Beleid veranderen of stoppen - Prof. dr. AFA Korsten

edrijfsleven. Een heroverwegingswerkgroep van voornamelijk ambtenaren
publiceerde in 1981 een rapport over regulering en deregulering. Daarin werd ook de
Uitverkopenwet al behandeld (zie TK 1981-1982, 16 625, nr. 39). Het VNO deed, met
het congres ‘Ruimte voor elan’, ook een duit in het zakje. Vooral de VVD bracht het
onderwerp vervolgens in bij de verkiezingen. Na de verkiezingen zou het onderwerp
meer uitgebreid op de politiek-bestuurlijke agenda geraken. Kwam de
Uitverkopenwet in het regeerakkoord als zodanig nog niet aan bod, deregulering als
algemeen thema wel (Ned. Staatscourant, 28 okt. 1982). Spoedig daarna volgde een
uitwerking.
Deregulering werd door het kabinet breed opgevat. Deregulering zou vooral
een beoordeling van bestaande én voorgenomen wetgeving moeten inhouden.
Daartoe werden diverse dereguleringscommissies in het leven geroepen, om op
grond van toetsingscriteria voorstellen te doen. De commissie-Geelhoed zou onder
meer daarover meedenken en de samenhang van de operatie op zich en met andere
operaties in en van de rijksdienst in het oog houden.
Daarmee werd aan het proces vorm gegeven. Wat zouden evenwel de effecten
kunnen zijn? De volgende effecten zijn te onderscheiden:
a anticiperende deregulering: het niet voorbereiden van nieuwe wetten; het
temperiseren van de voorbereiding van nieuwe wetten; uitstel van de
inwerkingtreding; fasering van de invoering;
b substantiële deregulering: het niet in werking treden van aangenomen wetten; het
intrekken van bestaande wetten; het terugbrengen van het werkingsgebied van
wetten; het verlagen van normen in wetten;
c semi-substantiële deregulering: afzien van allerlei pseudowetgeving;
d procedurele deregulering: het stroomlijnen van procedures; het versnellen van
procedures; het beperken van de ambtelijke bemoeienis; het wijzigen van
competenties, etc.;
e populistische deregulering: het beperken van inspraak-, bezwaar- en
beroepsmogelijkheden (zie Nelissen, 1983).
De verwachting is uitgesproken dat met name substantiële deregulering slechts
beperkt zou optreden (zie Nelissen, 1983). In de VS, waar deregulering reeds in het
begin van de jaren zeventig op gang kwam, bleek deregulering van dat type ook niet
vaak waarneembaar. Substantiële deregulering is zelfs recent wel betiteld als een
‘dying topic’, een doodbloedend verschijnsel. Deregulering zou eerder tot
herregulering leiden (Tolchin, 1983; Van Nispen en Van der Tak, 1984). Ook vanuit de
theorie en empirie van beleidsbeëindiging is substantiële deregulering op het eerste
gezicht schaars te achten. In Nederland kennen we intussen wel een aantal
voorbeelden. Bij voorbeeld het stoppen van de Leidse Baan als infrastructureel
project. Of (de afschaffing van de Aankoopregeling voor kunstaanschaf (ASK) in de
108