Door hier te klikken - Exodus Huissen

HET VERHAAL VAN ANDRIES TIJSSEN
Met dank aan:
Als eerste volgt een gedeelte van het verhaal van de Heer Tijssen, hij was het die de aanzet
gaf tot deze publikatie. De Heer Tijssen (Andries) woonde voor September 1944 met zijn
vrouw (An) en hun zoontje (Peter) aan de Middelweg (Elderhofseweg). Eind September
1944 moest het gezin evacueren, Peter was toen 4 maanden oud. Het laatste oorlogsjaar
bracht de familie Tijssen door in Barneveld.
We nemen het verhaal letterlijk over en beginnen op 17 april 1945.
‘s Morgens moest echter weer het vee verzorgd en gemolken worden. Toen we uit de
wei kwamen kwam juist vader van de boer het erf op fietsen. Hij riep al van verre dat de
mof verslagen was en de Tommies in Barneveld waren.
Je begrijpt, dat wilden we zien en met vereende krachten werden de nog aanwezige
fietsen uit het hooi gehaald en op naar Barneveld. Onderweg zagen we een groep van 30
á 40 moffen lopen. Na van de schrik bekomen te zijn zagen we dat ze ongewapend
waren. Voorop naast de kolonne liep een buurjongen die even tot bevelvoerend officier
bevorderd was. De moffen hadden hem gevraagd hen naar Barneveld te begeleiden en
daar als krijgsgevangenen af te leveren. Op een gegeven moment kwamen 4 soldaten in
een Canadese jeep het hele zooitje gevangen nemen. Van alle kanten zagen we de
krijgsgevangenen de voor hun zo smadelijke aftocht blazen.
Intussen was de plaatselijke fanfare opgetrommeld en zij begonnen het Wilhelmus te
spelen. Nooit zal het Wilhelmus met meer ontroering en vreugde gespeeld en gehoord
zijn. Even later kwamen de Canadezen uit Lunteren met het echte oorlogsmaterieel en in
een van de jeeps zat onze eingen Prins Bernhard. Toen dan ook door de fanfare voor de
tweede keer het Wilhelmus werd ingezet stonden ons de tranen in de ogen.
Thuis aangekomen wachtte ons nog een tweede verrassing, de boerderij was weer bezet
maar nu door de Canadezen. Deze bezetters kwamen met allerlei lekkernijen, voor de
mannen de sigaretten en voor de vrouwen chocolade, voor Peter was er echte
babyvoeding.
Na een paar dagen was de roes voorbij en deed het heimwee naar Elden en verdere
familie, waarvan we de afgelopen winter weinig of niets hoorden, weer de kop opsteken.
Om naar Elden te kunnen gaan moest je een pas hebben met daarop een
getuigenverklaring van een betrouwbare Barnevelder om te bewijzen dat je politiek
betrouwbaar was. Aangezien ik voor oktober 1944 geen enkele Barnevelder kende was
dat erg moeilijk. Maar ja, als je graag wilt verzin je wat. Als het niet op een witte manier
kan dan op een zwarte. We hadden in ons geldkistje nog enkele vooroorlogse zilveren
rijksdaalders en daarmee gewapend gingen we naar de Canadezen, de eerste de beste
wilde al wel handelen, hij de knaak en ik een busje players (60 stuks), zo ook mijn
zwager.
Wij weer op de fiets richting Barneveld, naar een inmiddels met ons bevriend geraakte
Karel Druif. Wij legden hem het probleem voor en vroegen hem in ruil voor de 2 busjes
players ons politiek betrouwbaar te verklaren. We werden smakelijk uitgelachen en hij
weigerde pertinent. Pas toen we met echte tea (thee) op de proppen kwamen wilde hij
wel maar, voor maar een busje. Daar hadden wij niets op tegen. Wij met z’n drieen naar
het hoge gerechtshof in Barneveld en zie daar voor 30 sigaretten waren we weer goede
vaderlanders.

Met enkele Eldenaren werd een afspraak gemaakt terug te gaan. Dit waren Jo Burgers,
Hent Bierman, Derk Rutgers, Toon Jansen, Hent Thuis en ondergetekende. Zo togen wij
begin mei terug richting Elden, tenminste dat dachten wij. In Arnhem aangekomen
kwamen we er al snel achter dat de oorlog wel maar de ambtenaren niet overwonnen
waren. We kregen nu te maken met een bijna onneembare barricade wat men het
militaire gezag noemde. In Arnhem wilde men ons, ondanks onze geldige papieren niet
doorlaten naar Elden. Eerst moesten we weer een formuliertje halen aan de Velperweg.
Daar aangekomen bleek dat de goden der democratie inmiddels hun dagtaak volbracht
hadden. We moesten de volgende dag maar terugkomen. En wel vlug want we mochten
niet in Arnhem overnachten. Gelukkig kende ik een bevriende familie op de Plattenburg,
de fam. Evers. Hier werden we gastvrij ontvangen, kregen te eten en te drinken en
konden er de nacht doorbrengen. ‘s Morgens waren we als eersten bij de hoge heren.
