HANDBOEK - Inspectie Leefomgeving en Transport

C V L
40
Commissie Vogelaanvaringen Luchtvaartuigen
Menselijke activiteiten zijn georganiseerd volgens een vast dag en nachtpatroon
binnen de 24 uurscyclus. In de gematigde zone werken we derhalve in donker
tijdens de korte winterdagen terwijl in de zomer de daglichtperiode veel langer is
dan de arbeidsdag. Vogelactiviteiten worden veelal bepaald door daglicht en
duisternis. De meeste vogels zijn afhankelijk van hun ogen voor het bepalen van de
richting, hun sociale contacten en het vinden van voedsel. Vogels zijn derhalve min
of meer verplicht tot inactiviteit gedurende de duisternis. Uitzondering daarop
vormen vogels die ‘s nachts trekken of bijvoorbeeld uilachtigen en eendachtigen als
smienten die vaak ‘s nachts foerageren. Evenwel is het risico op een vogelaanvaring
gedurende de nachtelijke uren op de meeste luchthavens kleiner dan overdag.
Daarbij moet worden opgemerkt dat hoewel de verkeersintensiteit op de
luchthaven ‘s nachts kleiner is, de duisternis het zicht op de aanwezigheid van
vogels aanzienlijk beperkt. In het algemeen wordt aanbevolen om ’s nachts zo
mogelijk voor iedere start of landing de baan op vogel aanwezigheid te
inspecteren. Veel op vliegvelden voorkomende vogelsoorten als meeuwen, kieviten,
kraaiachtigen en spreeuwen zijn zeer mobiel en trekken dagelijks van veilige
gezamenlijke slaapplaatsen naar bijvoorbeeld verder gelegen voedselgronden visa
versa. Veel vliegbewegingen vinden plaats rond zonsondergang en zonsopkomst
tussen voorverzamel en slaapplaatsen en slaapplaatsen en voedselgebieden. Deze
massale bewegingen veroorzaken het grootste aanvaringsgevaar op en rond
vliegvelden. Hoewel vogelactiviteiten grotendeels worden bepaald door de lengte
van de daglichtperiode, is het duidelijk dat ze in de korte winterdagen en het
voorjaar wanneer de jongen moeten worden gevoerd wel degelijk met minder zicht
genoegen nemen dan in de zomer en herfst gebruikelijk is.
Het is niet eenvoudig aan te geven hoe de overgang van daglicht naar duisternis
verloopt gezien het verschil in half intensiteit bij verschillende
weersomstandigheden.
Termen m.b.t. dag en nacht:
Zonsopkomst en zonsondergang spreken voor zich en zijn vastgelegd in jaarlijkse tabellen;
Ochtend en avondschemer: Technisch te benoemen bij een zonnestand van 6° onder de horizon.
Praktisch zichtbaar, afhankelijk van de weersomstandigheden, in de volle zomer 1 uur voor
zonsopkomst en 1 uur na zonsondergang. Overigens een half uur voor zonsopkomst en een half uur
na zonsondergang. Onder normale zicht omstandigheden is er enig licht voor en na de ochtend
respectievelijk avondschemer. Dit is waarneembaar en kan dus voor vogels leiden tot activiteiten.
4.6.3 Vogelactiviteiten in ochtendschemer
Tussen de verschillende vogelsoorten bestaat er een groot verschil in activiteiten en
het tijdstip waarop dit plaats vindt. Meeuwen bijvoorbeeld kunnen afhankelijk van
de nabijheid van hun slaapplaatsen al voor de feitelijke ochtendschemer actief
worden. Deze periode kan wel twee uur lang duren. Gedurende deze periode
kunnen steeds nieuwe groepen aan of over komen vliegen. De vogelwacht moet
dus niet denken dat ze de klus snel hebben geklaard. Kieviten worden eveneens
voor de feitelijke ochtendschemer actief. Vanaf hun slaapplaatsen verzamelen ze
zich sociaal of begeven ze zich naar velden om voedsel te zoeken, dit duurt tot na
zonsopkomst. Rond zonsopkomst doen zich soms onverwachte, spontane massale
vliegbewegingen voor. Wat later dan de meeuwen en kieviten maar nog voor
zonsopkomst verlaten roeken, soms in gezelschap van kauwen, hun slaapplaatsen
om te gaan eten. Spreeuwen verlaten zo rond zonsopkomst in groepen hun
Handboek Vogelaanvaringspreventie versie 1.0
Nederlandse Luchthavens november 2006