Het vastzetten van een deel van de wervelkolom ... - Isala Klinieken
Het vastzetten van een deel van de wervelkolom ... - Isala Klinieken Het vastzetten van een deel van de wervelkolom ... - Isala Klinieken
Het vastzetten van een deel van de wervelkolom (spondylodese)
- Page 3 and 4: Inleiding Deze brochure is bedoeld
- Page 5 and 6: een zenuw naar buiten komt. Het beg
- Page 7 and 8: • veel zwaar werk in combinatie m
- Page 9 and 10: Wervelafglijding (spondylolisthesis
- Page 11 and 12: Zijaanzicht Afbeelding 10 Er kan oo
- Page 13 and 14: • Tijdens het opnamegesprek geeft
- Page 15 and 16: Na de operatie Na de operatie kunne
- Page 17 and 18: Afbeeldeing 11 Van belang is dat de
- Page 19 and 20: Mentale factoren: • emotionele st
- Page 21 and 22: • Rusten naar behoefte in een rus
- Page 23: www.isala.nl
<strong>Het</strong> <strong>vastzetten</strong> <strong>van</strong> <strong>een</strong><br />
<strong><strong>de</strong>el</strong> <strong>van</strong> <strong>de</strong> <strong>wervelkolom</strong><br />
(spondylo<strong>de</strong>se)
Inleiding<br />
Deze brochure is bedoeld voor patiënten die geopereerd wor<strong>de</strong>n in<br />
verband met <strong>een</strong> hernia, <strong>een</strong> wervelkanaalvernauwing, <strong>een</strong> wervelafglijding<br />
of <strong>een</strong> wervelfractuur in <strong>de</strong> on<strong>de</strong>rrug, waarbij <strong>een</strong> <strong><strong>de</strong>el</strong><br />
<strong>van</strong> <strong>de</strong> <strong>wervelkolom</strong> wordt vastgezet (spondylo<strong>de</strong>se). Omdat er in <strong>de</strong><br />
relatief korte perio<strong>de</strong> <strong>van</strong> uw ziekenhuisopname erg veel op u afkomt,<br />
is <strong>de</strong>ze brochure geschreven.<br />
U vindt hierin algemene informatie over <strong>de</strong> operatie en adviezen voor<br />
<strong>de</strong> perio<strong>de</strong> daarna. Thuis kunt u dit boekje op uw gemak nog <strong>een</strong>s nalezen.<br />
Ook kunt u het natuurlijk laten lezen aan uw partner, familie,<br />
behan<strong>de</strong>lend fysiotherapeut, en an<strong>de</strong>re geïnteresseer<strong>de</strong>n.<br />
In het eerste ge<strong><strong>de</strong>el</strong>te <strong>van</strong> <strong>de</strong> brochure wordt uitgelegd welke on<strong>de</strong>r<strong>de</strong>len<br />
<strong>van</strong> <strong>de</strong> rug (wervel kolom, zenuwstelsel) <strong>een</strong> rol spelen bij klach ten<br />
en wordt ingegaan op <strong>de</strong> aandoeningen die kunnen voor komen.<br />
Daar na wor<strong>de</strong>n enkele operatietechnieken beschreven. Ver volgens<br />
beste<strong>de</strong>n we aan dacht aan <strong>de</strong> perio<strong>de</strong><br />
Afbeelding 1<br />
na <strong>de</strong> operatie en <strong>de</strong> fysio thera Cerviaal<br />
= hals 7<br />
peu tische begeleiding daar bij. Tot<br />
slot geven we adviezen die kun nen<br />
bijdragen aan uw ver<strong>de</strong>re herstel. Thoracaal<br />
= borst 12<br />
De rug<br />
De <strong>wervelkolom</strong><br />
De <strong>wervelkolom</strong> bestaat meestal uit<br />
24 wervels: zeven nekwervels, twaalf<br />
borstwervels en vijf len<strong>de</strong>n wervels<br />
(zie Afbeelding 1). <strong>Het</strong> kan als <strong>een</strong><br />
normale anatomische variatie echter<br />
Lumbaal<br />
= len<strong>de</strong> 5<br />
Sacraal =<br />
heiligb<strong>een</strong> 5<br />
Staart 3 - 5<br />
1
2<br />
voorkomen dat er vier of zes len<strong>de</strong>nwervels<br />
aanwezig zijn. Ver<strong>de</strong>r zijn<br />
<strong>een</strong> heiligb<strong>een</strong> en <strong>een</strong> staartb<strong>een</strong>tje Discus<br />
aanwezig. Twee op<strong>een</strong>volgen<strong>de</strong><br />
wervels staan on<strong>de</strong>rling met<br />
elkaar in verbinding door <strong>een</strong><br />
tussenwervelschijf (discus) en<br />
gewrichtjes (zie Afbeelding 2).<br />
Ie<strong>de</strong>re tussenwervelschijf is opgebouwd<br />
uit twee substanties: <strong>een</strong><br />
zachte kern in het mid<strong>de</strong>n (<strong>de</strong> nucleus<br />
pulposus) met daar omh<strong>een</strong> <strong>een</strong><br />
har<strong>de</strong> ring (<strong>de</strong> annulus fibrosus) (zie<br />
Afbeelding 3). De tussenwervelschijf<br />
heeft <strong>een</strong> schok<strong>de</strong>mpen<strong>de</strong> werking.<br />
Daarnaast laat hij bewegingen toe<br />
Afbeelding 3<br />
tussen <strong>de</strong> wervels on<strong>de</strong>r ling. In elke<br />
wervel bevindt zich <strong>een</strong> opening, het<br />
wervelgat (zie Afbeelding 3).<br />
Alle wervels boven elkaar vormen zo<br />
het wervel kanaal, waarin zich het<br />
ruggenmerg en zenuwen bevin<strong>de</strong>n<br />
(tot <strong>de</strong> twee<strong>de</strong> len<strong>de</strong>n wervel). Vanaf<br />
<strong>de</strong> twee<strong>de</strong> len<strong>de</strong>nwervel (naar<br />
bene<strong>de</strong>n) bevin<strong>de</strong>n zich in het kanaal<br />
all<strong>een</strong> nog maar zenuwen en g<strong>een</strong><br />
ruggenmerg meer. Vanaf <strong>de</strong> zijkant<br />
gezien is er tussen twee wervels<br />
