie hadden. Vooral de aanleg van het
defensieterrein, de ring en de woningbouw in de
omgeving van de oude Waterloseweg hebben de
ligging en de hoogtelijnen van de Orderbeek ingrijpend
veranderd.
Op de kaart is goed te zien hoe uitgaand van de diep
liggende sprengkoppen de beek vervolgens langs de
flank van het Orderbos verder wordt opgeleid om
meer hoogte voor het vervalpunt van de molens te
creëren.
De ligging van de kleischotten is nog niet nauwkeurig
onderzocht. Maar de geconcentreerde ligging van
sprengkoppen in het gebied kan als verwijzing en
aanduiding beschouwd worden. Waarschijnlijk liggen
de kleischotten vlak achter de sprengkoppen in
oostelijke richting parallel met de hoogte lijnen.
Visie Orderbeek - Apeldoorns Waterplan - april 2008
de sprengkoppen, diep ingegraven in het bos
het opgeleide deel vlak voor de Berghuizer weg, de oorspronkelijke
beekwallen zijn door de huidige eigenaar geegaliseerd
Schilderij rond 1900 geeft opgeleid deel voor Ordermolen
weer

Visie Orderbeek - Apeldoorns Waterplan - april 2008 29

30
4.2 Cultuurhistorie
Archeologie
De samenstelling van de ondergrond laat zich niet
makkelijk lezen, omdat door de stuwing alle logica
in bodemopbouw is verstoord. Leemhoudende
rivierafzettingen, die voorheen als horizontale lagen in
de bodem zaten, liggen nu dakpansgewijs tegen de
helling van de Veluwe. Het leem houdt het water vast
en dat is de reden dat zich boven op de Veluwe diverse
vennetjes bevinden en dat er op diverse plaatsen op
de Veluwe sprake is van kwelvorming. Her en der ligt
deze leemlaag aan het oppervlak (dagzomen) en op die
plaatsen zijn klapperstenen te vinden. Klapperstenen
zijn ijzerertshoudende stenen die in de rivierbedding
zijn gevormd. De opgedroogde lemen kern wil wel
eens klapperen in de ijzerhoudende schil. Middels een
vorm van dagmijnbouw werden deze ijzerhoudende
stenen in de vroege Middeleeuwen gewonnen. Het
resultaat is dat er lange rijen ijzerkuilen zijn ontstaan.
Deze zijn ook in het Orderbos en het natuurpark Berg
en Bos te vinden. Het ijzererts werd vaak direct in
veldoventjes gesmolten waarna er ruw ijzer overbleef
en een restproduct, de ijzerslak. Het restproduct werd
op grote hopen gegooid. De grootste slakkenhoop van
Nederland bevindt zich in het Orderbos en geniet een
archeologische rijksbescherming. In de nabijheid van
de grote slakkenhoop bevinden zich meer plekken waar
slakken zijn gestort. Het meest zuidelijke monument
betreft een aantal ijzerkuilen.
Naast de sporen van deze vroeg middeleeuwse
ijzerindustrie die zeer grootschalig was, zijn er ook nog
oudere relicten in de omgeving aanwezig. Het betreft
een aantal grafheuvels waarvan een deel beschermd
is en een ander deel bij grondwerkzaamheden zijn
aangetroffen en verstoord.
Bovenstaande vondsten tonen aan dat het gebied
actief is gebruikt. Buiten de aanwezigheid van een
vroeg middeleeuwse hoeve (met het symbool tentje
aangeduid) zijn er vooralsnog geen nederzettingssporen
bekend. Deze zijn echter wel te verwachten in het
plangebied.
Opvallend is de concentratie aan vondsten ten westen
van de Orderbeek. Dit heeft alles te maken met het
reliëf. Westelijk van de beek was het droog en ten
oosten van de beek was het te nat.
De foto’s hiernaast geven vondsten en de locatie van
de oude waterleidingen richting Het Loo aan.
buizen van de koninklijke waterleiding naar Het Loo
foto 1947 van sleuf voor waterleiding Assel - Het Loo, nu
sportterrein
Holleweg in het Orderbos, foto 1960

Visie Orderbeek - Apeldoorns Waterplan - april 2008 31

32
4.2 Cultuurhistorie
Als randvoorwaarde geldt een verplichting
naar archeologisch onderzoek bij ruimtelijke
ontwikkelingen. In de nieuwe planvorming moet er
gestreefd worden naar behoud van archeologische
waarden. Archeologische vondsten kunnen aanleiding
zijn om plekken in te richten die verwijzen naar een
gedane vondst. Daarnaast kunnen de vondsten (of
de ingerichte plekken) opgenomen worden in het
recreatieve netwerk.
Landschapsontwikkeling en cultuurhistorie
De stuwwalflank is voor de mens van oudsher een
gunstige zone om zich te vestigen. De bewoning vond
vooral plaats rond de enken (Enk = oud, opgehoogd
bouwland), in de vorm van boerderijen. Op de lagere,
nattere gronden aan de randen van de enk lagen de
hooilanden. Tussen de verschillende enken lagen grote
aaneengesloten woeste gronden, bestaande uit droge
en natte heidevelden (veen/moeras), afgewisseld met
bos. In deze woeste gronden zijn sprengen gegraven,
waarvan het water diende als proceswater en
energiebron voor papier- en later de wasserijmolens.
In de loop der tijd zijn delen van de woeste gronden
uitgegroeid tot bos, maar het grootste gedeelte is
ontgonnen tot kleinschalige agrarische grond. Hierdoor
kwamen de sprengen veelal in landbouwgebied
te liggen. Later zijn bijna alle agrarische gronden
bebouwd of zijn er sportvelden aangelegd. Hierdoor
zijn de sprengen in overwegend bebouwd gebied
(‘stedelijk’/’dorps’) komen te liggen
De eerste aanwijzingen van het bestaan van de
Orderbeek dateren uit de eerste helft van de 17e eeuw.
Het is verleidelijk om uit te gaan van een natuurlijke
oorsprong. Bovenstaande zou dit kunnen onderbouwen,
maar de aanwezigheid van de sprengenkoppen doet
vermoeden dat met gebruikmaking van de natte
context hier sprengenkoppen zijn gegraven. Van een
natuurlijke beek is in ieder geval in de 17e eeuw geen
sprake.
Binnen het stroomgebied van de Orderbeek is een
driedeling te maken. Op de stuwwal, westelijk van
de beek ligt het Orderbos dat op kaarten uit de 18e
eeuw wordt aangeduid als Order Struijken en als
Foto rond 1923, Orderbeek in open heidegebieden
Foto uit 1935, verliefd stelletje rond de sprengkoppen

Visie Orderbeek - Apeldoorns Waterplan - april 2008 33

34
4.2 Cultuurhistorie
productiebos van eikenhakhout in gebruik is geweest.
Dit hakhoutareaal bevindt zich vooral tegen de
Asselsestraat aan. Direct ten westen van de Orderbeek
is het merendeel van het terrein als heide in gebruik.
De aanplant van het huidige, veel grotere bosareaal
bestaande uit naaldhout, dateert uit circa 1860.
Het centrale deel bestaat uit de natte, economische
drager waarbij een aantal molenlocaties is verschenen.
Ten westen van de beek bevindt zich de flank van de
stuwwal, waarop enken zijn ontstaan door eeuwenlang
potstalmest op de akkers aan te brengen. De ouderdom
van de enk is niet met zekerheid te duiden maar een
datering uit de 13e eeuw is waarschijnlijk. Enken zijn
vaak aangelegd op een hoogte waarop men verzekerd
was van droge voeten. Door op het grensvlak van hoog
naar laag te vestigen, kon men gebruik maken van alle
voordelen van droog en nat. Het waren gemengde
bedrijven die de directe omgeving efficiënt gebruikten.
Op historische kaarten zijn diverse schaapskooien te
vinden nabij de enk van Orden.
Onder langs de enk is de spreng aangelegd, waarna
meer naar het westen het Orderveld begint, dat van
oorsprong erg nat is geweest. Het Orderveld is een
benaming uit de vroege 19e eeuw waarin het veld
als weiland in gebruik is. Het gebruik als weiland
werd mogelijk door de onttrekking van water uit het
gebied ten gunste van de Orderbeek en de beek in
het Orderveen. Deze laatste benaming geeft aan
dat in de 18e eeuw dit gebied voor een groot deel
nog bestond uit heide en veen. In de tabel van de
kadastrale minuut van 1832 wordt hier nog melding
gemaakt van veenderij / heide. De kaart van Leenen
uit 1748 gebruikt voor dit gebied het toponiem: “De
Veenen”. Men is pas eind 18e eeuw begonnen met de
ontginning van het Orderveld.
Eind 17e eeuw laat koning-stadhouder Willem III zijn
invloed gelden en legt een claim op het water. Vanuit
het Orderveen laat hij een waterleiding aanleggen om
de stralenkrans van de Koningsfontein zes meter hoog
te laten spuiten. Het is in deze tijd dat de molen bij het
Berghuis door hem wordt opgekocht en verdwijnt. Het
is niet bekend of de productie van de Hennemansmolens
en de Ordermolen door deze waterafname door Het
Loo in geding kwam. De laatste herinnering aan deze
het Waardmanshuisje aan de Berghuizerweg
historisch foto uit 1938 van de Ordermolen
historisch foto van 1965 van de Ordermolen

luchtfoto 1940 van de eerste aanleg van het defensieterrein, de oude historische beekloop is nog niet verandert, pas later bij de tweede uitbreiding werd
het beektrace omgelegd
Visie Orderbeek 35

36
4.2 Cultuurhistorie
leiding is het Waardmanshuisje. Hierin woonden de
beheerders van de Orderveenleiding. Het huisje is tot
op heden bewaard gebleven (zie foto) en staat aan
de Berghuizerweg. De waterleiding uit het Orderveen
kent een tegenhanger die meer naar het westen is
aangelegd. Deze westelijke leiding kent een begin bij
Pompheul, nabij Hoog Soeren. De leiding heeft een
lengte van meer dan tien kilometer en zorgde ervoor
dat de middelste straal van de Koningsfontein 13,5
meter hoog kon spuiten.
Tot circa 1955 kent de beekloop nagenoeg geen
aanpassingen of verleggingen. Na de bouw van de
Willem III-kazerne en de aanleg van de sportvelden
moet een deel van het oorspronkelijke loop er aan
geloven en wordt omgelegd. De grote veranderingen
in dit gebied werden ingezet, toen in het tweede helft
van de 19e eeuw de spoorlijnen werden aangelegd.
Het deel van het sprengenstelsel dat ten zuiden van
deze spoorlijn ligt, werd bij de aanleg van de spoorlijn
afgesneden. Het is nog aanwezig maar staat droog.
In 1897 werd over de Koning Lodewijklaan een
aftakking aangelegd voor een spoortraject naar het
Paleis Het Loo, beter bekend als het Koningslijntje.
Beken en sprengen werden afgesneden en indien
nodig omgelegd. De Koningslijn werd in 1972 definitief
afgesloten. Het spoor zelf is inmiddels verdwenen en
in het geval van de westelijke boog verruild voor een
wandelpad.
Een van de oudste antropogene structuren in het
gebied zijn de oude wegen met hun karakteristieke
lintbebouwing. De Waterloseweg was ooit de
hoofdweg door het gebied en vormde een doorgaande
verbinding van het centrum van Apeldoorn, via de
Brinklaan naar het dorp Ugchelen. Tegenwoordig heet
dit oude lint de Frans van Mierislaan.
Visie Orderbeek - Apeldoorns Waterplan - april 2008
huidige vervalpunt van de
ordermolen
huidig opgeleid trace vlak voor de molen
fabrieksmerk van de papierfabriek
op orden 1890-1900
Loolijn langs de waterloseweg, de beek kruist de spoorlijn
middels een duiker, foto van 1938

Aanzicht van de Ordermolen rond 1948, de ring is nog niet gebouwd, goed te zien is het opgeleide stuk beek langs heidevelden naast het defensieterrein
vlak voor de molen
Visie Orderbeek - Apeldoorns Waterplan - april 2008 37

38
4.2 Cultuurhistorie
De molens
Op de beek zijn in totaal vier molens gelegd:
Hennemansmolen I, Hennemansmolen II, Ordermolen
en de molen bij het Berghuis. De laatste was de
bovenste molen aan de beek en wordt in 1653 het
eerst genoemd. Het is dan een klein papiermolentje
waarvoor de toenmalige eigenaar nieuwe sprengkoppen
heeft aangelegd om de molen van voldoende water
te kunnen voorzien. In 1692 wordt het huisje met de
molen opgekocht door stadhouder Willem III, waarna
de molen wordt afgebroken.
Duizend meter stroomafwaarts op de beek heeft de
Ordermolen gestaan die rond 1623 is gebouwd. Eind
19e eeuw raakt de papiermakerij in Apeldoorn in het
slop en verdwijnen veel papiermolens. Een aantal
molens, zoals de Ordermolen wordt omgebouwd tot
een wasserij / blekerij. Deze functie is tot in recente
tijden gecontinueerd.
Weer 700 meter stroomafwaarts bevinden zich de
twee Hennemansmolens die beide op de noord/oost
oever van de beek zijn gezet. De oudste molen
dateert uit omstreeks 1619 en boven deze molen
wordt in 1760 de tweede molen gebouwd. Na de
slag bij Waterloo doopt de molenaar de molen om
tot Waterloo. Vanaf 1866 wordt de molen voorzien
van een stoommachine. Zowel in 1877 als in 1886
branden beide molens af, en na de laatste brand
worden ze niet meer opgebouwd.
Van de molenplaats Het Hul wordt verondersteld
dat deze aan de Grift is gelegen en valt buiten het
onderzoek.
Visie Orderbeek - Apeldoorns Waterplan - april 2008
Schilderij van de Hennemansmolen
huidige locatie van de Hennemanmolen, het bord ‘Waterloo’
verwijst naar de oude molen
de Droogschuren verwijzen nog het verleden als papiermolen
en wasserij

Aanzicht van de Ordermolen rond 1948 vanuit het zuiden, goed te zien is het open karakter van het Orderveld
Visie Orderbeek - Apeldoorns Waterplan - april 2008 39

kaart van 1748
40
4.2 Cultuurhistorie
Visie Orderbeek - Apeldoorns Waterplan - april 2008

kadastrale minuut van 1832
Visie Orderbeek - Apeldoorns Waterplan - april 2008 41

