Politieke participatie en beleid.pdf - Prof. dr. AFA Korsten
Politieke participatie en beleid.pdf - Prof. dr. AFA Korsten Politieke participatie en beleid.pdf - Prof. dr. AFA Korsten
Eisen en beïnvloeding van overheidsbeleid A.F.A. Korsten 020209 A Inleiding 1 Inleiding Bepaalde (categorieën of groepen van) burgers willen wat van overheidsbestuurders gedaan krijgen. Bestuurders zelf willen op hun beurt ook wat realiseren, soms beïnvloed door een politieke partij, een regeerakkoord, of ervaringen met bestaand beleid, of suggesties van adviesorganen en ambtenaren. Soms zoeken die bestuurders draagvlak voor hun eigen of ambtelijke voorkeuren bij burgers. Bij dat heen en weerverkeer blijft het niet. Tussen burgers en bestuur bevinden zich veel intermediairs, zoals belangenorganisaties en zaakwaarnemers. Dat levert veel ‘strijdgewoel’ op. Persmedia bemoeien zich hevig met dit gewoel. Media geven voorkeuren en voorstellen weer. Dit stuk gaat weliswaar over beïnvloedingspogingen, vooral van onderop en van intermediairs, maar we proberen ook enig oog te hebben voor de rol van media in de strijd om honorering van voorkeuren. Politieke participatie Onder politieke participatie wordt verstaan: het geheel van pogingen om overheidsbeleid te beïnvloeden. Invloed uitoefenen kan op een aantal manieren: electoraal of niet-electoraal; spontaan van onderop of als reactie op een uitnodiging van een overheid; individueel of in groepsverband; direct of door een vorm van vertegenwoordiging. Lobby als vorm van politieke participatie Lobby is een bepaalde vorm van politieke participatie. Lobby wordt gepleegd door overheden en bedrijven. Het bedrijfsleven benadert, net als zovele andere instanties of burgers met een particulier belang, al sinds jaar en dag individuele ambtenaren, parlementariërs en zelfs bewindslieden om aandacht te vragen voor zijn zaak. Nieuw of ongewoon is het verschijnsel lobby dus niet, maar er is de laatste jaren wel iets veranderd. Lobbykantoren en ‘public affairs’-afdelingen Niet alleen wordt er steeds meer gelobbied, maar ook breidt het bedrijfsleven het spectrum van kanalen om gehoor te vinden uit. Behalve door intermediaire organisaties, als de branchevereniging en de branche-overstijgende werkgeversorganisaties, wordt er nu ook gelobbied door speciaal daarvoor opgerichte ‘public affairs’-afdelingen van grote bedrijven en door externe 2
lobbykantoren. Ondernemingen, zeker de grotere, laten steeds vaker voor specifieke onderwerpen de intermediaire organisaties links liggen en komen zelf, via een eigen of extern ingehuurde lobbyist, soms zelfs via een eigen voorpost in Den Haag, op voor het eigen standpunt. Zij laten steeds meer alleen de globalere onderwerpen aan de branche- en werkgeversorganisaties over. Beroepsverenigingen lobbyen ook Intussen zijn ook andere organisaties dan private gaan lobbyen . Zo zijn nonprofitorganisaties actief. De beroepsvereniging van tandartsen nam onlangs een lobbyist in de arm. Ook organisaties als de Vereniging van Nederlandse Gemeenten (VNG) roeren zich. Zelfs departementen en gemeenten schuwen lobby niet meer en begeven zich in de ‘Brusselse’ arena. Het verschijnsel lobby is, met andere woorden, een niet meer weg te denken deel van de praktijk van het openbare bestuur geworden; het dient dus ook een onderdeel van de studie daarvan te zijn. Alle soorten organisaties lobbyen tegenwoordig, zelfs overheden, zoals de casus laat zien. Grote ondernemingen We richten ons in het onderstaande voornamelijk op de wat grotere ondernemingen. Deze organisaties kennen immers al een lange traditie van lobby bij de Nederlandse overheden en bij de Europese Gemeenschappen (EG) en Europese Unie (EU) en hierover bestaan ook de meeste gegevens. Over eventuele lobbies van de kleinere ondernemingen en overheden zijn de gegevens nog schaars. Gelukkig is de laatste jaren het voor studie en onderzoek beschikbare materiaal verrijkt met enige voor ons onderwerp relevante gevalsbeschrijvingen en interviews; interviews met beroepslobbyisten, maar ook met ondernemers en politici. Daarmee wordt het ook mogelijk van binnenuit enige licht te werpen op het verschijnsel lobby. Doel Het doel van dit artikel is de lezer te introduceren in de wereld van onderzoek naar politieke participatie. Een rijk veld aan thema’s en studies. Wie voor zijn organisatie overweegt te gaan lobbyen wordt een handreiking geboden. We vertrekken vanuit een beschouwing over politieke participatie. Onderzoekers Er bestaat intussen een internationale literatuur over lobby. Bekende auteurs op dit gebied zijn: Greenwood, Aspinwall. In Nederland is met name onderzoek verricht door Van Schendelen, Huberts, Klandermans, Pestman, Van Noort. Voorwerk Deze beschouwing is deels een bewerking van een eerder gepubliceerd artikel door Baakman, Korsten en Van Mierlo, dat in 1995 verscheen in ‘Handboek strategie en beleid in de publieke sector’. Ook konden eerdere publicaties van Korsten, waaronder zijn proefschrift benut worden (Korsten, 1979). 3
- Page 1: Eisen en beïnvloeding van overheid
- Page 5 and 6: 2 Beleid begrijpen door kennis van
- Page 7 and 8: Onderwerpen komen en gaan. Op geagg
- Page 9 and 10: Politici beïnvloeden media via spi
- Page 11 and 12: Muziekcentrum subsidie te verstrekk
- Page 13 and 14: urgemeester of minister. Een groeps
- Page 15 and 16: de ‘particratie’, dus van de po
- Page 17 and 18: Zaakwaarnemers zijn belangenbeharti
- Page 19 and 20: Literatuur over lobby en andere vor
- Page 21 and 22: invloed op de criteria verkregen wo
- Page 23 and 24: interne dienstverlening, zelfs met
- Page 25 and 26: die hun belangen en die van patiën
- Page 27 and 28: We zien ook zekere overeenkomsten (
- Page 29 and 30: ijvoorbeeld lid van een onderneming
- Page 31 and 32: Een actuele vraag is of de stroming
- Page 33 and 34: Politieke partijen hebben een eigen
- Page 35 and 36: 9 Politieke participatie genereert
- Page 37 and 38: procent van de CDA-stemmers vindt d
- Page 39 and 40: daarnaast lokale overheden, belange
- Page 41 and 42: - Zijlstra, G., The policy structur
- Page 43 and 44: ij de gemeente Maastricht werkzame
- Page 45 and 46: De bemoeienis van de grote organisa
- Page 47 and 48: industrievestiging ten zuidwesten v
- Page 49 and 50: Overal waar ze keek, kwam ze ze teg
- Page 51 and 52: onden. Peters sluit aan op het fase
lobbykantor<strong>en</strong>. Onderneming<strong>en</strong>, zeker de grotere, lat<strong>en</strong> steeds vaker voor<br />
specifieke onderwerp<strong>en</strong> de intermediaire organisaties links ligg<strong>en</strong> <strong>en</strong> kom<strong>en</strong> zelf,<br />
via e<strong>en</strong> eig<strong>en</strong> of extern ingehuurde lobbyist, soms zelfs via e<strong>en</strong> eig<strong>en</strong> voorpost in<br />
D<strong>en</strong> Haag, op voor het eig<strong>en</strong> standpunt. Zij lat<strong>en</strong> steeds meer alle<strong>en</strong> de globalere<br />
onderwerp<strong>en</strong> aan de branche- <strong>en</strong> werkgeversorganisaties over.<br />
Beroepsver<strong>en</strong>iging<strong>en</strong> lobby<strong>en</strong> ook<br />
Intuss<strong>en</strong> zijn ook andere organisaties dan private gaan lobby<strong>en</strong> . Zo zijn nonprofitorganisaties<br />
actief. De beroepsver<strong>en</strong>iging van tandarts<strong>en</strong> nam onlangs e<strong>en</strong><br />