Afbeelding 4<br />
<strong>een</strong> opening (foramen), waardoor<br />
Foramen Zenuw<br />
Wervellichaam<br />
Afbeelding 2<br />
Nucleus<br />
Wervel<br />
kanaal<br />
Annulus<br />
Formanen<br />
Gewricht<br />
Zenuwwortel
<strong>een</strong> zenuw naar buiten komt. <strong>Het</strong> begin <strong>van</strong> ie<strong>de</strong>re zenuw wordt <strong>een</strong><br />
zenuwwortel genoemd (zie Afbeelding 4).<br />
Alle wervels zijn met elkaar verbon<strong>de</strong>n door ban<strong>de</strong>n, gewrichten,<br />
kapsels en spieren. Gezamenlijk geven ze stabiliteit aan <strong>de</strong> <strong>wervelkolom</strong><br />
en spelen ze <strong>een</strong> belangrijke rol bij het begelei<strong>de</strong>n <strong>van</strong><br />
bewe gingen. <strong>Het</strong> zijn met name <strong>de</strong> spieren die <strong>de</strong> rug beschermen<br />
tegen overbelasting in houding en beweging. Daarom is <strong>een</strong> goe<strong>de</strong><br />
spier kracht en spierbeheersing <strong>van</strong> groot belang.<br />
Hieron<strong>de</strong>r staat <strong>een</strong> overzicht <strong>van</strong> <strong>de</strong> spiergroepen die verantwoor<strong>de</strong><br />
lijk zijn voor stabiliteit <strong>van</strong> <strong>de</strong> lage rug en het bekken (zie ook<br />
Afbeelding 5):<br />
• buikspieren A<br />
• bekkenbo<strong>de</strong>mspieren<br />
• bilspieren B<br />
• rugspieren C<br />
• bovenb<strong>een</strong>spieren D.<br />
C<br />
B<br />
D<br />
Afbeelding 5<br />
C<br />
A<br />
D<br />
B<br />
3
4<br />
<strong>Het</strong> zenuwstelsel<br />
Zenuwen hebben vaak twee functies: (1) ze gelei<strong>de</strong>n gevoelsprikkels en<br />
(2) ze geven signalen om spieren te laten functioneren. Bij druk op <strong>een</strong><br />
zenuw is er daarom vaak <strong>een</strong> veran<strong>de</strong>ring <strong>van</strong> het gevoel (prik kelingsverschijnselen,<br />
<strong>een</strong> doof gevoel, pijn) en/of <strong>een</strong> geheel of ge<strong><strong>de</strong>el</strong>telijk<br />
uitvallen <strong>van</strong> spierfuncties. Soms komen <strong>de</strong>ze verschijnselen voor in<br />
combinatie met rugklachten.<br />
Houding<br />
De rug en <strong>de</strong> afzon<strong>de</strong>rlijke on<strong>de</strong>r<strong>de</strong>len er<strong>van</strong> bepalen in sterke mate<br />
<strong>de</strong> houding <strong>van</strong> <strong>een</strong> mens. Maar <strong>de</strong> houding wordt ook bepaald door<br />
emotionele, psychische factoren en persoonsafhankelijke lichamelijke<br />
factoren en is daardoor individueel zeer verschillend. Daarom is het<br />
belang rijk dat u inzicht krijgt in uw eigen houding en hoe <strong>de</strong>ze on<strong>de</strong>r<br />
verschillen<strong>de</strong> omstandighe<strong>de</strong>n is. De fysiotherapeut kan u hierover<br />
meer vertellen. Ook krijgt u <strong>van</strong> hem zo nodig houdingscorrigeren<strong>de</strong><br />
oefeningen of adviezen.<br />
Aandoeningen aan <strong>de</strong> on<strong>de</strong>rrug<br />
Hernia<br />
Op <strong>de</strong> tussenwervelschijf (<strong>de</strong> har<strong>de</strong> ring en <strong>de</strong> zachte kern) wor<strong>de</strong>n<br />
grote krachten uitgeoefend. Doordat <strong>de</strong>ze tussenwervelschijf al<br />
<strong>van</strong>af het twintigste levensjaar <strong>de</strong> elastische eigenschappen begint<br />
te verliezen, is ‘slijtage’ <strong>van</strong> <strong>de</strong> tussenwervelschijf <strong>een</strong> normaal<br />
verou<strong>de</strong>rings proces. De conditie <strong>van</strong> <strong>de</strong> har<strong>de</strong> ring wordt door on<strong>de</strong>rstaan<strong>de</strong><br />
factoren bepaald:<br />
• <strong>een</strong> aangeboren slechte conditie <strong>van</strong> <strong>de</strong> tussenwervelschijf<br />
• <strong>een</strong> onjuiste houding, waarbij <strong>de</strong> lage rug overmatig belast wordt
• veel zwaar werk in combinatie met verkeerd bewegen, waarbij <strong>de</strong><br />
rug overbelast wordt<br />
• overmatig lichaamsgewicht<br />
• roken<br />
• stress, dat wil zeggen: die situaties waarin u het gevoel heeft on<strong>de</strong>r<br />
druk te staan. Dit gebeurt <strong>van</strong>uit uzelf, bijvoorbeeld als reactie op<br />
<strong>de</strong> omgeving, en wordt sterk bepaald door uw persoonlijkheid. <strong>Het</strong><br />
lichaam reageert soms met overmatige spanning. Hierdoor wor<strong>de</strong>n<br />
<strong>de</strong> bewegingen min<strong>de</strong>r soepel. Dit gespannen bewegen vraagt<br />
meer kracht, hetg<strong>een</strong> <strong>de</strong> totale belasting <strong>van</strong> het lichaam verhoogt.<br />
<strong>Het</strong> zal dui<strong>de</strong>lijk zijn, dat hierbij ook <strong>de</strong> rug meer belast wordt.<br />
Door <strong>de</strong>ze factoren kan <strong>de</strong> har<strong>de</strong> ring verzwakken. Hierdoor is die niet<br />
meer opgewassen tegen <strong>de</strong> druk <strong>van</strong> <strong>de</strong> geleiachtige kern en <strong>de</strong> druk<br />
<strong>van</strong> buite naf. Lees hierover ook het stukje<br />