42
4.2 Cultuurhistorie
Visie Orderbeek - Apeldoorns Waterplan - april 2008

Visie Orderbeek - Apeldoorns Waterplan - april 2008 43

44
4.3 Water
Huidige beekloop
De huidige Orderbeek heeft een permanente
stroming vanaf het brongebied in het Orderbos
tot aan de Ordermolen. Vanaf deze oude molen
is de beek overkluisd. In de beek treedt stagnatie
op door ophoping van takken, bladval en
verzanding.
De waterrechten en het grondeigendom voor de
bovengrondse delen zijn nog steeds in handen
van de huidige eigenaar van de Ordermolen, de
heer Meijer. De familie Meijer heeft deze rechten
al vele jaren in handen en gebruikte het schone
water voor de wasserij.
De eigenaren waren verantwoordelijk voor het
onderhoud van de beek en bepaalden in sterke
mate het beeld van de huidige beek.
Een bijzonderheid is de kruising van de Orderbeek
met de Ring. Door de aanleg van de Ring in de
jaren 1970 wordt de opgeleide beek vlak voor
de ordermolen doorsneden. Onder de Laan
van Spitsbergen is door de gemeente in 1972
een ondergrondse leiding aan gebracht (sifon /
communicerende vaten).
Op dit moment wordt ook de laatste historische
molenlocatie aan de Orderbeek verkocht en
gesloopt. Hierdoor komt het eigendom en de
waterrechten van de Orderbeek/Ordermolen in
nieuwe handen.
Op het punt waar de beek ondergronds gaat
komt er een kleine hoeveelheid drainage water
bij van het speelveld aan de Pieter de Hoochlaan
en de drainage in de Pieter de Hoochlaan zelf.
Het betreft water van een oude sprengkop. Deze
twee waterstromen gaan samen verder in een
leiding via de Laan van Orden en vervolgens langs
achterpaden naar de Zanderijweg.
Visie Orderbeek - Apeldoorns Waterplan - april 2008
1) Diep ingegraven sprengkoppen van de Orderbeek, met
naaldhout begroeid en slecht onderhouden
2) verschillende koppen van de Orderbeek ontmoeten elkaar
3) de Orderbeek enkele meter naast de spoorlijn

Visie Orderbeek - Apeldoorns Waterplan - april 2008 45

46
4.3 Water
De buis leidt het water verder langs de spoorlijn,
waar het water van een oude kop van de
Driehuizerspreng wordt toegevoegd. Het water
bereikt in het PWA laan gebied een verdeelpunt.
Hier wordt een deel van het water nu nog
ondergronds afgevoerd naar het Kanaal. Een ander
deel blijft in het Griftsysteem, dat bovengronds
hersteld wordt
Waterkwaliteit
De beek heeft Hen-water kwaliteit tot aan de
Laan van Spitsbergen. Hoogste ecologische
niveau (model Beekprik).
De bovenloop van de Orderbeek is in redelijk
natuurlijke staat en heeft kwalitatief goed
(vers dagzoomend), koud en ijzerrijk water.
Knelpunt is echter naaldval van de dominant
aanwezige Douglasspar. Dit breekt moeilijk af
en veroorzaakt een hoge mate van dichtslibben
op de lange delen met langzame stroming, met
verzuring en vermesting ten koste van een divers
macrofaunabestand.
Het gebied rond de oude Ordermolenlocatie is
door het eeuwenlange gebruik als papiermolen
en wasserij sterk vervuild. Hier zal in de
toekomst en grondwaterbeheersing uitgevoerd
moeten worden. Omdat in de huidige situatie
het beektraject voorbij de Laan van Spitsbergen
ondergronds stroomt is in “Met de stroom mee”de
opgave basiskwaliteit meegegeven (“Met de
stroom mee” is het beeldenboek voor beekherstel
in Apeldoorn). Vermoedelijk zijn ook hier volop
kansen een hogere kwaliteit te bereiken. Dit is
afhankelijk van de passeerbaarheid van het water
voor verschillende soorten vanuit de koppen, maar
ook vanuit Grift ( ecologische verbindingszone
model Winde) via de Driehuizerspreng.
Visie Orderbeek - Apeldoorns Waterplan - april 2008
4) Toevoer van opgepompt grondwater van de sportvelden
5) Opgeleide beek ter hoogde van de huidige scoutinglocatie,
de vroegere locatie van de molen bij het Berghuis
6) Vervolg tot aan de Berghuizerweg, de beekwallen zijn
inmiddels door de eigenaar gesloopt worden

Aanlegtekening van de duiker onder de Laan van Spitzbergen uit de jaren 1970
Visie Orderbeek - Apeldoorns Waterplan - april 2008 47

48
4.3 Water
Grondwater
Grondwater en het bekensysteem:
De Orderbeek en de Driehuizerspreng maken
deel uit van de grondwaterfluctuatiezone. In
deze zone zal het grondwater onder invloed
van klimaatsveranderingen kunnen stijgen.
Beekherstel draagt bij om mogelijke overlast te
voorkomen. De Orderbeek ligt op de flank van
de Veluwe waar veel kwelplekken voorkomen,
locaties waar grondwater richting het maaiveld
beweegt. Vooral nabij verticale kleischotten
komen hoge grondwaterstanden voor.
De koppen van de Orderbeek zijn permanent
watervoerend en leveren gemiddeld 10-15m³/
u. Van de koppen van de Driehuizerspreng die
op de Orderbeek worden aangetakt zijn er in
de huidige situatie twee gedempt. Hierdoor is
overlast ontstaan bij aanliggende woningen. In de
Zanderijweg is later een drain aangelegd om deze
overlast te bestrijden. Herstel van de beekloop
lijkt meer voor de hand te liggen.
Om de sport- en speelvelden bij het Orderbos
bij droge periodes van water te voorzien wordt
overdag 4m³/u grondwater weggepompt.
s’Nachts gebruikte de wasserij Caretex deze
pomp om het debiet van de beek aan te vullen.
Bij het terrein van Koning Willen III kazerne
is de grondwaterstand plaatselijk hoog door
kwelplekken. Een van de gebouwen staat precies
op een dergelijke kwelplek. Om de kelder van
dit gebouw droog te houden wordt permanent
grondwater weggepompt (ca. 100 m³/dag) en
naar het riool afgevoerd.
Het Orderbeek tracé loopt bijna op het hele
traject langs sprengkoppen, vanouds is dit
gebied nat en wordt grondwater op verschillende
plekken onttrokken, of voor economisch gebruik
of om wateroverlast te beperken. In de komende
jaren zal hierin veel veranderen. Dit kan ook
gevolgen hebben voor de hoeveelheid water in
de Orderbeek.
Visie Orderbeek -Apeldoorns Waterplan - april 2008
7) Kruizing met de Berghuizerweg, kans om de beek zichtbaar
te maken
8) Ingeklemd tussen het defensieterrein en de achterkant van
particulieren schuurtjes tussen twee hekwerken
9) Gedeeltelijk zijn beekstukken verhuurd en overkluisd

10) opgeleide beek wordt middels een ondergronse leiding
onder de ring afgevoerd
11) Het water schiet het sifon omhoog en komt op deze plek
bij de molen weer uit
12) Het laatste zichtbare water van de Orderbeek, het oude
vervalpunt bij de wasserij Caretex
13) Wasserij Caretex wordt binnkort geslopt en door nieuw
bouw en wonigbouw vervangen
14) Zanderijweg, oud trace van de Driehuizerbeek,
toekomstig trace van de Orderbeek
15) Vanaf de oude Ordermolenlocatie is de beek overkluisd
en niet meer zichtbaar
Visie Orderbeek - Apeldoorns Waterplan - april 2008 49

50
4.4 Groenstructuur
Groen- / Landschapsstructuur
De huidige groen-/landschapsstructuur heeft zich
door eeuwenlange invloed en gebruik door de mens
ontwikkeld. Deze landschapsontwikkeling is in het
hoofdstuk Cultuurhistorie beschreven.
Echter ruimtelijk vallen een aantal opmerkelijke
veranderingen op.
In de 19 eeuw lag het bovengrondse deel van de
Orderbeek met zijn sprengkoppen voor het grootse deel
in open heidegebieden. Pas later heeft zich de huidige,
ruimtelijk dicht gesloten, bossituatie ontwikkeld.
Het grote omslagpunt, ruimtelijk, maar ook functioneel
vond vroeger, maar ook tegenwoordig op de grens van
de Berghuizerweg plaats.
Tot aan het einde van de 19e eeuw stroomde de beek
vanaf dit punt door open enken, heide en natte veen/
grasland landschappen. Door de hoogteverschillen was
de binnenstad van Apeldoorn, van ver af te zien (zie
schilderij en foto van 1935).
In de 20e eeuw heeft zich de stad en de woningbouw
snel ontwikkeld. Veengebieden zijn drooggelegd, de
enken en de beken verloren hun economische betekenis.
Het vroeger open landschap is dicht bebouwd en een
net van infrastructuur zorgt voor veel doorsnijdingen. In
het overgangsgebied, in besloten en halfopen ruimtes
liggen tegenwoordig sportaccommodaties, weilanden
en het defensieterrein.
Voor de reconstructie betekent dit, dat de Orderbeek
een ander meer introvert en stedelijk karakter zal krijgen.
Voor de beekzone als groen/blauw element is hierbij
een belangrijke rol weggelegd, namelijk om de weinige
groenstructuur elementen aan elkaar te knopen en voor
groenverbindingen vanuit het buitengebied richting de
binnenstad te zorgen.
Groen-/landschapselementen
Bos
Het brongebied van de Orderbeek ligt in het Orderbos.
Het Orderbos maakt onderdeel uit van de het grote
natuurgebied de Veluwe. De oorspronkelijk potentiële
natuurlijke vegetatie is het Beuken-Eikenbos met
tussenliggend en aan de randen heidevegetatie. Het
gebied wordt beheerd door Gelders Landschap. Voor de
bewoners van de omliggende wijken is het Orderbos een
belangrijk recreatiegebied en vrij toegankelijk.
zicht op het ‘dorp’Apeldoorn, oud schilderij
Openheid rond de oude Waterloseweg, foto 1952
Nieuwe stedelijke omgeving van de Orderbeek

52
4.4 Groenstructuur
Grasland/weide
Ingesloten of aan de rand van het Orderbos ligt
een aantal kleine graslanden, die als weide gebruikt
worden. De meeste van de open plekken zijn restanten
van het gebruik als enk en herinneren zo aan het
cultuurhistorische verleden van dit gebied. Zij leveren
aantrekkelijke contrasten met het gesloten bosgebied
op.
Sportvelden
Aan de rand van het bosgebied bevindt zich het
sportcomplex Orderbos. Hier hebben een aantal
sportverenigingen hun onderdak gevonden. Ruimtelijk
gezien vormen zij ook sterke contrasten met het
omgevende bosgebied. Alle sportvelden zijn omsloten
met hekwerken en alleen beperkt toegankelijk.
Openbaar groen/park
Als we naar de groenstructuur van de wijk Orden
kijken dan valt op, dat er geen samenhangende
groenstructuren bestaan. De wijk is vrij dicht met
laagbouwwoningen bebouwd. Een uitzondering vormen
de open gebieden rond de flats in de omgeving van
de Laan van Orden. Parken of groengebieden met
betekenis zijn het kleine groengebied naast de oude
Ordermolen, de brongebieden van de Rode Beek en
de Driehuizerspreng en het groengebied langs de
Koningslijn te noemen.
Lanen/boomrijen
Binnen het gebied zijn een aantal straten met lanen
aanwezig. Belangrijkste laanstructuren zijn de Laan van
Spitzbergen en de Koningslijn.
Beken en sprengen
In de bovenloop is de beektrace is nog duidelijk als
landschapselement te herkennen. De sprengkoppen
en het eerste stromende deel liggen diep ingesneden
in het Orderbos. Ook de opgeleide beekwallen zijn tot
de Berghuizerweg nog zichtbaar. Het bovengrondse
traject achter het defensieterrein ligt ingeklemd tussen
hekwerken, is niet toegankelijk, maar vormt wel een
groen lint door de wijk.
Daarna is het beektracé overkluisd en daarom ook geen
groenstructuur element meer in de bebouwde omgeving.
Visie Orderbeek - Apeldoorns Waterplan - april 2008
Beuken-eikenbos in het Orderbos
Paardenweiland, op de achtergrond de Orderbeek
Het kleine groengebied als schakel tussen Ordermolen, winkelcentrum
Orden en de wijk

Visie Orderbeek - Apeldoorns Waterplan - april 2008 53

54
4.5 Stedenbouw
De wijk Orden kenmerkt zich als wederopbouw wijk,
waar na de oorlog binnen korte tijd veel woningen zijn
gebouwd (zie landschapsontwikkeling). Ontstaan uit
de explosief gegroeide naoorlogse woningbehoefte.
De wat monotoon ogende, maar ruim opgezette
verkavelingstructuren en strokenbouw, afgewisseld
door laag en middelhoogbouw in Orden was het
resultaat van streng gedirigeerde, rationalistische
woningbouwprogramma’s.
Opvallend is op sommige plekken de ruime
stedenbouwkundige opzet met veel openbare
groenplekken. Ook rondom de hogere bebouwing is
veel groen aanwezig. Deze hoge bebouwing wordt
gemixt met vele lagere eengezinswoningen. Hier en
daar is er nog oude bebouwing terug te vinden, zoals
de oude woonlinten van de Frans van Mierislaan,
de voormalige Waterloseweg. Het oude complex
van de Ordermolen moet binnenkort voor de nieuwe
ontwikkeling van het winkelcentrum wijken.
De ligging tussen de binnenstad en de Veluwe is
voor deze wijk uniek. Doordat het sportpark Orden
in de achtertuin van de wijk ligt is er altijd een rijk
verenigingsleven geweest.
Op de massa/ ruimte kaart zijn duidelijk de open
ruimtes in het bos als overgang naar het dichte bos te
herkennen. Hier liggen de meeste sportvelden en de
weilanden rond de Orderbeek.
Relatie met omgeving
De Orderbeek liep vroeger uit het zicht over
achterterreinen. Op vele plekken is deze historische
loop niet meer te gebruiken vanwege de vele private
eigendommen. Het bestaande stuk langs de Koning
Willem III Kazerne ligt nog steeds verscholen. Op
enkele plekken is de beek hier vanuit de woonwijk
bereikbaar maar grotendeels liggen de achtertuinen
van de woningen langs de beek.
Vanaf de Ring, de Laan van Spitsbergen, is er ruimte
om de beek in de toekomst meer te betrekken bij
de openbare ruimte. Ter hoogte van de kruising zal
een nieuw winkelcentrum samen met het bestaande
groene parkje genoeg aanleiding geven voor een groen
en levendig beeld van de beek.
laagbouw strokenbouw in het Orderveen met veel openbare
groenplekken
rijwoningen gecombineerd met middenhoogbouw flats langs
de Laan van Orden
Frans van Mierisstraat als oude lint (waterloseweg) met de
typisch Apeldoornsche huisjes