Dat wij al zo vroeg in de stad waren verwonderde hen zeer. Na enkele minuten hadden
we de nodige papiertjes en konden we de Rijn over om weer op Eldens grondgebied te
raken. We moesten ons melden op het politiebureau en ook daar keek men wat vreemd
op. Wij waren zo’n beetje de eerste duiven uit de ark. Maar goed, we waren van harte
welkom en men was blij weer oude bekenden te zien. In Arnhem hadden we al kennis
kunnen nemen met de verwoesting van de stad, maar dit was nog heilig met wat we hier
zagen en niet te vergeten roken. Al het vee, groot en klein plus paarden lagen op
dezelfde plaats waar ze gestorven waren. Ook waren er nog veel kadavers uit het
Elderveld met het hoge water in het hoger gelegen Elden aangespoeld. In de winter
hadden de moffen de Drielsedijk opgeblazen, dit maakte de ellende nog groter. Mijn
boerderijtje was dan ook heel solide met de grond gelijk gemaakt. Niets was nog heel. Je
begrijpt dat de stemming nog verder onder nul zakte. Toch wilde ik de puinhoop van
nabij bekijken, ik ben dan ook bij bakker Buys door de heg gekropen en zo kwam in in de
bongerd en kon zo stapje voor stapje door het hoge gras naar de puinhoop die eens mijn
huis was geweest. In de tuin vond ik een kopje dat we bij ons huwelijk als onderdeel van
een servies hadden gekregen. Onwillekeurig stak ik dit in m’n zak en nam het mee naar
Barneveld. De nacht in Elden bracht ik door bij Beyer op de Koppel. Daar wilde men de
volgende dag al wat aardappels poten. Ze waren bereid een stukje land aan mij te
verhuren en wat poters te verkopen. Zo kon ik na terugkomst in Barneveld vol trots
vertellen dat ik al wat aardappels had gepoot. De rest van mijn verhaal was eigenlijk
alleen kommer en kwel. Toen ik dan ook het kopje uit mijn zak haalde en ze het
herkende werd het haar toch te veel. Dit was de drupel die de emmer deed overlopen.
Toen ze weer meester was over zichzelf vroeg ze me: “Dries hoe moet dit nu verder?”. Ik
zei: “An, je hebt mij nog en samen hebben we een baby, dus laten we nu het besluit
nemen door dik en dun ons huis en ons bedrijf weer op te bouwen”. Toen ik de volgende
dag in Barneveld liep, kwam ik toevallig buurman Bikkel tegen en moest natuurlijk
uitgebreid verslag doen van mijn reis naar Elden. Zijn huis, hoewel zwaar beschadigd
was vrij snel weer enigszins bewoonbaar te maken. Natuurlijk vertelde ik hem dat ons
huis totaal verwoest was en gelijk bood hij mij de helft van zijn huis aan. Deze woning
was, zij het met de nodige moeite, weer bewoonbaar te maken. De vorige bewoners
waren vanuit Rotterdam naar Elden gekomen en in 1944 naar Putten gevlucht, zij zijn
daar opgepakt en naar Duitsland gevoerd en niet terug gekomen.
Reeds in 1945 werd er een noodschuur gebouwd en begon er al weer enigszins een
herstel van het bedrijf. Ons weiland lag in de Laar en daar moest dan ook zo snel
mogelijk gemaaid en gehooid worden want de zomer is kort en de naderende winter zal
koud zijn en lang duren.

Ik had me voorgenomen om de gebeurtenissen in de Laar buiten dit verhaal te houden
maar bij nader inzien en naar aanleiding van een gesprek met de heer (…..) heb ik
besloten om het toch maar te proberen.
De Laar, juni 1945. Op de hoek Gouden Klomp, Laarseweg stapte ik van de fiets en keek
eerste goed rond hoe de situatie was. Een ding viel mij meteen op; hier heerste de dood.
Alleen de absolute noodzaak deed me besluiten verder te gaan. Het viel me op dat er
veel voetstappen in het door het hoge water achtergebleven slib stonden, als ik in deze
voetstappen liep kon ik dit veilig doen. Al heel spoedig vond ik het lijk van een Duitse
soldaat. Deze lag half verscholen onder een heg van boer Willems. Toen ik dan eindelijk
de spoorbaan had bereikt zakte me plotseling het laatste restje moed in de schoenen en
heb ik wel een half uur op de rails gezeten om alleen maar wat wezenloos voor me uit te
staren. Dit was de aanblik van de dood en niets dan de dood. Geen leven mens, dier of
vogel in de lucht, maar wel dode soldaten overal. Dit waren vooral Duitse soldaten, ze
werden meegevoerd door de sterke stroom met de overstroming. Ze waren op de
spoorlijn blijven steken en lagen nog net zo als toen ze vanuit het weiland waren
aangespoeld. Toch moest ik verder, mijn weiland lag slechts een paar honderd meter
verder. Inmiddels had ik al gezien dat van de drie grote boerderijen en de vijf woningen
die de bebouwing van de Laar uitmaakten vrijwel geen steen meer over was. Toch ben ik
doorgelopen tot ik bij de ingang van het weiland was. Daar durfde ik niet verder en ben
weer teruggekeerd. Toevallig ontmoette ik nog diezelfde dag W. ten Bosch (een bewoner
van de Laar) en ook hij wilde erg graag naar de plek waar zijn woning gestaan had. Hij
vroeg mij of ik nogmaals en nu met hem samen deze tocht wilde maken. Dit hebben we
gedaan en van lieverlede raakten we wat aan de toestand gewend. We zijn dan ook
ondanks het verbod in dit gebied te komen al heel snel weer aan het werk gegaan. Op de
deel van de boerderij van Ten Bosch lagen een groot aantal gesneuvelde geallieerde
soldaten. Zij waren waarschijnlijk als gewonden hier op de deel gelegd en later toen de
boerderij in brand geschoten is op een vreselijke manier aan hun eind gekomen. Ook op
de boerderij van de fam. Van Hilten lagen veel dode soldaten. Op het erf en de directe
omgving lagen 17 verschillende oorlogsvoertuigen met als blikvanger een grote
geallieeerde tank die op de kop in de sloot stond, verder waren er zware en lichte
gevechtswagens, jeeps en zelfs een Rode Kruiswagen.