over belasting en belastbaarheid ver<strong>de</strong>rop<br />
in <strong>de</strong>ze brochure.<br />
Bij het ontstaan <strong>van</strong> <strong>een</strong> hernia wor<strong>de</strong>n<br />
drie stadia on<strong>de</strong>rschei<strong>de</strong>n:<br />
1. De verzwakte har<strong>de</strong> ring stulpt uit en<br />
kan druk geven op <strong>een</strong> zenuw.<br />
2. De har<strong>de</strong> ring is zodanig verzwakt,<br />
dat hierin scheuren ontstaan (zie<br />
Afbeelding 6).<br />
3. On<strong>de</strong>r invloed <strong>van</strong> druk wordt <strong>de</strong><br />
gelei achtige kern door <strong>de</strong> scheur(en)<br />
geperst; <strong>de</strong>ze kern puilt vervolgens<br />
uit, waardoor extra druk op <strong>de</strong> zenuw<br />
ontstaat (zie Afbeelding 7).<br />
Afbeelding 6<br />
Afbeelding 7<br />
5
6<br />
Bij druk op <strong>een</strong> zenuw door <strong>een</strong> hernia kunnen <strong>de</strong> volgen<strong>de</strong> verschijnselen<br />
zich voordoen:<br />
• (soms schieten<strong>de</strong>) pijn in het b<strong>een</strong>, meestal uitstralend <strong>van</strong>uit <strong>de</strong><br />
rug tij<strong>de</strong>ns zitten, lopen en bukken<br />
• <strong>een</strong> doof gevoel, prikkelingen in het b<strong>een</strong> of verlammings verschijn<br />
selen <strong>van</strong> het b<strong>een</strong><br />
• <strong>een</strong> afwijken<strong>de</strong> houding, bijvoorbeeld scheefstand <strong>van</strong> <strong>de</strong> romp.<br />
Wervelkanaalvernauwing (stenose)<br />
Met name op wat ou<strong>de</strong>re leeftijd kan het voorkomen dat er <strong>een</strong> vernau<br />
wing gaat ontstaan in het wervelkanaal, waardoor meer<strong>de</strong>re<br />
zenuwen ingeklemd kunnen raken (zie Afbeelding 8). Men spreekt dan<br />
<strong>van</strong> <strong>een</strong> wervelkanaal stenose. Meestal komt dit door botvorming als<br />
gevolg <strong>van</strong> gewrichtsslijtage. <strong>Het</strong> is <strong>een</strong> aandoening die meestal <strong>een</strong><br />
zeer gelei<strong>de</strong> lijk verloop heeft. De verschijnselen kunnen zijn:<br />
• pijn in <strong>een</strong> of bei<strong>de</strong> benen, met name bij lang staan en/of lopen<br />
• doof gevoel, prikkelingen in <strong>de</strong> benen of verlammingsverschijnselen<br />
<strong>van</strong> <strong>de</strong> benen.<br />
Wervelkanaaltenose<br />
Normaal<br />
wervelkanaal Afbeelding 8
Wervelafglijding (spondylolisthesis)<br />
Wervels kunnen ten opzichte <strong>van</strong> elkaar gaan verglij<strong>de</strong>n. We spreken<br />
dan <strong>van</strong> <strong>een</strong> spondylolisthesis. Oorzaken hier<strong>van</strong> kunnen bijvoorbeeld<br />
zijn:<br />
• ernstige slijtage <strong>van</strong> wervelgewrichten<br />
• afwijkingen (<strong>van</strong>af <strong>de</strong> geboorte) in <strong>de</strong> bouw <strong>van</strong> <strong>de</strong> wervels<br />
• ongevallen.<br />
Spondylolisthesis kan lei<strong>de</strong>n tot druk op zenuwen of ruggenmerg. De<br />
verschijnselen die hierdoor kunnen ontstaan, zijn te vergelijken met <strong>de</strong><br />
symptomen bij <strong>een</strong> wervelkanaalvernauwing.<br />
Verschillen<strong>de</strong> operatietechnieken<br />
Over <strong>de</strong> operatie geven we hier slechts <strong>de</strong> hoofdlijnen aan. Hebt u<br />
behoefte aan meer informatie, vraag dit dan gerust aan uw neurochirurg.<br />
Op <strong>de</strong> polikliniek heeft <strong>de</strong> neurochirurg met u besproken<br />
welke proce dure (PLIF of spondylo<strong>de</strong>se of <strong>een</strong> combinatie <strong>van</strong> bei<strong>de</strong><br />
proce dures) tij<strong>de</strong>ns <strong>de</strong> operatie bij u zal wor<strong>de</strong>n uitgevoerd.<br />
De operatiehouding is liggend op <strong>de</strong> knieën met <strong>de</strong> rug zo ver mogelijk<br />
voorover gebogen of liggend op <strong>de</strong> buik. In bei<strong>de</strong> houdingen wordt u<br />
on<strong>de</strong>rsteund door één of meer<strong>de</strong>re kussens.<br />
Laag in <strong>de</strong> on<strong>de</strong>rrug maakt <strong>de</strong> neurochirurg <strong>een</strong> huidsne<strong>de</strong> (het<br />
latere litteken). De rugspieren wor<strong>de</strong>n over <strong>een</strong> zo klein mogelijk <strong><strong>de</strong>el</strong><br />
losgemaakt en opzij geschoven.<br />
Eventueel wordt <strong>een</strong> ge<strong><strong>de</strong>el</strong>te <strong>van</strong> één of meer<strong>de</strong>re doornuitsteeksels<br />
samen met <strong>een</strong> ge<strong><strong>de</strong>el</strong>te <strong>van</strong> <strong>de</strong> wervelboog weggehaald om toegang<br />
tot <strong>de</strong> (eventuele) hernia te verschaffen (dit wordt <strong>een</strong> laminectomie<br />
genoemd). Soms wor<strong>de</strong>n ook <strong>de</strong> extra botvormingen weggehaald en/<br />
of wordt het wortelkanaal ruimer gemaakt. Dit gebeurt als er sprake is<br />
<strong>van</strong> <strong>een</strong> wervelkanaalvernauwing. De neurochirurg controleert of <strong>de</strong><br />