Visie Orderbeek - Apeldoorns Waterplan - april 2008 55

56
4.5 Stedenbouw
De Laan van Orden kenmerkt zich als een echte
wederopbouwstraat, van rijwoningen gecombineerd
met middenhoogbouw flats. De woningen hebben
hun voordeur aan de straatkant en de appartementen
liggen in het groen. Dit zorgt voor een groen, ruim en
levendig straatbeeld waar de beek een goede plek in
zou kunnen krijgen.
De Frans van Mierisstraat is een historisch straatje met
oude vrijstaande woningen en een mooie bomenrij aan
één kant van de weg. Ook hier hebben de woningen
de voordeur aan de straatkant.
Beide straten worden van Nood naar Zuid gekruist
door doorgaande structuren, hiervoor is het mogelijk
om de wijk met bestaand groen te verbinden.
De Zanderijweg is een straatje met zowel voor en
achterkanten van woningen. Vanwege een hofstructuur
op het binnenterrein liggen enkele woningen met hun
achtertuin aan de straatkant.
De beek vervolgt zijn weg richting de binnenstad via
een onopvallende groenstrook langs het spoor. De
woningen en bedrijven die hier langs liggen hebben
een gesloten uitstraling.
Een aantal belangrijke openbare functies liggen nabij
het toekomstige tracé van de Orderbeek.
De knoop wijkcentrum en winkelcentrum heeft hierbij
de belangrijkste functie voor de visie Orderbeek,
omdat de beek direct langs dit knooppunt loopt.
lastig kruispunt voor de beek vanuit de Laan van Orden op de
Zanderijweg
kleinschalige woningbouw georiënteerd op de Zanderijweg
ruimte in de Zanderijweg voor de beek, maar achterkanten
vanuit de huizen

Visie Orderbeek - Apeldoorns Waterplan - april 2008 57

58
4.5 Stedenbouw
Relevante ontwikkelingen
Defensie
Aan de rand van het Orderbos ligt de Koning Willem
III-Kazerne. De Kazerne is ontwikkeld in de jaren 1940
tot 1965. Voor het realiseren van een nieuw Landelijk
Opleidings- en kenniscentrum voor de Koninklijke Marechaussee
is door defensie 2006 een nieuw stedenbouwkundig
masterplan en Beeldkwaliteitplan opgesteld.
Gemeente Apeldoorn heeft dit goedgekeurd.
Tijdens de planvorming is gezocht naar een goede balans
tussen de aspecten gebruikswaarde, belevingswaarde,
toekomstwaarde, tijd en geld. Behoud van
waardevol cultureel erfgoed is hierbij een belangrijk
uitgangspunt geweest.
Inmiddels is op basis van het Masterplan het terreininrichtingsplan
opgesteld. Met name het toekomstige
landschappelijke deel van de kazerne ondergaat een
grondige verandering. De Orderbeek speelt hierbij een
belangrijke rol. Voorgesteld wordt, op het terrein van
defensie de oude loop van de Orderbeek weer te herstellen.
De beekzone zal dan niet toegankelijk zijn voor
de bewoners van Apeldoorn.
Orderbeek loctie Winkelcentrum/Caretex.
De Caretex wasserij is buiten bedrijf en zal gesloopt
worden. Het huidige winkelcentrum voldoet niet meer
aan de hedendaagse eisen. Een ontwikkelcombinatie
is bezig met een studie naar deze locatie aan de hand
van een aantal gemeentelijke uitgangspunten en
randvoorwaarden.
Er wordt een nieuw winkelcentrum gerealiseerd, in
combinatie met woningbouw. De Orderbeek vormt
hierbij een belangrijk uitgangspunt, in cultuurhistorische
zin en als ruimtelijk element in het plan. Het trace van
de beek loopt over het Caretex terrein en zal verder
zijn weg vervolgen in richting van de Zanderijweg.
Belangrijke aandachtspunten in het ontwerp zijn het
moment waar de beek boven het maaiveld komt bij de
ring en het aanwezige hoogteverschil op het Caretex
terrein
Visie Orderbeek -Apeldoorns Waterplan - april 2008
Locatie Opstandingkerk
De voormalige Opstandingkerk aan de Laan van Orden
wordt op dit moment vervangen door woningbouw.
In opdracht van de Goede Woning ontwikkelde architectenbureau
Tangram 4 appartementenblokken in
hoge dichtheid. Er komen grondgebonden patiowoningen
aan de noordzijde. Deze worden samen met de
parkeerkelder afgedekt met een glooiend groendak dat
afloopt naar de Laan van Orden.
Woningbouw Ruysdaallaan
De locatie bevindt zich in de wijk Orden aan de Ruysdaellaan
1-3 en 5. Gepland staat hier kleinschalig woningbouwontwikkeling
(12 woningen) op het terrein
van de voormalige Waterloomolenlocatie. De beek is
helaas in de jaren 60 gedempt en speelt in het ontwerp
geen rol meer.
PWA zone
Met de plannen rondom de PWA-laan wordt een accent
gelegd op het oude beekdal. De Driehuizerspreng
wordt weer bovengronds gehaald en zal samen met
een landschappelijk ontwerp het groene tapijt vormen
waarop verschillende nieuwe woningbouwprojecten
tot stand komen.

Visie Orderbeek - Apeldoorns Waterplan - april 2008 59

60
4.6 Ecologie
Voor de visie zijn vier verschillende gebieden rond de
Orderbeek onderzocht. Het bovengrondse traject tot
de Ring, de sprengkoppen rond de Driehuizerspreng
en Rode beek en het groengebied langs de Koningslijn.
De sprengkoppen rond het Rode Beek hebben alleen
zijdelings invloed op de visie Orderbeek, maar zijn qua
routing interessant.
Deel 1 Orderbeek bovengronds stromend
Het water van de koppen van de Orderbeek tot de ring
is zeer waardevol, het betreft water van HEN kwaliteit
(hoogst ecologisch niveau). Dit komt vooral door de
macrofauna levensgemeenschap van ongewervelde
dieren. Toch worden de kansen voor natuur niet
optimaal benut. Vanwege de zware beschaduwing
door aanplant van naaldhout is er nagenoeg geen
begroeiing aanwezig. Hierdoor vormen beek en
beekdal een weinig geschikte habitat voor amfibieën
en reptielen. Toch heeft deze spreng wel degelijk
ecologische potenties.
Waterkwaliteit
De bovenloop van de Orderbeek is in redelijk natuurlijke
staat en heeft kwalitatief goed (vers dagzoomend),
koud en ijzerrijk water. Knelpunt is echter naaldval van
de dominant aanwezige Douglasspar. Dit breekt moeilijk
af en veroorzaakt een hoge mate van dichtslibben
op de lange trajecten met langzame stroming, met
verzuring en vermesting ten koste van een meer divers
macrofaunabestand. Tevens zorgt de dichtslibbing
voor stagnering van de beek. Macrofauna is onder
meer afhankelijk van goed afbreekbaar blad (o.a. van
inheemse bomen zoals eik (esdoorn is regionaal als
exoot op te vatten en een woekerende soort!) en
voldoende stroming.
Flora
De bovenlopen van de Beek in het Orderveen en
vooral Orderbeek worden sterk overschaduwd door
uitheemse boomsoorten met een dominantie van
Amerikaanse eik en Douglasspar. De overgang naar
het omliggende loofbos is heel hard. De kruidlaag is
zeer pover ontwikkeld met als enige bijzonderheid
de plaatselijke begroeiing met Adelaarsvaren en zeer
plaatselijk ook Dubbelloof. Kap van dit naaldbos en
herstel naar loofbos is wenselijk. Het oorspronkelijke
of potentiële bostype (pnv) ligt in de sfeer van Beuken-
Eikenbos met tussenliggend of langs de randen
heidevegetatie. Het Gelders Landschap is van plan om
ringslang
bruine kikker
zandhagedis

Visie Orderbeek - Apeldoorns Waterplan - april 2008 61

62
4.6 Ecologie
de dunning van Amerikaanse Eik te gaan intensiveren.
Daarmee komt er meer gewenste openheid en de
sprengen hebben baat bij een afwisseling van openheid
en begeleiding van mantelzoomvegetatie met een divers
sortiment bloemrijke struiken. Nabij de sprengkoppen is
het wenselijk weer heide terug te krijgen die ecologisch
wordt verbonden met de smalle heidestrook langs de
aangrenzende spoorlijn. Kap van het naaldbos dient
plaats te vinden buiten het vogelbroedseizoen (maart tm
juli) ivm zorgplicht in kader van flora- en fauna wet.
Fauna
De Orderbeek herbergt diverse zeldzame ongewervelde
waterdieren behorend tot diergroepen als steenvliegen,
watermijten en kokerjuffers, die zijn gebonden aan
schoon stromend water. De op grond van deze dieren
berekende ecologische waterkwaliteit is van het hoogste
ecologische niveau. De visfauna is arm met alleen
stekelbaars.
In het dal van de Orderbeek zijn een aantal beschermde
amfibieën en reptielen waargenomen. Het open talud
van de spoorlijn vormt een belangrijke ecologische
verbindingzone voor deze soorten. Vooral de zandhagedis
is hier frequent gevonden. De adder is eind vorige eeuw
waargenomen aan de noordrand van een heideveld.
Herstel van heide rond de sprengkoppen kan een
belangrijke bijdrage vormen voor verbetering van het
leefmilieu voor reptielen.
Ringslang, adder en zandhagedis zijn zwaar
beschermd. Dit betekent dat bij aantasting van hun
leefgebied in principe een ontheffing van de flora en
faunawet dient te worden aangevraagd. De beoogde
herstelwerkzaamheden in het beekdal zullen in principe
juist gunstig zijn voor deze reptielen, waardoor geen
ontheffing hoeft te worden aangevraagd mits goed
rekening wordt gehouden met instandhouding/inpassing
van de vaste verblijfsplaats van de ringslang.
De ringslang is waargenomen in het Beuken-Eikenbos
bij de sprengkoppen en bij een stortplaats van puin en
organisch materiaal van het sportveldencomplex. Deze
plek vormt vermoedelijk een vaste verblijfsplek van de
ringslang voor zowel overwintering als voortplanting.
Bij herstelwerkzaamheden dient deze plek zorgvuldig
ontzien te worden
Tijdens onderzoek door Ecogroen langs de beek zijn
alleen Bruine kikker en Tiendoornige stekelbaars
aangetroffen.
Langs het defensieterrein loopt de beek door een betonnen
Visie Orderbeek - Apeldoorns Waterplan - april 2008
gewone adder
tiendoornige stekelbaars
Dubbelloofvaren

harde contrast tussen loofbos en de douglas -fijnspar coniferen rondom de sprengkoppen
Visie Orderbeek - Apeldoorns Waterplan - april 2008 63

64
4.6 Ecologie
bak, deels ondergronds. Ecologisch gezien zijn hier
geen bijzondere waarden aanwezig. Het terrein van
Defensie wordt door vleermuizen als doorvliegroute
en winterverblijf (in bunkers) gebruikt. Aangetroffen
overwinterende soorten zijn baardvleermuis,
franjestaart, watervleermuis en grootoorvleermuis.
Deel 2 Sprengkoppen Rodebeek
De Rode Beek wordt gevoed door een grote
sprengkop en een zijtak. De ecologische waarden zijn
momenteel beperkt door bagger in beek/beekkoppen
en niet optimale watervoering. De macrofauna
levensgemeenschap bereikt hierdoor een middelste
ecologische kwaliteitsniveau en niet het gewenste
hoogste ecologische niveau. Een beschermde
diersoort die zich voortplant in de beide sprengkoppen
is de bruine kikker.
Beek en beekkoppen worden omzoomd door
hoge eikenwallen met zomereik en beuk als
hoofdboomsoorten. Locaal groeien ook exoten als
Amerikaanse eik, acacia en Amerikaanse vogelkers.
Ter hoogte van een boomgaard is de beekoever lager
en komt meer vochtminnend bos voor behorend tot het
Elzen-Vogelkerstype (Alno-Padion). Gevonden soorten
o.a. es, hazelaar, lievevrouwebedstro, pinksterbloem
en bosandoorn. Dit bostype is zeldzaam langs de
sprengen en zou uitgebreid kunnen worden op de plek
van de sterk verruigde boomgaard.
Deel 3 Restant Sprengkoppengebied Driehuizerspreng
Aan weerszijden van het speelveld achter school De
Ambelt aan de Blekersweg bevinden zich nog twee
ecologisch waardevolle restanten van een sprengkop
van de Driehuizerspreng. Beide elementen bij beekherstel
handhaven en verder ecologisch herstellen:
Oude elzensingel: handhaven bij eventueel opgraven
sprengkop.
Restant sprengkop: Ecologische waarden:
Voorkomende beschermde amfibieën als gewone
pad, groene kikker en bruine kikker. Aan zuidzijde
paardenweitje, volgens kinderen uit buurt ook kleine
watersalamander en stekelbaars aanwezig. Bij herstel
spreng exoten als fijnspar en ligusterheg zo mogelijk
verwijderen. Eik, berk handhaven.
kleine watersalamander
groene kikker
Deel 4 Koningslijn
Op twee plaatsen waar meer ruimte aanwezig is
zijn zoeklocaties voor aanleg van een kikkerpoel
aangegeven. De aan te leggen poel mag geen direct
contact met te herstellen beekloop hebben.
Aan te leggen beekloop langs Koningslijn in principe
beschoeien. Als er plekken zijn met veel ruimte kan
ook gekozen worden voor vastleggen van beekoever/
beekbodem met zwarte els (te planten op waterlijn).
Is er ruimte voor beekbegeleidende beplanting dan
kan het sortiment iets hoger op vochtige oevers
bestaan uit es, gewone vogelkers, meidoorn, hazelaar,
sleedoorn en op droge oevers uit zomereik, berk,
lijsterbes, meidoorn en vuilboom.

estaande sprengkop van de Driehuizerbeek Sprengkoppen van de Rode beek
een kort stukje Driehuizerspreng achter de huizen Opgehoogde speelplek naarst de sprengkoppen
gedempte sprengkop van de Driehuizerspreng vijver langs de Koningslijn
Visie Orderbeek - Apeldoorns Waterplan - april 2008 65

