Politieke participatie en beleid.pdf - Prof. dr. AFA Korsten

20 De plaats van het lobbyen in de organisatie
Visie van leidinggevenden, volksvertegenwoordigers en adviseurs
Wat is de positie van het lobbyen in de organisatie? Daarover is, zij het
versnipperd, wel wat bekend. Het onderhouden van overheidsbetrekkingen,
onder meer via lobbies is in toenemende mate een aanvaarde praktijk binnen
individuele organisaties aan het worden. Onderzoek onder grote ondernemingen
(waaronder KLM, AKZO en VENDEX) toonde aan dat de overheid ‘in principe
wordt toegelaten tot de voor de onderneming relevant geachte omgeving,
waarop zij zich bij haar strategische bepaling (mede) moet oriënteren’. Men ziet
de overheid steeds minder (of niet meer) als een vijandig systeem. Maar de stap
van inzicht naar feitelijke actie is nog niet overal gemaakt, zo blijkt. ‘Van een
gestructureerde oriëntatie op overheidsbeleid bij het bepalen van de
ondernemingsstrategie blijkt echter slechts in een minderheid van de
onderzochte ondernemingen sprake te zijn’ (Leyer, 1987: 177). Zit het
overheidsbeleid (nog) niet in het hart van de strategievorming van veel van deze
ondernemingen, vele onderhouden wel betrekkingen met overheden op basis
van concrete plannen en getroffen voorzieningen. In 11 van de 27 in 1987
onderzochte ondernemingen waren de ‘overheidsbetrekkingen’
geïnstitutionaliseerd door middel van een aparte afdeling, commissie of
functionaris. Er is in Nederland sinds 1975 sprake van een toenemende aandacht
voor de overheid als omgevingscomponent van het ondernemingsbeleid. Maar
in menige onderneming is, zoals dat bij voorbeeld in de V.S. wel het geval is, nog
geen sprake van een ‘new public affairs function’ in de volle breedte. Bij de
meeste ondernemingen is men echter al wel van mening dat het opzetten van een
lobby tot een integraal deel van de ondernemingstaak kan behoren.
1 Overheidsbeleid beïnvloedt de commerciële resultaten van een
onderneming. Lobbyen is dus een noodzaak.
2 Bij politici en ambtenaren bestaat soms gebrek aan kennis en informatie.
Ze moeten daarom worden geïnformeerd opdat de belangen van de
onderneming niet uit onwetendheid over het hoofd worden gezien.
3 Informatie-uitwisseling is als zodanig goed. De uitwisseling is nodig voor
‘goed’ overheidsbeleid en ‘goed’ ondernemingsbeleid.
Argumenten voor lobby verschoven
De redenen om te lobbyen zijn in de loop der jaren iets verschoven. Van allerlei
rijksbeleid zijn immers de financiële aspecten nader bezien (heroverwegingen,
bezuinigingen, meer controle). Wensen uit de samenleving worden niet meer aselect
ingewilligd en allerlei wensen worden niet meer gehonoreerd. Dit dwingt
allerlei organisaties, ook de branche- en werkgeversorganisaties, tot keuzen ‘als
gevolg waarvan vroeger gemakkelijk verworven eenstemmigheid nu verbroken
wordt door tegenstrijdige belangen binnen de eigen kring’. Menige onderneming
moet dus nu zelf op zijn tellen gaan passen. Het is immers niet meer
vanzelfsprekend dat de eigen intermediaire organisatie een standpunt uitdraagt
dat de individuele onderneming tot het zijne zou willen maken. Is er zo’n
zwaarwegend verschil in posities, dan valt een ondernemingslobby ter correctie
111