zenuw goed vrij ligt. Daarna volgt één <strong>van</strong> <strong>de</strong> volgen<strong>de</strong> procedures.<br />
7
8<br />
PLIF-procedure<br />
PLIF staat voor Posterior Lumbar Interbody Fusion. Bij <strong>de</strong>ze procedure<br />
plaatst <strong>de</strong> neurochirurg, na het verwij<strong>de</strong>ren <strong>van</strong> <strong>de</strong> tussenwervelschijf,<br />
één of twee blokjes (cages) op <strong>de</strong> vrijgekomen plaats (zie Afbeelding 9).<br />
Door <strong>de</strong>ze blokjes wordt voor komen dat <strong>de</strong> wervels gaan ‘inzakken’. Op<br />
<strong>de</strong>n duur groeien <strong>de</strong> wervels via het ingebrachte blokje aan elkaar vast.<br />
Om dit vastgroeien te bevor <strong>de</strong>ren is het meer nog dan bij <strong>een</strong><br />
Afbeelding 9<br />
‘gewone’ herniaoperatie <strong>van</strong><br />
belang dat <strong>de</strong> on<strong>de</strong>rrug geduren<strong>de</strong><br />
drie maan<strong>de</strong>n recht wordt<br />
gehou<strong>de</strong>n. Hierover krijgt u<br />
ver<strong>de</strong>re aanwijzingen <strong>van</strong> <strong>de</strong><br />
fysiotherapeut die u tij<strong>de</strong>ns <strong>de</strong><br />
zieken huis opname begeleidt.<br />
Spondylo<strong>de</strong>se<br />
De rug kan ook op <strong>een</strong> an<strong>de</strong>re manier in <strong>een</strong> bepaal<strong>de</strong> houding<br />
wor<strong>de</strong>n ‘vastgezet’ (gefixeerd), namelijk met behulp <strong>van</strong> schroeven en<br />
plaatjes (zie Afbeelding 10 op blz. 9).<br />
Deze operatietechniek, die spondylo<strong>de</strong>se heet, wordt vaak toegepast<br />
bij te veel beweeglijkheid (instabiliteit) <strong>van</strong> wervels ten opzichte <strong>van</strong><br />
elkaar. De instabiliteit kan het gevolg zijn <strong>van</strong> <strong>een</strong> beschadiging door<br />
<strong>een</strong> ongeval, ernstige slijtage <strong>van</strong> <strong>de</strong> wervelgewrichten, <strong>een</strong> afglijding<br />
<strong>van</strong> wervels (spondylolisthesis) of bijvoorbeeld <strong>een</strong> (eer<strong>de</strong>re) operatie<br />
aan <strong>de</strong> <strong>wervelkolom</strong>.<br />
De aangebrachte schroeven en platen zorgen voor stabiliteit <strong>van</strong> het<br />
segment, zodat dit kan vastgroeien. Dit duurt ongeveer drie maan<strong>de</strong>n;<br />
daarna is fixatie eigenlijk niet meer nodig. De schroeven wor<strong>de</strong>n echter<br />
zel <strong>de</strong>n of nooit verwij<strong>de</strong>rd.
Zijaanzicht<br />
Afbeelding 10<br />
Er kan ook <strong>een</strong> combinatie <strong>van</strong> <strong>de</strong> PLIFprocedure en spondylo<strong>de</strong>se<br />
plaats vin<strong>de</strong>n.<br />
Complicaties<br />
Schroeven<br />
Plaatjes<br />
Achteraanzicht<br />
Zoals bij ie<strong>de</strong>re operatieve behan<strong>de</strong>ling, bestaat ook bij <strong>de</strong>ze operatie<br />
<strong>een</strong> risico op complicaties. Uw behan<strong>de</strong>lend arts heeft mogelijke<br />
compli caties al met u besproken. Heeft u hier nog vragen over, dan<br />
kunt u die aan <strong>de</strong> arts stellen.<br />
Bij ie<strong>de</strong>re operatie wordt <strong>de</strong> huid, <strong>de</strong> barrière naar <strong>de</strong> buitenwereld,<br />
geopend en bestaat er dus <strong>een</strong> risico op <strong>een</strong> infectie. Wordt er<br />
dieper geopereerd, dan wor<strong>de</strong>n diverse bloedvaatjes doorgesne<strong>de</strong>n,<br />
die <strong>een</strong> nabloeding kunnen veroorzaken. Dit komt meestal zon<strong>de</strong>r<br />
blijven<strong>de</strong> problemen goed – soms met <strong>een</strong> twee<strong>de</strong> ingreep, soms met<br />
antibiotica – maar het zorgt wel voor <strong>een</strong> vertraagd herstel. Als <strong>de</strong><br />
ope ratie aan of nabij zenuwen plaatsvindt, kan scha<strong>de</strong> ontstaan aan<br />
die zenuwen. Vaak is het gevolg hier<strong>van</strong> functieuitval: krachtverlies,
10<br />
gevoelstoornissen en tintelen<strong>de</strong> pijn. De kans dat dit in <strong>een</strong> onherstelbare<br />
mate optreedt, is klein, namelijk min<strong>de</strong>r dan 3 procent. Totale<br />
uitval <strong>van</strong> alle on<strong>de</strong>rste zenuwen treedt maar zeer zel<strong>de</strong>n op (min <strong>de</strong>r<br />
dan 3 promille), maar <strong>de</strong>ze uitval is dan veel hin<strong>de</strong>rlijker door problemen<br />
met urineren, ontlasting en seksuele functies. Bij ingebracht<br />
mate riaal bestaat <strong>de</strong> mogelijkheid dat dit niet geheel goed wordt<br />
geplaatst of later toch breekt, ondanks <strong>de</strong> stevigheid <strong>van</strong> het materiaal<br />
(titanium). Slechts zel<strong>de</strong>n geeft dit aanleiding tot problemen of tot<br />
nood zaak <strong>van</strong> <strong>een</strong> twee<strong>de</strong> operatie.<br />
Opname op af<strong>de</strong>ling Neurochirurgie<br />
De opnamedag<br />
U wordt één dag voor <strong>de</strong> operatie of op <strong>de</strong> operatiedag zelf opgenomen.<br />