66
4.7 Recreatie
Toegankelijkheid
De Orderbeek is tegenwoordig nog in eigendoom van
de Fam. Meijer (Caretex) en op alle delen niet openbaar.
Het grootste deel is omsloten met hoge hekken, die de
toegankelijkheid onmogelijk maken. Alleen het gebied
rond de sprengkoppen en het opgeleide deel tot aan de
scoutinglocatie zijn vrij van hekwerken en wandelpaden
begeleiden hier de beek. Op verschillende plekken is de
beek zichtbaar, vooral bij kruisingen met de beek. Oude
borden herinneren eraan dat dit gebied niet toegangelijk
is.
Staand op de Berghuizerweg is de beek zichtbaar in
richting van de sprengkoppen. Een paardenwei begeleidt
de beek en is door hekwerken afgezet. Op dit punt is
het heel jammer dat de bewoners van Apeldoorn niet
langs de beek naar het bos kunnen lopen.
Het laatste bovengrondse traject is nauwelijks
zichtbaar, ingeklemd tussen de achtertuinen en het
defensieterrein en afgezet met twee hoge hekwerken.
De oude molenplaats en het vervalpunt liggen op privéterrein
van de wasserij Caretex.
Naast de ontoegankelijke Orderbeek vormen
andere afgesloten terreinen een barrière vanuit de
woongebieden tot het grote recreatiegebied, de
Veluwe. Weilanden, particuliere kavels en vooral
het afgesloten defensieterrein zorgen ervoor dat de
Berghuizerweg een bijzonder poortfunctie vervult.
Verschillende routes vanuit de wijk moeten door
deze straat, om toegang tot het Orderbos te krijgen.
Hierbij wordt de Orderbeek gekruist. Dit biedt een
grote kans in de visie voor nieuwe routes en meer
toegankelijkheid.
Het andere grote gebied dat afgesloten is, zijn de
verschillende sportclubs rond de open weide in het
Orderbos. Al deze terreinen zijn door hoge hekwerken
omgeven, en alleen op bepaalde tijdstippen
toegangelijk. Hier vormt de Sportlaan vanuit de Ring
een belangrijke poortfunctie als toegang tot het grote
recreatiegebied.
borden langs de sprengkoppen van de Orderbeek
ontoegangelijke beek
de woonwijk afgesloten van de beek

Sportlaan
ontoegankelijke gebieden rondom de orderbeek, de pijlen geven de toegangen naar het Orderbos weer
Visie Orderbeek - Apeldoorns Waterplan - april 2008 67

68
4.7 Recreatie
Infrastructuur
Als wij het lengteprofiel van de Orderbeek gaan bekijken,
dan wordt de beek op verschillende plaatsen door
verticale lijnen doorbroken. De belangrijkste straten
die de Orderbeek kruisen zijn de Laan van Spitzbergen
(ring) als hoofdontsluitingsweg, de Jachtlaan en de
PWA- laan met de functie als ontsluitingsweg. Al deze
wegen hebben een maximumsnelheid van 50km/h en
zorgen voor een doorsnijding en een grote barrièrewerking.
Voor de Ring geldt dat er geen extra oversteekmogelijkheid
is ter hoogte van de beek dan alleen
bij het kruispunt.
Alle anderen straten hebben een lage locale functie
met een maximumsnelheid van 30km/h. Vaak zijn
deze straten eenrichtingsverkeer.
Het belangrijkste oude lint in dit gebied was de Waterloseweg,
de huidige Frans van Mierisstraat. Deze
straat heeft door zijn kleine Apeldoornse Huisjes een
dorps karakter.
Door het gebied loopt een buslijn.
Visie Orderbeek - Apeldoorns Waterplan - april 2008
kruising Laan van Spitzbergen, hier is geen oversteekplaats
mogelijk
kruising met de Jachtlaan, vlak bij de spoorwegovergang
toekomstige eindpunt van de Orderbeek, samenloop met de
Driehuizerbeek, kruising met de PWA-laan

Visie Orderbeek - Apeldoorns Waterplan - april 2008 69

70
4.7 Recreatie
Attractie en verblijfsplekken
Rond het stroomgebied van de Orderbeek aan de rand
van de Veluwe zijn er verschillende functies die een
hoge aantrekkingskracht voor de omliggende wijken
hebben. Natuurgebied Veluwe, Park Berg en Bos,
sportpark Orderbos
Nabij de beek liggen nog kleine functies zoals een manege
en een scoutinglocatie.
Kansen voor knooppunten en verblijfsplekken liggen
er rond de sprengkoppen, op hoogte van de scoutinglocatie,
het sprengkoppengebied van het Rode
Beek, het nieuw te ontwikkelen winkelcentrum Orden,
kruising Zanderijweg met Frans van Mierisstraat en
het gebied rond de konigslijn met de aansluiting op de
PWA-laan.
Recreatieroutes voor langzaam verkeer
Het gebied tussen de Veluwe en het centrum van
Apeldoorn is goed ontsloten door een fijnmazig netwerk
van wandel en fietsroutes. Ruimtelijk gezien is
het stroomgebied van de Orderbeek een overgangsgebied
tussen de natuur- en recreatiegebieden op
de Veluwe en de binnenstad van Apeldoorn. Het is
ontoegankelijk waardoor het niet functioneert. Maar
het tracé biedt wel de mogelijkheid voor een snelle,
groene verbinding en een aantakking op de bestaande
recreatieve verbindingen in dit gebied.
Belangrijke knooppunten ontstaan op deze kruisingen
van functies en routes. Belangrijk worden bovendien
locale wandelroutes die de verschillende beken en
sprengen met elkaar verbinden en de Orderbeek zo
met de omliggende wijken verankeren.
In het jaar 2007 vond in het CODA een tentoonstelling
over de wijk Orden plaats. In kader hiervan is een
wandeling langs het verleden van orden uitgewerkt.
Elf locaties in Orden waren met informatieborden nader
toegelicht. Helaas zijn deze borden eind 2007 al
weer weggehaald.
sportvereniging in het Orderbos
wandel en recreatiegebied Orderbos
grote openbare picknickweide in het sportpark Orderbos

Visie Orderbeek - Apeldoorns Waterplan - april 2008 71

72
4.7 Recreatie
Spelen
In en rond het toekomstige tracé van de Orderbeek
zijn er een aantal formele speelplekken. Veel van deze
speelplekken liggen in nabijheid van bestaande sprengkoppen
en de beek. In geen enkel geval is van deze
verbinding gebruik gemaakt (inrichting als waterspeeltuin).
Hier liggen grote kansen voor de toekomst, om
water en spelen met elkaar te verbinden. Water heeft
een belangrijke speelfunctie. Juist door de kleinschaligheid
en de goede waterkwaliteit van de beken en de
sprengkoppen ligt een combinatie voor de hand.
De centrale sprengkoppengebieden rond de Driehuiserspreng
en de Rode beek bieden de grootse kansen
voor een combinatie zowel voor een formele als ook
een informele speellocatie. Maar ook de toekomstig
bovengronds stromende beek kan als speelaanleiding
dienen.
Een bijzonder punt wordt de oude Ordermolenlocatie.
Deze wordt herontwikkeld en de cultuurhistorie met
een 2 m hoog vervalpunt kan als vertrekpunt voor een
waterspeelplaats gebruikt worden.
Als al deze formele en informele locaties met elkaar
verbonden worden, ontstaat er de kans voor een fijnmazige
speelroute.
Aandachtspunten zijn wel de veiligheid van de nieuwe
speelplekken en de vele barrières door drukke straten
of het spoor.
sprengkoppengebied van de Driehuizerbeek, hier liggen al
formele speelplekken en een school
Speelocatie zanderijweg, een oude sprengkop van de
Driehuizerbeek
Spellocatie Sprengkoppen Rode Beek, hier is het terrein extra
opgehoogd, een gemiste kans!

Visie Orderbeek - Apeldoorns Waterplan - april 2008 73

CONCLUSIES 5

76
5. Conclusie
Beleid en plannen
• Waterplan: randvoorwaarden profielen
landelijke, dorpsachtige en stedelijke
beekzones
• Leven met water:
-Orderbeek en Driehuizerspreng zijn onderdeel
van Griftsysteem
-Natuur is rond de sprengkoppen en het
transportgedeelte zeer belangrijk en leidend
in bij alle ontwerpkeuzes
-De transportgedeeltes tot aan de ring en
langs de Koningslijn hebben als opgave veel
water te bergen
• Relevante ontwikkelingen:
Beekherstel afhankelijk van ontwikkelingen
op Defensieterrein. Grote kans voor
natuurontwikkeling, maar geen
toegankelijkheid
Ontwikkelingen rond winkelcentrum grote
kans voor belangrijke knooppunt
Opgave om goede aansluiting op PWA-zone
te realiseren
Geomorfologie
• Zichtbaarmaken van hoogteverschillen
en beekwallen in het Orderbos en langs
Defensie
• Hoogteverschillen belangrijk bij trajectkeuze
van stedelijke beekzone
Cultuurhistorie
• Laatste directe verwijzingen aan de oude
cultuurhistorie op deze beek verdwijnt door
sloop van de Ordermolenlocatie
• Uitzondering: Waardmanshuisje: waardevol
herinnering aan Orderveenleiding richting Het
Loo.
• De 4 historische molenplekken vormen
aanleiding en inspiratiebron voor
verbijzondering van plek (Zichtbaarmaken
hoogteverschil en verval van water)
• De sifon onder de ring is cultuurhistorisch
waardevol en dient behouden te worden
• Cultuurhistorische waarden van de omgeving,
die aan de beek of beekzone grenzen:
Landschap rond Orderbos en de Orderenk.
Visie Orderbeek - Apeldoorns Waterplan - april 2008
primaire opgave. bovengronds herstellen van de Orderbeek
en aansluiten op het Griftsysteem
belangrijke knoopunten vanuit recreatie, cultuurhistorie en
stedenbouw
belangrijk schakelpunt aan de Berghuizerweg en entree naar
het Orderbos

Deze zijn van invloed op de vormgeving
en beleving van de beekzone (ruimtelijke
beleving).
• De Koningslijn geeft aanleiding voor het
nieuwe tracé van de Orderbeek
Water
• opgave is: systeemherstel van de Orderbeek
en de samenhang in het totale systeem
beleefbaar te maken (kop, transport, opgeleid,
molen, transport kwelplekken ect).
• Centrale doelstelling is dat dmv beekherstel
ruimte wordt geboden aan overtollig
regenwater en overtollig grondwater. Daarop
gaan wij dimensioneren en ruimte creëren voor
het maken van beekzones (achtereenvolgens
landelijk, dorps, stedelijk en weer dorps)
• aangeven waar de beekzone en de beek als
overloop voor regenwater kunnen fungeren
• knelpunt is de stedelijke beekzone vanuit het
winkelcentrum Orden tot de Zanderijweg, hier
is zeer weinig ruimte in het straatprofiel om
de beekloop te realiseren en water te bergen
• Er is voldoende water op tracé
Orderbeek. Veel nieuw watertoevoer door
grondwaterbeheersing op Ordermolenterrein.
• Waterkwaliteit in bovengrondse deel zeer goed
(HEN waterkwaliteit). Door kruising met ring
(duiker) en verder verloop in stedelijk gebied
alleen maar basiskwaliteit door ondergrondse
ligging
• Sprengkoppen van de Driehuizerspreng
liggen in stedelijke omgeving en geven water
overlast. Afwatering en afkoppeling op de
Orderbeek
Groenstructuur
• Accentueren van schakelpunt/knooppunt
Berghuizerweg (buitengebied-stad) en de
ring (ecologische/recreatieve beek) - Wissel
van extroverte beek in open landschap
naar introverte beek in gesloten stedelijk
omgeving.
• Opgave om met de beek als lineaire doorgaande
deelgebieden en beekzones langs de Orderbeek hebben verschillende
karakters en sferen
straten kruisen de beekzones en de deelgebieden. Hier onstaan
belangrijke verknopingen met de wijk Orden
Visie Orderbeek - Apeldoorns Waterplan - april 2008
De kruisingen met de beek zijn aandachtspunten voor het
ontwerp
77

78
5. Conclusie
groen/blauwe structuur tussen binnenstad en
Veluwe te ontwerpen.
• Opgave om de beek in stedelijke omgeving op
bestaande groenstructuren aan te sluiten
Stedenbouw
• Aandacht voor sterk contrast van natuurlijke
beek in het bos met stedelijke omgeving in
een bestaand straatprofiel, aandacht voor
continuïteit
• Beek biedt kans als lineair element en om de
vele knoop- en kruisingspunten de wijk Orden
met elkaar te vertanden.
• Belangrijke schakel- en knooppunt bij het
winkelcentrum Orden
• Scholen en andere openbare functies worden
door toekomstige beek door routing met
elkaar verknoopt
Ecologie
• Knelpunt HEN watertraject: Orderbeek heeft
op dit moment weinig tot geen ecologische
kwaliteit
• Opgave door ingrepen in beplanting en beheer
deze kwaliteit te vergroten
• kansen voor combinatie bescherming natuur
en recreatieve medegebruik van het gebied
• Herstructurering defensie biedt grote kansen
voor ecologische ontwikkeling
• Knelpunt sifon onder de ring: in de toekomst
kans door passeerbaarheid vanuit de koppen
en vanuit de ring
• Stedelijk traject – basiskwaliteit:
1) Kansen voor natuurontwikkeling in de
beek worden gevormd door de goede
waterkwaliteit en het creëren van
passeerbare verbindingen
2) De mogelijkheden voor ecologie in
de beekzone zijn zeer beperkt, maar
opgave om minimale beekzone van
10m te verbreden en kansen voor
natuurontwikkeling binnen de stad te
creëren
• Kans voor ecologische verbindingszones
tussen de sprengkoppen van andere beken
Visie Orderbeek - Apeldoorns Waterplan - april 2008
Orderbeek in relatie met andere beken en sprengkoppen
Natuur en ecologie hebben niet over de hele lengte van de
Orderbeek ruimte om zich te ontwikkelen

Recreatie
• Opgave recreatieve beekzone als beleefbare
verbinding tussen stad en Orderbos
• Opgave om de grote aantrekkelijke gebieden in
het Orderbos met de Orderbeek te verknopen
• Knelpunt: grote ontoegankelijke barrières
blokkeren toegang tot Orderbos vanuit de
stad
• Uitwerken van de knooppunten van recreatief
netwerk bij scouting locatie, Berghuizerweg,
sprengkop Rode beek, winkelcentrum Orden
en PWA laan
• Grote kans voor combinatie beek, sprengkop
en formele en informele speelplekken
• Kans om een fijnmazige beken speelroute te
ontwerpen
• Door de nabijheid van scholen en het
Natuurhuis biedt de beek in de toekomst veel
mogelijkheden voor educatie
Visie Orderbeek - Apeldoorns Waterplan - april 2008 79

