HANDBOEK - Inspectie Leefomgeving en Transport

C V L
9 Het verjagen van vogels met angstkreten
83
9.1 Het wezen van angstkreten
Commissie Vogelaanvaringen Luchtvaartuigen
Sommige vogelsoorten uiten herhaalde angstkreten als ze worden gepakt door een
roofvijand. Opvallend is dat dit vooral vogelsoorten zijn die een sociaal leven leiden
en met geluiden met elkaar communiceren zoals meeuwachtigen, kieviten,
kraaiachtigen en spreeuwen. De angstkreten van jonge dieren zijn duidelijker dan
van oudere, om die reden worden op sommige luchthavens angstkreten afgespeeld
van jonge vogels. Solitair levende vogels en ook andere soorten die vertouwen op
oogwaarneming van gevaar blijven stil zelfs in de meest bedreigende
omstandigheden. Door sommige soorten vogels als merels, winterkoninkjes etc.
worden bij het zien van een vijand, bijvoorbeeld een kat in de tuin, alarmkreten
geuit. De functie van een alarmkreet is om soortgenoten te waarschuwen voor een
gevaar en is dus wat anders dan een angstkreet. De reactie van de vogels is
afhankelijk van de reactie van de vijand en dus nogal onvoorspelbaar. Alarmkreten
worden derhalve op vliegvelden niet gebruikt.
Typische vogelreacties op het gebruik van angstkreten zijn:
Waakzaam worden en wegvliegen;
Naar het geluid toegaan, eromheen cirkelen waarbij de dieren vaak zelf ook angstkreten uitstoten;
Wanneer ze de “vijand” hebben gelokaliseerd duiken ze er steeds weer naar toe;
Als de vijand is verdreven of het slachtoffer stopt met het slaken van angstkreten verdwijnen de
vogels weer en strijken meestal niet neer op hun oorspronkelijke positie.
Dit gedragspatroon heeft overlevingswaarde omdat het vrijwel risicoloos is, de
predator moet zich immers volledig richten op zijn piepende en worstelende prooi
op de grond. De overige vogels worden vrijwel nooit aangevallen mede gezien het
feit dat ze door op te vliegen al hoogte hebben. Solitair levende vogels stoten
(aanvallen) vrijwel altijd naar roofvijanden; dit stoten is een sociaal gedrag dat het
ontwijkgedrag van predatoren versterkt. Het stoten kan de predatoren zodanig
hinderen dat dit tot gevolg heeft dat de prooi wordt losgelaten. Het uiten van
angstkreten heeft dus een positieve overlevingswaarde voor het slachtoffer.
9.2 Vogelreacties op afgespeelde angstkreten
Groepen vogels reageren gelijk op verderop in het veld afgespeelde angstkreten
door op te vliegen, te naderen en te onderzoeken. In het geval van afgespeelde
angstkreten betreft het uitsluitend het hoorbare deel van het signaal. Als de
angstkreten langere tijd worden afgespeeld zullen de vogels aan en af blijven
vliegen om te proberen de aanvaller en de prooi te lokaliseren. Zodra het wordt
gestopt hebben ze de boodschap ontvangen dat een soortgenoot in moeilijkheden
is, waarschijnlijk gegrepen door een roofvogel, maar hebben niet kunnen
waarnemen waar of wie de vijand is.
Handboek Vogelaanvaringspreventie versie 1.0
Nederlandse Luchthavens november 2006