Op <strong>de</strong>ze dag heeft u <strong>een</strong> opnamegesprek met <strong>een</strong><br />
verpleeg kundige <strong>van</strong> <strong>de</strong> af<strong>de</strong>ling. Tij<strong>de</strong>ns dit gesprek krijgt u informatie<br />
over <strong>de</strong> af<strong>de</strong>ling en <strong>de</strong> gang <strong>van</strong> zaken rondom <strong>de</strong> operatie. Ook<br />
heeft u uiteraard <strong>de</strong> gelegenheid om uw vragen te stellen.<br />
Op <strong>de</strong> opnamedag vin<strong>de</strong>n er <strong>een</strong> aantal voorbereidingen plaats.<br />
• Uw polsslag, bloeddruk en temperatuur wor<strong>de</strong>n gemeten.<br />
• Wanneer u nog g<strong>een</strong> ontlasting hebt gehad, wordt u zo nodig<br />
gelaxeerd. (Als u op <strong>de</strong> operatiedag zelf wordt opgenomen, dan zult<br />
u niet gelaxeerd wor<strong>de</strong>n. Heeft u problemen met <strong>de</strong> ontlasting, dan<br />
kunt u dit tij<strong>de</strong>ns het opnamegesprek aangeven.)<br />
• Zo nodig zal het operatiegebied wor<strong>de</strong>n onthaard. Let op goe<strong>de</strong><br />
hygiëne rondom het operatiegebied voorafgaand aan <strong>de</strong> operatie.<br />
• Er wor<strong>de</strong>n instructies met u doorgenomen voor na <strong>de</strong> operatie,<br />
on<strong>de</strong>r an<strong>de</strong>re over <strong>de</strong> manier <strong>van</strong> draaien in bed, verplaatsen in bed<br />
en het bed uitkomen.
• Tij<strong>de</strong>ns het opnamegesprek geeft <strong>de</strong> verpleegkundige <strong>de</strong> tijd<br />
door waarop uw contactpersoon <strong>een</strong> telefoontje kan verwachten.<br />
De verpleegkundige zal dan vertellen hoe het met u gaat na <strong>de</strong><br />
operatie.<br />
De operatiedag<br />
U mag <strong>van</strong>af 24.00 uur ’s nachts, vóór <strong>de</strong> operatie, niet meer eten. Tot<br />
6.00 uur ’s ochtends mag u nog wel hel<strong>de</strong>re vloeistoffen drinken, zoals<br />
water en thee.<br />
Eén uur voordat u naar <strong>de</strong> operatiekamer wordt gebracht, krijgt u<br />
operatiekleding aan. Siera<strong>de</strong>n, <strong>een</strong> bril, hoorapparaat en kunstgebit<br />
mogen niet mee naar <strong>de</strong> operatiekamer. In overleg met <strong>de</strong><br />
anesthesist kunt u <strong>een</strong> kalmerend tabletje krijgen. Ver<strong>de</strong>r krijgt u<br />
alvast medicijnen tegen <strong>de</strong> pijn (paracetamol) en <strong>een</strong> injectie tegen<br />
trombose (fraxiparine).<br />
De verpleegkundigen <strong>van</strong> <strong>de</strong> af<strong>de</strong>ling brengen u naar <strong>de</strong> ‘holding’: dit<br />
is <strong>een</strong> voorbereidingszaal waar u op <strong>een</strong> operatiebed komt te liggen.<br />
Daarna wordt u naar <strong>de</strong> operatiekamer gere<strong>de</strong>n. Hier krijgt u <strong>een</strong><br />
infuus naald ingebracht en wordt <strong>de</strong> narcose toegediend.<br />
Na <strong>de</strong> operatie wordt u wakker op <strong>de</strong> uitslaapkamer (recovery). U ligt<br />
aan <strong>de</strong> monitor: op <strong>de</strong>ze manier wor<strong>de</strong>n uw hartslag, a<strong>de</strong>mhaling,<br />
bloed druk en <strong>de</strong>rgelijke gecontroleerd. Ver<strong>de</strong>r heeft u <strong>een</strong> infuus voor<br />
<strong>de</strong> vocht toediening en mogelijk <strong>een</strong> wonddrain (dit is <strong>een</strong> slangetje bij<br />
<strong>de</strong> wond dat wondvocht en bloed afvoert). Als u pijn hebt of misselijk<br />
bent, krijgt u <strong>van</strong> <strong>de</strong> verpleegkundige medicijnen.<br />
11
12<br />
Als alle controles in or<strong>de</strong> zijn, geeft <strong>de</strong> anesthesist toestemming dat<br />
u naar <strong>de</strong> verpleegaf<strong>de</strong>ling terug mag. U wordt opgehaald door <strong>de</strong><br />
verpleegkundigen <strong>van</strong> <strong>de</strong> af<strong>de</strong>ling.<br />
Wanneer u terug bent op <strong>de</strong> verpleegaf<strong>de</strong>ling, zal <strong>de</strong> verpleegkundige<br />
regelmatig uw bloeddruk en polsslag controleren, evenals <strong>de</strong> beweeglijk<br />
heid en het gevoel in uw benen. Ook krijgt u zonodig medicijnen<br />
tegen <strong>de</strong> misselijkheid en tegen <strong>de</strong> pijn.<br />
De eerste zes uur na <strong>de</strong> operatie moet u plat op uw rug blijven liggen.<br />
Daarna mag u met behulp <strong>van</strong> <strong>de</strong> verpleegkundigen op uw zij draaien.<br />
<strong>Het</strong> is belangrijk dat u binnen acht uur na <strong>de</strong> operatie geürineerd<br />
heeft. Dit omdat an<strong>de</strong>rs <strong>de</strong> blaas vol kan raken en <strong>de</strong> blaaswand<br />
kan wor<strong>de</strong>n uitgerekt. Wanneer het niet lukt om binnen acht uur te<br />
urineren, wordt <strong>een</strong>malig <strong>een</strong> katheter in <strong>de</strong> blaas gebracht om <strong>de</strong>ze<br />
te legen. Soms wordt geduren<strong>de</strong> <strong>de</strong> operatie <strong>een</strong> verblijfskatheter<br />