VISIE 6

82
6.1 Visie hoofddoelen
Herstel van de Orderbeek/Driehuizerspreng
De Orderbeek wordt over de gehele lengte hersteld
en het water wordt weer zichtbaar. Vanaf het
winkelcentrum Orden komt de Orderbeek in een
nieuw tracé te liggen (zie 5.3 tracéonderzoek). De
beek wordt dan onderdeel van de woonstraten in een
nieuwe stedelijke omgeving. In de Zanderijweg gaan
wij de oude loop van de Driehuizerspreng gebruiken
om de Orderbeek te herstellen. De beek kruist dan de
Jachtlaan en volgt in een nieuw tracé de Koningslijn.
Ter hoogte van de PWA-laan gaat de Orderbeek
samenlopen met de herstelde Driehuizerspreng (zie
visie PWA-zone). Ook de tot nu toe verborgen en
geïsoleerde sprengkoppen achter de school worden in
het kader van het herstel weer op de nieuwe loop van
de Orderbeek aangetakt.
Ruimte bieden aan water
De Orderbeek wordt over het gehele traject een
permanent watervoerende beek. De sprengkoppen in
het Orderbos worden opgeschoond en de stroming
bevorderd.
In het stedelijke traject wordt de beek bovengronds
gebracht en geïntegreerd in de wijk. Regenwater
van de bestaande verharding wordt zoveel mogelijk
afgekoppeld. De beekzone en de beek kunnen als
overloop voor regenwater fungeren. Waar mogelijk
wordt op eigen terrein geïnfiltreerd. Aanvullend biedt de
beekzone ter hoogte van het defensieterrein, ter hoogte
van de sprengkoppen van de Driehuizerspreng en ter
hoogte van de Koningslijn ruimte voor waterberging.
Nieuwe ontwikkelingen (b.v. winkelcentrum Orden)
worden niet aangekoppeld. Regenwater vindt ruimte
op eigen terrein.
Een bijzonder punt vormt de sanering (grondwaterbeheersing)
rond de oude Ordermolenlocatie. Het
vrijkomende water kan op de Orderbeek geloosd
worden en bepaalt in sterke mate de breedte en de
waterstand van de Orderbeek.
Maken van groen/blauwe verbinding
De beekzone van de Orderbeek vormt een continue
groenblauwe verbinding bestaand uit een beek, een
pad en beekbegeleidende beplanting tussen de Veluwe
en de Grift. Zij wordt hiermee onderdeel van het groen/
blauwe netwerk in de stad. In de stedelijke omgeving
zorgt de beek voor een verknoping met de routes en
Visie Orderbeek - Apeldoorns Waterplan - april 2008
de groenstructuur van de wijk. Groene structuren in
de vorm van lanen en beplanting begeleiden de beek
en versterken hiermee de leefbaarheid in de stad.
Het nieuwe tracé langs de Zanderijweg en de Laan
van Orden wordt hiermee een bijzondere schakel in
de groenstructuur van de stad, tussen de Groene
Koningslijn en het Orderbos.
Versterken en maken van knooppunten
Cultuurhistorie is niet leidend in deze visie. Vanaf de
Ring is van de Oude Orderbeek niets meer aanwezig
en zal een ander beektracé worden gekozen.
Cultuurhistorie kan hier hooguit als inspiratie voor het
ontwerp dienen. Daarom krijgt de verwijzing naar de
drie oude molenlocatie veel betekenis:
molen bij het Berghuis
Deze molen heeft maar een kort bestaan gehad. Ook
is het opgeleide beekstuk niet meer zichtbaar. En toch
is dit punt een belangrijk kruispunt van recreatieve
routes. Op de molenlocatie zelf staat tegenwoordig
een scoutinggebouw. Dit knooppunt zou informeel
als tijdelijke horecalocatie of picknickplaats kunnen
dienen. De scoutinggroep zou hierbij een belangrijke
rol kunnen innemen.
oude Ordermolenlocatie – Vervalpunt
Belangrijkste schakelpunt en knooppunt in de visie. Hier
wisselt de beek van ecologische beek naar recreatieve
beek. Het sifon onder de Ring wordt hiermee een
soort transformator. Hier komen belangrijke routes en
functies uit de wijk samen. Op de plek van de juist
gesloopte Ordermolen verrijst binnenkort het nieuwe
winkelcentrum Orden en enkele woningbouwlocaties.
In de herstelde Orderbeek is dit dan het enige
overgebleven vervalpunt. Deze rijke historie is een
belangrijk uitgangspunt voor de verdere ontwikkeling:
Zichtbaar maken van het hoogteverschil en het
vervalpunt. De beek wordt onderdeel van een hoog
stedelijke omgeving met een pleinachtige inrichting.
oude Waterloomolenlocatie
Hier stonden vroeger 2 molens. Het gebied wordt op
dit moment herontwikkeld. Helaas neemt de herstelde
Orderbeek een ander tracé. Maar op het kruispunt
van routes en straten met enkele winkels zou een
horecalocatie een echte toevoeging kunnen zijn.

Visie Orderbeek - Apeldoorns Waterplan - april 2008 83

84
Versterken van ecologische waarden
Het eerste deel met HEN waterkwaliteit tot aan de
ring heeft als hoofddoel ecologie en herstel van de
ecologische kwaliteiten. Vooral de sprengkoppen en
het deel tot de Berghuizerweg kunnen door eenvoudige
maatregelen weer tot een beek met hoge ecologische
potenties worden (b.v. verwijderen van de uitheemse
soorten en het verbeteren van de stroming)
Ook het tracé Defensie heeft als doel natuurontwikkeling
in de beekzone gericht op natte natuur. Optimaal zou
een brede dorpsachtige beekzone van 20 m zijn.
Vanaf de Oude Ordermolenlocatie heeft de
toekomstige Orderbeek beperkte ruimte. Het optimale
toekomstbeeld van de stedelijke beekzone heeft
een breedte van tenminste 10m. Mogelijk zijn in de
toekomst een herinrichting van het straatprofiel en
een verbreding van de beekzone aan de noordelijke
kant van de beek
Aan weerszijden van het speelveld achter school De
Ambelt aan de Blekersweg bevinden zich nog twee
ecologisch waardevolle restanten van de sprengkop
van de Driehuizerspreng. Beide elementen zijn bij het
beekherstel te handhaven en verder ecologisch te
herstellen.
Langs de Zanderijweg en de Koningslijn is er meer
ruimte voor het beekprofiel en kan voor extra
beekbegeleidende beplanting gezorgd worden. Op
twee plaatsen waar meer ruimte aanwezig is zijn
zoeklocaties voor aanleg van een kikkerpoel.
De recreatieve beek
Hoofddoel in de visie op de Orderbeek is de hele lengte
recreatief toegankelijk te maken door paden langs
de beek aan te leggen. In het Orderbos moet hierbij
rekening gehouden worden met de natuuropgave.
Belangrijk is de hellingen te beschermen en rustplekken
voor de beschermde dieren te respecteren.
De Berghuizerweg met het Waardmanshuisje als
blikvanger neemt een soort poortfunctie in. Hier ligt
een belangrijke entree naar het Orderbos. Ter hoogte
van Defensie gaan wij voor de toekomst uit van een
beek op historische ligging, die vrij toegankelijk is.
Naast de route defensie zou ook een route langs de
sprengkoppen van de Rode beek in de richting van
de Ordermolenlocatie mogelijk zijn. In het stedelijke
Visie Orderbeek -Apeldoorns Waterplan - april 2008

Visie Orderbeek
April 2008
Visie Orderbeek - Apeldoorns Waterplan - april 2008 85

86
6.1 Visie hoofddoelen
gebied maakt de beek onderdeel uit van de woonstraten
en moet weer een natuurlijk onderdeel worden van
het dagelijkse stadsleven. Het schone water kan
dan voor extra kwaliteit en aantrekkingskracht in de
woonomgeving zorgen.
Een bijzondere vorm van het recreatieve medegebruik
vormt het spelen in en rond beken:
Speelnetwerk beken en sprengen
Het nieuwe speelbeleid van de gemeente Apeldoorn,
dat binnenkort vastgesteld wordt, gaat uit van meer
natuurlijk en avontuurlijk spelen. De kleinschaligheid,
nabijheid in de stedelijke omgeving en zuiverheid van
de Apeldoornse beken kunnen een uitstekende aanleiding
voor een verbinding van spelen en beken vormen.
Bij het analyseren van het gebied viel de nabijheid van
sprengkoppen en de bestaande formele speellocaties
rond de Orderbeek duidelijk in het oog. Sommige
sprengkoppen zijn wel in de tussentijd verdwenen
maar kunnen hersteld worden.
Als alle beken, sprengkoppen en speelplekken met
elkaar verbonden worden ontstaat er een fijnmazig
spelnetwerk. Dit biedt kinderen in de buurt van de
beekzones van de Orderbeek en de andere beken in de
omgeving de mogelijkheid, om meer in contact te komen
met de natuur in en rond de beken. Recreatie en
spelen krijgen hiermee een dominante rol ten opzichte
van de vrije natuurontwikkeling van de Orderbeek.
Dit voorbeeld van een “Speelbeek” binnen de stad zou
als aanleiding kunnen dienen voor het hele sprengensysteem
binnen de stad. Er zijn alleen maar enkele
uitzonderingen aanwezig waar natuur en ecologie de
voorrang hebben (bronbos Eendrachtspreng) en een
intensief bespelen van de beek uitsluiten. Maar ook in
de uitwerking van de speelbeek zijn er verschillende
gradiënten denkbaar, van intensieve formele waterspeelplekken
tot informele natuurlijke beekzones, die
verder wel toegankelijk zijn.
Visie Orderbeek -Apeldoorns Waterplan - april 2008
referentiefotos spelen in de beek

Kaart speelnetwerk beken en sprengen
Visie Orderbeek - Apeldoorns Waterplan - april 2008 87

88
6.2 Visie deelgebieden
Op basis van de uitgangspunten is het gebied in drie
belangrijke deelgebieden verdeeld.
A ecologische beek (HEN water) in het
buitengebied met recreatief medegebruik
Voorrang voor ecologie, de wandelaar is als het
ware bezoeker en toeschouwer en kan de beek
vanaf het pad beleven.
Schakelpunt buitengebied - stad
Op de overgang van het buitengebied naar
de stad komt in de toekomst een belangrijk
schakelpunt te liggen. Als extra blikvanger
dient hier het Waardmanshuisje, het enige nog
aanwezige historische relict van de Orderbeek.
De kruising van de Berghuizerweg met de
beek wordt als baksteenbrug uitgevoerd. Extra
informatievoorzieningen trekken de recreanten
het bos in.
B ecologische beek (HEN water) in stede-
lijke omgeving met recreatief medege-
bruik
Overgangsgebied tussen buitengebied en stad.
Ruimtelijk halfopen, wissel van gesloten bosgebieden
en open ruimtes. Voorrang voor ecologie
en water. Toegankelijkheid en recreatief medegebruik
nog open.
Schakelpunt ecologische beek – recreatieve beek
De beekzone verandert hier van een breed na-
tuurlijk profiel naar een smal stedelijk profiel.
Zie knooppunt oude Ordermolenlocatie.
C recreatieve beek in stedelijke omgeving,
daar waar mogelijk ruimte voor natuur
Gesloten bebouwing met weinig ruimte voor
natuur. Voorrang voor recreatie en toegankelijkheid
van de beek. Smal profiel dat onderdeel is
van de woonstraten
Visie Orderbeek -Apeldoorns Waterplan - april 2008
referentie beek in het bos- Beek Ubbergen
referentie natuurlijke beek in de stad - Winkewijert
referentie recreatieve beek informeel vormgegeven als onderdeel
van de woonstraten - Beek Ubbergen

Berghuizerweg
ecologische beek
(HEN water) in stedelijke
omgeving met
recreatief medegebruik
A B C
ecologische beek
(HEN water) in het
buitengebied met
recreatief medegebruik
schakelpunt
buitengebiedstad
schakelpunt
ecolgische
beek-recreatieve
beek
de Ring
recreatieve beek in
stedelijke omgeving,
daar waar mogelijk
ruimte voor natuur
Visie Orderbeek - Apeldoorns Waterplan - april 2008 89

90
6.3 Tracékeuze Defensie
Het idealbeeld van de projectgroep gaat uit naar een
profiel/tracé, dat voldoende ruimte heeft voor groen
aan weerszijden en toegankelijk is. Dat betekent
concreet, dat het model B het optimale toekomstbeeld
weergeeft: De Orderbeek stroomt op het historische
tracé, de beek en de beekzones zijn vrij toegankelijk
en de beek heeft voldoende ruimte om aan de
natuuropgave vanuit het HEN waterbeleid te voldoen
(beekzone 15m). Dit is een toekomstbeeld op lange
termijn.
Op korte termijn is voor dit beekonderdeel door Defensie
in 2005 een masterplan opgesteld, dat ook door de
gemeente is ondertekend en in een collegebesluit is
vastgesteld.
Hierin wordt de voorkeur aan een ligging op terrein van
de Defensie aangegeven (A) . Deze keuze heeft zoals
de tabel hiernaast aangeeft de meeste voordelen.
Ecologisch kan zich de beek voluit ontwikkelen en
geeft hiermee ook de opgave vanuit het HEN water
kwaliteit voldoende invulling. Het terrein biedt ruimte
voor een brede beekzone met daarnaast ook nog
ruimte voor waterberging.
Bovendien komt dit model het meeste bij de historische
ligging en wordt financieel geheel door Defensie
gedragen. Het grootste nadeel bij dit model is de
recreatieve ontoegankelijkheid. Het terrein is geheel
afgesloten en het is zeer onzeker of een openstelling
in het verschiet ligt. Vanuit de visie op de Orderbeek
blijft dit een vurige wens.
Visie Orderbeek -Apeldoorns Waterplan - april 2008
Overzicht trajectkeuze Orderbeek
A B C
modellenstudie trajcet defensie

Traject defensie (A) Traject achterkanten (C)
PLUS MIN PLUS MIN
Geomorfologie Voldoende verval
op gehele tracé,
hoogteverschil duidelijk
in profiel voelbaar
Cultuurhistorie/
Archeologie
Landschap/
Groen
Oorspronkelijke
historische loop van de
beek wordt hersteld
Groenstructuur op het
terrein wordt hersteld
Ecologie Breed natuurlijk
profiel, Ruimte voor
natuurontwikkeling
(HEN water), weinig
mensen
Stedenbouw Integraal onderdeel
van herinrichtingsplan,
huizen hebben
nauwelijks invloed op
Toegang
Eigendommen
(nog te
verwerven)
beek
Cultuurhistorische
waardevolle gebouwen
moeten gesloopt
worden
Er ontstaat een
achterkant
Cultuurhistorische
waardevolle gebouwen
moeten gesloopt
worden
Traject niet toegangelijk,
Locale route voor
militairen, eigendom
defensie
Voldoende verval op
gehele tracé
Waardevolle gebouwen
blijven staan
Smalle groen/blauwe
verbindingszone,
maar niet continu
toegangelijk
Beek alleen op 3
punten vanuit wijk te
bereiken.
Traject is binnenkort
verwerfbaar
Wijkt af van
historische loop
2 m brede zone
geeft nauwelijks
ruimte voor
ontwikkeling van
beekzone
Achterkanten
naar beek, weinig
toegangelijk
geen uitbreidingsmogelijkheden
Recreatie Traject niet toegangelijk Geen ruimte
voor een beekbegeleidende
route
Voldoende waterdebiet
op geheel traject,
Ruimte voor retentie
Financiën Aanleg geheel
gefinancierd vanuit
defensie
Voldoende waterdebiet
op gehele traject
Onderdeel waterplan
Geen ruimte voor
waterberging,
opgeleide beek ligt
hoger dan wijk
Draagvlak n.v.t. Veel particuliere
eigendommen
grenzen aan de beek
Visie Orderbeek - Apeldoorns Waterplan - april 2008 91

