Beleid veranderen of stoppen - Prof. dr. AFA Korsten

verschil met de twee andere modellen is echter dat de nadruk wordt gelegd op
beleidsstabiliteit. Het PAC-kader beschrijft voornamelijk de mechanismen waarmee
een dominante beleidscoalitie in een beleidssubsysteem zich weert tegen de
argumenten van concurrerende beleidscoalities. Het debat tussen de dominante en
concurrerende beleidscoalitie(s) zal hooguit tot incrementele veranderingen leiden;
de normatieve kern (‘deep normative core’) van het waardenstelsel van de
dominante coalitie zal niet veranderen zolang zich op het collectieve keuzeniveau
waaronder beleidssubsystemen analytisch gezien functioneren geen veranderingen
in politieke coalities of crises voordoen die gevolgen hebben voor de
machtsconfiguratie op het beleidsniveau.
Autoritaire democratie
De centrale vraag blijft echter in hoeverre deze theorieën op radicale
beleidsveranderingen in niet-liberale democratische politieke stelsels van toepassing
zijn. De hierboven behandelde theorieën van beleidsverandering zijn alle gebaseerd
op empirische onderzoeken in liberaal democratische systemen. Alle leggen de
nadruk op het vrije spel van debat, argumentatie en strijd tussen verschillende
beleidscoalities over de vertaling van hun ideeën en belangen in beleidsprogramma’s
en wet- en regelgeving op het microniveau van beleidssubsystemen. De strijd om
beleid speelt zich voorts binnen langdurig stabiele en duurzame institutionele
normen, regels en procedures op, respectievelijk, het macro- en mesoniveau van het
politieke systeem af (vgl. Kiser and Ostrom, 1982; Ostrom, 1990). Een dergelijke
stabiele omgeving ontbreekt echter in autoritaire regimes vanwege de permanente
dreiging van het instorten van het systeem ─ in dit geval als gevolg van een militaire
interventie. Terwijl de institutionele structuren, regels en normen van het meso- en
macroniveaus door beleidsactoren in liberale stelsels als gegeven worden
beschouwd, vormen deze niveaus voor beleidsactoren in autoritaire stelsels een
veranderlijke. En omdat deze institutionele stabiliteit als een centrale assumptie in de
drie modellen van beleidsverandering is weergegeven kunnen de modellen niet
direct getoetst worden voor een politiek systeem waarin deze institutionele stabiliteit
ontbreekt en integendeel institutionele instabiliteit de norm is.
Er bestaat niettemin een uitweg voor dit probleem. De theorieën van
beleidsverandering kunnen namelijk op een andere fundamentele wijze bijdragen
aan het begrip over beleidsveranderingen in een niet-liberaal politiek systeem. Een
meta-theoretische vergelijking van de drie theorieën leidt namelijk tot de conclusie
dat ze alle drie een analytisch onderscheid maken tussen intellectuele en institutionele
causale mechanismen die leiden tot beleidsveranderingen. De reden hiervan is dat
alle drie de theorieën terug te voeren zijn op Heclo’s onderscheid tussen ‘powering’
en ‘puzzling’ (Heclo, 1974). Dit onderscheid houdt in dat beleidsprocessen zowel over
macht en belangen als over ideeën en leerprocessen gaan.
140