lobbyist in de arm. Ook organisaties als de Ver<strong>en</strong>iging van Nederlandse<br />
Geme<strong>en</strong>t<strong>en</strong> (VNG) roer<strong>en</strong> zich. Zelfs departem<strong>en</strong>t<strong>en</strong> <strong>en</strong> geme<strong>en</strong>t<strong>en</strong> schuw<strong>en</strong><br />
lobby niet meer <strong>en</strong> begev<strong>en</strong> zich in de ‘Brusselse’ ar<strong>en</strong>a.<br />
Het verschijnsel lobby is, met andere woord<strong>en</strong>, e<strong>en</strong> niet meer weg te d<strong>en</strong>k<strong>en</strong> deel<br />
van de praktijk van het op<strong>en</strong>bare bestuur geword<strong>en</strong>; het di<strong>en</strong>t dus ook e<strong>en</strong><br />
onderdeel van de studie daarvan te zijn. Alle soort<strong>en</strong> organisaties lobby<strong>en</strong><br />
teg<strong>en</strong>woordig, zelfs overhed<strong>en</strong>, zoals de casus laat zi<strong>en</strong>.<br />
Grote onderneming<strong>en</strong><br />
We richt<strong>en</strong> ons in het onderstaande voornamelijk op de wat grotere<br />
onderneming<strong>en</strong>. Deze organisaties k<strong>en</strong>n<strong>en</strong> immers al e<strong>en</strong> lange traditie van<br />
lobby bij de Nederlandse overhed<strong>en</strong> <strong>en</strong> bij de Europese Geme<strong>en</strong>schapp<strong>en</strong> (EG)<br />
<strong>en</strong> Europese Unie (EU) <strong>en</strong> hierover bestaan ook de meeste gegev<strong>en</strong>s. Over<br />
ev<strong>en</strong>tuele lobbies van de kleinere onderneming<strong>en</strong> <strong>en</strong> overhed<strong>en</strong> zijn de gegev<strong>en</strong>s<br />
nog schaars. Gelukkig is de laatste jar<strong>en</strong> het voor studie <strong>en</strong> onderzoek<br />
beschikbare materiaal verrijkt met <strong>en</strong>ige voor ons onderwerp relevante<br />
gevalsbeschrijving<strong>en</strong> <strong>en</strong> interviews; interviews met beroepslobbyist<strong>en</strong>, maar ook<br />
met ondernemers <strong>en</strong> politici. Daarmee wordt het ook mogelijk van binn<strong>en</strong>uit<br />
<strong>en</strong>ige licht te werp<strong>en</strong> op het verschijnsel lobby.<br />
Doel<br />
Het doel van dit artikel is de lezer te introducer<strong>en</strong> in de wereld van onderzoek<br />
naar politieke <strong>participatie</strong>. E<strong>en</strong> rijk veld aan thema’s <strong>en</strong> studies. Wie voor zijn<br />
organisatie overweegt te gaan lobby<strong>en</strong> wordt e<strong>en</strong> han<strong>dr</strong>eiking gebod<strong>en</strong>. We<br />
vertrekk<strong>en</strong> vanuit e<strong>en</strong> beschouwing over politieke <strong>participatie</strong>.<br />
Onderzoekers<br />
Er bestaat intuss<strong>en</strong> e<strong>en</strong> internationale literatuur over lobby. Bek<strong>en</strong>de auteurs op<br />
dit gebied zijn: Gre<strong>en</strong>wood, Aspinwall. In Nederland is met name onderzoek<br />
verricht door Van Sch<strong>en</strong>del<strong>en</strong>, Huberts, Klandermans, Pestman, Van Noort.<br />
Voorwerk<br />
Deze beschouwing is deels e<strong>en</strong> bewerking van e<strong>en</strong> eerder gepubliceerd artikel<br />
door Baakman, Korst<strong>en</strong> <strong>en</strong> Van Mierlo, dat in 1995 versche<strong>en</strong> in ‘Handboek<br />
strategie <strong>en</strong> <strong>beleid</strong> in de publieke sector’. Ook kond<strong>en</strong> eerdere publicaties van<br />
Korst<strong>en</strong>, waaronder zijn proefschrift b<strong>en</strong>ut word<strong>en</strong> (Korst<strong>en</strong>, 1979).<br />
3
Change language