Om aan hooi te komen moet je eerst maaien en wel met de zeis. In feite was dit absoluut
ongebonnen werk. Toen ik daar zo stond te maaien kwam Marinus Gidding van de Perk
bij me met het voorstel om samen met hun tweepaards maaimachine te maaien, dus
ieder van ons een paard. Aldus geschiedde. Wij zouden dit uitproberen op een stuk
bouwland omdat daar de begroeiing een stuk minder was dan in het weiland. Toen ik op
hoop van zegen op de machine ging zitten bleek dit nogal mee te vallen met machine en
paarden tot ik eensklaps een gekraak hoorde, wat bleek, ik was met de messenbalk door
een gesneuvelde Duitse soldaat gereden. Toch reed ik met de moed der wanhoop verder,
aan het eind van het perceel draaien en langs hetzelfde pad weer terug. Toen ik op de
plaats kwam waar ik door de soldaat gemaaid had kreeg ik zo de schrik in de benen dat
ik toen ik weer bij Marinus aangekomen was hem zei dat ik voor niets ter wereld nog
verder wenste te maaien. Ook hij durfde niet verder te gaan. Zo gingen we weer terug
naar de zeis. De volgende dag kwam Marinus weer met hetzelfde voorstel en, goede raad
is duur, besloten we toch weer naar huis te gaan, de paarden te halen en in te spannen
en weer verder te maaien. Wonderlijk genoeg hebben we zonder ongelukken voor beide
bedrijven voldoende hooi weten te oogsten en hebben het vee gezien de omstangheden
redelijk de winder door kunnen krijgen.

U zult zich misschien afvragen of de overheid dan niets deed om de gesneuvelde
soldaten alsnog een fatsoenlijke begrafenis te geven. Zeker werd hier iets aan gedaan
maar U moet zich wel de omstandigheden voor de geest halen. In dezelfde tijd dat de ene
na de andere boer zich weer op het land waagde begon een ploeg mensen uit Nijmegen
gesneuvelde soldaten te zoeken en te identificeren. In de eerste plaats het gebit
beschreven, het metalen plaatje opgezocht en persoonlijke bezittingen als ringen,
portemonnee, portefeuille enzovoort in een zakje gedaan en bij het noodgraf werd een
paaltje met nummer geplaatst. Later zijn deze soldaten weer herbegraven op diverse
oorlogskerkhoven.
In de nazomer en herfst werd door ons hard gewerkt om de grond weer te bewerken en
klaar gemaakt om in 1946 weer op tijd te kunnen zaaien en poten. Ook in de bongerd
werd hard gewerkt om de meest beschadigde bomen op te ruimen. Nu er ongewild
ruimte kwam voor de modern teelt van de zo kleine spilbomen was de keus niet
moeilijk, zo kwamen de eerste hoekjes moderne fruitteelt tot stand. Ook in de
rundveehouderij had plotseling een ommezwaai plaats. Het vee uit Friesland dat we
inmiddels voor veel geld hadden gekocht via landbouwherstel was redelijk ziektevrij.
Voor iedere 2 verloren gegane koeien kreeg je er een terug. Reeds in 1945 deed de K.I.
zijn intrede, daarnaast was de ontwikkeling van geneesmiddelen in Amerika met
reuzensprongen vooruit gegaan. De beruchte mond en klauwzweer en T.B.C. kon
doeltreffend bestreden worden maar ook abortus bang, uier- en pootziekte.
Intussen bleef er voor ons nog steeds een grote wens over namelijk een nieuw huis en
bedrijfsgebouwen. Hiervoor werd in 1949 de eerste spade in de grond gestoken. We
kregen voor die tijd een prima woning en bedrijfsgebouwen. We zijn op 2 januari 1950
verhuisd van de noodwoning naar onze nieuwe woning. Nu, na bijna 10 jaar
oorlogsellende konden we de balans opmaken en dan blijkt dat we inmiddels drie
kinderen en een modern bedrijfje hebben en alle reden om met goede moed verder te
gaan.
Bron: