Bestemmingsplan Buitengebied Wymbritseradiel ... - ISZF

20
zijn van het type spinnenkop. Aan de Aldegeaster Brekken staat de polderwatermolen
Doris Mooltsje. Aan de Modderige Geau nabij Uitwellingerga/Oppenhuizen
staat de Geeuwpoldermolen (of Geau’s Mole).
In de nabije toekomst zal De Himmolen (type spinnenkop), aan de oude rondweg
van Sneek, naar een nieuwe locatie aan het fiets- en voetpad langs de
Geau tussen IJlst en Sneek worden verplaatst.
Voor de verdwenen molens 3 in het buitengebied van Wymbritseradiel geldt dat
dit allemaal watermolens zijn geweest. In de bebouwde kom stonden ook industriemolens
en korenmolens waarvan sommige (zoals de houtzaagmolen De Rat
in IJlst) nog steeds bestaan. Een watermolen is een molen die dient om water
te verplaatsen van gebieden met een lager waterpeil naar gebieden met een
hoger waterpeil. Waar het water niet op een natuurlijke wijze kan toe- of afvloeien
was namelijk kunstmatige bemaling nodig. De aanleg van dijken en
vooral het ontstaan van afgescheiden gebieden met een eigen waterhuishouding,
de zogeheten polders, vormden een belemmering voor een vrije afstroming.
Het wateroverschot kon in die gebieden niet zonder hulpmiddelen op het
erlangs lopende boezemwater worden uitgeslagen.
Dijken
Een dijk is in essentie een opgeworpen (meestal) aarden wal die dienst doet
als waterkering. In de Friese bedijkinggeschiedenis wordt onderscheid gemaakt
in een zestal chronologische bedijkingsfasen. Bij de bedijkingen verschoof het
accent gaandeweg van een defensieve naar een offensieve aanpak. Afgezien
van de dijkjes die slechts één of enkele gebruikskavels beschermden uit de
eerste fase (in de Romeinse tijd) kan worden gesteld dat de belangrijkste doorlopende
waterkeringen dateren uit de Middeleeuwen. De introductie van dergelijke
bedijkingen maakte het opwerpen van terpen goeddeels overbodig. In
de vroegmoderne tijd (de periode 1500-1750) werden de laatste zeeboezems
door middel van afsluitdijken van de zee afgesloten (in zeker opzicht werd
deze wijze van bedijken afgerond met de afsluiting van de Lauwerszee in mei
1969). Naast het tijdstip van aanwezigheid zijn ook een achttal verschillende
dijken te typeren. In Wymbritseradiel betreft dit hemdijken en voormalige
zeedijken.
Wegen
Wegen en met name bestrate wegen, waren in het verleden schaars. Het vervoer
ging met name over onverharde paden door de landerijen en vooral over
het water. De wegen – aanvankelijk onverhard, later verhard met puin (ook
wel met macadam) en nog weer later verhard met een klinkerbestrating – volg-
3
De informatie omtrent verdwenen molens is gebaseerd aan de hand van de vergelijking
tussen topografische kaarten van rond 1850 en 2000. Watermolens die voor 1850 zijn verdwenen
of molens die tussen de twee cartografische opnames hebben bestaan, komen hierdoor
niet in beeld. De bestaande molens zijn opgenomen in de bestanden van rijksmonumenten en
jongere bouwkunst.
285.00.00.01.04.toe - Bestemmingsplan Buitengebied Wymbritseradiel - 31 augustus 2010