Beleid veranderen of stoppen - Prof. dr. AFA Korsten

Dit artikel, gebaseerd op het proefschrift van de auteur, handelt over één aspect van
deze identiteitspolitiek, namelijk het beleidsvormingsproces over de imamscholen.
Imamscholen vormen een subsysteem van het beleidsterrein van religieonderwijs.
De imamscholen vallen onder het Ministerie van Nationaal Onderwijs en leiden
geestelijken op die religieuze diensten verzorgen in moskeeën en andere
gebedshuizen. Aangezien imams in Turkije formeel gesproken ambtenaren zijn, is de
opleiding van imams een overheidstaak. De ongeveer 80,000 imams zijn verbonden
aan het Directoraat-Generaal voor Religieuze Zaken dat onderdeel is van het kabinet
van de Turkse minister-president. Een groot deel van hen werkt op provinciaal en
districtsniveau waar zij het dagelijkse bestuur over de gebedshuizen en moskeeën
voeren en de religieuze diensten rondom islamitische feestdagen coördineren.
Ondanks hun ambtelijke status, raakten imamscholen sterk gepolitiseerd. Gedurende
de éénpartijstaat (1923-1950) waarin de secularistische en kemalistische
Republikeinse Volkspartij de absolute macht bezat, werden imamscholen één voor
één gesloten omdat de secularistische elites religieuze instellingen als een obstakel in
het moderniseringsproces zagen. In 1950 werden imamscholen echter weer heropend
nadat het meerpartijenstelsel was ingevoerd: de grotendeels rurale en gelovige
bevolking aan wie de secularisatiedrang van de kemalistische elites volledig voorbij
was gegaan eisten religieonderwijs en imamscholen en voor politici was een liberaal
beleid tegenover religieonderwijs en imamscholen een aantrekkelijk electoraal
onderwerp. Tegelijk betrok de imamscholen kwestie naast kiezers en politieke
partijen een derde politieke actor in het spel: de militairen.
De belangrijkste oorzaak hiervoor is de historische rol die militaire officieren bij de
stichting van de Turkse Republiek in 1923 en bij het natievormingsproces dat daarop
volgde hebben gespeeld. Vanuit het militair perspectief geldt dat het lot van de
Turkse staat en natie nauw is verbonden met dat van het leger. Kortom: Turkse
militairen zien zichzelf als de hoeders van het seculiere karakter van de natiestaat.
Het is daarom niet verwonderlijk dat de kwestie van de imamscholen tijdens de
militaire regimes van 1960-1961, 1971-1973 en 1980-1983 hoog op de politieke agenda
is gekomen. Voorafgaand aan of onmiddellijk na iedere interventie hebben militairen
hervormingen op het gebied van onderwijs en religie en daarbinnen de
imamopleidingen aangekondigd en uitgevoerd.
Drie theorieën van beleidsverandering
Theorievorming over beleidsprocessen is sterk versnipperd (vgl. Parsons, 1995). Het
bestaan van vele onderzoekprogramma’s binnen en tussen verschillende politieke
stelsels heeft ertoe geleid dat vaak dezelfde fenomenen, zoals agendavorming en
beleidsveranderingen, door verschillende onderzoekers met behulp van
verschillende conceptuele kaders is beschreven en geanalyseerd (John, 1998). Dit
137