Beleid veranderen of stoppen - Prof. dr. AFA Korsten

organisaties een rol. Hoe ouder een organisatie, hoe geringer de kans op
ontmanteling. Dat geldt ook voor adviesorganen.
- Verschil in domein en tijd.
De beëindigbaarheid van beleid verschilt ook per terrein. Sociale
zekerheidsprogramma’s zijn gemakkelijker object van beleidsbeëindiging dan
belastingvoordelen. Verder verschilt beëindigbaarheid in de tijd. In een fase van
ontspanning tussen Oost en West zijn defensieprogramma’s veel kwetsbaarder dan
tijdens de Koude Oorlog. Zeker als er daarbij een noodzaak tot vermindering van de
overheidsuitgaven bestaat, zijn zij gauw het slachtoffer.
- Maatschappelijke verankering.
De kans op falen blijkt tamelijk groot bij beleidsobjecten die een grote symbolische
betekenis hebben en verankerd zijn in het maatschappelijke waardenpatroon. Zo is
een decoratiestelsel niet of nauwelijks te veranderen, hoewel regeringen al jaren
meedelen daartoe te willen overgaan. Hoewel sprake is van geringe materiële
beëindigingskosten en politieke prikkels voldoende aanwezig zijn lijkt het maar niet
te lukken. Verbeteringen in de strategie voor de beleidsbeëindiging helpen in
dergelijke gevallen ook vrijwel niet Er zijn diverse pogingen gedaan om ‘Bronbeek’,
het tehuis voor oud-KNIL-militairen, op te heffen, maar deze pogingen liepen op
niets uit.
- Zichtbaarheid.
De zichtbaarheid van beleid blijkt een verder differentiërende factor. Is sprake van
direct voor burgers relevant en zichtbaar beleid (bijvoorbeeld huursubsidie), dan zal
een beëindigingspoging meer controversen oproepen dan beleid dat indirect van
betekenis en minder zichtbaar is, zoals bijvoorbeeld subsidies aan koepelorganisaties.
De kans op falen is bij andere onderwerpen geringer. Stagnatie blijkt niet
problematisch als het object amper of niet aansluit op en verankerd is in
maatschappelijke waardenoriëntaties, zoals het geval was bij de opheffing van de
Bescherming Bevolking (Van der Boom, 2000). De bewindsman werd in dit geval
herhaaldelijk door het parlement teruggefloten, zonder dat deze interventies tot
uitstel leidden. De basis voor een effectieve anti-beëindigingscoalitie was te gering en
de terminator bood een alternatief.
- Wat stevig staat, valt niet makkelijk om.
De instrumentering van het beleid maakt eveneens verschil. Naarmate een beleid een
zwaardere instrumentering kent, is de kans op beëindiging geringer. Een wet is een
zwaar instrument; subsidies, voorlichting en overleg zijn lichtere instrumenten. Een
wet is relatief moeilijk af te schaffen, zeker als dit instrument een groot apparaat voor
de toepassing ervan kent.
64