Beleid veranderen of stoppen - Prof. dr. AFA Korsten

Maar beleidsbeëindiging omvat meer dan de veranderde doelstellingen van
beleidvoerders. Het begrip dient immers onderscheiden te worden van andere
vormen van beleidsverandering. Voor beleidsbeëindiging is kenmerkend dat in dat
proces van beleidsverandering onderdelen van het bestaande beleid of mogelijk het
bestaande beleid als geheel moeten worden gestaakt, gereduceerd, opgeheven of
gesloten. Er moet afbouw in het proces van beleidsverandering aanwezig zijn, wil het
als beleidsbeëindiging kunnen worden aangemerkt.
Bij eliminatie en ontmanteling blijft het echter niet altijd. Soms wijzen beleidvoerders
op de noodzaak van zeker continuïteit van beleid of zelfs op
‘vernieuwing’(=opvolging) als alternatief voor het beleidseinde: voor de rups komt de
vlinder in de plaats. Soms is het nieuwe beleid nog niet direct zichtbaar. ‘Oud voor
nieuw’ was echter duidelijk aanwezig bij de ontwikkeling van een nieuwe
rampenbestrijdingsorganisatie als alternatief voor de opheffing van de Dienst
Bescherming Bevolking, de BB (Van der Boom, 2000). Een dreigend beleidshiaat kon
op die wijze worden vermeden. Er zijn omstandigheden waaronder ook
beleidvoerders over nieuwe schoenen dienen te beschikken voordat de oude
schoenen worden weggegooid.
Een andere kenmerk betreft het verhulde karakter van althans bepaalde beëindigingen.
Een uiting daarvan is het ontwikkelen van nieuw beleid, waarbij vaststelling daarvan
onmiddellijk of op termijn beëindiging van bestaand beleid met zich brengt. Een
voorbeeld hiervan vormt de vorming van volksgezondheidscentra op lokaal niveau
in Californië, die de sluiting van staatscentra tot gevolg had. Beleidsbeëindiging was
de verborgen agenda achter het in discussie gebrachte nieuwe beleid. Een ander
voorbeeld van een impliciete beëindiging is de reorganisatie van het binnenlands
bestuur. Toen in de tachtiger jaren de voorstellen voor gewestvorming werden
teruggenomen en gekozen werd voor sterke provincies, in combinatie met
intergemeentelijke samenwerking, verviel de grondslag om de Agglomeratie
Eindhoven en het Openbaar Lichaam Rijnmond uit te bouwen tot mini-provincies.
Juist de opheffing van die organisaties kwam daardoor in zicht en die volgde dan
ook.
Een volgende karakteristiek is dat speciaal beleid is vereist om een beleid beëindigd te
krijgen. Het streven naar beleidsbeëindiging is te beschouwen als ‘het einde’, maar
ook als het begin van een nieuw beleidsproces ‘op weg naar het einde’. Beleid om
beleid te elimineren, betekent bij wetgeving veelal het opstellen van een
intrekkingswet, een wet om een andere wet te laten ophouden om te bestaan. Een
voorbeeld is de Wet Opheffing Openbaar Lichaam Rijnmond. Uitgebreid behoeft die
wetgeving niet altijd te zijn. Een voorstel voor de opheffing van Rijnmond telde
slechts drieëntwintig artikelen. Dergelijk beleid in de vorm van een intrekkingswet,
52