Beleid veranderen of stoppen - Prof. dr. AFA Korsten

kabinetten-Kok niet de minister van Sociale Zaken, dat was de PvdA (met Klaas de
Vries en later Willem Vermeend) maar wel de staatssecretaris: eerst Linschoten en
daarna Hoogervorst. Het ondwerp werd zo geparkeerd bij een staatsrechtelijk zwak
figuur, de staatssecretaris, en niet de minister.
De WAO-historie laat pogingen zien om volumebeleid te voeren
- iets te doen aan de aanzuigende werking;
- prikkels te verzinnen die ertoe leiden dat werkgevers werknemers uit de WAO
houden, zoals de Pemba, en nieuwe te bedenken;
- en ze laat zien dat als er eenmaal een volume bestaat, gebaseerd op verworven
rechten, de maatregel vooral bedacht worden voor nieuwe instroom, waardoor
‘het niet erger wordt’. Dit is inherent incrementeel denken.
Al met al is rond de WAO regeren hier vooruitschuiven geweest, met name onder de
eerste twee paarse kabinetten (NRC, 180202).
Schema: Wao als struikelblok- Een overzicht van 35 jaar pogen het volume te
beheersen
Jaar Issue rond WAO
1967 De WAO komt tot stand. Politici verwachten dat uiteindelijk ongeveer tweehonderdduizend mensen
gebruik zullen maken van de voorziening. Het zouden er in 2002 bijna een miljoen zijn.
1978 -
1986
Overtollige werknemers worden jarenlang in de WAO gedumpt. Om dit probleem wordt politiek
heengelopen. Bijna alle politieke partijen sluiten de ogen hiervoor.
1986 Het aantal arbeidsongeschikten is al opgelopen tot zo’n 650.000 personen. Het kabinet-Lubbers (CDA,
VVD) besluit tot een stelselherziening. De uitkering die aanvankelijk maximaal 80 procent was, gaat
omlaag naar maximaal 70 procent van het laatstverdiende loon.
1990 Premier Ruud Lubbers (CDA) zegt in een lezing in Nijmegen: Nederland is ziek. Er zijn dan 900.000
WAO’ers. Hij dringt aan op ingrijpen.
1991 Het derde kabinet-Lubbers (CDA, PvdA) wordt het eens over een ingrijpende aanpak voor de WAO.
Arbeidsongeschikten onder de vijftig krijgen maar beperkte tijd recht op een WAO-uitkering. Daarna
vallen ze terug op het sociaal minimum. Vooral bij de PvdA-achterban is de verontwaardiging groot.
1991 In augustus wordt het WAO-voorstel door het kabinet-Lubbers aangepast: WAO’ers krijgen aanvankelijk
nog wel een uitkering van 70 procvent van het laatst verdiende loon. Maar na verloop van tijd wordt de
uitkering verlaagd, afhankelijk van de leeftijd en arbeidservaring. Dit plan leidt binnen de PvdA tot de
zogenoemde WAO-crisis. PvdA-voorzitter Marjanne Sint vertrekt. PvdA-partijleider Wim Kok, minister
van Financien in het kabinet-Lubbers III, krijgt veel kritiek, maar mag uiteidnelijk blijven van zijn
achterban.
1993 De PvdA en het CDA kunnen het niet eens worden over de uitwerking van hun geplande ingrepen. Ze
besluiten de bestaande gevallen toch te ontzien. De nieuwe gevallen worden zwaarder aangepakt. De
keuringen zullen worden aangescherpt.
1993 De parlementaire enquêtecommissie onder leiding van Flip Buurmeijer, oud-Kamerlid voor de PvdA,
concludeert dat de sociale partners via de bedrijfsverenigingen hebben zitten knoeien. Overtollige
werknemers zijn jarenlang in de WAO gedumpt.
1994 Het eerste Paarse kabinet (PvdA, VVD, D55) besluit de toestroom van WAO’ers aan te pakken door
werkgevers een hogere premie te laten betalen naarmate ze meer werknemers in de WAO laten
belanden (Pemba, een uitvinding van stas Linschoten)
1996 Het aantal WAO’ers dat door de ingreep van 1993 was gedaald tot onder 850.000 loopt weer op.
Nederland kent veel meer WAO’ers dan een aantal omliggende landen. Dat wekt grote verbazing.
1996 Eind juni 1996 stapt staatssecretaris Linschoten zelf op. Het vertrouwen in zijn politieke integriteit was
door de Tweede Kamer in twijfel getrokken. Linschoten had een parlementair onderzoek aan de broek
149