92
6.3 Tracékeuze de Ring
Op het hoogste punt van de opgeleide Orderbeek vlak
voor de vervalpunt bij de oude Ordermolenlocatie
heeft de gemeente in 1971 de Laan van Spitsbergen
(de Ring) aangelegd. Hierdoor is de opgeleide beek
doorsneden. In plaats hiervan is er een ondergrondse
passage (systeem communicerende vaten) aangelegd
(A).
Wij kiezen voor het behoud van dit systeem. De
ligging van de hoogte van de straat blijft ook voor de
toekomst een feit. Het voordeel van het behoud van
dit systeem is, dat op de toekomstig te ontwikkelen
Ordermolenlocatie het vervalpunt van de Orderbeek
nog steeds zichtbaar is. Het vervalpunt dient dan als
cultuurhistorische verwijzing naar de Ordermolen en
kan een recreatieve attractie worden.
In model (B) verschuift het vervalpunt nog voor de
Laan van Spitsbergen. Hierdoor is het verval direct
aan de Ring voor het verkeer zichtbaar en is geen
sifon meer nodig. Maar in dit geval is op de oude
Ordermolenlocatie geen verwijzing meer naar de
historie.
Nadeel van het behoud van de sifon is de
vispasseerbaarheid. Op dit moment is nog onvoldoende
bekend of de doelstellingen vanuit het HEN waterbeleid
door behoud van de sifon bereikt worden.
Visie Orderbeek -Apeldoorns Waterplan - april 2008
Overzicht trajectkeuze Orderbeek
Overzicht trajectkeuze Orderbeek
De Orderbeek kruisd de ring middels een sifon
begin van de onderdoorgang onder de Ring

Historisch
A
B
de Ring
Ordermolen
Visie Orderbeek - Apeldoorns Waterplan - april 2008 93

94
6.3 Tracékeuze Laan van Orden/Frans van Mierisstraat
Na de oude Ordermolenlocatie verdwijnt de Orderbeek
in een ondergrondse leiding en is niet meer zichtbaar.
De oude historische ligging is door nieuwbouw sinds de
jaren 50 niet meer realiseerbaar (zie plaatje hiernaast.
Er zijn twee tracés voor de nieuwe ligging: De laan van
Orden en de Frans van Mierisstraat. In beide gevallen
is een technische uitvoering qua hoogte mogelijk.
Na het uitgebreide tracéonderzoek valt de keuze op
de Laan van Orden. De projectgroep vindt net als de
Commissie Ruimtelijke Kwaliteit dat de Orderbeek als
nieuw groen/blauw lineair element goed zal passen
in de hier aanwezige grootschalige bebouwing. In
het nieuwe profiel wordt dan ook uitgegaan van een
ligging van de beek aan de noordzijde van de straat.
Hier kan de nieuwe beekzone onderdeel worden van
de groene voorkant van de hoge bebouwing. In de
toekomst zou een herstructurering van het profiel van
de Laan van Orden een extra kwaliteit aan de straat
kunnen geven.
De Frans van Mierisstraat heeft al een aanwezig groen
straatbeeld. Een loop door deze straat is lastiger, mede
omdat dan veel bestaande bomen moeten verdwijnen,
en de beek veel inritten zal kruisen.
Visie Orderbeek -Apeldoorns Waterplan - april 2008
Overzicht trajectkeuze Orderbeek
Historische Orderbeek op huidige luchtfoto

Geomorfologie
Cultuurhistorie
Landschap/Groen
Ecologie
Stedenbouw
Toegang
Eigendommen
Mobiliteit
Recreatie
Waterhuishouding
Financiën
Laan van Orden Frans van Mierisstraat
PLUS MIN PLUS MIN
Voldoende verval
op gehele tracé,
hoogteverschil duidelijk
in profiel voelbaar
Nieuw groen/blauw
element in straatprofiel
Kans om groenstructuur
met grote voortuinen te
versterken
Lineaire element
ruimtelijk toevoeging
in breed profiel en
in vrij grootschalige
bebouwing
Voorkanten naar beek
Weinig ontsluitingen/
inritten, dus weinig
bruggen/roosters nodig
Zone 30,
eenrichtingsverkeer
Primair fietspadennet
Kans om met beek op
bestaand recreatief
netwerk aan te sluiten
Voldoende waterdebiet
op geheel traject
Binnen budget
waterplan
Geen directe aanleidingen,
historische beekloop ver
weg
Gevaar dat kleinschalig
element in groot profiel
verloren gaat
Stedelijke beekzone
Betonnen beekprofiel,
weinig kans op
natuurontwikkeling
Lastige ruimtelijke en
functionele aansluiting op
Zanderijweg (achterkanten)
Om beek te kunnen
aanleggen heb je smalle
strook eigendommen nodig,
Lastige aansluiting op
Zanderijweg
Weinig ruimte in het
bestaande profiel
Optimaal zou een
herinrichting van het
bestaande profiel zijn
Grote parkeeropgave
Voldoende verval op gehele
tracé
Dicht bij historische
beekloop, dichtbij oude
molenlocatie (Waterloo)
Nieuw groen/blauw element
in straatprofiel
3,5m beekzone, kans om
de beek in beschoeing aan
te leggen, randen geven
kans op natuurontwikkeling
Logische ruimtelijke
aansluiting op zanderijweg
Voorkanten naar beek
Beek profiel kan geheel
op gemeente-eigendom
aangelegd worden
Zone 30,
eenrichtingsverkeer
Geen herinrichting van
straat nodig, bestaande
groenzone
Grote belevingswaarde,
relatie beek en spelen,
Aantrekkelijke kleinschalige
route
Voldoende waterdebiet op
geheel traject
Binnen budget waterplan
Geen directe
aanleidingen
Alle bestaande
bomen kappen.
Duurt lang voordat
groen beeld hersteld
is
Veel inritten=veel
doorsnijdingen van
linieare beeld
Veel eigenaren
Veel inritten, dus veel
bruggen/roosters
nodig
Visie Orderbeek - Apeldoorns Waterplan - april 2008 95

96
6.3 Tracékeuze Frans van Mierisstraat
Visie Orderbeek -Apeldoorns Waterplan - april 2008
Fotomantage Orderbeek in de Frans van Mierisstraat

Laan van Orden
Fotomontage Orderbeek in de Laan van Orden
Visie Orderbeek - Apeldoorns Waterplan - april 2008 97

98
6.4 Water - visie
Waterkwantiteit
Vanuit de discipline waterhuishouding en riolering
bij de gemeente is gekeken naar de mogelijkheid de
Orderbeek bovengronds te halen.
De ‘voeding’ van de Orderbeek bedraagt onder droge
omstandigheden in de huidige situatie maximaal 10
à 15 m 3 /u. De beregeningspomp van de sportvelden
is eveneens op de Orderbeek aangesloten. Het debiet
van de semi-permanente drainage bedraagt circa 4
m 3 /u.
Voor de toekomstige situatie is door de afdeling
Milieu aangegeven dat er een grote kans is dat er een
grondwateronttrekking op de Orderbeek geloosd wordt.
Deze potentiële onttrekking (grondwatersanering in
combinatie met koude/warmte-opslag) bedraagt circa
100 m³/h en zal minimaal gedurende de technische
levensduur van het koudesysteem in werking blijven
(minimaal 20 à 25 jaar). De kwaliteit van het water
is voldoende om te kunnen/mogen lozen op de beek.
In de berekeningen wordt vooralsnog uitgegaan van
dit extra debiet van 100 m³/u. Eventueel kan 50 %
van dit water toekomstig gebruikt worden om de
Badhuisspreng van water te voorzien.
De grondwaterpomp bij de KW3-kazerne welke
nu nog op de riolering loost zal op de beek worden
aangesloten. De pomp levert ca. 4 m³/u.
Aan de Blekersweg en mogelijk ook de Zanderijweg
worden 2 oude koppen van de Driehuizerspreng
hersteld. Ook worden de bestaande sprengkoppen
opgeschoond. Hierdoor neemt het debiet bij droge
omstandigheden toe. Het is lastig hier een goede
inschatting van te maken, maar dit zal ongefeer
10 – 15 m³/u zijn.
Het totale debiet onder droge omstandigheden
bedraagt maximaal ca. 130 m³/u.
Eventueel kan toekomstig ook nog van het water
van de noordelijke drainage langs de spoor gebruik
gemaakt worden om het debiet van de Orderbeek aan
te vullen. Om dit moment wordt het drainagewater
geloosd op de Beek in het Orderveen.
Visie Orderbeek -Apeldoorns Waterplan - april 2008
Binnen het gewenste tracé is voldoende verhang
aanwezig om het water van de Orderbeek bovengronds
te laten afstromen. De breedte van de beek bedraagt
(uitgaande van een rechthoekige constructie ca. 0.75
– 1 meter. Van het beektracé wordt een lengteprofiel
gemaakt en het systeem wordt hydraulisch
doorgerekend. Knelpunten worden hiermee in kaart
gebracht en debieten en afmetingen getoetst.
Regenwater en afkoppelen
Door beekherstel moet ruimte worden geboden
aan regenwater. Hiermee moet rekening gehouden
worden met de inrichting van de beekzone. Deze
ruimte biedt nieuwe kansen voor het afkoppelen van
hemelwater. De uitdaging is dat de plaatsen waar
ruimte voor waterberging aanwezig is en de plaatsen
waar (overtollig) regenwater wordt aangeboden niet
altijd op dezelfde plek liggen. De aangewezen drager
om waterberging en aangeboden hemelwater met
elkaar te verbinden is de beek zelf. Dit houdt in dat
sommige delen van de beek tijdens natte perioden
tijdelijk een extra (regenwater)afvoer krijgen. Daar
waar benedenstrooms ruimte is zal dit overtollige
regenwater worden geborgen en/of geïnfiltreerd.
De afkoppelmogelijkheden zijn in de tabel op de
volgende bladzijde opgenomen.
Bergingszones
Langs de beek wordt waar mogelijk ruimte voor
waterberging gecreëerd. Daar waar ook wateraanbod
is zal deze waterberging geen verbinding met de beek
vormen. Enkel tijdens extreme neerslagperioden kan
de waterberging in de beek overlopen.
Op die plekken waar wel ruimte voor waterberging is,
maar weinig wateraanbod kan op het bovenstroomse
deel van de beek worden afgekoppeld. Via de beek
wordt het water naar de berging gevoerd. Om de
berging te vullen wordt de beek voorzien van een
stuw met een regelwerk om het basisdebiet door te
voeren.

Visie Orderbeek - Apeldoorns Waterplan - april 2008 99

100
6.4 Water - visie
Locatie Omschrijving Afvoer naar beek Berging in beekzone
Defensieterrein Defensie ontwikkelt visie voor
het terrein waarbij hemelwater
zoveel mogelijk wordt
afgekoppeld
Winkelcentrum
Orden
Bij de herontwikkeling van het
gebied wordt zoveel mogelijk
hemelwater afgekoppeld
Laan van Orden Goede kansen om de
gebouwen aan de noordzijde
af te koppelen.
minimale eisen afkoppelen:
voorfiltering en 5-10 mm
berging
Zanderijweg Redelijke kansen voor
afkoppelen van verhard
oppervlak en woningen
(particulieren)
minimale eisen afkoppelen:
voorfiltering en 5-10 mm
berging
2 sprengkoppen
Driehuizerspreng
Redelijke kansen voor
afkoppelen omliggend verhard
oppervlak en woningen
(particulieren)
Koningslijn Goede kansen voor afkoppelen
van dakoppervlakken bedrijven
minimale eisen afkoppelen:
voorfiltering en 5-10 mm
berging
Visie Orderbeek -Apeldoorns Waterplan - april 2008
Niet of nauwelijks, op
het terrein zelf worden
voldoende bergings- en
infiltratiemogelijkheden
toegepast.
Minimaal, op het
terrein zelf worden
voldoende bergings- en
infiltratiemogelijkheden
toegepast.
Rekening houden met
maximaal 90 l/s/ha
piekafvoer tijdens hevige
of langdurige neerslag.
Rekening houden met
maximaal 90 l/s/ha
piekafvoer tijdens hevige
of langdurige neerslag.
Niet of nauwelijks,
voldoende ruimte in
groengebied nabij
sprengkoppen.
Rekening houden met
maximaal 90 l/s/ha
piekafvoer tijdens hevige
of langdurige neerslag.
Geen extra berging nodig
Wellicht een minimale
extra berging in beekzone
nodig
Aanvullende berging in
beekzone creëren tot een
totaal van 10 mm.
Aanvullende berging in
beekzone creëren tot een
totaal van 10 mm.
Geen extra berging nodig
Aanvullende berging in
beekzone creëren tot
een totaal van 10 mm.
(eventueel bij PWA-laan)

Referentiefotos afkoppelen van regenwater
1 basisafvoer
2 Regen/Hoogwater
grasveld stuw/debietbegrenzer
berging + infiltratie
beek
voetpad
berging
stuw/debietbegrenzer
Schematische doorsnede: waterberging naast de beek Schematisch plattegrond: waterberging naast de beek
Visie Orderbeek - Apeldoorns Waterplan - april 2008 101

7
ONTWERP
UITGANGSPUNTEN

104
1 Sprengkoppen Orderbeek
BEEK
Beekzone Landelijke beekzone 50m – prioriteit natuur
Beekonderdeel
WATER
Sprengkop
Watertoevoer 10-15l/s
Bergingstechniek Infiltratie
Stroming Verwijderen slib en takken
Randen
ECOLOGIE
Beschoeiing blijft noodzakelijk
Model Model HEN - Beekprik
Natuurdoeltype Bos
Fauna
Hoge potentie als leefgebied voor amfibieën/reptielen.
Corridor voor zandhagedis
Flora
RELATIE MET OMGEVING
Verwijderen van exoten, Beukeneikenbos/
mantelzoomvegetatie langs beek
Streven naar gedeeltelijk boomarme oevers
Groenstructuur Afwisseling openheid-geslotenheid langs de beek
Veiligheid Nabijheid van spoor, steile helling naar water
Zichtrelatie/beleving
RECREATIE
Wandelpad rondom de sprengkop – zicht op beek –
insnijdingen van sprengkop vrij houden (ecologie)
Verblijfskwaliteit
Zitgelegenheid naast sprengkop, wel lawaai van spoor
dichtbij
Wandelgelegenheid
CULTUURHISTORIE
koppeling met Orderbos en route langs beek
Inspiratie, verwijzen, herstellen Herstellen ruimtelijk beeld sprengkoppen
Hoogteverschil Zichtbaarmaken ingegraven sprengkop
Informatie
VORMGEVING - griftsyteem
Infobord
Verhardingen Zandpaden in het bos
Visie Orderbeek -Apeldoorns Waterplan - april 2008
1

Landelijke beekzone met voorang voor natuur, wandelen rond
de sprengkoppen is mogelijk
referentie koppelsprengen in Ugchelen
Visie Orderbeek - Apeldoorns Waterplan - april 2008 105

