Beleid veranderen of stoppen - Prof. dr. AFA Korsten

jaren zeventig. Tegenover bijv. het opheffen van de Bescherming Bevolking (BB)
stond het ontstaan van een nieuwe rampenbestrijdingsorganisatie. Beleidsbeëindiging
en opvolging liggen dus dicht bij elkaar. Veel voorbeelden van integrale beëindiging
zijn er evenwel niet. Dat vraagt om verklaringen.
Drie verklaringen
Theorievorming over beleidsbeëindiging geeft drie handreikingen. Die noemen we,
om ze verderop op de Uitverkopenwet te betrekken.
1 De eerste invalshoek is een historisch-bestuurskundige. Deze benadering leidt naar de
vraag of er eerder afschaffingspogingen zijn ondernomen, die faalden. Als een
eerdere poging mislukt, stijgt de kans dat een barrière voor een volgende is
opgeworpen en die volgende poging ook niet meer lukt. Dat geldt overigens slechts
voor bepaalde beleidsobjecten.
Bij de totstandkoming van beleid wint de volhouder nogal eens; lobby van een
pressiegroep en een volhardend Kamerlid hebben succes. Maar bij beleidsbeëindiging
is dat onder bepaalde condities juist niet het geval: eerder falen van een poging,
verhindert dat een volgende nog succes kan hebben. Dit is met name geconstateerd
bij beleidsobjecten die een emotionele en ideologische verankering in de samenleving
kennen (Ellis, 1983). In zo’n geval kan een voorgenomen beëindiging burgers, die
misschien nog via vrijwillige actie veel geld voor zo’n object op tafel hebben gelegd,
bewust maken. Een eerste beëindigingspoging die zo’n gevolg heeft, kan dan effectief
verzet oproepen, wat dan bij een latere poging weer de kop op steekt; de latere
poging wordt dan gezien als een hernieuwde aanslag op het grote goed. Gebleken is
bijvoorbeeld dat regelingen voor oorlogsveteranen of slachtoffers daarom moeilijk
zijn in te trekken.
Deze ‘wet van de falende volharding bij beleidsbeëindiging’ vormt een eerste verklaring
voor het beperkt voorkomen van beleidsbeëindiging, in casu substantiële
deregulering.
2 Een tweede benadering is een bestuurskundige die zich richt op ontwerpkwaliteit van
een beëindigings-of dereguleringsvoorstel en niet op de historische kant van de zaak.
Soms is die kwaliteit discutabel omdat de argumenten gebrekkig zijn en of geen
afdoende regeling voor de uitvoering is getroffen (Korsten, 1983). Het gevolg kan dan
zijn dat, hoewel voorstellen zijn ingediend, deze het niet halen. Tegenwerpingen,
zoals veronderstelde negatieve effecten en uitvoeringsproblemen, kunnen niet
gepareerd worden.
Onder meer omdat destijds een sociale regeling nog niet was voorzien in een voorstel
tot afschaffing van de BB is de staatssecretaris van Binnenlandse Zaken gevraagd daar
109