in uw blaas gebracht. Deze wordt vaak <strong>de</strong> dag na <strong>de</strong> operatie weer<br />
verwij<strong>de</strong>rd.<br />
Na <strong>de</strong> operatie mag u het eten en drinken weer langzaam gaan<br />
proberen, afhankelijk <strong>van</strong> uw klachten over misselijkheid.<br />
De dag na <strong>de</strong> operatie<br />
• Wanneer u <strong>de</strong> dag na <strong>de</strong> operatie weer voldoen<strong>de</strong> drinkt en g<strong>een</strong><br />
medicatie meer via het infuus krijgt, verwij<strong>de</strong>rt <strong>de</strong> verpleegkundige<br />
het infuus. Dit gebeurt meestal <strong>de</strong> ochtend na <strong>de</strong> operatie.<br />
• De wonddrain wordt ongeveer 24 uur na <strong>de</strong> operatie verwij<strong>de</strong>rd.<br />
U wordt geholpen met het wassen, aankle<strong>de</strong>n, toiletgang, eten,<br />
drinken, en <strong>de</strong>rgelijke.<br />
• De dag na <strong>de</strong> operatie mag u voor <strong>de</strong> eerste keer on<strong>de</strong>r begeleiding<br />
<strong>van</strong> <strong>de</strong> fysio therapeut uit bed. De fysiotherapeut geeft u ver<strong>de</strong>re<br />
instructies voor <strong>de</strong> dag.
Na <strong>de</strong> operatie<br />
Na <strong>de</strong> operatie kunnen <strong>de</strong> klachten geheel verdwenen zijn. Maar het<br />
komt ook voor dat <strong>de</strong> pijnklachten <strong>van</strong> vóór <strong>de</strong> operatie nog aanwezig<br />
zijn. Dit is on<strong>de</strong>r an<strong>de</strong>re afhankelijk <strong>van</strong>:<br />
• <strong>de</strong> ernst en duur <strong>van</strong> <strong>de</strong> aandoening en/of klachten vóór <strong>de</strong><br />
operatie<br />
• <strong>de</strong> uitgebreidheid <strong>van</strong> <strong>de</strong> operatie.<br />
Pijn is alarmerend en beangstigend. <strong>Het</strong> maakt onzeker. De algemene<br />
en lokale lichaamsspanning wor<strong>de</strong>n hierdoor verhoogd. Dit maakt dat<br />
pijnsignalen wor<strong>de</strong>n versterkt en heftiger wor<strong>de</strong>n ervaren. Belangrijk<br />
is dat u zich niet te veel door <strong>de</strong> angst laat lei<strong>de</strong>n. Ontspannen is hierbij<br />
belangrijk. Vertrouwen in uzelf, in dat wat u kunt en wat u geleerd<br />
en ervaren heeft, is <strong>een</strong> betere basis voor herstel.<br />
<strong>Het</strong> herkennen <strong>van</strong> pijn is hierbij belangrijk. Er is verschil in wond en<br />
zenuwpijn. <strong>Het</strong> is verstandig <strong>de</strong> zenuwpijn niet te veel te provoceren.<br />
De wondpijn is <strong>een</strong> geheel an<strong>de</strong>re pijn. <strong>Het</strong> weer gaan belasten en<br />
bewe gen op <strong>een</strong> rustige manier heeft <strong>een</strong> gunstige invloed op <strong>de</strong><br />
wondpijn en wondgenezing. De totale wondgenezing duurt circa zes<br />
weken. <strong>Het</strong> herstel <strong>van</strong> het zenuwweefsel kan veel langer duren (tot<br />
enige maan<strong>de</strong>n).<br />
13
14<br />
Fysiotherapie<br />
Fysiotherapeutische begeleiding<br />
In <strong>de</strong> fysiotherapeutische begeleiding komen veel aspecten naar voren<br />
rondom het bewegen en het aannemen <strong>van</strong> <strong>een</strong> juiste houding. Ook<br />
krijgt u <strong>van</strong> <strong>de</strong> fysiotherapeut instructies voor enkele activiteiten in<br />
het dagelijks leven. Bij dit alles gaat het beslist niet om het aanleren<br />
<strong>van</strong> trucjes, maar om te ervaren wat bewegen op verschillen<strong>de</strong> manieren<br />
en <strong>van</strong>uit verschillen<strong>de</strong> houdingen betekent.<br />
Houding en bewegen<br />
De fysiotherapeut zal op <strong>de</strong> af<strong>de</strong>ling starten met het het leren draaien<br />
en verplaatsen in bed en het begelei<strong>de</strong>n bij het uit bed komen. Daarna<br />
wor<strong>de</strong>n <strong>de</strong> oefeningen uitgebreid en wordt aandacht besteed aan:<br />
• het leren stabiel hou<strong>de</strong>n <strong>van</strong> <strong>de</strong> lage rug en bekken tij<strong>de</strong>ns<br />
bewegen<br />
• instructies gericht op activiteiten <strong>van</strong> het dagelijks leven (gaan<br />
staan, gaan zitten, lopen, traplopen, enzovoort)<br />
• instructies ter voorkoming <strong>van</strong> overmatig bewegen (vooral bij <strong>de</strong>ze<br />
operatie waarbij <strong>de</strong> rug is ‘vastgezet’)<br />
• het leren dat houding en beweging <strong>van</strong>uit <strong>de</strong> benen wor<strong>de</strong>n opgebouwd,<br />
terwijl bekken en lage rug stabiel wor<strong>de</strong>n gehou<strong>de</strong>n<br />
• het verbeteren <strong>van</strong> <strong>de</strong> conditie.<br />
Pijn (aan <strong>de</strong> wond) kan <strong>een</strong> beperken<strong>de</strong> rol spelen bij het ontspannen<br />
bewegen. Angst voor pijn leidt tot <strong>een</strong> krampachtige houding en<br />
gespan nen bewegen. Door <strong>de</strong>ze spanning wordt <strong>de</strong> pijn weer sterker<br />
ervaren en dit alles maakt het bewegen moeizamer. Hierdoor kan <strong>een</strong><br />
vicieuze cirkel ontstaan, zoals is getekend in Afbeelding 11.