106
2 Orderbos
BEEK
Beekzone Landelijke beekzone min 50m – prioriteit natuur
Beekonderdeel Transport stromend/ Transport opgeleid
WATER
Watertoevoer Voeding vanuit de kop, waterwinning sportvelden wordt stop gezet
Berging Regenwater infiltreert op natuurlijke wijze in de bodem
Stroming Verwijderen slib en takken, verwijderen van duikers aanleg van bruggen
Randen
ECOLGIE
Beschoeiing
Model Doelsoort HEN – model Beekprik
Natuurdoeltype Bos
Fauna
Hoge potentie als leefgebied voor amfibieën/reptielen. Bufferzone van
ringslang en adder vrij houden
Flora
RELATIE MET OMGEVING
Verwijderen van exoten, Beukeneikenbos met mantelzoomvegetatie
langs beek met gedeeltelijk boomarme oevers tbv ringslang en adder ect
Groenstructuur
Afwisseling openheid-geslotenheid langs de beek
Ruimtelijk koppeling met open weilanden naast beekzone
Veiligheid Nabijheid van spoorlijn
Zichtrelatie/beleving
RECREATIE
Wandelpad langs de beek. Kruising met beek- brug
Gedeeltelijk is de beek door de beekwal niet te zien
Verblijfskwaliteit Zitgelegenheid naarst spreng, zie scouting
Spelen Informele speelgelegenheid
Horeca Zie scouting
Route langs beek, opgeleide deel wordt door alleen aan een zijkant door
Wandelgelegenheid
CULTUURHISTORIE
een pad begeleid, koppeling met routenetwerk orderbos en netwerk bij
scouting en Berghuizerweg
Inspiratie, verwijzen, herstellen
Herstellen ruimtelijk beeld transportgedeelte , toegankelijk maken van
hele beek
Hoogteverschil Herstellen van beekwal langs opgeleid deel van beek
Informatie
VORMGEVING - griftsyteem
Infobord
Verhardingen Zandpaden in het bos
Materialisering/kleur Houten bruggen
Meubilair Massieve bank van hout (boomstam)
Visie Orderbeek -Apeldoorns Waterplan - april 2008
2

Landelijk beekprofiel - opgeleid - in het halfopenbos
referentie kruis-ing met paden door bruggen
Visie Orderbeek - Apeldoorns Waterplan - april 2008 107

108
3 Scouting
BEEK
Landelijke beekzone 50m
Beekzone
– prioriteit natuur
Beekonderdeel Knooppunt - oude molenlocatie
WATER
Bergingstechniek Wadi’s en zaksloten
Zichtbaar afkoppelen, dak en
Afkoppelen
verhardingen scoutinggebouw,
via filter en overloop naar beek
ECOLOGIE
Flora Beukeneikenbos rond scouting
RELATIE MET OMGEVING
Groenstructuur
Zichtrelatie/beleving
RECREATIE
Afwisseling openheidgeslotenheid
langs de beek,
koppeling met weilanden rond
de scouting
zicht op beek vanuit de
verblijfsplek
Verblijfsplek voor zachte
recreatie – koppelen aan
Verblijfskwaliteit
scoutinggroep, picknickbanken,
overkapping mogelijk
Formele speelgelegenheid op
Spelen
scoutingterrein?
Spelen in de beek
Tijdelijke horeca door
Horeca
scoutinggroep?
Wandelgelegenheid Recreatief knooppunt van routes
CULTUURHISTORIE
Inspiratie, verwijzen,
Verwijzen naar molenlocatie
herstellen
Zichtbaarmaken van
Hoogteverschil
hoogteverschillen
Informatie Infobord
VORMGEVING - griftsyteem
Verhardingen Zand/halfverharding in het bos
Visie Orderbeek -Apeldoorns Waterplan - april 2008
referenties verblijfsplek bij de scoutinglocatie
4
3

4 Berghuizerweg
BEEK
Beekzone
Beekonderdeel
WATER
Stroming
ECOLGIE
Fauna
RELATIE MET OMGEVING
Groenstructuur
Wissel van Landelijke naar dorpse
beekzone
Transportgedeelte – kruising met
weg
Verwijderen duiker – brug voor
gemotoriseerd verkeer
faunapassage middels plas dras
oever
Schakelpunt van gesloten bos in
richting overgangsgebied, stad
en defensie,
Kruising met landelijk weg
Mobiliteit/verkeer
(30km/h)
Veiligheid Lage dichtheid verkeer
Brug belangrijke blikvanger,
Zichtrelatie/beleving
veel aandacht voor uitvoering in
baksteen
RECREATIE
Kort verblijf, blik vanaf brug over
Verblijfskwaliteit
beekzone
Spelen Informele speelgelegenheid
Kunst Brug eventueel kunstproject
Belangrijke knooppunt voor
routes vanuit de stad, entreepunt
Wandelgelegenheid
voor de wandelroute langs de
beek
CULTUURHISTORIE
Zichtrelatie leggen met
Inspiratie, verwijzen, herstellen
Waardmanshuisje
Informatie Infobord
VORMGEVING - griftsyteem
Verhardingen Asfaltweg over brug
blikvanger Waardmanshuisje als cultuurhistorisch relict
referenties kruizing beek/straat door een bakstenen brug
Visie Orderbeek - Apeldoorns Waterplan - april 2008 109

110
5 Defensie
BEEK
Beekzone Dorpse beekzone min 22m – prioriteit natuur
Beekonderdeel Transportgedeelte stromend/opgeleid
WATER
Watertoevoer Overschot van bergingsvijvers en wadi’s?
Zichtbaar afkoppelen van hemelwater, bergen, afvoer via
Afkoppeling
filter en overloop op de beek
Verzamelen in bergingsvijver, infiltratie, overtollig water
vanuit Defensie op de Orderbeek geloosd,
Bergingstechniek
Oud trace Orderbeek eventueel ruimte voor waterberging van
woonbuurt aan zuidkant
Verwijderen van betonnen beekprofiel
Stroming
Verwijderen van overkluizingen en duikers
Variatie van stroomsnelheid, gemiddeld verhang van 0,16%
Randen Geen beschoeiing
ECOLOGIE
Model Model HEN - Beekprik
Natuurdoeltype Bos/struweel
Fauna Hoge potentie als leefgebied voor amfibieën/reptielen
Verwijderen van exoten, streefbeeld gevarieerd bos,
Flora
mantelzoomvegetatie langs beek
Streven naar gedeeltelijk boomarme oevers
RELATIE MET OMGEVING
Halfopen overgangsgebied vanuit bos naar stad
Groenstructuur
Wens: beekzone wordt in de toekomst toegankelijk
Streefbeeld: de aangrenzende wijk heeft in de toekomst
Stedenbouw
toegang tot de beek en beekzone
Zichtrelatie/beleving De beek is toekomstig op het terrein zichtbaar en beleefbaar
RECREATIE
Verblijfskwaliteit Wenselijk toegankelijk in de toekomst
Wandelgelegenheid Streefbeeld: route langs de beek
CULTUURHISTORIE
Inspiratie, verwijzen, herstellen Herstellen oude loop en opgeleide deel van Orderbeek
Hoogteverschil Zichtbaarmaken hoogteverschillen en beekwallen
VORMGEVING - griftsyteem
Verhardingen Wens: verharde paden langs de beek
Visie Orderbeek -Apeldoorns Waterplan - april 2008
5

wenselijk ecolgisch beekprofiel grenzend aan de Defensie, in de toekomst mogelijk toegangelijk
masterplan defensie
HEN: Bebouwing afkoppelen en ondergronds bergen. Overloop via filter
op de beek. Ook infiltratie via verhardingn.
111

112
6 Laan van Spitzbergen-Ring
BEEK
Beekzone Wissel van dorpse naar stedelijke beekzone
Beekonderdeel Transportgedeelte – kruising met weg
WATER
Handhaven bestaande duiker onder weg
Stroming
(communicerende vatten)
ECOLOGIE
Overgang van Model HEN ( Beekprik) naar
Model
Basisniveau (Model stekelbaars)
Fauna Eventueel faunapassage (vistrap) in duiker
RELATIE MET OMGEVING
Kruising met belangrijke lineaire
Groenstructuur
groenstructuur,
de ring (laanbeplanting en bermen
Mobiliteit/verkeer Kruising met hoofdstructuur /ring (50km/h)
Veiligheid hoge dichtheid verkeer
Zicht en beleving vanuit auto: aanduiding
brug en sifon door baksteen muren
Zichtrelatie/beleving
Beleving voor voetgangers en fietsers: in en
uitloop duiker aan ring zichtbaar maken
RECREATIE
Kort verblijf voor voetgangers en fietsers: in
Verblijfskwaliteit
en uitloop duiker aan ring
Kunst Aanduiding op weg eventueel kunstproject
Geen oversteekmogelijkheid, fiets- en
Wandelgelegenheid
wandelpaden langs ring met bruggen
CULTUURHISTORIE
Inspiratie, verwijzen, Handhaven cultuurhistorische sifon onder
herstellen
ring, benadrukken van in- en uitlaatpunten
Informatie Eventueel Informatie over duiker
VORMGEVING - griftsyteem
Verhardingen Asfaltweg
In- en uitlaat van de sifon samen met
Kruising met straat
brugaanduidingen als een geheel ontwerpen
(baksteen)
Visie Orderbeek -Apeldoorns Waterplan - april 2008
6

Visie Orderbeek - Apeldoorns Waterplan - april 2008 113

114
7 Winkelcentrum Orden
BEEK
Beekzone Stedelijke beekzone min 10m
Beekonderdeel molenlocatie – transportgedeelte stromend
WATER
Grondwatersanering – 100l/s, toevoer op beek, wellicht delen met andere beken,
Watertoevoer
ontwerpopgave
Bergingstechniek
Bebouwing en verharding zichtbaar afkoppelen en afvoeren. Berging aan huis,
bovengronds en ondergronds, daar waar mogelijk infiltratie, overloop op de beek
Stroming Stenen en waterplanten
Randen
ECOLOGIE
Rechtstaand betonnen profiel, beschoeiing harde materialen
Model Model basis - stekelbaars
Natuurdoeltype Struweel, poel met overloop, helofytenfilter
Flora
RELATIE MET
OMGEVING
Beekbegeleidende beplanting: Hoofdsoort: Robinia arcacia,
Aanvullend: els, es, krent, berk, zomereik
Groenstructuur
Belangrijke groene knooppunt om groenstructuren vanuit wijk aan elkaar te koppelen,
bijzondere aandacht voor het kleine bosje tegenover molen
Stedenbouw
Knooppunt, beleving en interactie met wijk, kans voor wonen aan de beek, verbinding
legen met winkelcentrum, scholen (educatie) en buurtcentrum
Mobiliteit/verkeer Randvoorwaarden: geen auto’s in buurt van beek
Zichtrelatie/beleving
RECREATIE
Wandelpad naast beek, zicht op beek, toegangelijk
Verblijfskwaliteit Belangrijkste knooppunt langs beek, zitgelegenheid, beleving van water, toegankelijk
Spelen Informele speelgelegenheid langs beek, formele waterspeelplaats
Educatie Nabijheid van scholen kans voor educatieve projecten aan het water
Horeca Terras aan water, kans voor horeca, verbinding legen met winkelcentrum
Kunst Aanleiding voor project water en kunst
Wandelgelegenheid
CULTUURHISTORIE
koppeling met fiets en wandelnetwerken
Inspiratie, verwijzen, Inspiratie, zichtbaar maken systeem, continuïteit beek, verwijzen naar oude
herstellen
molenlocatie ( hoogteverschil, watervervalpunt, energieopwekking)
Hoogteverschil Zichtbaarmaken vervalpunt
Informatie
VORMGEVING
Informeren over oude functie
Verhardingen Waterdoorlatende verharding, verharding voegt zich naar de omgeving
Materialen,
kunstwerken
Baksteen, verbijzondering hardsteen, kades beton, hardsteenkleurig
Brug Getoogde brug voor langzaam verkeer, hout of RVS, voorbeeld Hofstraat
Meubilair Massieve Bank uit hardsteen

7
referentiefotos recreatieve beek in stedelijke omgeving
115

116
8 Laan van Orden
BEEK
Beekzone Stedelijke beekzone min 10m
Beekonderdeel transportgedeelte stromend
WATER
Bergingstechniek
Bebouwing en verharding zichtbaar afkoppelen en afvoeren. Berging aan
huis, bovengronds en ondergronds, daar waar mogelijk infiltratie
Overloop op de beek
Stroming Stenen en waterplanten
Randen
ECOLOGIE
Rechtstaand betonnen profiel, beschoeiing harde materialen
Model Model basis - stekelbaars
Natuurdoeltype Struweel, poel met overloop, helofytenfilter
Flora
RELATIE MET
OMGEVING
Groenstructuur
Beekbegeleidende beplanting, struweel
Hoofdsoort: Robinia pseudoacacia,
Aanvullend: els, es, krent, berk, zomereik
Beekzone koppelen aan groene kwaliteit in straatbeeld,
Doorgaande structuur van beek aanhaken op totale groenstructuur van
wijk en lagere structuren in omgeving
Stedenbouw Beekzone wordt onderdeel van profiel en gebouwen van Laan van Orden
Mobiliteit/verkeer
Straat 30km/h, eenrichtingsverkeer, wens om profiel herteinrichten,
primair fietspadennet
Zichtrelatie/beleving
RECREATIE
Stoep naast beek, zicht op beek, toegangelijk
Verblijfskwaliteit beleving van water, zitgelegenheden, openbaar
Spelen Informele speelgelegenheid langs beek
Wandelgelegenheid koppeling met fiets en wandelnetwerken, openbaar pad naarst water
CULTUURHISTORIE
Inspiratie, verwijzen, Inspiratie, zichtbaar maken systeem, continuïteit beek
herstellen
Hoogteverschil Zichtbaarmaken hoogteverschil in straatverloop
VORMGEVING
Verhardingen Waterdoorlatende verharding, verharding voegt zich naar de omgeving
Materialen,
kunstwerken
Baksteen, verbijzondering hardsteen, duikers met roosters
Kades beton, hardsteenkleurig
Meubilair Massieve bank uit hardsteen
Visie Orderbeek -Apeldoorns Waterplan - april 2008
8

wenselijke stedelijke beekzone van de Laan van Orden
Bebouwing afkopplen en bergen met
overloop op de beek
Visie Orderbeek - Apeldoorns Waterplan - april 2008 117

