Bestemmingsplan Buitengebied Wymbritseradiel ... - ISZF

22
diensten op de laatste tramlijnen (waaronder Sneek-Bolsward) werden in juni
1968 gestaakt. Het personenvervoer werd al in oktober 1947 geannuleerd. De
concurrentie van de flexibeler autobus en de vrachtwagen heeft deze wijze
van vervoer uiteindelijk de das omgedaan. Verspreid over Fryslân staan nu nog
enkele oude tramstations en -loodsen. De meeste tramwegen zijn in of langs
bestaande wegen aangelegd, maar plaatselijk werd ook voorzien in geheel
nieuwe tracés. Gedeelten van de voormalige tramlijnen zijn thans als fietspaden
in gebruik en de restanten van de eigenlijke tramsporen zijn in de jaren
‘70 van de vorige eeuw opgeruimd.
Historische voetpaden
De aanwezigheid van historische voetpaden (kerk- en voetpaden) hangt oorspronkelijk
nauw samen met het bewoningspatroon. Vorm en plek van de nederzetting
en het verkavelingpatroon waren doorgaans bepalend voor het tracé
van de paden. In de kleigebieden was dat de verspreide bewoning op terpen.
Veel dorpen misten een bebouwde kern, maar hadden daarentegen wel een
kerk, die vanuit alle windstreken bereikbaar moest zijn. In de kleistreken naderen
per dorpsgebied verschillende paden op de kerk met zijn kerkhof toe.
Opmerkelijk zijn de smalle circa 30 centimeter brede paden die aanvankelijk
onverhard waren en later verhard werden met de bekende gele Friese baksteen,
uiteindelijk gevolgd door een verharding van beton. De passage van
sloten vond plaats via vlonders, betonnen brugjes (met één leuning) of een
dam met omstap. In de laagveengebieden zijn de paden veel dunner gezaaid
dan op de klei en liggen deze dikwijls op polderkaden langs de bredere wateren.
In de 20 ste eeuw is er een groot aantal paden bijgekomen, waaronder
fietspaden. De ruime toepassing van het middel der ruilverkaveling ten behoeve
van cultuurtechnische verbeteringen heeft na 1970 geleid tot de aanleg van
honderden kilometers nieuwe fietspaden in alle delen van de provincie. In
bepaalde gevallen werd daarbij gebruik gemaakt van bestaande voetpaden,
soms ging men ook over tot de herbestrating van oude trekwegen en jaagpaden.
De traditionele paden verloren hun functie met de opkomst van het gemotoriseerde
verkeer. In een aantal gevallen valt het tracé van een oud pad samen
met die van een recente verharde weg en daarmee accentueert een dergelijke
weg geografisch gezien een oude verbindingsas. Een andere ontwikkeling die
maakte dat paden hun functie verloren, is de aanleg van nieuwe verkeerswegen
en soms wateren, waardoor veel oude voetpaden en voetveren (pontjes)
doorsneden raakten en hun functie verloren.
Kanalen en vaarten
Tot en met de eerste helft van de 20 ste eeuw vond het meeste transport in
Fryslân plaats over het water. Die wateren hadden enerzijds gedeeltelijk een
natuurlijke oorsprong en werden verbeterd door kanalisatie, waarbij de waterloop
werd rechtgetrokken en uitgediept. Anderzijds vond het transport plaats
over geheel gegraven wateren, de kanalen. Het vaarwegenstelsel was wijdvertakt
en vrijwel alle Friese dorpen waren over het water bereikbaar, soms
rechtstreeks, maar meestal via een opvaart die het dorp toegang verschafte
285.00.00.01.04.toe - Bestemmingsplan Buitengebied Wymbritseradiel - 31 augustus 2010