Afbeel<strong>de</strong>ing 11<br />
Van belang is dat <strong>de</strong>ze<br />
cirkel wordt doorbroken.<br />
Bij het oefenen hopen<br />
we dat u ervaart wat<br />
<strong>de</strong> invloed is <strong>van</strong> het<br />
toelaten <strong>van</strong> pijn, het<br />
ontspannen en het<br />
durven bewegen. Gun<br />
uzelf hiervoor alle tijd en<br />
rust.<br />
Belasting en belastbaarheid<br />
De ro<strong>de</strong> draad in onze bege leiding is het zoeken naar en ervaren <strong>van</strong><br />
uw eigen grenzen. We bedoelen hiermee dat u leert in te schatten in<br />
welke mate u <strong>de</strong> rug kunt belasten. Er moet <strong>een</strong> evenwicht bestaan<br />
tussen lichamelijke belasting en belastbaarheid.<br />
On<strong>de</strong>r belasting verstaan we datgene wat als last ervaren kan wor<strong>de</strong>n,<br />
bijvoorbeeld:<br />
Lichamelijke factoren:<br />
• dagelijkse activiteiten<br />
• zwaar werk/hobby<br />
• min<strong>de</strong>r goe<strong>de</strong> houding<br />
• overmatig lichaamsgewicht.<br />
Mentale factoren:<br />
• spanning<br />
• onzekerheid<br />
• angst.<br />
PIJN SPAN NIN G AN GST<br />
15
Druk in discus<br />
16<br />
In Afbeelding 12 ziet u <strong>een</strong> overzicht <strong>van</strong> verschillen<strong>de</strong> lichaams hou<br />
dingen. De getallen geven <strong>de</strong> verhoudingen <strong>van</strong> <strong>de</strong> druk aan die in <strong>de</strong><br />
tussenwervelschijven ontstaat bij verschillen<strong>de</strong> houdingen.<br />
Uit <strong>de</strong> grafiek blijkt dat zitten <strong>een</strong> zwaar<strong>de</strong>re belasting voor <strong>de</strong> on<strong>de</strong>rrug<br />
is dan rechtop staan. Ook <strong>de</strong> voorovergebogen houding geeft <strong>een</strong><br />
hoge belasting.<br />
Afbeelding 12<br />
Belastbaarheid is datgene wat uw rug kan dragen, en wordt bepaald<br />
door <strong>de</strong> volgen<strong>de</strong> factoren:<br />
Lichamelijke factoren:<br />
• algehele conditie<br />
• spierkracht en spieruithoudingsvermogen<br />
• houding.
Mentale factoren:<br />
• emotionele stabiliteit<br />
• persoonlijkheidsstructuur.<br />
Wanneer er g<strong>een</strong> evenwicht is tussen belasting en belastbaarheid,<br />
kunnen (rug)klachten ontstaan. In <strong>de</strong> fysiotherapeutische begeleiding<br />
na <strong>de</strong> operatie werkt u on<strong>de</strong>r an<strong>de</strong>re aan <strong>een</strong> verbetering <strong>van</strong> <strong>de</strong><br />
belast baar heid.<br />
Aan <strong>de</strong> an<strong>de</strong>re kant kan het ook nodig zijn dat u leert <strong>de</strong> belasting <strong>van</strong><br />
<strong>de</strong> rug te vermin<strong>de</strong>ren. Dit kan door bijvoorbeeld juiste houdingen<br />
tij<strong>de</strong>ns bewegen, gedoseerd bewegen, en rustiger werken. Wanneer <strong>de</strong><br />
belasting <strong>van</strong> <strong>de</strong> rug meer is dan wat uw rug kan dragen, merkt u dat<br />
aan signalen <strong>van</strong> het lichaam, zoals spanning, moeheid, en pijn. <strong>Het</strong> is<br />
heel belangrijk die signalen te herkennen en te leren luisteren naar uw<br />
lichaam. Op die manier leert u uw eigen grenzen kennen en hanteren.<br />
Dit kan betekenen dat u op het ene moment meer kunt dan op het<br />
an<strong>de</strong>re.<br />
Advies: voer uw lichamelijke belasting in activiteiten langzaam op, al<br />
naar gelang u aankunt.<br />
Weer naar huis<br />
Op <strong>een</strong> gegeven moment bent u zover dat u weer naar huis kunt. <strong>Het</strong><br />
belangrijkste criterium hierbij is dat u uw zelfverzorging thuis weer<br />
aankunt.<br />
De fysiotherapeut draagt <strong>de</strong> behan<strong>de</strong>ling over aan <strong>een</strong> collega uit <strong>een</strong><br />
praktijk of instelling in uw omgeving. Dit gebeurt in overleg met u.<br />
Daarmee wordt <strong>de</strong> ziekenhuisfase afgesloten.<br />
Enige aandachtpunten hierbij zijn:<br />
• In principe bepaalt <strong>de</strong> fysiotherapeut wanneer u met ontslag mag.<br />
• De brief <strong>van</strong> <strong>de</strong> neurochirurg wordt opgestuurd naar uw huisarts.<br />
17
18<br />
• De hechtingen <strong>van</strong> <strong>de</strong> operatiewond mogen tien dagen na <strong>de</strong><br />
operatie verwij<strong>de</strong>rd wor<strong>de</strong>n door <strong>de</strong> verpleegkundige. Als u dan al<br />
thuis bent, kan <strong>de</strong> huisarts dit doen.<br />
• U krijgt <strong>een</strong> afspraak mee voor controle over zes weken bij <strong>de</strong><br />
neuro chirurg.<br />
