HANDBOEK - Inspectie Leefomgeving en Transport

C V L
16 Vogelbiologie
123
16.1 Vogels als diersoort
Commissie Vogelaanvaringen Luchtvaartuigen
16.1.1 Vliegen
Vogels stammen af van kleine dinosauriërs die op hun achterpoten liepen. Ze zijn
echter beter ontwikkeld dan reptielen in die zin dat ze warmbloedig zijn en grotere
hersenen en veren hebben. Alleen zoogdieren en vogels zijn warmbloedig. Dit stelt
hen in staat actief te blijven onder koude omstandigheden, ongastvrije streken te
benutten en in hoge mate energie te produceren en te gebruiken. Een krachtige
vlucht werd mogelijk gemaakt door het in staat zijn een hoge energieopbrengst te
leveren gecombineerd met het hebben van veren. Deze veren waren oorspronkelijk
bedoeld als isolatie maar hebben zich ontwikkeld tot dragende vleugels. Doordat
vogels een soort vliegmachines zijn geworden zijn tegelijkertijd hun mogelijkheden
beperkt. Ze kunnen niet te zwaar worden, het hebben van een zwaar beschermend
huidpantser of andere verdedigingsmiddelen is daarom niet mogelijk. Hun
levenswijze is gebaseerd op bewegelijkheid, ze trekken heen en weer om te
profiteren van seizoensgebonden voedselovervloed en ontvluchten zware winterse
omstandigheden. Ze pendelen dagelijks tussen veilige slaapplaatsen en
voedselgebieden en ze vliegen weg om vijanden te ontvluchten. Warmbloedige
dieren hebben meer voedsel nodig dan koudbloedige. In strenge winters moeten
kleine vogels vrijwel de hele dag besteden aan voedsel zoeken om de koude nacht
te overleven. Onder barre omstandigheden komen er vele om terwijl sommige
soorten alsnog wegtrekken om betere overlevingsomstandigheden te zoeken.
Veren zijn van levensbelang om warmte vast te houden, waterdicht te blijven,
drijfvermogen te hebben en natuurlijk om te vliegen. Ze groeien in patronen op het
lichaam en worden in bepaalde patronen tijdens het ruien vervangen. Het krijgen
van een nieuw verenpak tast de krachten van de dieren aan, veel soorten ruien dan
ook na het broedseizoen in de zomer als er ruim voldoende voedsel beschikbaar is.
Ruiende vogels zijn wat suffig en zitten vaak op rustige plaatsen met velen bijeen.
16.1.2 Zintuigen
De ogen van vogels zijn verhoudingsgewijs groot, hun gezichtsvermogen is
minstens tweemaal zo groot als dat van de mens. Ze communiceren door middel
van hun geluiden en bezitten een goed gehoor met het zelfde spectrum als de
mens. Het reukvermogen van vogels is over het algemeen gering.
16.1.3 Broeden
Net als reptielen leggen vogels eieren. Vanwege de gewichttoename kunnen ze het
zich niet permitteren om jongen gedurende enige tijd in hun lichaam tot
ontwikkeling te laten komen. Toch moeten vanwege hun warmbloedigheid de
eieren worden bebroed om tot ontwikkeling en uit te komen. Vandaar dat vogels
een systeem van nestbroeden en ouderlijke zorg hebben ontwikkeld en
vervolmaakt. De kuikens van sommige soorten (bijvoorbeeld kieviten en eend) zijn
vrijwel direct in staat het nest te verlaten en voeden zichzelf al enkele uren na het
uitkomen. Bij andere soorten zoals de leeuwerik en de diverse roofvogels zijn de
jongen hulpeloos en blijven wekenlang in het nest waar ze door hun ouders
worden gevoerd.
Handboek Vogelaanvaringspreventie versie 1.0
Nederlandse Luchthavens november 2006