118
9 Waterloomolen
BEEK
Beekzone Stedelijke beekzone min 10m
Beekonderdeel
WATER
molenlocatie – transportgedeelte stromend
Bebouwing en verharding zichtbaar afkoppelen en afvoeren. Berging
Bergingstechniek aan huis, bovengronds en ondergronds, daar waar mogelijk infiltratie,
overloop op de beek
Stroming Stenen en waterplanten
Randen
ECOLGIE
Rechtstaand betonnen profiel, beschoeiing harde materialen
Beekbegeleidende beplanting
Flora
Hoofdsoort: Robinia pseudoacacia,
RELATIE MET
OMGEVING
Aanvullend: els, es, krent, berk, zomereik
Groenstructuur
Groen knooppunt om groenstructuren vanuit wijk aan elkaar te
koppelen
Stedenbouw
Knooppunt, beleving en interactie met wijk, kans voor wonen aan de
beek, verbinding leggen met winkels en scholen (educatie)
Mobiliteit/verkeer Kruispunt, buurtstraat 30km/h
Zichtrelatie/beleving
RECREATIE
Stoep naast beek, zicht op beek, toegangelijk
Verblijfskwaliteit
knooppunt langs beek, zitgelegenheid, beleving van water,
toegankelijk
Spelen Informele speelgelegenheid langs beek, Formele waterspeelplaats?
Horeca Terras aan water, kans voor kleinschalig horeca
Kunst Aanleiding voor project water en kunst
Wandelgelegenheid
CULTUURHISTORIE
koppeling met fiets en wandelnetwerken
Inspiratie, verwijzen,
herstellen
Inspiratie, zichtbaar maken systeem, continuïteit beek, verwijzen
naar oude molenlocatie (Wasserij, waterloo, energieopwekking) geen
historische beekloop mogelijk
Hoogteverschil Alleen maar in straatprofiel mogelijk
Informatie
VORMGEVING
Informeren over oude functie
Verhardingen Waterdoorlatende verharding, verharding voegt zich naar de omgeving
Materialen,
Baksteen, verbijzondering hardsteen, duikers met roosters, kades
kunstwerken
beton, hardsteenkleurig
Meubilair Massieve bank uit hardsteen
Visie Orderbeek -Apeldoorns Waterplan - april 2008
9

Bebouwing en verharding afkoppelen en
infiltreren met overloop op de beek
mogelijke locatie voor horeca
referentiefoto horeca

120
10 Zanderijweg
BEEK
Beekzone Stedelijke beekzone min 10m
Beekonderdeel
WATER
transportgedeelte stromend – oud sprengkop
Watertoevoer Oude sprengkop Driehuizerbeek en drainage, overloop op beek?
Bergingstechniek
Bebouwing en verharding zichtbaar afkoppelen en afvoeren. Berging aan huis,
bovengronds en ondergronds, daar waar mogelijk infiltratie, overloop op de beek
Stroming Stenen en waterplanten
Randen
ECOLGIE
Rechtstaand betonnen profiel, beschoeiing harde materialen, laatste gedeelte
eventueel natuurlijk beekprofiel met natuurlijke beschoeiing
Model Model basis - stekelbaars
Natuurdoeltype Struweel
Flora
RELATIE MET
OMGEVING
Struweel, beekbegeleidende beplanting, hoofdsoort: Robinia acasia,
Aanvullend: els, es, krent, berk, zomereik
Beekzone koppelen aan groene kwaliteit in straatbeeld, doorgaande structuur
Groenstructuur van beek aanhaken op totale groenstructuur van wijk en lagere structuren in
omgeving, het laatste deel heeft ruimte voor een groen profiel
Stedenbouw
Beekzone wordt onderdeel van profiel en gebouwen van de zanderijweg,
aandacht voor aansluiting op Laan van Orden en achterkanten van kavels
Mobiliteit/verkeer Oude lint, buurtstraat 30km/h
Zichtrelatie/beleving
RECREATIE
Stoep naast beek, zicht op beek, toegankelijk
Verblijfskwaliteit beleving van water, zitgelegenheden, openbaar
Spelen
Informele speelgelegenheid langs beek, formele waterspeelplaats naast
sprengkop mogelijk
Wandelgelegenheid
CULTUURHISTORIE
koppeling met wandelnetwerken
Inspiratie, verwijzen, Inspiratie, zichtbaar maken systeem, continuïteit beek
herstellen
Herstellen van sprengkop en oude loop van Driehuizerbeek
Informatie Informatie bij oude sprengkop
Hoogteverschil
VORMGEVING
Zichtbaarmaken hoogteverschil in straatverloop
Verhardingen Waterdoorlatende verharding, verharding voegt zich naar de omgeving
Materialen,
Baksteen, verbijzondering hardsteen, kruising met straten; duikers met roosters,
kunstwerken
Kades beton, hardsteenkleurig
Brug Getoogde brug voor langzaam verkeer, hout of RVS, voorbeeld Hofstraat
Meubilair Massieve bank uit hardsteen
Visie Orderbeek -Apeldoorns Waterplan - april 2008

stedelijk beekprofiel met terminste 10m beekzone in de Zanderijweg
10
Bebouwing en verharding afkoppelen en
infiltreren met overloop op de beek
referentie combinatie speelplek- sprengkop
Visie Orderbeek - Apeldoorns Waterplan - april 2008 121

122
11 Jachtlaan
BEEK
Beekzone stedelijke beekzone min 10m
Transportgedeelte –stromend
Beekonderdeel
– kruising met weg
WATER
Stroming Duiker met rooster
ECOLOGIE
Natuurdoeltype Basisniveau (Model stekelbaars)
Eventueel faunapassage in duiker/
Fauna
rooster
RELATIE MET OMGEVING
Kruising met lineaire laanstructuur
Groenstructuur
(wordt hersteld)
Kruising met hoofdontsluiting
Mobiliteit/verkeer
(50km/h)
Veel verkeer, aandacht voor
Veiligheid
oversteekmogelijkheid
Geen directe beleving, aanduiding
Zichtrelatie/beleving
door muren en rooster
RECREATIE
Verblijfskwaliteit Geen verblijf
oversteekmogelijkheid, koppeling
Wandelgelegenheid
met fiets en wandelnetwerken
langs Jachtlaan
CULTUURHISTORIE
Herstellen van oude kruising beek
Inspiratie, verwijzen, herstellen met Jachtlaan
Aandacht voor muren en duiker
VORMGEVING - griftsyteem
Verhardingen Asfaltweg, Rooster in weg
Baksteen, verbijzondering
Materialen, kunstwerken
hardsteen, duiker met roosters
Visie Orderbeek -Apeldoorns Waterplan - april 2008
11

Visie Orderbeek - Apeldoorns Waterplan - april 2008 123

124
12 Sprengkoppen Driehuizerspreng
BEEK
Beekzone Dorpse beekzone min 22m
Beekonderdeel
WATER
Sprengkop - transportgedeelte –stromend
Watertoevoer l/s niet bekend, sprengkoppen met elkaar verbinden
Bebouwing en verharding zichtbaar afkoppelen en afvoeren. Berging
Bergingstechniek
aan huis, bovengronds en ondergronds, ook in het openbaar, daar waar
mogelijk infiltratie, overloop op de beek
Randen Sprengkoppen gegraven, natuurlijke beschoeiing
Stroming
ECOLOGIE
Verwijderen slib en takken in bestaande kop,
Uitgraven gedempte sprengkop
Model Poel schoon water, struweel, grasland
Natuurdoeltype Basisniveau (Model stekelbaars)
Handhaven oude elzensingel, verwijderen exoten
Flora
Beekbegeleidende beplanting, hoofdsoort: Robinia acasia,
Aanvullend: els, es, krent, berk, zomereik
Voorkomen beschermde amfibieën als gewone pad, groene kikker en
Fauna
RELATIE MET OMGEVING
bruine kikker kleine watersalamander en stekelbaars aanwezig. Zoeklocatie
kikkerpoel, eventueel faunapassage in duiker/rooster
Groenstructuur
Sprengkoppen belangrijke maar geïsoleerde groenstructuur binnen wijk,
grote ecologische potentie
Mobiliteit/verkeer Bleekersweg 30km/h
Veiligheid Bleekersweg met autoverkeer
Zichtrelatie/beleving
RECREATIE
Vrije zicht en toegankelijkheid binnen het groengebied
Bleekersweg: stoep naarst beek
Verblijfskwaliteit
Grote potentie voor verblijf naarst sprengkoppen
Zitgelegenheid, picknickweide
Spelen
Informele speelgelegenheid langs beek, formele waterspeelplaats naarst
sprengkop mogelijk, koppelen aan buitenruimte van school
Wandelgelegenheid
CULTUURHISTORIE
oversteekmogelijkheid, koppeling met wandelnetwerken binnen de buurt
Informatie Informatie bij oude sprengkop
Inspiratie, verwijzen, herstellen
VORMGEVING - griftsyteem
Herstellen van oude sprengkoppen, verbinden met nieuwe loop Orderbeek,
aandacht voor muren en duiker
Verhardingen
Bleekersweg: asfaltweg, rooster in weg, sprengkoppengebied:
halfverharding
Banken Massieve Bank uit hardsteen
Materialen, kunstwerken
Baksteen, verbijzondering hardsteen, kruising met straten; duikers met
roosters, Kades beton, hardsteenkleurig

12
Basis: bebouwing afkoppelen en infiltreren, overloop op beek
Dorpse beekzone rond de sprengkoppen van de Driehuizerspreng
Visie Orderbeek - Apeldoorns Waterplan - april 2008 125

126
13 Koningslijn
BEEK
Beekzone Dorpse beekzone min 22m
Beekonderdeel transportgedeelte stromend
WATER
Watertoevoer sprengkoppen Driehuizerbeek + watertoevoer uit Orderbeek
Bergingstechniek
Bebouwing en verharding zichtbaar afkoppelen en afvoeren. Berging aan huis,
bovengronds en ondergronds, daar waar mogelijk infiltratie, overloop op de beek
Stroming Stenen en waterplanten
Randen
ECOLOGIE
natuurlijk beekprofiel met natuurlijke beschoeiing, daar waar ruimte, beekoever/
beekbodem met zwarte els beplanten
Model Model basis - stekelbaars
Natuurdoeltype Bos/struweel, poel met overstort
Fauna
zoeklocaties voor aanleg van een kikkerpoel. Aan te leggen poel mag geen direct
contact met te herstellen beekloop hebben.
Flora
RELATIE MET
OMGEVING
Groenstructuur
Struweel, vochtige oevers bestaan uit es, gewone vogelkers, meidoorn, hazelaar,
sleedoorn en op droge oevers uit zomereik, berk, lijsterbes, meidoorn en vuilboom.
Beekzone koppelen aan groene kwaliteit van park, vijver en koningslijn. Aandacht
voor kruising beekloop met Koningslijn
Stedenbouw Aandacht voor achterkanten van bedrijventerreienen
Zichtrelatie/beleving
RECREATIE
Toegangelijk, beleving vanuit de Koningslijn
Verblijfskwaliteit beleving van water, zitgelegenheden, openbaar
Spelen Informele speelgelegenheid langs beek
Wandelgelegenheid
CULTUURHISTORIE
Wandelpad op oude koningslijn, koppeling met wandelnetwerken
Inspiratie, verwijzen,
herstellen
Inspiratie, zichtbaar maken systeem, continuïteit beek
Herstellen van konigslijn koppelen aan herstellen van beekloop. Prioriteit van
koningslijn tegenover beekloop
Informatie Informatie over Koningslijn
Hoogteverschil
VORMGEVING
Zichtbaarmaken van spoordijk
Verhardingen Waterdoorlatende verharding, verharding voegt zich naar de omgeving
Materialen,
Baksteen, verbijzondering hardsteen, kruising met straten; duikers met roosters,
kunstwerken
Kades beton, hardsteenkleurig
Duiker Referentie voor duiker van beek onder koningslijn
Meubilair Massieve bank uit hardsteen
Visie Orderbeek -Apeldoorns Waterplan - april 2008

13
Dorpse beekzone ter hoogte van de Koningslijn
met een minimale breedte van 22m
Bebouwing afkoppelen en ondergronds bergen en infiltreren.
Overloop rechtsstreek op de beek
Visie Orderbeek - Apeldoorns Waterplan - april 2008 127

128
14 Samenloop Driehuizerspreng
BEEK
Beekzone Landelijk beekzone min 22 m
Beekonderdeel Transportgedeelte - stromend
WATER
natuurlijk beekprofiel met natuurlijke
Randen
beschoeiing
ECOLOGIE
Natuurdoeltype Model Stekelbaars
RELATIE MET OMGEVING
Groenstructuur Onderdeel van PWA zone
Stedenbouw
Mobiliteit/verkeer 50 km/h
Veiligheid Kruizing met PWA-laan
Zichtrelatie/beleving Wandelpad
RECREATIE
Verblijfskwaliteit Zitgelegenheid naarst sprengkop
Spelen Informele speelgelegenheid
Kunst
Wandelgelegenheid koppeling met Orderbos en route langs beek
CULTUURHISTORIE
Inspiratie, verwijzen,
herstellen
Hoogteverschil
Informatie Infobord
VORMGEVING - griftsyteem
Verhardingen
Visie Orderbeek -Apeldoorns Waterplan - april 2008
Herstellen historisch beekloop Driehuizerbeek
Eventueel ligt Driehuizerspreng hoger en gaat
dan in Orderbeek spromen
14

Visie Orderbeek - Apeldoorns Waterplan - april 2008 129

130
Visie Orderbeek -Apeldoorns Waterplan - april 2008

Colofon
De visie op de Orderbeek is opgesteld door de projectgroep,
onder leiding van de Gemeente Apeldoorn, waarin tevens
het waterschap Veluwe participeerde. De projectgroep werd
ondersteund door een klankbordgroep met vertegenwoordigers
van de wijkraden en de natuur- en milieuorganisaties.
Projectgroep:
Onno Heijsman (bekencoördinator, voorzitter Projectgroep -
afdeling groen)
Karsten Orth (ontwerper openbare ruimte – afdeling groen)
Hendrieke Rossingh (beleidsmedewerker – afdeling groen)
Suzanne Dirks (stedenbouwkundige – afdeling Stedebouw &
Cultuurhistorie)
Hub Cuppen (ecoloog – afdeling groen)
Maarten Wispelwey (archeoloog - afdeling Stedebouw &
Cultuurhistorie)
Jan Jaap van de Rijt (verkeersdeskundige – afdeling mobiliteit)
Diederik Anema (beleidsmedewerker waterhuishouding – afdeling
Wegen & Riolering)
Almer de Jong (beleidsmedewerker waterhuishouding – afdeling
Wegen & Riolering)
Waterschap Veluwe:
Diederik Brem (bekencoördinator)
Irma Wonink- Huynen (assistent bekencoördinator)
Wim v Vilsteren (beleidsmedewerker)
Tekst en fotografie
Karsten Orth
Historische Fotos pag 28-39 fotoarchief CODA
Vormgeving en illustraties
Karsten Orth, Annemiek Weijs
Drukwerk
KSB Repro Apeldoorn
April 2008
Visie Orderbeek - Apeldoorns Waterplan - april 2008 131

132
Visie Orderbeek - Apeldoorns Waterplan - april 2008