• De neurochirurg bepaalt of er <strong>een</strong> controlefoto gemaakt moet<br />
wor<strong>de</strong>n voor ontslag of voorafgaand aan <strong>de</strong> afspraak voor <strong>de</strong><br />
controle.<br />
De overgang <strong>van</strong> ziekenhuis naar huis kan tegenvallen. De situatie<br />
thuis is an<strong>de</strong>rs dan in het ziekenhuis. Probeer te voorkomen dat u thuis<br />
weer in uw ou<strong>de</strong> ritme <strong>van</strong> vóór <strong>de</strong> operatie vervalt: ‘Ik doe dit nog<br />
even’ en ‘Dat moet nog af’.<br />
In <strong>de</strong> eerste weken legt u <strong>de</strong> basis voor het uitein<strong>de</strong>lijke herstel. Neem<br />
hiervoor <strong>de</strong> tijd en <strong>de</strong> ruimte die u nodig heeft. Al lijkt het egoïstisch,<br />
u bent <strong>de</strong>gene die er weer bovenop wilt komen. Dit vraagt geduld, tijd<br />
en rust. Laat uw omgeving dui<strong>de</strong>lijk merken wat u wel en wat u niet<br />
aankunt. Zo creëert u <strong>een</strong> optimale situatie, waarin u zich goed kunt<br />
voelen.<br />
Enkele adviezen geduren<strong>de</strong> <strong>de</strong> eerste 6 weken na <strong>de</strong> operatie:<br />
• Niet zelf autorij<strong>de</strong>n en fietsen. U mag wel als bijrij<strong>de</strong>r in <strong>de</strong> auto<br />
zitten en op <strong>de</strong> hometrainer fietsen.<br />
• Niet langer dan 30 minuten achter<strong>een</strong> zitten (u mag wel vaker per<br />
dag zitten).<br />
• Maximaal 2 (tot 5) kilo tillen (met het gewicht tegen het lichaam<br />
aan).<br />
• Lichte huishou<strong>de</strong>lijke werkzaamhe<strong>de</strong>n verrichten, maar niet stofzuigen,<br />
dweilen, schoonmaken, en <strong>de</strong>rgelijke.<br />
• Enkele malen per dag buiten lopen.
• Rusten naar behoefte in <strong>een</strong> rustige omgeving en enkele malen per<br />
dag (luisteren naar uw lichaam, zelf uw grenzen bepalen).<br />
• Uw activiteiten gelei<strong>de</strong>lijk aan uitbrei<strong>de</strong>n.Na 6 weken kunt u<br />
in overleg met uw behan<strong>de</strong>lend fysiotherapeut starten met uw<br />
normale activiteiten, zoals werk en/of huishou<strong>de</strong>n. Pas als u zichzelf<br />
weer helemaal vertrouwt, bent u in staat uw aan dacht te verleggen<br />
naar <strong>de</strong> dingen om u h<strong>een</strong>, bijvoorbeeld verkeers situaties.<br />
• Na <strong>de</strong>ze operatie waarbij uw rug is ‘vastgezet’, is het noodzakelijk<br />
dat u uw rug rechthoudt geduren<strong>de</strong> 3 maan<strong>de</strong>n.<br />
Tot slot nogmaals het belangrijkste advies:<br />
• Leer luisteren naar uw eigen lichaam en leer omgaan met uw<br />
persoonlijke grenzen.<br />
Tot besluit<br />
Wij hopen dat u na het lezen <strong>van</strong> <strong>de</strong>ze brochure meer inzicht heeft<br />
gekregen in <strong>de</strong> factoren die <strong>een</strong> rol kunnen spelen bij het ontstaan <strong>van</strong><br />
ove rbelasting <strong>van</strong> <strong>de</strong> lage rug. Dit inzicht zal u helpen zelf te bepalen<br />
wat u na <strong>een</strong> <strong>wervelkolom</strong>operatie wel en niet aankunt. U bent dan<br />
immers niet afhankelijk <strong>van</strong> regels en verbo<strong>de</strong>n die an<strong>de</strong>ren u geven,<br />
maar voelt zelf het beste hoe uw lichaam op verschillen<strong>de</strong> situaties en<br />
houdingen reageert.<br />
Hebt u vragen over <strong>de</strong> brochure of wilt u meer informatie over <strong>een</strong><br />
on<strong>de</strong>r werp, aarzel dan niet om aan uw behan<strong>de</strong>lend arts of fysio<br />
therapeut uitleg te vragen. Hij zal u graag te woord staan.<br />
Meer informatie over neurochirurgie kunt u ook nalezen op <strong>de</strong> website<br />
<strong>van</strong> het Neurochirurgisch Centrum Zwolle:<br />
www.neurochirurgiezwolle.nl.<br />
19
20<br />
<strong>Isala</strong> klinieken<br />
Locatie Sophia<br />
Dr. Van Heesweg 2<br />
Postbus 10400<br />
8000 GK Zwolle<br />
www.isala.nl<br />
Af<strong>de</strong>ling Fysiotherapie<br />
t (038) 424 53 27<br />
Af<strong>de</strong>ling U0, Neurochirurgie<br />
t (038) 424 52 91<br />
Verantwoording tekst<br />
Deze brochure is samengesteld door <strong>de</strong> verpleegaf<strong>de</strong>ling Neurochirurgie<br />
en <strong>de</strong> af<strong>de</strong>ling Fysiotherapie in samenwerking met <strong>de</strong><br />
stafdienst Concerncommunicatie <strong>van</strong> <strong>de</strong> <strong>Isala</strong> klinieken. Waar ‘hij’ of 0112<br />
/<br />
‘hem’ staat kan ook ‘zij’ en ‘haar’ gelezen wor<strong>de</strong>n en omgekeerd. 5579
www.isala.nl