Beleid veranderen of stoppen - Prof. dr. AFA Korsten

heeft de wetenschappelijke studie van beleid weliswaar mooie (Engelstalige) proza
zoals ‘garbage can’, ‘policy window’, en ‘punctuated equilibrium’ opgeleverd, maar
heeft de toetsing en vorming van theorie bemoeilijkt om twee redenen: (a) de
empirische basis van deze theorieën is vaak beperkt tot enkele observaties binnen
slechts enkele organisaties, enkele beleidssectoren of tot één politiek systeem
(hoofdzakelijk de V.S.) en (b) de begrippen uit de verschillende kaders overlappen
elkaar en stellen de onderzoeker steeds voor de keuze welk concept te gebruiken. Er
bestaat niettemin een drietal belangrijke beleidsveranderingstheorieën.
De drie theorieën zijn de ‘punctuated equilibrium’ theorie van Baumgartner en Jones
(1993), de ‘social learning’ theorie van Hall (1993) en de ‘policy advocacy coalition’
kader van Sabatier (1988).
Waarom wordt de agendatheorie van John Kingdon niet tot de theorieën over
verandering gerekend? Omdat niet beleidsverandering bij Kingdon de afhankelijke
variabele is.
De keuze voor deze drie theorieën is gemaakt vanwege de volgende drie punten. In
de eerste plaats vormt (radicale) beleidsverandering de expliciete afhankelijke
variabele in alle drie theorieën. In de tweede plaats geven de theorieën
beleidsprocessen weer als langdurige perioden van incrementalisme afgewisseld
door korte perioden van radicale beleidsveranderingen. De laatste overeenkomst is
dat radicale beleidsveranderingen door factoren die zich buiten het
beleidssubsysteem bevinden worden geïnitieerd.
• ‘Punctuated equilibrium’-theorie
De ‘punctuated equilibrium’-theorie van Baumgartner en Jones (1993) stelt dat
perioden van incrementele beleidsvorming en -implementatie binnen stabiele
beleidssectoren worden afgewisseld door kortdurende instabiele en chaotische
momenten die eindigen met een radicale beleidsverandering. De stabiliteit is het
gevolg van het bestaan van een beleidsgemeenschap die voor een langere periode
een dominante positie inneemt (ofwel: een ‘beleidsmonopolie’ bezit) in een
beleidssubsysteem. De beleidsgemeenschap heeft gedurende deze periode niet alleen
de macht om de belangrijkste beleidsbeslissingen te nemen over het
beleidsprogramma waarover zij gaat maar ook om een positief beleidsbeeld over het
aangaande probleem te definiëren. Door samenloop van een aantal factoren kan het
evenwicht dat voor stabiliteit zorgt abrupt worden verstoord en de plaats van de
dominante beleidsgemeenschap worden ingenomen door een andere. De
belangrijkste verklarende factor in het model is de succesvolle uitdaging en
uiteindelijke verdringing van het vigerend positieve beleidsbeeld dat een
beleidsprogramma haar legitimiteit verschaft (bijvoorbeeld ‘industriebeleid is goed
138